idAi n d i t A m s t e r d a m maandblad van Doopsgezind Amsterdam

– t 06 53 77 06 01

A

I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8 – 1

4jaargang 57april 2018

In alle vier evangeliën komt het verhaalvoor van de ‘zalving door een vrouw’. Het hoort bij het begin van de lijdens-geschiedenis. Alle vier evangeliën leggenhun eigen accenten, maar het komtsteeds op ongeveer hetzelfde neer. De evangelist Johannes is de enige diehaar bij name noemt: Maria Magdalena,Maria van Magdala. En daar houden wehet maar op. In de christelijke kunstwordt ze altijd afgebeeld met een kruikjein haar hand. Een albasten flesje, gevuldmet peperdure geparfumeerde olie.“Maria met de zalfpot”, heet dezeklassieke afbeelding in de iconografie.Over Maria van Magdala doen allerleiverhalen de ronde. Dat ze ‘niet helemaal

klontjes was’, en dat het haar niet gauwgek genoeg ging. Er wordt gesuggereerddat ze prostituée was, maar het zijnnatuurlijk mannen die dat zeggen. Ze wordt beschreven als iemand die ietsdwangmatigs had, iets mateloos ook.‘Bezeten door zeven boze geesten’ heethet. Dat wil zeggen van top, tot teen,helemaal, volledig. Maar dat is afgelopenals ze Jezus heeft ontmoet. Die geeft haar terug aan zichzelf, als het ware, en sindsdien was ze niet bij hem weg teslaan. Het is trouwens een raadsel hoe zeaan die kostbare olie kwam. Ze leeft ineen huishouden met haar broer Lazarusen haar zusje Martha. Lazarus die ziekwas en stierf, maar die door Jezus aan het

leven terug wordt gegeven. En Martha,die bij een bezoek van Jezus de hele tijd aan het redderen en regelen is, envoortdurend opspringt om het gezellig te houden, en daarvoor berispt wordt:ze kan beter ook even rustig zitten, en luisteren naar wat Jezus te vertellenheeft. Nogmaals, het is een raadsel hoeze aan die dure olie kwam: gespaardmisschien voor een onverhoopt over-lijden? Als teken van respect en liefdewas het de gewoonte een geliefdedode te balsemen. Hoe het ook zij, alsze deze balsem over Jezus’ hoofd giet,krijgt ze op haar donder van deleerlingen. Zonde, zo’n enorm bedrag

Rie Keijser – 2Maria Magdalena – 4Jane Goodall – 6Column – 7Brief aan zijn moeders / Tante Aukje – 8Workshop Doopsgezinde Zending / In memoriam – 9Vele gezichten – 10Gemeente in beweging – 12 Collectebestemmingen – 14Agenda / Het Dopers Gesprek – 15Kerkdiensten / Lied van de maand – 16

THEMA: INSPIRERENDE VROUWEN

De zalving door een vrouwDoor Henk Leegte

Lees verder op pagina 2

Matteüs 26, 6-16Toen Jezus in Betanië in het huis van Simon – degene die aanhuidvraat had geleden – aanlag voor een maaltijd, kwam er een vrouw naar hem toe. Ze had een albasten flesje met zeer kostbare olie bij zich en goot die uit over zijn hoofd. De leerlingen ergerden zich toen ze dit zagen en zeiden: ‘Wat een verspilling! Die olie had immers duur verkocht kunnenworden, dan hadden we het geld aan de armen kunnen geven.’Jezus hoorde het en zei: ‘Waarom vallen jullie deze vrouwlastig? Zij heeft iets goeds voor mij gedaan. Want de armen zijn altijd bij jullie, maar ik zal niet altijd bij jullie zijn. Door die olie over mij uit te gieten, heeft ze mijn lichaam voorbereidop het graf. Ik verzeker jullie: waar ook ter wereld het goedenieuws verkondigd zal worden, zal ter herinnering aan haarverteld worden wat zij heeft gedaan.’ Daarop ging een van de twaalf, die met de naam Judas Iskariot, naar de hoge-priesters en zei: ‘Wat krijg ik van u als ik hem aan u uitlever?’ Ze betaalden hem dertig zilverstukken. Vanaf dat moment zocht hij een gunstige gelegenheid om hem uit te leveren.

hoe goedgezindheid zomaar ineens kan omslaan in afkeer. Waar deleerlingen van Jezus alleen maar deverspilling zien, herkent Jezus zelf dediepere bedoeling. Maria stelt de doodaan de orde, zij durft dat te doen, daarwaar de anderen die weigeren onderogen te zien. Ze balsemt hem alvast,voor als hij zal zijn gestorven. Betoontaan hem haar liefde, tot in de dood.

Misschien is dat wat wij van haarkunnen leren, dat zij iemand is die dedood aan de orde durft te stellen. Ietswat wij meestal niet zo graag doen, ofdurven. Meestal wuiven we de doodeen beetje weg, net zoals de leerlingen.En dankzij de medische wetenschap isdaar gelukkig ook vaak reden toe: er is vaak nog heel veel te doen en heelveel mogelijk, een mens hoeft nietzomaar dood. Maar misschien wordt het daardoor ook juist wel steeds

aan olie zomaar over de balk smijten.Verspilling! En dat Jezus het nog goedlijkt te vinden ook, lijkt voor Judas dedruppel te zijn die de emmer doetoverlopen, en hij besluit Jezus teverraden. Het lijkt erop alsof deleerlingen er geen idee van hebben – geen idee van willen hebben – waarJezus het al meerdere malen over had,dat het slecht met hem zou aflopen.Hun meester, favoriet van velen,mateloos populair bij zijn intocht inJeruzalem, en met hem zou het slechtaflopen? Kom nou toch!

Wat Maria doet met haar grootsegebaar, is de dood aan de orde stellen.En je bent geneigd om te denken datzij (als wat er gezegd wordt over haarverleden waar is) wel zo’n beetje weethoe dat doorgaans gaat met popula-riteit. Hoe dat zit met voorkeuren enafkeuren, valsheid en platheid, en

moeilijker om de dood onder ogen tezien, als hij zich onontkoombaar aan-dient, als onwelkome gast. Als hij nietmeer tegen te houden valt.

En wat kan het dan fijn zijn als er mensenzijn die het erover durven te hebben. In alle voorzichtigheid en kwetsbaarheid.Als eventuele angst niet wordt wegge-poetst en onzekerheid en verdriet ergewoon mogen zijn. Als iemand je (bijwijze van spreken) balsemt, nog voordatje gestorven bent: liefde en respect aan je betoont naar lichaam en ziel tot hetbittere eind. De intentie van het gebaarvan Maria is eigenlijk nog bijzonderderdan het bedrag waarvoor die olie staat.De leerlingen vinden dat moeilijk teverdragen en moeilijk te aanvaarden.De vraag aan ons is: hebben wij ergenszo’n kruikje met balsem voor als hetnodig is?

2 – I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8

Vervolg van pagina 1

voor iedereen begrijpelijk te maken. Ze was helder maar schuwde de emotieniet. Alleen als ze geen gehoor vond,kon ze zich onbegrepen voelen enzwaar op de hand zijn. Op Hogeberggold dat niet, daar was ze echt thuis.Hoe ze als kind was, weet ik niet (mijnvader was een nakomeling) maar ik kanme er alles bij voorstellen. Ze las veel,was ijverig en hield van mooi, zoals zeop Texel zeggen. Het kan niet andersdan dat ze als kind al actief deelnamaan de gesprekken die op Hogebergwerden gevoerd.

Studententijd, AmsterdamIn 2009 bezorgde de postbode op Texeleen brief afkomstig uit Curaçao, gerichtaan haar toen juist overleden zus WilKeijser en het niet meer bestaandeadres Hogeberg, Hallerweg 28-B. Deafzender, gepensioneerd docent rechts-geleerdheid aan de Universiteit van de

toenmalige Nederlandse Antillen bleekeen oud-studiegenoot van mijn tantes.Hij schreef hoe hij meer dan vijftig jaar de zussen in zijn hart hadmeegedragen, hoe warm en rijk destudietijd voor hem was geweest doorintensief met de dames Keijser op tetrekken. Zij hadden hem doen inziendat het eiland (Curaçao) in hem en alle kennis die daaruit voortkwam, vanonschatbare waarde was en haddenmet hem daarover talloze diepegesprekken gevoerd. De zusjes haddenhem het zelfvertrouwen gegevenwaardoor hij zich staande wist tehouden in het Amsterdamse, zijn studiekon afronden en met opgeheven hoofdkon terugkeren naar zijn geboorte-grond. Rie’s inzicht was in de eersteplaats zelfinzicht en die bleek vanonschatbare waarde voor haar studie,haar latere leven en niet op de laatsteplaats voor anderen.

