Workshop voor het Oranjefonds

6 december 2012

IJsbrekers Deze handleiding is gemaakt voor deelnemers aan de workshop “IJs breken” die wij hebben gegeven

voor het Oranjefonds. In de workshop hebben we van alles ervaren en besproken. Graag bieden we

je ook een overzicht om mee te starten als je zelf een ijsbreker zoekt. Een ijsbreker is een activiteit

waarmee je iets nieuws initieert in een training of andere bijeenkomst. Je kunt ijsbrekers op

verschillende momenten inzetten, bijvoorbeeld met het volgende doel:

IJs breken, kennis maken, interactie op gang te brengen

Zorgen voor een andere energie

Theorie laten ervaren

Je bijeenkomst afsluiten

Er zijn ijsbrekers voor grote en kleine groepen en zelfs ijsbrekers die in een 1:1 gesprek in te zetten

zijn.

Het is altijd belangrijk jezelf als trainer/voorzitter als uitgangspunt te nemen. Waar voel jij je prettig

bij, waar heb jij ervaring in, wat doe je makkelijk? Houd je bijvoorbeeld van film, zet inspirerende

filmfragmenten in. Sport je veel, misschien ken je goede fysieke energizers. Weet je veel van een

bepaald onderwerp, bedenk hoe je je kennis toegankelijk kunt maken.

De ene persoon doet met gemak en flair dingen waar een ander niet aan moet denken. Blijf dicht bij

jezelf, dat maakt je geloofwaardiger en zorgt dat de groep met je mee gaat.

Het is ook belangrijk de groep als uitgangspunt te nemen. Is het een beginnende groep? Staan de

groepsleden open voor nieuwe dingen? Zijn ze gewend zelfstandig te werken? Kies je ijsbreker met je

groep voor ogen. Waarbij je de groep best uit kunt dagen als je het moment goed kiest. Bijvoorbeeld

als je wilt dat mensen heel alert worden, of er voor open gaan staan iets nieuws te leren.

Veel van de ijsbrekers die hier staan zijn een bewerking van bekende ijsbrekers. Als ze gebaseerd zijn

op een bepaald boek of een ervaring met een andere trainer, dan is dat er bij vermeld. Achter in de

handleiding staat een lijst met inspirerende boeken en sites.

De ijsbrekers die hier genoemd zijn, zijn een startpunt. Geef vooral je eigen draai aan de ijsbrekers en

maak iets moois van je bijeenkomst!

Josine Gouwens & Judith Schrauwen-Slootweg

Doel: IJS breken / Kennis maken / Interactie

1. Sfeerkaarten

Geschikt voor: Grote en kleine groep, 1:1 gesprekken

Nodig: Een flinke stapel verschillende ansichtkaarten of een kant en klare set met kaarten (zie

lijst met bronnen achter in deze handleiding)

Leg alle kaarten met het beeld naar boven op een tafel. Vraag iedereen een kaart te kiezen die iets

over hem1 vertelt. Dat hoeft niet heel letterlijk te zijn, het gaat er om dat iemand associaties heeft bij

een bepaalde kaart. Vraag iedereen in de groep de gekozen kaart te laten zien en zich aan de hand

daarvan voor te stellen.

Dit vraagt best wat tijd. Als de groep groot is, vraag je mensen zich in een kleine subgroep voor te

stellen. Of rond te lopen met hun kaart en mensen aan te spreken waarvan zij het verhaal graag

willen horen.

1 Om deze handleiding leesbaar te houden hebben we “hij” geschreven waar we “hij of zij” bedoelen.

2. Voorwerp

Geschikt voor groepen tot maximaal 10 personen, liever kleiner

Voorbereiding: Vraag iedereen vooraf een voorwerp mee te nemen

Vraag alle deelnemers vooraf een voorwerp mee te nemen dat iets over hen vertelt. Laat hen zich

tijdens de bijeenkomst voorstellen aan de hand van het voorwerp. Als ze uit verteld zijn, kunnen ze

de voorwerpen op een speciale tafel zetten. Als je niet al teveel tijd hebt voor dit voorstelrondje, stel

je voor elke deelnemer een alarm in op je telefoon. Vertel dit vooraf, anders is het vervelend.

