1

Reigerstraat 18 - 2110 Wijnegem - Tel: 03 685 10 62 - Fax 03 685 65 45 - e-mail: andre.lutters@telenet.be24e jaargang - nr. 3 - trimestrieel: april-mei-juni 2010 - abonnementsgeld: 7,50 euro per jaar.

I.C.T. B&A BIEDT EEN WIJDE WAAIER VAN BOEIENDE CULTUURREIZEN AAN

REISKRANT

MET I.C.T. B&A :• ZORGELOOS REIZEN

• VEEL ZIEN EN BELEVEN• CULTUUR, NATUUR,

GESCHIEDENIS ONTDEkkEN

REDACTIEBlIjfT DE ‘REIskRAnT’ BEsTAAn In 2011?In het laatst toegestuurde nummer is duidelijk aan-gegeven dat ook de ‘Reiskrant’ deelt in de klappen van de economische crisis. Ja, waarom niet? Waarom zouden wij hier aan ontkomen? Hoe lager de oplage en het aantal abonnees, des te groter is de kans dat een blad mettertijd verdwijnt, hoe goed het blad op zich ook is. Ruim dertig jaar hebben wij cultuurreizen georganiseerd. Op een bepaald ogenblik telden we jaarlijks 300 en meer reizigers die echt geïnteresseerd en happy waren…of dat werden. Dit aantal mensen maakte dat de ‘Reiskrant’ voldoende afnemers kreeg. Dertig jaar is evenwel een flinke hap in een men-senleven. Zo gebeurde het dat vele nochtans geïnte-resseerde personen omreden van leeftijd en andere niet te programmeren omstandigheden dienden af te haken. Gezien er geen extra inspanningen werden ondernomen om het gezelschap van reislustige cul-tuurliefhebbers uit te breiden doemde het huidige scenario op waar die ene vraag centraal staat: Wat gebeurt er met onze ‘Reiskrant’ in 2011? Een plant blijft bestaan zolang hij groeit. Dat is ook waar wat ons reisgezelschap betreft. Vandaag aan de dag zijn er 230 betalende abonnees en dit aantal is te laag om de productiekosten te dekken. Naar aanleiding van het laatste redactiewoord over ‘Crisis’ ontvingen we een email die ons opmonterde. Wij willen u als lezer ditzelfde plezier niet onthouden:

“Beste André,Wij willen zo maar eens met jullie mailen!Welk genot beleven we niet aan dat Reiskrantje !Ik weet uit ervaring dat een “Nieuwskrant” ontzettend veel kost. En zoals U beweert moet er op een groot aantal betalende abonnees kunnen gerekend worden. In elk geval hopen wij dat dit subliem krantje blijft bestaan. Misschien met wat meer abonnementsgeld ? Die reisverslagen zijn intens boeiend en af en toe ont-dekken wij een oude bekende op de groepsfoto. Het Bijbels onderonsje is bijzonder leerrijk !En het programma der cultuurreizen is om van te snoe-pen! Maar jullie weten dat wij een dagje ouder worden (1932) en dat de rondritten zwaar beginnen door te wegen. Niettemin houden wij het programma in het oog. Voor 2011 zou een heruitgave van de “Griekse eilan-den” ons nog eens kunnen verleiden. De reisleider blijft nog steeds die sympathieke vriend André.  In elk geval veel succes en zeer veel genegenheid...

Arlette en Marcel David”

Wat zal gebeuren met de ‘Reiskrant’ leest u in de eerstvolgende editie. Intussen bereiden we vlijtig de REUNIE van zondag 21 november voor.

A.L.

NUMMER 3 vaN 2010 - IN DIT NUMMER 

• KOOPLUI, EEN NIEUWE STaND IN DE STaDS-CULTUUR vaNaF DE 10e EEUW

• PaRELSNOER aaN DE aDRIaTISCHE ZEE• REISPROGRaMMa’S 2010 - NIEUWTJESDe Reiskrant ICT b&a verschijnt ieder kwartaal en wordt per post toegezonden. Het abonnement vangt altijd aan vanaf januari. Jaarabonnement 7,50€. Het abonnement biedt een gunsttarief voor de jaarlijkse REUNIE, en boeiende reisverslagen. ICT b&a bankrekening – 220- 0486700-87 WijnegemHERNIEUW NU UW ABONNEMENT VOOR 2010! (zit er geen overschrijvings-formulier in uw krantje, dan is uw abonnement betaald). SYMPATHISEER MET ONS EN WORDT ABONNEE U ZAL ER GEEN SPIJT VAN HEBBEN!