AfkomstZe kwam uit een in alle opzichtenbijzonder nest. Vader schapenboer maar ook dijkgraaf, overtuigd enactief liberaal en zakelijk. Moederonderwijzeres met hart voor kunst,literatuur en wetenschap en gevoelig.Beiden als vanzelfsprekend vandoopsgezinde huize. Thuis op Hogebergwerd het Handelsblad gelezen en hetFinancieele Dagblad. De wereld wasalom tegenwoordig maar het was netzo goed een eigen wereld. Je kunt jevoorstellen dat daar op Texel veel enlang gediscussieerd werd over de meestuiteenlopende onderwerpen.

Jeugd, TexelDie merkwaardige combinatie vantraditie en moderniteit zou Rie haargehele leven kleuren en maakte haartot een inspirerende vrouw. Zij bezathet talent om complexe vraagstukkentot de essentie terug te brengen en

Rie Keijser (1928-2015) Erudiet en eigenwijs, vrijgevochten en verbondenDoor Albert Keijser

I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8 – 3

Domineeschap, GroningenZe werd dominee met als standplaatsenHaarlemmermeer en Aalsmeer, Emmen en tenslotte de stad Groningen en Haren.Ze was een vakvrouw. Zoveel als ze vanhaar vak hield, zoveel hield ze ook vanhaar omgeving. Haren, waar ze een groot deel van haar leven woonde, wordtwel het Wassenaar van het Noordengenoemd waarin dezelfde paradoxdoorklinkt die ook voor Hogeberg gold:aards en voornaam. Dat paste bij haar.Mijn broer en ik brachten vele vakantiesbij haar door. Zij leerde ons van hetGroninger land en Ost-Friesland houdenals waren we er zelf opgegroeid, steedsweer door het te doorleven met degecombineerde blik van de geschiedenisen het heden.

Henk Leegte was een van haar catechi-santen, die ze later ook dopen zou. InHenk herkende ze diezelfde paradox,vertelde ze mij eens. Ze voelde feilloos de existentiële vragen aan waar mensenmee worstelen en voedde die metwederzijdse reflectie.

Emeritaat, TexelNa haar pensionering keerde ze terugnaar waar het leven haar niet altijdgemakkelijk viel. Thuis was niet meer en Texel was veranderd. Ik vermoed datze eigenlijk het liefst kind was geblevenen op verbazing terend door het levenhad willen gaan. Ze kon erg emotioneelzijn over het verlies van haar ouders. Ze beleefde gelukkige jaren met haar zus Wil, die na haar pensioneringdezelfde weg terug was gegaan: een al even rijke persoonlijkheid met wie ze de geborgenheid van het oude nest weer terugvond. Toen Wil kwam teoverlijden, begon ze af te takelen.

InvloedRie Keijser, tante Riet, was voor mij dedrijfveer om belijdenis af te leggen. Ze is voor mij altijd een grote bron van inspiratie geweest. In mijn huis inAmsterdam heb ik een pasteltekening van een roodborstje, die ze gemaaktheeft toen ze al aan het dementeren was.Elke dag kijk ik naar die mooie tekening:natuurgetrouw, liefdevol maar net zo

goed vrijelijk weergegeven. Ik ben haarer erg dankbaar voor dat ze mij heeftdoen inzien dat de vragen des levensbeantwoord worden met behulp van dekennis die je over jezelf en de wereldom je heen opbouwt. En dat die kennisaltijd waardevol is, of die nu objectief is of niet.

De oudste dochter van mijn broertje,Marieke, is 13 jaar en woont op Texel.Ze is leergierig en eigenwijs, voelt zichsoms onbegrepen. Bij mij in Amsterdamis ze als een vis in het water. Ze voertgraag lange en zware gesprekken, weetcomplexe vraagstukken tot de kern tereduceren en kan mooi schrijven entekenen. Onlangs nam ik haar mee naarParijs en we hadden een fantastischetijd daar samen, in het rijke decor vande Franse geschiedenis. Daar in Parijswas ik even Rie Keijser en zag ik hoeMarieke mij was. Het leven beweegtzich in cirkels voort, neemt en geeftzoals de zee dat doet, in eeuwig-durende beweging.

Het gezin Keijser, foto genomen op Texel in 1949 met v.l.n.r.: Rie (Marie), zusje Imme, vader Sijbrand, zus Gusta,moeder Neeltje Keijser-Eelman, zus Wil en broertje Jacob Keijser (mijn vader).

4 – I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8

gezegd had. Zij herkent Jezus niet als zijhem ziet, pas als hij iets tegen haar zegtherkent ze hem. Wat hij gezegd heeftvertelt ze verder. De andere leerling.

Wie was Maria Magdalena, die in hetevangelie van Johannes zo’n belangrijkeplaats inneemt in het opstandings-verhaal en in de andere evangeliën een veel kleine rol speelt?

Het evangelie volgens MarcusIn dit evangelie wordt Maria Magdalenadrie keer genoemd, in hoofdstuk 15.40 en47 en 16.1 (en 16.9, maar deze perikoopwordt beschouwd als later toegevoegd).Bij het sterven van Jezus aan het kruiskijken een aantal vrouwen van eenafstand toe, onder wie Maria de moedervan Jacobus en Joses, Maria Magdalenaen Salome. Na het verhaal over Jozef vanArimatea vertelt Marcus dat MariaMagdalena en Maria de moeder van Josestoekijken in welk graf Jezus wordtgelegd. De dag na de sabbat kopen MariaMagdalena, Maria de moeder van Jacobusen Salome geurige olie om hem tebalsemen. Ze gaan naar het graf, zien datde steen voor het graf weggerold is. Alsze naar binnen gaan zien ze tweeengelen. Die vertellen hun dat Jezus isopgewekt. ‘Ga terug en zeg tegen deleerlingen en tegen Petrus: “Hij gaat jullievoor naar Galilea, daar zullen jullie hem zien, zoals hij jullie heeft gezegd”’.De vrou-wen vluchten weg, want ze zijnerg geschrokken, bang. Ze vertellenniemand iets. Den Heijer: ‘De aanspo-ringom naar Galilea te gaan is in feitebedoeld om de lezer(es) van hetevangelie op te roepen weer bij het beginte beginnen: het optreden van Jezus inGalilea. De ontmoeting met de levendeHeer geschiedt nergens anders dan in deverhalen over zijn woorden en daden.’3

Het evangelie volgens MatteüsIn dit evangelie wordt Maria Magdalena ook drie keer genoemd: Mt. 27.56 en 61 en 28.1. Ook hier staan bij het kruisstaan vele vrouwen die Jezus vanuitGalilea gevolgd waren van een afstandtoe te kijken. Vs. 56: Onder hen bevon-den zich Maria Magdalena, Maria demoeder van Jakobus en Jozef en demoeder van de zonen van Zebedeus.Dan volgt het verhaal van Josef vanArimatea en het verzoek van deFarizeeën aan Pilatus om wachters bijhet graf te plaatsen. De volgende dagkomt Maria Magdalena met de andereMaria naar het graf kijken. Er komt eenengel uit de hemel die de steen wegrolt.De wachters vallen als dood neer. Deengel verkondigt: ‘…Hij is opgestaan …’De vrouwen vertellen het aan dediscipelen. Maria Magdalena wordt niet meer bij name genoemd.

Het evangelie volgens LucasIn dit evangelie wordt Maria Magdalenatwee keer genoemd: Luc. 8.1-3 en 24.10. Hoofdstuk 8.1c-3: De twaalf vergezeldenhem en ook enkele vrouwen, die vanboze geesten en ziekten genezenwaren: Maria bijgenaamd Magdalena,bij wie zeven demonen waren uitge-dreven, Johanna … en Susanna en nog tal van anderen, die uit hun eigenmiddelen voor hen zorgden. Ook bij Lucas komt het verhaal van Josef uit Arimatea voor. Luc. 23.55: De vrouwen die met Jezus warenmeegereisd uit Galilea volgden Josefnaar het graf … om te zien hoe Jezus’lichaam er werd neergelegd. De vrouwen gaan naar huis en bereidengeurige oliën. De volgende dag gaan ze naar het graf en zien dat het leegis. Luc. 24.9 e.v.: Ze keerden terug vanhet graf en gingen aan de elf en alleanderen vertellen wat er was gebeurd.

