Marco Snoek

Iedere meester* een master!

* Geldt ook voor juffen

Leraarschap: veel en tegenstrijdige eisen

• Bijdragen aan het leerproces van leerlingen t.a.v. basisvaardigheden

• Aandacht voor maatschappelijke zorgen (gezondheid, burgerschap, radicalisering, …)

• Aandacht voor relatie met de omgeving

• Leraar als onderzoekende professional

Twee problemen

• De positie die leraren krijgen

• De positie die leraren nemen

Actieplan leraar2020

• Iedere leraar een Master??? (afspraken in het najaar)

• Experimenten met excellentie

• Lerarenregister vanaf het najaar (civiel effect vanaf 2018)

• Wetsvoorstel versterking positie leraren

Waar heb dat nou voor nodig???

Dat leidt alleen maar tot concurrentie en willekeur!

Een bureaucratisch gedrocht!

Het zal tijd worden!

Lerarenregister

• Van de beroepsgroep (lerarencoöperatie SBL, AOb, CNV-Onderwijs, CMHF, BON en Platform VVVO)

• Vrijwillige registratie (start)• Verplichte scholing (160 uur in 4 jaar)• 80% formeel erkende scholingstrajecten• Verdeeld over vak(didactiek) en generieke inhoud

• Vanaf 2018 civiel effect

Beelden over het beroep van leraar

Wat is de rode lijn in• het beleid van OCW?• reacties van leraren,

vakbonden, …?

Is de leraar een professional?

En ja, wat voor één?

Inhoud

1. Context: Het Nederlandse debat over de professie van de leraar

2. Vier perspectieven op professionalisme

3. Implicaties voor het beroep van leraar

Twee type discussies rond de leraar

Kennisbasis van de leraar• Rekenen en taal• Kennistoetsen• Controle van bovenaf

Professionaliteit van de leraar• Wetsvoorstel versterking positie onderwijspersoneel• Ontwikkeling van een beroepsstandaard en

lerarenregister• Iedere leraar een master? (Onderwijsraad 2011)• Ruimte voor excellentie? (Onderwijsraad 2011)• Controle van binnenuit

Past dat wel bij elkaar?

Twee typen taken

• Primaire rol: ondersteunen, sturen en voeden van het leren van leerlingen

• Secundaire rol: lid van een moderne professionele organisatie en een modern beroep (TALIS 2010):– Leraar als onderzoeker– Leraar als collega (collegiale feedback)– Leraar als innovator– Leraar als samenwerker– …– Leraar als leider – teacher leadership

Schoolleiders versus leraren

Schoolleider Leraar

Groeiende autonomie Afnemende autonomie?

Conflicting spheres (Hanson, 1976): • De sferen van de schoolleider en van de

professional kunnen niet meer gescheiden worden

Gedistribueerd leiderschap en ondernemerschap

ProfessionaliseringProfessionele ruimteProfessioneel mandaatProfessioneel statuutProfessioneel registerProfessionele leergemeenschappen

Iedere leraar een master?Ruimte voor excellente learen?… ???

De leraar als professional?

Onderliggend concept?

Wat verstaan we eigenlijk onder professioneel, professionaliteit en een professie?

• Veel over gepraat, weinig over geschreven• Veel idealen en wensen vanuit de praktijk, weinig

theorie• Veel oplossingen, weinig conceptueel kader (in NL)• Veel over het individu, weinig over het collectief

Wat kenmerkt professionals?

Vier sociologische perspectieven op professionalisme

Professionalisme: Professionaliteit van een beroepsgroep, overtuigingen en houding die gedrag van de leden van een beroepsgroep stuurt

1. Klassieke professionals

2. Eisen aan moderne ‘professionals’

3. Een eigen logica op de arbeidsmarkt

4. De ideële en altruïstische professional

Klassieke kenmerken van professies

• Vergelijking met klassieke professionals: artsen, advocaten, …

• Ideale kenmerken:– Monopolie positie – Regulering van de toegang door de

professie (en de uitzetting)– Ethische code en standaarden: winnen van

vertrouwen en sturen van gedrag– Sterke academische kennisbasis– Vrije vestiging: onafhankelijk en autonoom

Moderne eisen aan professionals - 1

Neo-liberale samenleving: marktwerking, concurrentie, efficiëntie, kostenbewustzijn, rationalisering en deregulering

Professionals in de non-profit sector• Maximale uitkomsten bij minimale budgetten:

Opbrengst- of resultaatgericht• Transparant en stuurbaar: standaarden, protocollen,

toetsen, evidence-based• Accountable (via toetsing en ranking) controle en

bureaucratie

Moderne eisen aan professionals - 2

Moderne kennissamenleving

• Niet meer in professioneel isolement – collaboratief• Over de grenzen – multidisciplinair• Kennisintensief, leven lang lerend • Geen statische kennisbasis, maar voortdurende

ontwikkeling van (praktijk)kennis• Innovatie en verbetering

Kritiek:– Passen niet op elkaar– Deprofessionalisering

Een eigen logica voor professies

Drie logica’s (Freidson, 2001)• De vrije markt• Bureaucratie• Professionals: eigen logica