REUNIE 2010 OP ZONDAG 21 NOVEMBER

2

DE sAmEnlEvIng vAn DE kARolIngERs ToT DE 10e En DE 11e EEuwHenri Pirenne schrijft over de Karolingi-sche samenleving het volgende: “Het economische leven in W-Europa was ten tijde van de Karolingen zuiver agra-risch van karakter; dit karakter had zich tot het einde der elfde eeuw gehandhaafd. Het kende niet alleen niet de handel, maar omdat het de landbouwproductie geheel naar de behoeften van de producent regelde; kan men zelfs zeggen, dat het de mogelijkheid van elke handel als beroep uitsloot. Winstbejag, en zelfs de gedachte aan winst, was aan dat stelsel volkomen vreemd.De bearbeiding van het land diende slechts tot het onderhoud van de bewo-ners der domeinen; men trachtte er geen overschot uit te halen, omdat men een-voudig niet zou hebben geweten wat men daarmee moest doen (…).Het was een stelsel van productie zonder afzetgebied, daardoor beperkte het zijn oogsten tot de mate van eigen consump-tie” blz. 145.

kooPluI, EEn nIEuwE sTAnD In DE sTADsCulTuuR

vAnAf DE 10e EEuwHeeft u zich al eens gerealiseerd dat de Middeleeuwse samenleving uitsluitend bestond uit edellieden, rid-ders of grootgrondbezitters, geestelijken en horigen? De West-Europese samenleving was zuiver agrarisch. Kooplui en handel waren onbestaande. Met de inval van de Germanen verdween de handel naar Romeins model. Pas in de 10de en 11de eeuw kwam dit fenomeen opnieuw. Wie waren de eigenaars van de prachtige koopmanshuizen die we bewonderen in de oude Hanzesteden, met onder andere Antwerpen, Brugge en Gent? Waar kwamen ze vandaan? Waarom zei de Kerk bij hun opkomst:’Een koopman kan nooit of nauwelijks God behagen’ of ’Ze hebben een verbond met de duivel gesloten’?Aan de hand van het boek ‘De Geschiedenis van Europa’ van de Belgische geschiedschrijver Henri Pirenne, probeer ik een antwoord te vinden.

Deze samenleving bestond uit een kasteel-heer, leenheer of ridder met grootgrond-bezit en horigen die leefden en werkten voor deze heren. Er was wel een kleine vorm van ruilhandel en ruilverkeer maar niet te vergelijken met de handel zoals wij die vandaag kennen. Pirenne stelt: “…men dreef een gelegen-heidshandel en nooit een beroepshandel. Er bestond ook geen stand van kooplie-den, evenmin een stand van industriëlen”.Er was wel iets als een kleine nijverheid die bestond uit een aantal onmisbare ambachtslieden of handwerklieden zoals karrenmakers en linnen- en wolwevers.

TwEE sooRTEn sTEDEnIn DE kARolIngIsChE TIjD(8e ToT 10e EEuw) In die tijd kende men de Bisschopssteden en de Burgen. Zij kunnen niet vergeleken worden met de steden uit de 13de eeuw en later. A/ De bisschopssteden (zetels –civitates) ontstonden op gunstig gelegen plaatsen. Op een kruispunt van wegen en langs rivieren bijvoorbeeld. Het waren steden met een duidelijk kerkelijk karakter. De stad bestond uit een kathedraal, een bis-