Het evangelie volgens JohannesMaria Magdalena wordt door Johannesgeïntroduceerd in hoofdstuk 19.25:Bij het kruis van Jezus stonden zijnmoeder met haar zuster, Maria, devrouw van Klopas en Maria Magdalena1.Als Jezus gestorven is vraagt Josef vanArimatea aan Pilatus toestemming omhet lichaam van Jezus mee te nemenom hem te begraven. Hoofdstuk 20: Vroeg, op de eerste dagvan de week, toen het nog donker was,kwam Maria Magdalena bij het graf. Zezag dat de steen van het graf weg was.Ze liep snel terug naar Simon Petrus ende andere leerling … en zei: ‘Ze hebbende Heer uit het graf weggehaald …’Petrus en de andere leerling gingen opweg naar het graf … de andere leerlingkwam het als eerste bij het graf … maarging niet naar binnen…. Simon Petrusging het graf wel in. Ook hij zag delinnen doeken …. Toen ging ook deandere leerling … het graf in. Hij zag[het] en geloofde…. De leerlingengingen terug naar huis.Vs. 11 e.v. Maria stond nog bij het grafen huilde2… daar zag zij tweeengelen… ‘Waarom huil je’. Zij: ‘zehebben mijn Heer weggehaald en ikweet niet waar ze hem naartoegebracht hebben’. Na deze woordenkeek ze om en zag ze Jezus staan.‘Waarom huil je’ vroeg Jezus ‘Wie zoekje’. Maria dacht dat het de tuinman wasen zei: ‘Als u hem hebt weggehaald …’Jezus zei tegen haar ‘Maria!’ Ze draaidezich om en zei: ‘Rabboeni!’ (Datbetekent ‘meester’). ‘Houd me niet vast’zei Jezus ‘Ik ben nog niet opgestegennaar de Vader. Ga naar de broeders ende zusters en zeg tegen hen dat ikopstijg naar mijn Vader …’ MariaMagdalena ging naar de leerlingen enzei tegen hen: ‘Ik heb de Heer gezien!’En ze vertelde alles wat hij tegen haar

Maria Magdalena, de vrouw aan wie Jezus als eerste verscheenDoor Mieke Krebber

Een paar jaar na de oorlog verhuisden mijn grootouders van vaderskant vanuit Amsterdamnaar Diepenheim (Twente) waar mijn grootmoeder geboren was. In de paasvakantie gingenwe daar logeren. Op Paasmorgen naar de Hervormde kerk, waar de dominee ieder jaar hetpaasevangelie uit Johannes voorlas. Pas jaren later kwam ik erachter dat dit opstandings-verhaal sterk afwijkt van de verhalen in de andere evangeliën.

I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8 – 5

De vrouwen die het graf bezochten warenMaria Magdalena, Johanna, de moedervan Jacobus en nog enkele anderevrouwen … Ze vertelden de apostelen water was gebeurd, maar die vonden hetmaar kletspraat4 en geloofden hen niet.Petrus echter stond op en rende naar hetgraf. … Hij ging terug vol verwondering.Dan volgt het verhaal van deEmmaüsgangers. Al zij terugkomen inJeruzalem bij de elf en anderen vertellendie: ‘de Heer is werke-lijk uit de doodopgewekt en hij is aan Simon verschenen’(24.34). Opvallend aan dit verhaal: Devrouwen worden niet geloofd. Petruskeert terug van het lege graf vol verwon-dering en pas als de Emmaüsgangers hunverhaal willen vertellen zeggen de elf: …hij is aan Simon verschenen.

De zalving In alle vier evangeliën komt het verhaalvoor van de zalving van Jezus door eenvrouw. In Marcus 14.3-9 staat het verhaaltussen het plan van de overpriesters enschriftgeleerden om Jezus gevangen tenemen en te doden en het verraad vanJudas. Jezus zit aan tafel in het huis vanSimon, de melaatse, in Bethanië. Er komteen vrouw binnen met een kruikje zeerkostbare olie. Zij breekt het kruikje en giet de olie over Jezus’ hoofd. Sommigennemen haar deze verkwisting zeer kwalijk. Jezus zegt: ‘ze heeft mijnlichaam nu al met olie gebalsemd, met het oog op mijn begrafenis’.

In Mattheüs 26.6-13 wordt hetzelfdeverhaal verteld. Mattheüs voegt eraan toe: De leerlingen ergerden zich … dieolie had verkocht kunnen worden… en(dan hadden) we het geld aan armenkunnen geven. Jezus reageert:’ …(zo)heeft ze mijn lichaam voorbereid voor het graf.’

In Lucas 7.36-50 staat een dergelijkverhaal, maar in een andere context. Het speelt zich niet af in Bethanië. Jezus verblijft nog in Galilea. Een van deFarizeeën nodigt hem uit om bij hem tekomen eten. Een vrouw uit de stad, eenzondares, komt binnen met een albastenflesje met geurige olie. Ze gaat achterJezus’ voeten staan en huilt; zijn voetenworden nat en ze droogt ze met haarharen af, kust ze en zalft ze met de olie.De Farizeeër – die Simon blijkt te heten –denkt bij zichzelf: Jezus moet toch wetendat ze een zondares is. Daarop vertelt

Jezus de gelijkenis van de twee schulde-naren. Daarna zegt Jezus tegen Simon:|‘je hebt me geen water voor mijn voetengegeven … Je hebt mijn hoofd niet metolie ingewreven … Daarom: haar zondenzijn haar vergeven…’.Een paar versen verder: (Luc. 8.2): …Maria Magdalena, bij wie zeven demonenwaren uitgedreven. Is volgens Lucas Maria Magdalena de zondige vrouw dieJezus voeten zalfde?

In Johannes 12.1-11 staat het verhaalweer in een andere context. Zes dagenvoor Pesach komt Jezus in Bethanië aan.Hier had Jezus Lazarus opgewekt. Daarhoudt men een maaltijd ter ere van Jezus.Martha bedient en Lazarus ligt aan metde anderen. Dan komt Maria met eenkruikje nardusolie en zalft Jezus voetenen droogt ze af met haar haren. Judasvraagt waarom de olie niet voor drie-honderd denarie is verkocht. De Jodenkomen in groten getale naar Jezus toe,niet alleen om hemzelf, maar ook omLazarus te zien. De hogepriestersberamen een plan om ook Lazarus tedoden. In dit verhaal bij Johannes is Maria die Jezus’ voeten zalft de zustervan Lazarus.

Lucas 10.38-42, het verhaal over Maria en Martha, is er mede de oorzaak van dat men zich ging afvragen of Maria, de zuster van Lazarus, dezelfde is als deMaria die aan Jezus’ voeten zit, en of de ‘zondige’ vrouw met het flesje oliedezelfde is als Maria Magdalena.

In de wetenschap is men het er niet overeens of deze Maria’s een en dezelfdevrouw zijn. Volgens mij is dat ook niet zobelangrijk. Onder de volgelingen vanJezus bevonden zich niet alleen mannen,die nadrukkelijk meerdere malen in deevangeliën worden genoemd, maar ookvrouwen die met hem meetrokken vanuitGalilea, getuigen waren van zijnkruisiging, sterven en opstanding. Zijwaren rijk, genezen van ziekten of hunwaren zonden vergeven. Aan MariaMagdalena verscheen de opgestane Heerals eerst, althans volgens Johannes.

In de gnostische traditie speelt MariaMagdalena een grote rol. Zij heeft eengeheime openbaring ontvangen. Petrusbetwist haar autoriteit, maar een zekereLevi neemt haar in bescherming. Daarover wellicht een volgende keer.

Fra Angelico, fresco, 180 x 146 cm, Basilica di San Marco, Florence, Italy, 1440 - 1442

1) In de nieuwste vertaling wordt Maria Magdalena steeds aangeduid met Maria uit Magdala.

2) Oudere vertalingen: weende.

3) C.J. den Heijer, Van Jezus naar Christendom, p.140.

4) Andere vertalingen: zotteklap, beuzelpraat, ijdel geklap (lèros = gezwets, onzin)

Magdala was een stad in Galilea. Onder de Joden had de stad geen goede naam.

De stad had een grote ‘heidense’ bevolking gezien de aanwezigheid van een hippodroom

(paardenrenbaan).

6 – I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8

Drama van Garth Davis. Voorpremièreop zondag 18 maart in Pathé Arena enPathé City. In meerdere bioscopen inAmsterdam. Op 21 maart publiceerde de NRC eenpaginagrote recensie van de film.Bedenk wel dat noch in de evangeliënnoch in de gnostische literatuur eenbiografie van Maria Magdalena tevinden is.

Mary Magdalene

strijd om financiering en goedkeuring tekrijgen om een jonge vrouw de ‘bush’ inte sturen. Maar het lukte. In 1960 begonze haar leven met de chimpansees inGombe National Park, Tanzania.

Pure waarneming, doorbraak in hetonderzoekHaar observatie dat chimpansees gereed-schap gebruiken en zelf ook maken, totdan toe een eigenschap die als uniekwerd beschouwd voor de mens, was een wetenschappelijke doorbraak. Eenandere doorbraak was toen één van dechimpansees als eerste zijn angst voorhaar verloor en haar accepteerde. Eendoor haar aangeboden rijpe olienootwaar de chimpansees gek op zijn, paktehij op maar liet hem vallen terwijl hijhaar hand vasthield en er een zachtehanddruk in gaf. Een handdruk diechimpanzees elkaar onderling geven omelkaar gerust te stellen. Een eeuwenoudemanier van communiceren die wij al 5 miljoen jaar hebben gedeeld met dechimpansees.