3. Voorstelrondje maar dan anders

Geschikt voor groepen tussen de 10 en 20 personen

Nodig: een kring met stoelen

Deze oefening is ontleend aan werkvorm 6 uit het boek van Marcel Karreman

Iedereen zit in een kring. Vraag de deelnemers twee voorstelrondes te houden waarbij ze alleen hun

naam noemen. Daarna vraag je een deelnemer in het midden van de kring te komen staan. Er is nu

een lege stoel. De buur links van de lege stoel, noemt een naam van iemand anders uit de groep. Die

loopt naar de lege stoel. Degene die nu links naast een lege stoel zit noemt ook een naam van

iemand uit de groep. Het proces herhaalt zich, alleen probeert degene die in het midden staat nu ook

op de lege stoel te gaan zitten. Wie het eerst zit mag blijven zitten. De ander gaat in de cirkel staan.

Doel: Energie geven

4. Wandelen

Geschikt voor grote en kleine groepen, 1:1 gesprekken

Even naar buiten gaan tijdens een bijeenkomst is een fijne en slimme onderbreking. Mensen komen

fris terug. Het past in de bijeenkomst als je de deelnemers een opdracht meegeeft. Bijvoorbeeld om

alleen te lopen en na te denken over een bepaalde vraag. Of om buiten een voorwerp te zoeken dat

past bij de vraag die centraal staat in jullie bijeenkomst. Elke deelnemer fotografeert het voorwerp

dat hem of haar opvalt, of neemt dit mee. Eenmaal terug vertelt iedereen welk voorwerp hij heeft

gevonden en waarom juist dit voorwerp opviel.

Je kunt ook gaan straatjutten (zie inspiratielijst).

5. Schilderend tot de kern

Geschikt voor grote en kleine groepen

Nodig: Materialen om een schilderij te maken. Schildersdoek, verf, kwasten, tijdschriften en

lijm, stiften, verschillende papiertjes, kleine mooie materialen om te plakken etc. Zorg ook

voor een schildersezel of tafel en “expositieruimte”.

Afwisseling zorgt voor energie. Als je veel met je hoofd bezig bent geweest, is het fijn iets heel anders

te doen. Tekenen bijvoorbeeld. Of schilderen. Verdeel de groep in groepjes van circa 4 personen.

Geef het team een opdracht. Bijvoorbeeld: Geef de kern van deze sessie weer in een schilderij. Of

maak een schilderij van hoe je graag zou willen zijn als team. Geef de teams de tijd er wat moois van

te maken. Als ze klaar zijn kunnen ze hun schilderij exposeren. Om de beurt blijft een van de

teamleden bij het schilderij staan. Deze persoon vertelt over het schilderij aan de mensen die komen

kijken. De andere teamleden lopen rond om naar de schilderijen van de andere teams te kijken.

6. Fysieke oefeningen

Even fysiek in actie komen geeft energie. Dat kan heel eenvoudig. Bijvoorbeeld door stellingen te

poneren. Als iemand het er mee eens is gaat hij staan. Anders blijft hij zitten.

Een andere eenvoudige manier is regelmatig aan alle deelnemers te vragen of ze op een andere

plaats willen gaan zitten.

Google ook eens op BrainGym om ideeën op te doen.

Doel: Theorie ervaren

7. Breinbrekers

Geschikt voor grote en kleine groepen, 1:1 gesprekken

Nodig: Een breinbreker

Het helpt om met een korte oefening te laten ervaren waarom iets belangrijk is. Bijvoorbeeld bij een

bijeenkomst over “Creatief Denken”. Mensen hebben daarover nogal eens vooroordelen: “Voor mij

is dat niet bruikbaar”, of, “Dat kan ik toch niet leren”. Deze vooroordelen verdwijnen snel als je bij de

start een puzzel inzet die mensen met creatieve technieken op kunnen lossen.