schoppaleis, verscheidene kloosters, een kerkelijke rechtbank, een school, een woonplaats voor kanunniken, priesters, ridders en monniken, en de horigen. De grote handelshuizen ontbraken.Deze steden werden bezocht door school-meesters en leerlingen, de procederende partijen in de kerkelijke rechtbank, en de vele gelovigen ter gelegenheid van de godsdienstige feesten.B/ De burgen (burchten) waren militaire vestingen. In de Nederlanden waren die gebouwd door de graven van Vlaanderen tegen de Noormannen. Ten oosten van de Donau dienden ze als buffers tegen de invallen van de barbaren. Zo hebben Karel de Grote en Hendrik de Vogelaar kastelen en versterkte burchten gebouwd langs de Elbe tegen de Slaven. Het waren verdedigingsplaatsen die stra-tegisch gelegen waren en onder het bevel stonden van een kasteelheer of ridder en bescherming boden aan de bevolking uit de omgeving. Hier woonden in mindere mate priesters, monniken en dienaars. Maar ook geen kooplieden.

3

hoE En wAnnEER DEDEnDE kooPlIEDEn hunvERsChIjnIng In DE sTADsCulTuuR vAn w-EuRoPA?Er zijn twee gebieden in Europa waar handel en verkeer nooit zijn opgehouden. Ten eerste: Venetië en Z-Italië. De havens van Pulië en Calabrië (Bari, Amalfi, Tarente ook Messina, Palermo en Syra-cuse) hebben altijd handelsverkeer onder-houden met Constantinopel. Hun sche-pen volgeladen met koren en wijn voeren regelmatig naar de Gouden Hoorn en kwamen terug met oosterse stoffen. Al heel snel spande Venetië de kroon.O.l.v. de doge (hertog) ontstond hier een koopmansrepubliek met een uniek karakter. Haar scheepvaart overheerste de Adriatische zee. In 1082 ontvingen de Venetianen het privilege om overal in Byzantium te kopen en te verkopen zonder rechten te betalen. Ze kregen daar-bij een eigen woonwijk en ze aarzelden niet om met hun ‘vijanden’ handelsbetrek-kingen aan te knopen.Ook Pisa en Genua dreven handel en werden rijk maar op een andere manier. Zij verkregen het door in de 10de eeuw strijd te voeren tegen de muzelmannen in de Thyreense Zee. Ze veroverden Corsica en Sardinië en maakten zich rijk met de buit van de overwonnen vijand. De Vene-tianen daarentegen dreven alleen handel.De 9de tot de 12de eeuw zijn ook de eeuwen van de kruisvaarten. En het waren de Italiaanse steden die zorgden voor de overvaart en de bevoorrading van de kruisvaarders naar Constantinopel en Palestina. Dit was een zeer winstgevende zaak voor de Pisanen en Genuanen. Zij hadden priveleges in Constantinopel, in Tunis en Alexandrië. In de Levant ontstonden Venetiaanse, Pisaanse en Genuese handelskolonies. Ook Marseille en Barcelona stapten mee in de boot. Als gevolg daarvan kwam de grote vaart voor het Westelijk Europa weer hele-maal open en ontdekte men de rijkdom en de handelsfeer van Zuid-Europa en het Oosten. Henri Pirenne zegt het zeer kernachtig: “Zonder de aantrekkingskracht van Byzantium, zonder de noodzaak om de Muzelmannen te bestrijden, zou Europa stellig nog eeuwenlang zijn zuiver agra-rische beschaving hebben behouden…Alleen door de prikkels van buiten is dit handelsverkeer eerder tot stand gekomen dan de natuurlijke ontwikkeling dat zou hebben meegebracht.” p 149*

EEn TwEEDE gElIjkAARDIgE onTwIkkElIng DEED zICh vooR AAn DE oosTzEE.In de 10de eeuw onderhielden de Scan-dinaviërs (Noormannen) en Balten (voor W-Europa heidens gebied) reeds handel met Byzantium en de Levant. Zij voerden o.a. hun barnsteen uit naar Griekenland, Kreta en Egypte. Constantinopel was ook