Mystieke en spirituele ervaringenHaar mystieke en spirituele ervarings-wereld en de manier waarop die werelden de wetenschappelijke samen gaan.Wetenschap en grote spirituele Kracht (of religie) zijn voor haar nooit tegen-

strijdig of elkaar uitsluitend geweest.Hoe de mystieke en spirituele ervarin-gen waarvan ze veelvuldig vertelt, eenbron van levenskracht, en, troost enverzoening met de eeuwige cyclus vandood en leven, voor haar zijn. Despirituele ervaringen na het overlijdenvan haar man hebben haar overtuigdvan een leven na de dood. Eenvoorbeeld van een mystieke ervaring,die ze in het oeroude, nog ongereptewoud had;‘Ik had een groep chimps gevolgd; hethad geregend en ik was nat enverkleumd. Ze klommen in een boomen begonnen zich tegoed te doen aannieuwe scheuten. Een tedere avondzonbrak door de wolken en deed de jongeblaadjes felgroen oplichten; de natteboomtakken waren zwart alsebbenhout, het zwarte haar van dechimps zat vol roodbruine plekken.Achter ze, waar de regenwolken overhet glimmende meer wegdreven, wasde lucht paarszwart. In de verte roldede donder. Plotseling was het alsof ikdeel werd van deze wereld. Al mijnzintuigen stonden op scherp. Ik kon denatte vacht van de chimps ruiken, enmijn eigen natte haar. Het gezang vande vogels was helderder dan ooittevoren, en hartverscheurender danooit. Ik hoorde nieuwe, hoge noten in

Jane Goodall begon met veldonderzoeknaar chimpansees in Afrika, in een tijdwaarin dat niet eerder was gedaan enwaarin dat ook niet vanzelfsprekendwas. Ze werd geboren en groeide op in Engeland, maar droomde er vanafjonge leeftijd al van om temidden van de dieren in Afrika te leven. Eenontmoeting met paleontoloog/antro-poloog Louis Leaky, een onderzoekendegeest en visionair, bleek cruciaal voor de verwerkelijking van die droom.Geinteresseerd in alle grote apen omdatbegrip van hun gedrag in het wildinzicht kon geven in onze voorouders in het stenen tijdperk, vroeg hij onder-zoeksgeld aan voor een wetenschap-pelijke studie om chimpansees tebestuderen. Een haast onmogelijk idee,omdat er helemaal geen kennis beschik-baar was en richtlijnen voor een derge-lijke studie in een zo afgelegen plekgeheel ontbraken. Er zouden gevaar-lijke dieren leven en de kracht vanchimpansees overtrof ruimschoots dievan mensen. Bovendien had Jane geenuniversitaire opleiding genoten. Tochhad hij haar als kandidaat voor ogen,juist omdat ze geen wetenschappelijketraining had, omdat hij zocht naariemand met een open mind, een passievoor kennis, liefde voor dieren en eenuitzonderlijk geduld. Het werd een hele

Jane Goodall – Een beeld van de ontwikkelingen belevingswereld van een bijzondere vrouwDoor Karen Lammers

Menteliteit Door Bart Admiraal

Sinds Bibian Mentel met haar al jarenernstig geteisterd lijf ging voor Goud,wisselen we het woord mentaliteit in voorMenteliteit. Wat een IDA thema, hetwemelt van de inspirerende vrouwen.Krampachtig vervangen nu de laatstemannetjesputters het glazen plafond door pantserglas. De heks is van de dam.Glazen muiltjes? De cirkel bijna rond.Mannen zitten straks starend weer buitenop een steen in de zon, roken mag nietmeer, drinken ook niet. INGspirerendemannen zijn UIT, mannelijke ziekteMammonitis? Pas op met “wauw wat ben jij een inspirerende vrouw“, da’s gevaarlijk, ben je al gauw eenhaartjemetooterd. Mijn eerste idool wasMies, lang daarna Madeleine Allbright.In het boek De Prooi, tien jaar geledenover de teloorgaande AMROTestosteronnies trad er een inspirerendeHRM vrouw op. Ze boekte een meetingvan de raad van bestuur in het VenetiaansPalazzo Pedantium om naar eenlowbudgethotel in Egmond aan Zee.

Een jonge vrouw die als christelijkvrijwilliger goede daden ging doen in Afrika had haar liefde bekeerd enhuiswaarts in de koffer genomen.Vriendelijke gedienstige jongeman, met een gaaf gebit, geen candybars en Hariboos op elke straathoek. Zijnpartner zenuwpeesje was zoetekauw, met tandartsangst. Het paar had weinig te makken. Dus “aanvullende tandarts-verzekering?” Nee, mijn moeder heeft een veel betere oplossing, je wordt getild door die zorgversjacheraars, en we hebben het niet zo breed. Op naar de wachtkamer waar oma een oogver-blindend guitige donkere krullenbol inbedwang hield. “Mevrouw wat is uwgeheim over tandartskostenverzekering?””Dokter, ik bestudeer de polis van alletandartspakketten en die ca €150 doe ikjaarlijks cash in een beschuitbus, ben ernog nooit op tekortgekomen. Tandenmoet je niet verzekeren maar poetsen. De inspirerende vrouwen lopen vrij rond zomaar in het wild, niet alleen inboeken, ook met beschuitbussen.

I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8 – 7

duwde haar in een meer filosofischerichting. De invulling die ze aan haarervaring gaf was dat ze hoop moestgeven. Een tweede cruciale momentkwam na publicatie van haar eerste boek,in 1986, tijdens een wetenschappelijkcongres in Chicago, waar men zich deenorme afname van chimpansees in dewereld realiseerde. Van de ongeveertwee miljoen chimpansees aan het beginvan de vorige eeuw, waren er op datmoment nog maar 150.000 over doorontbossing, commerciele jacht op dedieren en live animal trade waardoor devrouwtjes vaak gedood werden en hunjongen gevangen en verkocht. Ze had 25 jaar haar droom geleefd in Afrika. Nu brak de tijd aan om haar kennis in te zetten om de chimansees te helpen inhun tijd van nood.

Vanaf dat moment bestaat haar leven uitreizen en toespraken houden. Behoud eneducatie werden haar focus van aanpak.Ze richtte het Jane Goodall instituut opdat zich bezighoudt met het beschermenvan mensapen en hun leefgebieden. Eneen programma ‘Roots and Shoots’, datwereldwijd jongeren aan zich bindt omzich sterk te maken voor het welzijn vanmilieu, mens en dier. Want alles is metalles verbonden.

Bronvermelding:

Jane Goodall. Reason for Hope, a spiritual

journey. New York Times bestseller.

ISBN 0-446-67613-6. Het boek van de

schoonheid en de troost. Wim Kayzer.

Uitgeverij Contact. ISBN 90-254-9664-4,

en gelijknamige DVD-serie, VPRO.

het gezoem van de insecten. Plotselingvoelde ik de aanwezigheid van eenbosantilope en toen zag ik hem met zijnkastanjebruine vacht en zijn gekruldehoorns zwart van de regen. Langzaam liephij langs me, zonder me te zien. Ik bleefop die plaats toen de chimpansees deboom hadden verlaten, en schreef onmid-dellijk alles wat ik me kon herinneren vandat moment op – het gevoel van een zijnmet de wereld der natuur.’

Maatschappelijk engagement. Haar zachtmoedige gedetermineerdheiden drive om de wereld een betere plaatste maken voor mens en dier. Altijd dedialoog zoekend. Het immense geduld en de kracht niet te wanhopen door hettergend langzame proces van verandering,maar juist hoopvol te zijn om de voort-uitgang die al geboekt is. Haar missie omde dieren met wie wij de aarde delen tebeschermen en te behouden en zo deaarde leefbaar te houden. En de wreed-heid naar mens en dier uit te bannen.Haar credo: iedereen kan een verschilmaken. Een moment dat van grotebetekenis was voor haar vond plaats in de Notre Dame in Parijs. Het was eenmoeilijke tijd, waarin ze een pijnlijkescheiding doormaakte en waarin hetgeloof, een God, op de achtergrond wasgeraakt. Die dag in de Notre Dame waarhet licht door het mozaiek naar binnenviel, klonk plots muziek van Bach. Demuziek die ze hoorde bracht een anderesoort van realiteit. In die muziek meendeze de stem van God te horen, zoals zij de mystieke Kracht noemt die ze ervoer.Het was een bijzondere ervaring en het

Column

8 – I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8

Lieve Corinne en Joke, Wanneer ik mensen vertel over onze gezinssamenstelling –twee heteromoeders die als beste vriendinnen mijn zusje enmij grootbrachten en een homovader bij wie ik dewoensdagen doorbracht – krijg ik bijna altijd de vraag of datals kind niet raar voor me was. Ik moet de vragenstellers danteleurstellen. Als kind was ik totaal niet bezig met dehoeveelheid mannen of vrouwen in huis. Ik groeide op ineen liefdevol gezin en dat was dat. Dat ik twee moeders hebis voor mij een vanzelfsprekendheid. Jullie opvoeding maaktevan mij een onbewuste feminist.