Bijvoorbeeld puzzel 3 van de site www.wageningsmethode.nl Vraag de deelnemers deze puzzel op

te lossen. Komen ze er niet uit? Vraag hen dan te kijken wat hun verschillende antwoorden met

elkaar gemeen hebben. Grote kans dat ze daar uitgaan van een beperkende vooronderstelling. Gaan

ze er bijvoorbeeld bij alle “oplossingen” vanuit dat er zeven lucifers over moeten blijven? Of schrijven

ze zeven op de gebruikelijke manier? Vraag hen deze vooronderstellingen los te laten. Lukt het nu de

puzzel op te lossen?

Op internet en in boeken zijn veel bruikbare breinbrekers te vinden (zie ook de leeslijst).

Als je meer achtergrondinformatie wilt over deze creatieve techniek kun je werkvorm 32 uit het boek

van Dols & Gouwens lezen.

8. Film

Geschikt voor grote en kleine groepen

Nodig: Een toepasselijk filmfragment

Je kunt vertellen waarom iets belangrijk is, maar je kunt het ook met een filmfragment laten zien.

Dat laatste is veel krachtiger. In de inspiratielijst zijn boeken opgenomen waarin filmfragmenten

beschreven staan. Je kunt ook lid worden van de Linkedingroep “101 filmfragmenten”. Daar kun je

aan anderen vragen of zij een geschikt fragment voor je weten.

9. Rapport maken

Geschikt voor 1:1 contact

Nodig: aandacht

Wil je het ijs breken met iemand, dan is rapport maken een gouden regel. Voordat je dit toelicht, kun

je het de deelnemers laten ervaren.

Vorm drietallen. Maak twee opdrachtkaarten en leg die op stapel A en B. Op kaart A schrijf je: Voer

een gesprek met B en C over de vakantie van afgelopen zomer. Op kaart B schrijf je: Voer een gesprek

met A en C over de vakantie van afgelopen zomer. Probeer jouw lichaamshouding af te stemmen op

C. Denk aan het ezelsbruggetje HALTO

a. HANDEN

b. ADEMHALING

c. LICHAAMSHOUDING

d. TONATIE (stem)

e. OGEN

Uit elke groep neemt iemand een kaart van stapel A en een ander van stapel B. Na afloop van het

gesprek vraag je C welke gesprekspartner hij als het meest prettig heeft ervaren. Bespreek na: Hoe

ging het rapport maken voor B? Wat merkte C er van? In het algemeen geldt dat hoe meer jij jouw

lichaamshouding afstemt op die van de ander, hoe sneller hij zich op zijn gemak voelt. Deelnemers

hoeven niet bang te zijn dat het spiegelen snel opvalt, het is immers een natuurlijk verschijnsel waar

mensen zich over het algemeen niet bewust van zijn.

Doel: Bijeenkomst afsluiten

10. Compliment op je bord

Geschikt voor grote groepen (compliment op je bord) of ook voor iets kleinere

(complimentenwaaier)

Nodig: Papieren bordjes met twee gaten erin en een touwtje erdoor, zodat het kan worden

omgehangen. Pennen en/of stiften.

Het is prettig als je teamleden met een goed gevoel naar huis gaan. Dat lukt zeker als je deze

ijsbreker inzet. Mensen lopen rond op muziek met het bordje op hun rug. Als ze iemand zien die ze

graag een compliment willen geven, schrijven ze dit op het bordje.

Een minder beweeglijke variant is dat je iedereen een wit A4 geeft. Daar schrijven mensen hun naam

op en schuiven het met de klok mee door. Iedereen schrijft een compliment op voor diegene wiens

naam op het papier staat, vouwt het papier om zodat het compliment onzichtbaar wordt en schuift

het papier verder door. Zo ontvangt iedereen aan het eind van het rondje een persoonlijke

complimentenwaaier.

11. Wedstrijd Geschikt voor groepen tussen de 8 en 30 personen

Nodig: Bedenk vooraf een wedstrijdelement voor in je sessie en verzin een toepasselijke prijs.