voor hen de grote trekpleister waar slaven, bontwerk, honing, oosterse kruiden, zijde en edelstenen verhandeld werden. De Noordzee een druk bevaren zee in de Romeinse tijd was ten tijde van de Karolingers, tot aan de Elbe een dode kust geworden. Het zijn de Vikings en de Noormannen die er weer leven gebracht hebben. In de Scandinavische landen zijn Vlaamse muntstukken gevonden uit de 10de en 11de eeuw wat aantoont dat deze Noorderlingen toen reeds onze kusten bezochten. Henri Pirenne zegt : “De prikkel voor de handel (inW-Europa) kwam uit Byzan-tium via de Zweden”. p150De grote doorbraak is vooral uit Italië gekomen in de 11de eeuw. Toen kwamen Lombardijse kooplieden over de St Gothard naar het Noorden. Henri Pire-nne schrijft: “De handel van Zuid Europa was het meest ontwikkeld en gevorderd, het best georganiseerd…De Italianen waren voortdurend in aanraking met hoog-staande beschavingen en hadden al spoe-dig de handelspraktijken daarvan over-genomen … Daarom zijn de eerste hulp-middelen voor het betalingsverkeer uit het einde van de 12de eeuw ook Italiaans. De organisatie van het Europese kredietwe-zen is geheel van Romaanse oorsprong. Banken, wissels, rentegevende leningen, handelsvennootschappen, dat alles stamt uit Italië en is waarschijnlijk door de jaar-markten van Champagne verbreid… Het geld kwam weer aan het rollen…Er kwam een nieuw begrip van rijkdom.” p151*Vooral Vlaanderen dat aansluiting had op de handelsscheepvaart over de Noordzee

trok zuiderlingen aan. Sinds het begin van de 12de eeuw bezochten de Lombarden Ieper, Rijsel, Meesen, Brugge en Tor-hout. Later verplaatste het handelscentrum zich halverwege dit traject naar: Troyes, Provins, en Barsur-Aube in Cham-pagne. Daar werden de Vlamingen en de Lom-barden de bemiddelaars van een snel groeiende handel tussen noord en zuid. Vooral omwille van het linnen. En zo ont-wikkelde zich een nieuwe stand in de steden van W-Europa, de stand van de kooplieden.

EEn omwEnTE-lIng In DE BIssChoPs-TEDEn En DE ‘BuRgEn’De komst van de koop-lieden in de Bisschops-teden en de Burgen ver-

oorzaakte een ware tsunami. Hun komst stond voor: rijkdom, vrijheid, onafhan-kelijkheid en kennis. Ze waren onderne-mend, vooruitstrevend en hadden geld! Dit was een bedreiging voor de heersende klasse en een uitdaging voor de horigen. Ingeburgerde gewoonten en tradities dreigden ondermijnd en omver geworpen te worden. De vreemdsoortige levenswijze van de ‘nieuwe klasse’ gaf aanstoot. Onze historicus zegt hierover:“Deze stand was bijzonder toegankelijk van karakter en gemakkelijk voor uitbreiding vatbaar. Naarmate haar handelsactiviteit zich ont-plooide gaf zij meer werk aan een grote massa mensen, schippers, karrenvoerders, bootwerkers enz. Tegelijkertijd kwamen allerlei handwerkslieden zich in de stad vestigen. Sommigen vonden werk als bakkers, bierbrouwers, en schoenmakers, dank zij de voordurende uitbreiding van de bevolking. Men kreeg een verzekerd bestaan, en anderen bewerkten de door de kooplieden aangevoerde grondstoffen, waarbij de door hen vervaardigde produc-tie weer voor export bestemd werden. Zo kwam naast de handel nu ook de nijver-heid op.”Zo begonnen tegen het einde van de 11de eeuw, in Vlaanderen, de wolwe-vers van het land naar de steden toe te stromen. O.l.v. de kooplieden werd de Vlaamse lakenindustrie gecentraliseerd en werd een bloeiende nijverheid in Europa tot het einde van de middeleeuwen.”De steden breidden zich uit, er werden nieuwe grachten gegraven en palissade-ring aangebracht tegen de plunderaars. Er ontstond een ‘nouveau bourg’ of ‘fau-bourg’. En daar komt de naam bourgeois (burgers) vandaan.