Als kind van een jaar of 8 vroeg ik waarom er wel eenvrouwendag, maar niet zoiets als een mannendag bestaat. Ikweet niet meer wie van jullie reageerde op de ‘ongelijkheid’die ik dacht te hebben waargenomen. Maar het snelle enduidelijke antwoord staat me nog helder voor de geest. 'Elkedag is toch al mannendag?', hielden jullie me als kind voor.Een scherpe grap, die helaas alleen werkt omdat hij waar is.

Twintig jaar na dit ogenschijnlijk onschuldige gesprekje levenwe nog steeds in een mannenwereld. Je hebt de dingen diein het oog springen. Het grootschalig (machts)misbruik datdoor #metoo in het centrum van de aandacht is komen te

staan, de gigantische loonkloof tussen man en vrouw en deondervertegenwoordiging van vrouwen in ons bestuur. Maar datzijn slechts symptomen van een groter systeem. Datonderliggende patriarchale systeem is ongrijpbaarder, maar juistdaartegen wil ik me als piemeldragend feminist uitspreken.

De rechten van de een hangen direct samen met die van deander. Het recht van twee mannen om zoenend over straat tegaan hangt samen met het recht van een moslima om eenhoofddoek te dragen, of om die weer af te doen. Wanneer dezelfbeschikking en zelfontplooiing van de ene persoon onderdruk staan, staat de zelfbeschikking van iedereen onder druk.Dat is waarom de strijd voor de LHBT-gemeenschap samenhangtmet de strijd tegen racisme. En de strijd voor privacy met hetafbreken van het patriarchaat.

Dat ik me inzet voor burgerrechten en een wereld waarinmensen zichzelf kunnen ontplooien komt door jullie. En devanzelfsprekend-heid van dat beetje gek samengestelde gezinwaarin ik ben opgegroeid. En daarvoor wil ik jullie op dezeinternationale vrouwendag bedanken.

Liefs Jelle

Brief aan zijn moeders, inspirerende vrouwen

Tante Aukje woonde met haar ouders in een graanmolen aan het Schapendijkje aan de Oostkant van Dokkum. Zij was een zus van mijn grootmoeder. Zij trouwde met eenboer uit Veenklooster, boven Buitenpost. Toen haar manoverleed, betrok zij er de woning van de hoofdboswachter. Ik heb daar vaak gelogeerd in de vakanties.

Tante Aukje stak er boven uit. Zij was een lief oud mens. Zij verwende mij heel erg, op allerlei manieren. Zij voelde ook aan wanneer ik dat nodig had. Toen ik een tiener was, had ik een heel goede vriend, Jan Weier. Mijn vader was tegen mijn verkering met hem. Jans baas, directeur van deVeenkoloniale Boerenbank, was juist heel tevreden over hem.

Er was ook eens wat geroddel over mij, dat ik zwanger van een Canadese soldaat was. Met dat verhaal kwam mijnvader ook thuis. Op zo’n moment was de wereld te klein. Wat was er aan de hand? Ik was uitgenodigd voor eengezellige bijeenkomst in Sappemeer. Een Canadees haalde mijin Hoogezand met een auto op en bracht me naar het hotel. Later kwam dat gerucht. Daar was niets van waar. Maar ik had het er thuis erg moeilijk mee. Op zulke momenten was ik blij dat tante Aukje er was, bij wie ik steun vond.

Aukje Dijkstra was een echte Friezin. ‘s Morgens deed ze de huishouding maar ‘s middags verkleedde ze zich in een Fries kostuum. Ik stond als meisje er altijd naar te kijken als zij zich verkleedde. Zo liep ze ook rond toen zijlater in Hoogezand bij haar zuster woonde. Ik denk nog veel aan haar. Dan kijk ik naar haar foto aan de wand. Ik heb veel aan haar te danken gehad.” D.V.

Janneke Jansma: ‘Tante Aukje was heel belangrijk voor me’

Geheel onverwacht is Mohamed Azaroua begin maart tijdens een bezoek aan zijn geboorteland Marokko overleden.Hij was sinds 2007 suppoost in de Singelkerk. Hij was vaak alssuppoost aanwezig op donderdag bij de vaste repetitieavondvan het Sweelinckorkest en op vrijdagavond bij het Open Huis.Mohamed is 80 jaar geworden. Hij laat een vrouw en een zoon achter.

Tijdens een eenvoudige ceremonie op donderdag 22 maart in de Singelkerk hebben leden van onze Gemeente en hetSweelinckorkest stilgestaan bij het overlijden. Koster MarcelAlblas, KR-voorzitter Thijs van Hoogstraten en Helma Verkleij(kosterij en verhuur) schetsten een beeld van deze zacht-moedige, bescheiden en behulpzame medewerker. HenkLeegte las Psalm 133 en leden van het Sweelinckorkestspeelden Air van Bach. Een indrukwekkend samenzijn.

De drijfveer van Mohamed was ‘Ik houd van mensen’, zei hij in 2012 in een interview in idA. De mensen die in deSingelkerk komen, vond hij prachtige mensen. “Je wordt niet gedwongen iets te geloven; je mag zijn die je bent. Ja, het bevalt mij hier.” Overigens had hij nog nooit van doopsgezinden gehoord toen hij in 2007 ging solliciteren.

Mohamed Azaroua werd in 1938 in Casablanca geboren. Toen Marokko, tot dan een kolonie van Frankrijk, in 1958onafhankelijk werd, stationeerden de Amerikanen zich inCasablanca. Mohamed werd fotograaf bij de Amerikaansemariniers. Toen zij terugkeerden naar Amerika, ging Mohamed mee naar Californië om daar aan de slag te gaan. Hij werd geconfronteerd met het diepgewortelderacisme in de Verenigde Staten, dat hij weigerde te accepteren. Mohamed vertrok naar Parijs waar hij een Nederlandse vrouw, zijn latere echtgenote, ontmoette. Zo belandde hij ruim vijftig jaar geleden in Nederland. In Amsterdam heeft hij eerst als fotograaf gewerkt envervolgens ruim dertig jaar in de filmindustrie.

In die halve eeuw is er in Nederland veel veranderingen, zei Mohamed in idA. “Maar het is doorgeslagen; we zijn te vrij. Er heeft een mentaliteitsverandering plaatsgevonden en niet ten goede. We zijn zo vrij in ons doen en laten geworden; we trekken ons nergens meer iets van aan. Ook het geloof in God heeft men sinds de jaren ‘80 achter zich gelaten. Maar geloof bestuurt de mens. Waar ben je als mens zonder geloof?”

(Redactie)

Mohamed Azaroua (1938 – 2018)

In Memoriam

IN D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8 – 9

Uitnodiging voor de workshop‘Leerling zijn van Jezus van Nazaret, hier en nu’. Zaterdag 7 april 2018, Bussum

De Wereldraad van Kerken houdt om de tien jaar eenwereldzendingsconferentie. Maart dit jaar in Arusha(Tanzania). Het thema in Arusha was: ‘Leerling zijn vanJezus van Nazaret, hier en nu’. Wij gaan op zaterdag-ochtend 7 april met dit thema aan de slag, vanuit tweeinvalshoeken.

Programma: Ontvangst met koffie of thee vanaf 10.00 uur; start om half elf.Eerste deel: vanuit de lekenprekerscursus 2017/2018 in Amsterdam vertellenMarjan Klomp-Gerringa, AndréMaris en Teun-Jan Tabak over hun ervaringen tijdens decursus. Wat betekent deelname aan de cursus voor henpersoonlijk en voor gemeenten waar ze zullen voorgaan?Hoe zijn zij zich na het volgen van de cursus als leerling van Jezus van Nazaret gaan zien?

Tweede deel: vanuit de wereldzendingsconferentie te Arusha laten Paul Thimm, predikant te Arnhem enMarijn Vermet, predikant te Aardenburg beelden zienvan de conferentie en vertellen over wat hen tijdens deconferentie en bij hun ontmoetingen met Tanzaniaansegemeenten trof. Wat ontvingen zij daar om door tegeven aan de gemeenten hier? Hoe zien zij hetleerling-zijn van Jezus in het veranderende Nederland?

Vervolgens staat een lunch* gereed.

Aanmelden: info@doopsgezindezending.nl Locatie: kerkgebouw van de Doopsgezinde gemeenteBussum-Naarden, Wladimirlaan 10 te Bussum (5 minuten loopafstand van het NS-station).

*Na de lunch is er de algemene ledenvergadering van de Doopsgezinde Zending. U kunt, als lid, desgewenstagenda en stukken voor deze vergadering opvragen bijhet secretariaat.