• Bijzondere positie en werk van professional vraagt om eigen logica en eigen sturing

• Kwaliteitsborging van binnenuit• Professionele autonomie om in het werk professionele

keuzes te maken

• ‘It is because professionals face complex and unpredictable situations that they need a specialized body of knowledge; if they are to apply that knowledge, it is argued that they need the autonomy to make their own judgements; and given that they have that autonomy, it is essential that they act with responsibility – collectively they need tot develop appropriate professional values’.

(Furlong 2000)

Professionele oordelen

Korver: Onderwijs als intensieve technologie: interactie en participatie als wezenskenmerk.

Kennis om te oordelen is ontoegankelijk voor wie er niet voor gestudeerd heeft

Oordeel over kwaliteit van handelen is aan professionals!

Collegiale autoriteit?

• Ontbreken van borgingsmechanismen en van collegiale autoriteit binnen een professie leidt tot – Maatschappelijke wantrouwen– Afbrokkelend professioneel mandaat

• Vermenging van logica’s leidt tot– Regulering en controle door overheid of besturen

De altruïstische professional: Vertrouwen als beloning en voorwaarde

• Het morele karakter van professionals: Niet persoonlijke winst of aandeelhouderswinst, maar dienstbaarheid aan de samenleving (een ‘roeping’)

• Street Level Public Organisations (McKevitt, Vermeulen): sociaal contract

• Tegenprestatie, beloning: professioneel mandaat

“Professions are given greater autonomy than other social groups. They set their own standards, regulate entry into their own ranks, discipline their members, and operate with fewer restraints than the arts, trades or businesses. In return they are expected to serve the public good and enforce high standards of conduct and discipline”. (Skrtic 1991)

Voorwaarde: vertrouwen in professionals

• Vertrouwen en controle: complementair en concurrerend– Contractueel of berekenend vertrouwen– ‘Echt’ vertrouwen– Relationeel vertrouwen– Praktijkvertrouwen– Rolvertrouwen

• Vertrouwen in competentie • Vertrouwen in intentie:

– Toewijding, integriteit en welwillendheid (benovelence)

– Empathie(Byrk & Schneider 2002,

Bottery 2003, Nooteboom 2006)

Implicaties voor het beroep van leraar

Verdiend vertrouwen?

• Noodzaak voor professioneel mandaat• Moet verdiend worden!

Vertrouwen in competentie• Hoge kwalificaties• Leven lang leren• Actief gebruik en ontwikkeling van kennisbasis• Lidmaatschap en deel voelen van beroepsgroep• Vanzelfsprekendheid om je te verantwoorden• Zelfregulering van competenties (register, interne

controle, aanspreken, …)– ‘Wij kunnen niet benoemen wat excellentie is …’???

Verdiend vertrouwen

Vertrouwen in intenties / rolvertrouwen• Ethische code?• Nauwe samenwerking met andere professionals en

belanghebbenden• Mengen in het publieke debat niet vanuit eigen belang

van de beroepsgroep, maar vanuit het belang van het leren van leerlingen

• Bereidheid en vanzelfsprekendheid om elkaar aan te spreken

• Toewijding aan de samenleving: een beroepseed?

Een beroepseed

‘Ik zweer / beloof dat ik het onderwijs zo goed als ik kan zal geven ten dienste van mijn leerlingen / studenten. Ik zal zorgen voor kwaliteit en het ondersteunen van het leerproces van degenen die aan mij zijn toevertrouwd. Ik stel het belang van de leerling / student voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Ik zal geheim houden wat mij is toevertrouwd. Ik zal de onderwijskundige en vakmatige kennis van mijzelf en anderen bevorderen. Ik erken de grenzen van mijn mogelijkheden.Ik zal mij open en toetsbaar opstellen, ook naar ouders en andere belanghebbenden, en ik ken mijn verantwoordelijkheid voor de samenleving. Ik maak geen misbruik van mijn kennis of bevoegdheden. Ik zal zo het beroep van onderwijzer/docent in ere houden. Zo waarlijk helpe mij God almachtig / Dat beloof ik.’ (Onderwijsraad, 2007, p. 70).

Iedere leraar een master!!!

• Graag wat meer ambitie!• Met aandacht voor en

erkenning van excellentie• Waarbij criteria bepaald

worden door leraren zelf!

• Marco Snoek (M.Snoek@hva.nl)• www.kenniscentrumonderwijsopvoeding.hva.nl – lectoraat Leren &

Innoveren

• Theories on and concepts of professionalism of teachers and their consequences for the curriculum in teacher education

• Powerpoint