4

kooPlIEDEn En BoEREn,TwEE wERElDEn.- De kooplieden waren zeer verschillend

van de agrarische bevolking (koop-lieden en boeren). Toen was de kloof veel groter dan nu. De regels van recht en onrecht ontstaan in een agrarische gemeenschap voldeden niet aan het rechtsbegrip van de handelaars.

De handelaars eisten dat: het oude stel-sel van boeten en zoengelden moest worden vervangen door straffen, die een heilzame schrik zouden teweeg brengen. Zij protesteerden ook tegen het betalen van tolgelden in natura voor het in- en uitvoeren van goederen.

- Horigen konden nu door voor hande-laars te gaan werken een plaats krijgen onder de vrijen. Meestal vluchtte men dan naar een ander gebied. Werd hij erkend dan wilden de kooplieden niet dat de horige door hun heer werd opge-eist. Ook de kinderen van een horige vrouw met een handelaar (vrije) moch-ten oorspronkelijk niet als onvrijen worden beschouwd.

- De steden waren voor het platteland een afzetgebied. Met de komst van de koop-lieden werd productie winstgevend, dat was nieuw voor de plattelanders. Maar dat tastte ook de grondslagen van het domeinstelsel aan. Deze nieuwe toe-standen vroegen om hervormingen.

- Onder invloed van de kooplieden gebruikten de schrijvers vanaf het begin van de 13de eeuw niet meer het latijn maar de volkstaal. Er ontstond in de burgerij een groep van ontwikkelde leken met kennis van de wereld en het zakenleven – zij kwamen steeds meer in dienst van landsheren en koningen.

- In de beginne kwam de handelsbevol-king natuurlijk ook in botsing met het autoritaire en het patriarchale bestuur. Vooral de geestelijke vorsten voelden zich bedreigd. De handelaar zo dachten ze was een gevaar voor het zielenheil van de horigen, het was een aanslag op de gehoorzaamheid van het volk. Maar er waren ook voordelen. Dat maakte het moeilijk.

hEnRI PIREnnE BEsluIT:“Sinds de opkomst van de steden en de vorming van de burgerstand zien wij dus een nieuw Europa. Het ganse maatschap-pelijke leven was veranderd: de bevolking was in aantal verdubbeld, de vrijheid alge-meen geworden, de handel en nijverheid, geldomloop, hoofdarbeid verwierven zich een steeds grotere plaats; zij gaven voortdurend aanleiding tot een verdere ontwikkeling van het staatkundige en sociale leven.”.

wIE wAREn DIE ‘mERCAToREs’? wAAR kwAmEn zE vAnDAAn? Het is niet makkelijk om daar een ant-woord op te geven. Wel is duidelijk dat deze kooplieden niet voorkwamen uit de grootgrondbezitters en ook niet uit de kerk. De kerk was de mening toegedaan: “Een koopman kan nooit of nauwelijks God behagen”. En ze kwamen ook niet uit de boeren voort. De landbouwers genoten van een onbekommerd bestaan op hun boerderij.Henri Pirenne ziet het als volgt: “ De voorouders van de kooplieden waren de bezitlozen, de mensen zonder eigen grond, het volk dat door de landen heen en weer zwierf om zich voor de oogst te verhuren, dat op avontuur leefde, de echte ‘trekkers’.“Lieden zonder land zijn ook avontuurlijk van aard. Zij rekenen slechts op zichzelf en storen zich aan niets. Zij bezitten ook een zekere kennis en ondervinding, kennis van de taal en de zeden, van vreemde volken. Stellig kwamen uit deze groep van zwervers de eerste bemanningen van de Genuese en Pisaanse kaperschepen voort; en wat anders waren in N-Europa de Scandinaviërs, die naar Constantino-pel vertrokken, dan bezitlozen en fortuin-zoekers?” p 152*Hij maakt wel een uitzondering voor de Venetianen die van oorsprong vissers en zoutzieders waren en de Byzantijnse markten van hun producten voorzagen.Over wie die vroege kooplieden waren schrijft de historicus nog dit: “Aldus heeft een troep ‘outlaws’, vagebonden en armoe-