Ga dan op weg enmaak alle volken totmijn leerlingen... Mat. 28: 19a

Karen Lammers met haar schilderijen

1 0 – I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8

AMSTERDAM – “Bij mijn geboortekwam ik, geheel onverwacht, een halfuur na mijn broertje. Mijn vader riep:‘Dokter Pol, kom terug. Je bent nog nietklaar’. Ik was de negende van tienkinderen in een gezin in het dorpGoudswaard in de Hoeksche Waard.Mijn ouders waren lid van de Gerefor-meerde Gemeente, de zogenaamdezwarte-kousenkerk. Ik had heel lieve,zorgzame ouders.”

Aan het woord is Lien Bos, sinds enkelejaren vriend van DoopsgezindAmsterdam, en dan in Noord. Essemievan Dunné noemt haar ‘actief enbetrokken’. Lien Bos had een lange wegte gaan voordat zij, komend uit deGereformeerde Gemeente, haar plekvond in Doopsgezind Amsterdam.

“Mijn ouders wilden mij en mijn twee-lingbroer naar een reformatorischeschool sturen op 30 kilometer van onsdorp. Maar ik kon niet tegen rijden ineen bus. Gelukkig won het gezondeverstand het en mocht ik naar eenchristelijke scholengemeenschap inSpijkenisse. Daar kwam ik voor het eerst in contact met kinderen met eenandere christelijke of een onkerkelijkeachtergrond.

Vanuit de kerk had ik meegekregen: demens wikt, God beschikt. Je geloofde inpredestinatie: God beslist wie naar dehemel gaat en wie naar de hel. Ik hadniet het gevoel dat ik mijn leven vormmocht geven.

Pas bij mijn tweede echtscheiding, toenik al 44 was, maakte ik een bewustekeuze. Ik ging het huis uit omdat hij me bedreigde. ‘Beter weg voordat ikonder aan de trap lig.’ Toen had ikeindelijk de moed om voor mezelf op te komen en vond ik mijn eigen kracht.

Eerder, op mijn 17e, was ik eensopgekomen voor mijn vader, hoofd vaneen basisschool. Hij voelde zich nietopgewassen tegen het schoolbestuur dat in zijn ogen incompetent was. Mijn vader was nog trots ook op mijn gedrag. Ik leidde daar een soortvoldoening uit af. Als je voor een anderzorgt, dan levert dat jezelf ook iets op.Dat zorgen voor een ander ben ik mijnhele leven blijven doen. Je kunt het de rode draad in mijn leven noemen.Het is mijn kracht maar ook mijn valkuil.

Aan mijn opvoeding heb ik de bijbel-verhalen en bekendheid met de TaleKanaäns te danken. Ook ben ik er inaanraking gekomen met de bevinde-

Vele gezichtenIn de komende tijd willen weverschillende leden, vrienden enbelangstellenden, zowel jong als oud,aan het woord laten in de nieuwerubriek: Vele gezichten. De keuze wordt gemaakt door de redactie. Deze maand Lien Bos.

“Dokter Pol, kom terug. Je bent nog niet klaar” Door Dirk Visser

lijkheid, een mooi aspect van het zwaregeloof. Bevindelijkheid kan als volgtomschreven worden: dat je in je hart hetwerk van de Heilige Geest ervaart. Ik bennog gedoopt in de GereformeerdeGemeente.

Op de Gereformeerde Sociale Academiein Ede kwam ik in contact met jongerenvan Youth for Christ. Tijdens een EO-jongerendag in Hilversum vroeg eenjongen die mij zag huilen (‘Ik geloofniet’) om samen te bidden. Toengebeurde er iets. Er kwam rust in mij. Het was een soort transcendenteervaring. Ik was toen 19.

Kort daarna, toen ik ging trouwen,maakte ik een traditionele keuze doorbelijdenis te doen in een GereformeerdeBondsgemeente van de NederlandseHervormde Kerk. Dat huwelijk duurdemaar drie jaar. Toen ik weer alleen was,ging ik mij voor andere zaken interes-seren. Van de uit India afkomstigespiritueel leider Krishnamurti leerde ikdat je moet waarnemen zonder eenoordeel te vellen.

Bij de begrafenis van mijn moeder warenheel veel mensen. Ik vroeg mij wie af: wie komt er op mijn begrafenis? Datzette mij aan het denken. Ik verhuisde

Lien Bos werd een half uur na haar broertje geboren:

in die tijd vaak, had wisselende vriendjesmaar geen vaste vriendenkring om mijheen. Ik zat eigenlijk verlaat in depuberteit.

Via een tante kwam ik in aanraking meteen Volle Evangelie Gemeente. Ik voeldeme al snel niet echt thuis omdat menhomoseksualiteit en echtscheidingafwees. Dat ging in tegen mijn eigenovertuiging. Ik heb me er wel latenherdopen. En ik leerde er mijn tweedeman kennen. Later bezochten we eenaantal jaren de Dienst voor belangstel-lenden op het Begijnhof in Amsterdam.Het was daar heel laagdrempelig. Erkwamen niet alleen ‘nette mensen’, maarook daklozen. Dat leek mij in de lijn vanJezus.

Tijdens een kerkdienst in Zunderdorpkreeg ik sterk het gevoel dat iedereenwel iemand of een gezin heeft, behalveik. Huilend verliet ik de dienst. Daarnaben ik lange tijd niet naar de kerkgegaan.

Totdat ik in 2014 als vrijwilligster met een groep dementerende mensen uit het buurthuis de Driehoek in Noordregelmatig naar het Vliegenboswandelde. We kwamen dan langs hetsoopsgezinde kerkje aan het Meerpad. In die tijd had ik behoefte om ergens bij te horen. Op een zondagmorgen ben ik naar binnengestapt. Ewoud Roospreekte toen. En ik ben er gebleven enVriend van de Gemeente geworden. Dat vind ik een fijne vorm. Ik sluit me niet meer als lid bij een kerk aan, maarben wel betrokken.

Wat mij in de Doopsgezinde Gemeenteaanspreekt? In de eerste plaats ‘dadengaan woorden te boven’. Verder desoberheid. Ook de Open tijd vind ik goed; de kerkdienst is geen eenrichtings-verkeer vanaf de kansel. Verder deliberaal-vrijzinnige uitleg van de bijbel entenslotte de onderlinge verbondenheid.

Ik heb wel eens gezegd dat ik voor deliefde heb doorgeleerd. Ik heb deopleiding maatschappelijk werk gedaanen ongeveer dertig jaar cliëntenbijgestaan. Bij de Gemeente Utrechtwerkte ik achtereenvolgens bij hethuisvestingsbureau, de schuldhulp-verlening, de sociale dienst afdelingmaatschappelijk werk en tenslotte deafdeling woningnet.

In Amsterdam heb ik gewerkt bij HVOQuerido bij het project De vliegendeHollander (om huisuitzettingen tevoorkomen). Daarna werkte ik in dedak- en thuislozenzorg. Mijn laatstebetaalde baan was opnieuw bij HVOQuerido, waar ik vijf en een half jaarvoormalige daklozen begeleidde bij hetzelfstandig wonen.

Ook in mijn liefdesleven kwam ik veelmoeilijkheden tegen. Met mijn derdepartner, een Surinaamse man, ga ik nogaltijd om. Onze relatie is wel veranderddoordat hij in 2011 een herseninfarctkreeg. We wonen niet meer samen maarnog wel dicht bij elkaar.

In mijn laatste baan kreeg ik psychischeklachten. Uiteindelijk heb ik de knoopdoorgehakt. Het was te veel procedures,protocollen etc. Ik ben op eigen verzoekontslagen. Nu doe ik vrijwilligerswerkmet ouderen. Ik heb met dementerendemensen gewerkt en ook terminale zorgverleend. Ik ben tegenwoordig maatjevoor drie mensen in de buurt.

In december 2016 verscheen van mijnhand een Ingezonden brief (‘Schuld-hulpverlening: Blijf baas over je eigengeld’) in Het Parool. Daarin toon ik erbegrip voor dat de schuldhulpverleningniet doorgaat als de betrokkene deregie over zijn geld niet uit handen wilgeven. Maar de hulpverlening moet dedeur dan wel op een kier houden. Zo’naanpak doet recht aan de autonomievan mensen. Ik ben blij met het

armoedebeleid in Amsterdam. SP-wethouder Arjan Vliegenthart (Preek van de leek 2017) heeft een positievecultuurverandering bij de Sociale dienstbewerkstelligd. Ik weet op wie ik op 21 maart ga stemmen.

Voor mij is liefde je altijd openstellenvoor anderen, ook na teleurstellingen, en je verplaatsen in de ander zodat er een wisselwerking op gang komt.Soms is het heel duidelijk wie de gevendeen wie de ontvangende partij is. Maaronder de oppervlakte kan er een stroomop gang komen, waarbij gever enontvanger zomaar kunnen samenvallen.”

