Ik vertel hun verhalen; ik kies hún kant - Theater · Duitsland zijn handelsmerk gewor-den....
1
Theater De Duitse regisseur Nicolas Stemann regisseert een groep vluchtelingen in Amsterdam. ‘Ik vertel hun verhalen; ik kies hún kant’ Door onze redacteur HerienWensink E en vertaalfout kan al het verschil uitmaken tussen een verblijfsvergunning of een zwervend be- staan. Gevangene zijn van de Somalische ter- reurorganisatie Al-Shabaab, is im- mers heel iets anders dan lid zijn. Toch worden op basis van zulke ver- taalfouten asielaanvragen afgewezen. Deze en andere fouten komen voor in de productie Lab y rinth ; een voorstel- ling van en door vluchtelingen, onder begeleiding van de gerenommeerde Duitse regisseur Nicolas Stemann. Stemann (45), in eigen land de vas- te regisseur van Nobelprijswinnares Elfriede Jelinek, werkte vorig jaar zo- mer voor het eerst met een aantal vluchtelingen die illegaal verblijven in het vluchtgebouw en de vluchtgarage in Amsterdam. In zijn regie van Jeli- neks Die S c h utzb efoh lenen, over im- migratieproblematiek, gaf hij de uit- geprocedeerde asielzoekers een podi- um. „Ik was diep getroffen door hun kracht en energie. In een uitzichtloze situatie hebben zij hun lot in eigen hand genomen en laten ze van zich horen. Die moed en wilskracht vind ik heel indrukwekkend.” Na een reeks workshops die Ste- mann aansluitend met ze deed in The- ater Frascati, schreven de vluchtelin- gen zelf een tekst over hun ervaringen met het asielbeleid, geholpen door kunstenaarscollectief We Are Here Cooperative. „Het is bizar: ze hebben hun leven gewaagd in hun poging hier te komen, maar bijna allemaal vinden ze de bureaucratische jungle waarin ze daarna zijn beland erger. Ze zitten boordevol verhalen over dit onmoge- lijke, kafkaëske systeem.” Frascati benaderde hem voor de re- gie. Stemann was dolblij met het ver- zoek. „Ik kon deze mensen niet verge- ten. Ik zie het als een maatschappelij- ke taak om voor ze op te komen. Zij hebben onze steun hard nodig.” Theater als middel om maatschap- pelijke misstanden te tonen, dat is in Duitsland zijn handelsmerk gewor- den. „ Theater kan iets doen: het kan bewustzijn creëren. Wij horen hun verhalen aan, delen die, en versprei- den ze verder. Hún doel is overigens nadrukkelijk: zichtbaar zijn. De over- heid probeert mensen als zij weg te stoppen. Maar zij spreken zich uit. Als je dat op toneel brengt, gaat daar een enorme kracht van uit.” Met Lab y rinth wil Stemann een ont- moeting ensceneren tussen de vluch- telingen en de toeschouwers. De asiel- zoekers zullen het publiek ontvangen en rondleiden in een labyrint van la- kens: in kleine groepjes, één op één, oog in oog. „Deze mensen alleen al ontmoeten, kan een verschil maken. Dan ontdek je dat ze aardig zijn, geta- lenteerd en intelligent, en helemaal geen bedreiging vormen.” De twintig, voornamelijk Ethiopi- sche, Eritrese en Somalische asielzoe- kers spelen straks zelf de ambtenaren van de immigratiedienst; de toe- schouwers zijn de asielzoekers. „Zo maken die iets mee van de beklem- ming en frustratie waarmee zij dage- lijks worstelen, vaak jarenlang.” Stemann bezocht de deelnemende asielzoekers in hun ‘vluchtgebouw ’ aan de Jan Tooropstraat. „Ook dat was aangrijpend én inspirerend. In feite is het er verschrikkelijk, maar ze slagen erin om er iets van te maken. Het is er zelfs een soort van gezellig. Maar la- ten we het niet romantiseren: het is er steenkoud, en gevaarlijk; iedereen kan het gebouw zomaar in en uit.” Het decor van Lab y rinth is geba- seerd op de inrichting van het vlucht- gebouw; zoals de bewoners de ruim- tes met lakens hebben opgedeeld in kleine hokjes, waar ze nog iets van privacy hebben. „Die inrichting heeft iets van een installatie. Ik heb mezelf de vraag gesteld: hoe kunnen we thea- ter maken van wat daar is?” Alle attri- buten op het toneel zijn dan ook af- komstig uit het vluchtgebouw. De voorstelling besteedt geen aan- dacht aan de andere kant van de pro- blematiek: medewerkers van de IND of politici. „Ik vertel nu hun verhalen, en kies hun kant. De toon van het de- bat maakt mij soms echt ziek, van ‘profiteurs ’ en ‘klaplopers’. Terwijl: niemand verlaat zijn familie alleen maar voor een beter salaris. Geen van hen wil hier echt zijn. Maar ze kunnen ook niet terug. Ze zitten gevangen in een juridische val, en dat is niet hun schuld. Maar je hebt gelijk: de keerzij- de is zeker ook interessant. Misschien voor een volgend toneelstuk.” Labyrinth isonderdeelvanhetpro- gramma ‘OutofState’,overvluchtelin- genproblematiek,20t/m24/1inFras- cati.Inl:frascatitheater.nl NicolasStemann aanhetwerkmetdeSomalischeasielzoekster IlhaamAwees indeproductie Labyrinth. FOTOROBINUTRECHT
Transcript of Ik vertel hun verhalen; ik kies hún kant - Theater · Duitsland zijn handelsmerk gewor-den....