lijders in die agrarische samenleving met haar slapende kapitalen, de eerste win-naars van de nieuwe rijkdom opgeleverd, een rijkdom die niet meer uit de bodem kwam ... Zij kochten en verkochten, maar zij kochten geen dingen om zich daarmee in ’t leven te houden, doch alleen om de winst. Zij produceerden niets, zij trans-porteerden slechts. Zij zwierven rond, zij waren vreemde gasten waar zij kwamen. Zij traden ook met verlokkende dingen op, sieraden voor vrouwen, versierselen en goudlaken voor het altaar. Zij kenden geen specialisatie: tegelijkertijd traden zij op als uitdragers, of handelaars in alles, vrachtrijders, zwendelaars en oplichters. Zij waren nog geen beroepshandelaren, maar werden het wel mettertijd.Handel kreeg uiteindelijk een heel eigen bestaan. Het avontuurlijke hield op, het werd genormaliseerd. Vanaf dan vestig-den de handelaars zich. Ze zochten voor hun bestaan een goedgelegen woonplaats – bij de haven of in een gunstig gelegen bisschopsstad. En naarmate hun aantal groeide trokken zij weer anderen aan. Wilden zij een zekere mate van veilig-heid genieten dan moesten zij in troepen – karavanen – reizen. Zij sloten zich aaneen tot gilden, broederschappen of hanzen.H. Pirenne P153 “De gehele middeleeuwse handel, tot het einde van de 12de eeuw was een verkeer van karavanen, ‘hanzen’. … Hun ware doel was de opeenhoping van geld. …Zij berekenden en speculeer-den; hun tijdgenoten koesterden zulk een vrees voor hen, dat zij het niet onmogelijk achtten dat zij een verbond met de duivel hadden gesloten. … Inderdaad de kapi-talistische geest ontstaat tegelijk met de handel. … Deze groep heeft het stadsleven hernieuwd en op die wijze is aan haar het ontstaan van de burgerstand te danken, enig sinds op de wijze waarop de grote industriëlen van onze tijd het moderne proletariaat hebben doen ontstaan.”

Opgemaakt en samengevat door A. Lutters aan de hand van het boek van H. Pirenne – *‘DE GESCHIEDENIS VAN EUROPA’ (Prisma reeks. 2de druk - p145 – 175)

5

CULTUURREIZEN 2010lEEs AAnDAChTIg! ER Is nog PlAATs!Wegens ziekte en overlijden zijn er plaatsen vrijgekomen voor de Passiespelen van Oberam-mergau. De Parken van de Rocky Mountains tellen 24 deelnemers. Wij zoeken dringend nog minstens 1 kandidaat, liefst 2.

DE PAssIEsPElEn vAn oBERAmmERgAu 2010Van 6 tot 10 augustus

Om de tien jaar worden in Oberammergau de beroemde passiespelen gehouden. Het hele dorp neemt deel aan deze aangrijpende voorstelling. Prijs: 1345€ (Dit programma heeft een hogere categorie. van hotels en zitplaatsen dan het normale programma van Ictam). Het wordt een vijfdaagse tour met bezoek aan de omliggende gebieden en steden o.l.v Eric Vercruysse. BELANGRIJK! Wegens ziekte en overlijden zijn er 4 plaatsen vrijgekomen voor de Passiespelen van Oberammergau. Neem snel contact op met ons.

usA: van DEnvER tot DEnvERNationale Parken in de Rocky Mountains - Van 30 augustus tot 14 september 2010

Hoogtepunten op deze 16-daagse reis zijn: Ester Park, Agate Fosils Beds, de buffels van Zuid-Dakota, Custer State Park; Rushmore; Crazy Horse monument; de Black Hills Cavern; Wind Cave Park; Badlands National Park; Black Hills National Forest; Devils Tower; Buffalo rodeo’s; de Bighorn Mountains; Yellowstone met indrukwekkende canyons, watervallen, geysers, hete bronnen en panorama’s; Grans Teton National Park; Salt Lake City; Caribou National Park en het Zoutmeer; de meanders van de Colorado of Colorado Canyon; Mesa Verde, Red Mountain Passage … Een unieke natuurreis door vijf staten.Indien u reeds de Parken van de Westkust heeft gedaan dan is dit de reis die u niet mag missen.PRIJS 3070 € (vanaf 30 deelnemers) – Single toeslag 575 €. Inbegrepen: de vluchten heen en terug met United. Luchthaventaksen. Halfpension. Overnach-ting in 3 en 4* accomodaties. Excursie- en entreegelden. Plaatselijke gids.Niet inbegrepen: Lunches; reisverzekering; fooien (45€).