Maak een wedstrijd van je bijeenkomst. Er is altijd wel iets te verzinnen waar je punten voor kunt

geven. Of laat de deelnemers elkaar punten geven. Bijvoorbeeld: Welke groep heeft de meeste

oplossingen voor een probleem gevonden? Welke groep heeft het best samengewerkt? Wie heeft

een bijzondere rol gespeeld tijdens de sessie? Wie had de meeste vragen goed bij een quiz of wist

breinbrekers het snelst op te lossen? Als je een terechte winnaar kunt uitroepen en een originele

prijs hebt is dit een mooie natuurlijke afsluiter.

Natuurlijk moet je opletten of het in je sessie past er een wedstrijd van te maken. Mensen worden er

vaak vrolijk en fanatiek van, maar je moet opletten dat je geen ongewenst gedrag in het leven roept.

In een brainstorm wil je bijvoorbeeld dat mensen ideeën delen, daar past een wedstrijd niet direct .

Of in een sessie waarin lastige persoonlijke vragen naar voren kunnen komen, past het

vanzelfsprekend niet.

12. Afscheidsfoto

Geschikt voor groepen tot 20 personen

Nodig: Digitaal fototoestel

Maak een mooie afscheidsfoto met de hele groep. Een gewone en een waarop de deelnemers met

elkaar een beeld neerzetten van de afgelopen sessie(s). Laat aan hen zelf over hoe ze dat doen. Mail

de afscheidsfoto’s na afloop, dat is ook een mooi moment om zelf te vertellen hoe je terug kijkt.

Inspiratielijst: Meer lezen of weten?

Boeken en spellen

Cornelissen, Vincent (2010), Briefingcards, Spanish Waters, Amsterdam.

Dirkse-Hulscher, Sasja & Angela Talen (2007), Het groot werkvormenboek, Academic Service.

Dols, Rozemarijn & Josine Gouwens (2011), 60 werkvormen voor creatieve sessies: Een schatkist vol

ideeën voor bijeenkomsten met resultaat, Van Duuren Management, Culemborg.

Dols, Rozemarijn & Belia van den Berg (2012), De coach als regisseur: Gebruik van filmfragmenten bij

leiderschapsontwikkeling, teambuilding en zelfreflectie, Van Duuren Management, Culemborg.

Domisse, René (2007). Associatiekaarten, Thema, Zaltbommel.

Hampsink, Monique & Nanette Hagedoorn (2006), Beweging in je brein: Zestig werkvormen voor

inspirerende trainingen, workshops en presentaties, Academic Service.

Jensen, Stine & Leo Wentink, Mag ik je wat vragen? Gereedschap voor een goed gesprek (40 kaarten

en een boek), Kosmos Uitgevers, Utrecht / Antwerpen, 2012.

Kadijk, Joost & Cyriel Kortleven (2007), En … actie: Creativiteit en improvisatie voor groepen en

teams, Thema, Zaltbommel.

Karreman, Warming-ups en energizers voor groepen, teams en grote bijeenkomsten, Thema,

Zaltbommel.

Loomans Natasja & Vincent van Reusel, Het Teamspel, Thema, Zaltbommel. (kijk op www.thema.nl

voor een inkijkversie)

Moscovich, Ivan (2012), Het grote breinbrekerboek: De 1000 beste puzzels, raadsels en doordenkers,

Lannoo.

Noort, drs Robert A.M. van (2004), Favoriete werkvormen, Performa Human Resources Information,

NVO2, Den Haag, Driebergen.

Pike Pluth, Becky (2008), 101 filmfragmenten voor opleiding, training & onderwijs, Thema,

Zaltbommel.

Stomp, Richard (2012), Straatjutten: De beste ideeën liggen op straat, Spectrum.

Zuidgeest, Yvonne (2003), De Aanjagers: Een bundeling werkvormen voor trainers, Reed Business

Information.

Sites

Linkedingroep 101 filmfragmenten

www.managementboek.nl (voor kant en klare spellen om je bijeenkomst anders vorm te geven)

http://www.oplossingsgerichtmanagement.nl/coaching-advisering/de-complimentenharmonica/

http://www.oplossingsgerichtmanagement.nl/boeken-artikelen/effectief-leren-complimenteren/

http://straatjutten.nl

www.thema.nl (voor kant en klare spellen om je bijeenkomst anders vorm te geven)

www.wageningsmethode.nl