I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8 – 1 1

Toen Lien Bos wegens rugklachten een keer inde dienst in het Meerpadkerkje ontbrak, ont-ving zij van de kerkgangers een mooie kaartwaarop een stoel met een extra hoge rug.

1 2 – I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8

Andrea Wieffering verlaat de redactieAndrea was sinds de zomer van 2014 lid van de redactie van idA, het gemeenteblad van Doopsgezind Amsterdam. Andrea is lid van de gemeente sinds zij op 9 april 2006 belijdenis heeft gedaan. Zij was een aantal jaren lid van de BR (Broederschapsraad) met portefeuille Jeugdwerk. Sinds vorige zomer is zij aangesteld bij de DoopsgezindeGemeente Haarlem als jeugdwerker. Door haar werk inHaarlem was ze vaak niet in staat de vergaderingen van deredactie bij te wonen. Ook speelde mee dat vergaderingenvoor haar lastig zijn te volgen doordat ze aan een oor doof is ten gevolge van een operatie. Haar bijdragen aan idA zijn interviews met Tamara Kroon,Naar binnen (jan. 2018), met Henk Smit, De schoonheid van het primitieve (jan. 2015), Rechter de Rooij spreekt Judas vrij (april 2015), Heb je een beeld van God nodig om te kunnen geloven? (mei 2016) en een verzameling antwoorden van gemeenteleden over ‘vasten’ (maart 2015).De redactie was zeer blij met haar inbreng en betreurt hetdan ook zeer dat zij zich genoodzaakt zag zich terug te trekken. Wij wensen haar veel plezier in haar werk en hopen haar als lid van onze gemeente nog vaak te zien.

De redactie

Uit de kerkenraadDe kerkenraad had in maart een zogenaamde reflectie-vergadering. In de vergadering is gesproken over: ‘wat geloof je en hoe vertel je dit aan anderen’. Een mooie avond die waarschijnlijk nog een vervolg krijgt in het kerkenraadsweekend. van start.

ToneelvoorstellingenVoor kinderen in de Singelkerkop maandag 2 april om 13.30 uur enop woensdag 25 april om 15.30 uur.

Gemeente in beweging

MennomaalOp dinsdag 10 april is iedereen welkom op hetMennomaal. Singelkerk, Singel 452. Tel. (020) 6234588.Ontvangst met drankje vanaf 17.30 uur. Begin maaltijd:18.00 uur. Hoofdgerecht: een recept uit de Veertig-dagenkalender. Tussen hoofdgerecht en toetje: Hoe Kees van Houten ontdekte dat de Mattheüs Passion een kruisvorm heeft. Van tevoren opgeven is niet nodig. Opgeven welnodig bij een speciaal dieet of vegetarisch. Kosten: € 5 per maaltijd. Opgave en informatie via InaDrukker (020) 6423464 of Mieke Krebber (020) 6731926.

8 april OrgelExtra Na de dienst op 8 april in de Singelkerk door Dick Klomp:Christian Ritter (164?-174?): Sonatina. Een werk uit deNoordduitse barok. Het bestaat uit verschillende korte, aaneengesloten fragmenten waaronder een fuga. (5 min.)

I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8 – 1 3

Korenfestival ‘Zingen van verzet en bevrijding’

Zaterdagmiddag 5 mei presenteert de Raad van Kerken Amsterdam eenkorenfestival in de Oude Lutherse Kerkaan het Spui. Zeven koren uit verschil-lende christelijke stromingen zingenliederen van verzet en bevrijding uithun eigen repertoire. Het evenementbegint om 14.00 uur (zaal open 13.30uur) en mondt rond 16.30 uur uit ineen korte vesper. De toegang is gratis.Het festival ‘Zingen van verzet enbevrijding’ is onderdeel van het

Amsterdamse programma van het 4 en 5-mei comité. “Iedereen is welkom,gelovig of niet, jong en oud”, verzekertHenk Meulink, initiatiefnemer en voorzitter van de Amsterdamse Raadvan Kerken. “Het is een mooie gelegen-heid om via muziek kennis te makenmet de culturele en religieuze diversiteitvan onze Raad en stad. Wat ons samen-bindt is het thema van deze middag –verzet en bevrijding – en het daarachterliggende verlangen naar vrede.”

Leerhuis in de SingelkerkZaterdag 21 april 2018 10:00 – 14:15 uur

Jona en Nineveh.Nee zeggen tegen je opdracht, en dan? Over onrecht, omkeer en vergeving

Het verhaal van Jona lijkt aanvankelijk eensimpel verhaal, maar als je het aandachtigleest roept het vele vragen op. Het zijnvragen die zich centreren rond onderwerpenals: het kwaad in de wereld, vergelding,omkeer, vergeving. Docente: Afke Maas-Smilde, Theologe enDoopsgezind Predikante. Programma:09.45 – 10.00 uur Ontvangst met koffie/thee10.00 – 14.15 uur Studie, afgewisseld doorpauzesAanmelden: bij Hanneke de Graaf;sluijs1@xs4all.nl of 020 6100710Kosten: 10 euro; incl. koffie en thee, tevoldoen op de dag zelf.Een uitgebreide folder in de Singelkerk.

Open Colleges Vredestheologie in april en mei 2018De Open Colleges 2018 onder leiding vanprof. dr. F. Enns vinden plaats op de VU. Het thema dit jaar is Peace, Trauma andReligion in Post-Apartheid South Africa. Data: 3, 10, 17, 24 april en 8 en 15 meSprekers: Cobus van Wijngaard, Eddy van der Borght en Luis van de Riet, Lerato Kobe, Helgard Pretorius, Fernando Enns, LucasJohnson.Tijd: 13.30-15.15 uur. Plaats: VU, HG-05A24.

U kunt zich voor een of meerdere collegesopgeven.Opgave bij centre@religionpeacejustice.com of seminarium@ads.nl.De voertaal is Engels.

Bach Ensemble Amsterdam Op zondag 15 april zal Bach EnsembleAmsterdam o.l.v. Paulien Kostensemedewerking verlenen aan de kerk-dienst in de Singelkerk, waarin EwoudRoos voorgaat. Voor deze zondag,Misericordias Domini, schreef JohannSebastian Bach de cantate 'Du HirteIsraël, höre (BWV 104), voor het eerstuitgevoerd op 23 april 1724 in Leipzig.

De bijbelteksten voor deze zondaghebben betrekking op Jezus als de Goede Herder. Bach weet op meester-lijke wijze dit pastorale aspect in notente vangen. Veelvuldig gebruik vantriolen, herderlijke hobo's en een

wiegende bas-aria in een 12/8 maat.Tijdens deze dienst zal van JohannChristoph Bach (1642-1703) hetdubbelkorige motet 'Lieber Herr Gott, wecke uns auf' klinken. Deze achter-oom van Bach schreef het motet in1672. Johann Sebastian zelf voerde het in 1749 uit. In januari liet BachEnsemble Amsterdam al met eenVivaldi programma horen dat deSingelkerk zich goed leent voordubbelkorigheid.

We heten iedereen van harte welkom!Zondag 15 april, 10.30 uur, Singelkerk,Amsterdam.

Essemie van Dunnépastoraal werker inNoord; tevens jeugd- enopbouwwerk Noordt 06 48 35 07 25e.vandunne@vdga.nl

Joke van der Heidejongerenwerkt 06 17 96 43 71j.vanderheide@vdga.nl

Henk Leegtepredikant t 06 45 62 62 70 h.leegte@vdga.nl

Ewoud Roos predikantt 06 48 88 35 97 e.roos@vgda.nl

Liliane van der Steur jeugdwerkert 06 21 39 75 44 l.vandersteur@vdga.nl

Het team

1 4 – I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8

• 1 april, Pasen – Stichting Stuwkracht 10Tijdens het Doopsgezind Wereldcongres inAmsterdam (1967) werd een oproep gedaan om10% van het inkomen te bestemmen voor hetlenigen van de nood in de wereld. Bijna honderddoopsgezinden gaven gehoor aan deze oproep en zo ontstond de Stichting Stuwkracht 10.Stuwkracht 10, een doopsgezind initiatief, krijgtverzoeken om financiële hulp uit alle hoeken van de wereld en helpt onmiddellijk in plotselingontstane noodsituaties, ‘stil’ en eenmalig.Rekeningnummer: NL30INGB0001211010 St. Stuwkracht, Oostzaan

• 8 april – Broederschapscollecte t.b.v. de Stichting Noorder Vermaning De Stichting Noorder Vermaning (SNV) is opgerichtmet als doel de doopsgezinde Rijksmonumentenin Noord-Nederland in stand te houden. Hetstreven is een groot deel van de doopsgezindeRijksmonumenten uit deze regio in haar Stichtingop te nemen. Hiermee wordt aangesloten bij delandelijke trend om een bundeling van Rijks-monumenten te bevorderen, zodat kennis, kunde en financiering gewaarborgd blijven. In 2015 is de Stichting Noorder Vermaning reedsjuridisch eigenaar geworden van het Schuilkerkjein Pingjum en van het Menno Simons-monument in Witmarsum.Rekeningnummer: NL19ABNA0243493886 t.n.v. Alg. Doopsgez. Sociëteit, Amsterdam, inzake SNV

• 15 april – Paraguay t.b.v. Hospital Mennonita KM 81Dit Doopsgezinde ziekenhuis maakt deel uit vaneen comité van kerken (een vereniging van 31duitstalige Doopsgezinde kerken in Paraguay). Het ziekenhuis richt zich op de behandeling enverzorging van lepra en tuberculose patiënten en patiënten met HIV/AIDS. De verleende zorg isgedeeltelijk gratis. Patiënten worden aange-moedigd om, indien mogelijk, te betalen voor dezorg. Echter, in veel gevallen hebben patiëntenbehoefte aan donaties voor behandeling en zorg.