T h e at e r
De Duitse regisseur NicolasStemann regisseert een groepvluchtelingen in Amsterdam.
‘Ik vertel hun verhalen; ik kies hún kant’
Door onze redacteur Herien Wensink
Een vertaalfout kan al hetverschil uitmaken tusseneen verblijfsvergunningof een zwervend be-staan. Gevangene zijnvan de Somalische ter-
reurorganisatie Al-Shabaab, is im-mers heel iets anders dan lid zijn.Toch worden op basis van zulke ver-taalfouten asielaanvragen afgewezen.Deze en andere fouten komen voor inde productie L ab y rinth ; een voorstel-ling van en door vluchtelingen, onderbegeleiding van de gerenommeerdeDuitse regisseur Nicolas Stemann.
Stemann (45), in eigen land de vas-te regisseur van NobelprijswinnaresElfriede Jelinek, werkte vorig jaar zo-mer voor het eerst met een aantalvluchtelingen die illegaal verblijven inhet vluchtgebouw en de vluchtgaragein Amsterdam. In zijn regie van Jeli-neks Die S c h utzb efoh lenen, over im-migratieproblematiek, gaf hij de uit-geprocedeerde asielzoekers een podi-um. „Ik was diep getroffen door hunkracht en energie. In een uitzichtlozesituatie hebben zij hun lot in eigenhand genomen en laten ze van zichh o re n . Die moed en wilskracht vind ikheel indrukwekkend.”
Na een reeks workshops die Ste-mann aansluitend met ze deed in The-ater Frascati, schreven de vluchtelin-gen zelf een tekst over hun ervaringenmet het asielbeleid, geholpen doorkunstenaarscollectief We Are Here
Cooperative. „Het is bizar: ze hebbenhun leven gewaagd in hun poging hierte komen, maar bijna allemaal vindenze de bureaucratische jungle waarinze daarna zijn beland erger. Ze zittenboordevol verhalen over dit onmoge-lijke, kafkaëske systeem.”
Frascati benaderde hem voor de re-gie. Stemann was dolblij met het ver-zoek. „Ik kon deze mensen niet verge-ten. Ik zie het als een maatschappelij-ke taak om voor ze op te komen. Zijhebben onze steun hard nodig.”
Theater als middel om maatschap-pelijke misstanden te tonen, dat is inDuitsland zijn handelsmerk gewor-den. „Theater kan iets doen: het kanbewustzijn creëren. Wij horen hunverhalen aan, delen die, en versprei-den ze verder. Hún doel is overigensnadrukkelijk: zichtbaar zijn. De over-heid probeert mensen als zij weg testoppen. Maar zij spreken zich uit. Alsje dat op toneel brengt, gaat daar eenenorme kracht van uit.”
Met Lab y rinth wil Stemann een ont-
moeting ensceneren tussen de vluch-telingen en de toeschouwers. De asiel-zoekers zullen het publiek ontvangenen rondleiden in een labyrint van la-kens: in kleine groepjes, één op één,oog in oog. „Deze mensen alleen alontmoeten, kan een verschil maken.Dan ontdek je dat ze aardig zijn, geta-lenteerd en intelligent, en helemaalgeen bedreiging vormen.”
De twintig, voornamelijk Ethiopi-sche, Eritrese en Somalische asielzoe-kers spelen straks zelf de ambtenaren
van de immigratiedienst; de toe-schouwers zijn de asielzoekers. „Zomaken die iets mee van de beklem-ming en frustratie waarmee zij dage-lijks worstelen, vaak jarenlang.”
Stemann bezocht de deelnemendeasielzoekers in hun ‘vluchtgebouw ’aan de Jan Tooropstraat. „Ook dat wasaangrijpend én inspirerend. In feite ishet er verschrikkelijk, maar ze slagenerin om er iets van te maken. Het is erzelfs een soort van gezellig. Maar la-ten we het niet romantiseren: het is ersteenkoud, en gevaarlijk; iedereenkan het gebouw zomaar in en uit.”
Het decor van L ab y rinth is geba-seerd op de inrichting van het vlucht-gebouw; zoals de bewoners de ruim-tes met lakens hebben opgedeeld inkleine hokjes, waar ze nog iets vanprivacy hebben. „Die inrichting heeftiets van een installatie. Ik heb mezelfde vraag gesteld: hoe kunnen we thea-ter maken van wat daar is?” Alle attri-buten op het toneel zijn dan ook af-komstig uit het vluchtgebouw.
De voorstelling besteedt geen aan-dacht aan de andere kant van de pro-blematiek: medewerkers van de INDof politici. „Ik vertel nu hun verhalen,en kies hun kant. De toon van het de-bat maakt mij soms echt ziek, van‘p ro f i te u r s ’ en ‘klaplopers’. Terwijl:niemand verlaat zijn familie alleenmaar voor een beter salaris. Geen vanhen wil hier echt zijn. Maar ze kunnenook niet terug. Ze zitten gevangen ineen juridische val, en dat is niet hunschuld. Maar je hebt gelijk: de keerzij-de is zeker ook interessant. Misschienvoor een volgend toneelstuk.”
La by r i n t h is onderdeel van het pro-g ra m m a ‘Out of State’, over vluchtelin-genproblematiek, 20 t/m 24/1 in Fras-cati. Inl: frascatitheater.nl
Nicolas Stemann aan het werk met de Somalische asielzoekster Ilhaam Awees in de productie La by r i n t h .
FOTO
ROBIN UTRECHT