Collectebestemmingen April

De doelstelling van het ziekenhuis is:1. Dankbaarheid tonen aan God en het volk van Paraguay;2. Een plaats zijn waar de naastenliefde zichtbaar wordt;3. Een geweldige kans om het evangelie van Jezus Christus te verspreiden.De totale begroting van het ziekenhuis bestaatuit bijdragen van kerken, ondersteuning voorspeciale projecten van internationaleorganisaties en vele donaties.Voor meer informatie www.km81.org

• 22 april – Broederschapscoll. t.b.v. St. MennoSimons Monumenten Friesland SDMFDe Stichting Menno Simons SDMF draagt zorgvoor de openstelling en het dagelijks beheer van het schuilkerkje in Pingjum (de Fermanje)en voor het beheer van het Menno Simons-monument en het contourenkerkje inWitmarsum.Rekeningnummer: NL31RABO0141964138 t.n.v. Stichting Menno Simons SDMF

• 29 april – 5e zondag: Rampen wereldwijd – in april te bepalen

• 6 mei – Stichting KruispostDe Stichting geeft primaire medische hulp aan onverzekerden die tussen wal en schip vallen en mensen in geestelijke nood. De Kruispost probeert haar doel te bereikendoor de exploitatie van een medisch centrum in de binnenstad waar gratis medische enpsychosociale hulp wordt gegeven. De aard van de hulpverlening is vergelijkbaar met die van een huisartsenpraktijk.Rekeningnummer: NL22ABNA0437295370 St. Vrienden Kruispost

Als u niet in de dienst aanwezig kon zijn en toch iets wilt bijdragen aan het project kunt u dat via het aangegeven bank-rekeningnummer doen.

De collecte in de blauwe/zwarte zak is altijd voor deeigen gemeente. De collecte in de rode zak is voor:

Redactie

Bart Admiraal Essemie van DunnéJoke van der HeideSjoukje HalbertsmaKaren LammersMieke Krebber (eindredacteur)Interviews: Dirk Visser

Ontwerp en realisatieOntwerpgroep Lâle, www.lale.nlT (033) 462 46 93

Verzending idA via het secretariaat:e-mail: secretaris@vdga.nl.

C O L O F O N

idA, in dit AmsterdamMaandblad voor geloofen gemeenteleven vanDoopsgezind Amsterdam.

Kopij voor het volgende nummer vóór 10 april 2018sturen aan Mieke Krebber Mail: m.krebber@chello.nl Adres: Europaplein 89, 1078 GZAmsterdam (telefoon 020-6731926).

De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of niet op te nemen.

Secretariaat en administratieSingel 4521017 AW Amsterdamt kerk (020) 623 45 88t secretariaat (020) 624 65 73t boekhouding (020) 627 70 72fax (020) 624 44 40gironummer NL11INGB0000141442 (VDGA)website www.vdga.nlwebsite van de ADS: www.ads.nl

I N D I T AM ST E R DAM A P R I L 2 0 1 8 – 1 5

Agenda

April 2018 (kerkdiensten: zie achterkant)

• Di 3 apr Tussenstop Singelkerk 17.30 uur

• Za 7 apr Singelkoor repetitie Singelkerk 10.30 uur

• Zo 8 apr Wake Schiphol* Schiphol 14.00 uur

• Ma 9 apr Zon’shofgroep/20+ Rijpenhof 20.30 uur

• Di 10 apr Gesprekskring o.l.v. Ewoud Roos Singelkerk 14.30 uur

• Di 10 apr Tussenstop Singelkerk 17.30 uur

• Di 10 apr Mennomaal Singelkerk 18.00 uur

• Di 10 apr 020 11 Tieners Singelkerk 18.00 uur

• Wo 11 apr Vredesgroep Singelkerk 20.00 uur

• Wo 11 apr Zon’shofgroep Zon’shofje 20.00 uur

• Za 14 apr Singelkoor repetitie Singelkerk 10.30 uur

• Di 17 apr Boeken rond de Bijbel Singelkerk 15.00 uur

• Di 17 apr Tussenstop Singelkerk 17.30 uur

• Wo 18 apr Rondom groep Singelkerk 19.30/20.15

• Do 19 apr Open kring Menno Simons; E. Roos Men. Simonsh.14.30 uur

• Do 19 apr Leerhuis: Jona en Nineveh Singelkerk 10.00 uur

• Di 24 apr Tussenstop Singelkerk 17.30 uur

• Do 26 apr Bijbelaars Singelkerk 10.30 uur

• Za 28 apr Singelkoor repetitie Singelkerk 10.30 uur

* meer informatie: http://www.schipholwakes.nl

Het Dopers Gesprek – Ontmoetingen in de SingelkerkIn het voorjaar van 2018 is de Amsterdamse Singelkerk het toneel van een serie exclusieve ontmoetingen. Na de jarenlange drukbezochte lezingenserie Het Doperscafé kiezen we voor een intiemere setting. In de prachtige oude kerkzaal gaan sprekers van naam na een korte inleiding in gesprek met een select gezelschap over wat henbeweegt, op het snijvlak van geloof en samenleving: Het Dopers Gesprek.

– Op dinsdag 10 april spreekt Chris Doude van Troostwijk, filosoof en visiting professor Vrijzinnige Theologie aan het Doopsgezind Seminarium, over het thema Wijsheid, Democratie en Transparantie. Over het maatschappelijk belang van respectvolle geheimhouding en religieuze onwetendheid.– Op dinsdag 22 mei is historicus en publicist Geerten Waling te gast.– Op dinsdag 12 juni PvdA-Kamerlid en oud-minister Lilanne Ploumen.

Entree is kosteloos, maar aanmelden verplicht: er zijn niet meer dan dertig plaatsen beschikbaar.Meld je aan via secretaris@vdga.nl. Aanmelden is niet vrijblijvend. Wij rekenen op uw komst. Bent u verhinderd, geef dit dan door via een mail naar secretaris@vdga.nl of bel naar: 020 6246578.Doopsgezinde Singelkerk, Singel 452 te Amsterdam (nabij het Koningsplein)Dinsdag 10 april 2018, 20.15 uur - 22.00 uur

Singelkerk – Singel 452 – t (020) 623 45 88

Meerpad – Meerpad 9 – t 06 53 77 06 01

Amsterdam Centrum

Amsterdam Noord

Menno Simonshuis – Noord-Hollandstraat 17a – t (020) 517 10 10Amsterdam Buitenveldert

1 6 – I N D I T A M S T E R D A M A P R I L 2 0 1 8

K E R K D I E N S T E N

Singelkerk Meerpad Menno Simonshuis Centrum 10.30 uur Noord 10.15 uur Buitenveldert 10.00 uur 1 april Ds H. Leegte E.M.L. van Dunné Ds E.C. RoosPasen 8 april Ds H. Leegte 15 april Ds E.C. Roos Ds H. Leegte 22 april Ds M.L. van Woerden Ds G.A. Reinhold-Scheuermann

29 april Ds E.C. Roos Vijfde zondag 6 mei Ds E.C. Roos Ds G.J.J. van Hiele

Wie levert voor de volgende

idA een lied in?

TussenstopGeniet zomaar van een half uur rustmeditatie, just being theremidden in de vaart van de weekmidden in de drukte van de stadzo spiritueel en inspirerendals je zelf wilt.Het kost niets, maar wees op tijd en respecteerde rust en de ruimte van de anderen.

Vanaf dinsdag 27 maartstart 17.30, einde 18.00 uurSingelkerk, Singel 452, 1017 AW Amsterdam

Even pauze…

Grote God, wij loven U, lied 413

Dit lied, dat ik al zong als kind, ontroert me nog

steeds, omdat het me herinnert aan het

rotsvaste vertrouwen dat ik toen had. Er ging

kracht voor mij vanuit.

Ik kan daar soms zo naar terug verlangen.

Lied van de maandGekozen door Stans Mulder