REIsPRogRAmmA’s vooR 2011, In woRDIng!?1. In sEPTEmBER mET gEoRgInA nAAR gRIEksE EIlAnDEn. Juweeltjes in de

Egeïsche Zee. Met voldoende tijd om te genieten van zon, terrasjes, cultuur en geschiedenis. Voorlopige bestemmingen – Myconos, Delos, Tinos, Naxos, Paros, Santorini (12 dagen)2. CRuIsEn nAAR IjslAnD In julI/AugusTus. (of junI) 12 DAGEN Londen (Southhampton) – Edingburg (Met de mogelijkheid de Militaire Taptoo

bij te wonen in het kasteel van Edingburg) en het Loch Ness te bezoeken – de Shetland Eilanden – IJsland (Akureyri en Reykjavik) – Dublin (Ierland) – Southhampton. Met de Princessline.

3. RoEmEnIE CULTUREEL LAPPENDEKEN OP DE KARPATEN. 12 DAGEN IN JUNI Een programma van en verzorgd door Ictam.o.l.v André Lutters. Er wordt nog aan gewerkt.4. 5 DAgEn fRIEslAnD mET ERIC vERCRuyssE. Friesland ontdekken vanuit een

eerste klasse hotel. Of een weekend met A.L. Luxemburg/Trier. Andere mogelijkheid 5 Dagen Istanbul. Meer daarover in het volgend nummer.

Laat ons delen in uw belangstelling dan kunnen wij u op de hoogte houden van de meest recente ontwikkelingen.

DE REunIE 2010 zAl PlAATsvInDEn oP zonDAg 21 novEmBERu kAn zICh vAnAf nu REEDs mElDEn En ovERsChRIjvEn. zIE PAgInA 8

Twee fijne reisgenoten hebben het tijdelijke voor het eeuwige verruild.

Op 1 juni is Paul Verschooren 79 jaar oud en echtgenoot van Anny Baelde vrij onverwachts overleden. Paul was een zachtaardige man, hij genoot van de mooie dingen en het samenzijn met mensen. Samen met vrouwlief maakten ze verschillende malen deel uit van ons reisgezelschap. We zullen hem zeker missen. Wij wensen Anny en haar familie veel sterkte en moed toe.

Op 23 juni is Marcel Ysewijn overleden. Hij was kunstschilder, vriend, studie-genoot van Roger Raveel en reeds heel vroeg een enthousiast reisgenoot van ICT b&a. In september zou hij 89jaar worden. Zij die hem hebben gekend kunnen alleen fijne en plezierige herinneringen oproepen over Marcel. Hij behoort tot de sterken. Wij wensen zijn echtgenote Jeanine ons oprecht mede-leven en wensen haar veel sterkte.

6

EEn vER vERlEDEnReeds in de 12de eeuw voor onze jaar-telling vestigden de Illyriërs, van Indo-Europese oorsprong, zich langs de Adri-atische kust, op de grotere eilanden en de Pannonische Laagvlakte.Acht eeuwen later meldden de Kelten zich, op zoek naar nieuwe woongebie-den.Vanaf de derde eeuw voor onze jaar-telling veroverden de Romeinen syste-matisch Kroatië. Na hen verschenen de Avaren en de Slaven. In de zevende eeuw vestigden de Kroaten, ook een Slavisch volk, zich in Opper- en Neder Pannonië.Later speelde het rijke Venetië bijna 400 jaar een overheersende rol, vnl. in de kuststeden, maar het kreeg hierbij regel-matig af te rekenen met de Habsburgers.Na de Tweede Wereldoorlog werd Kro-atië ingelijfd bij het groot Joegoslavië o.l.v. maarschalk Tito. Na diens dood volgde tussen 1991 en 1995 de zinloze Balkanoorlog.Thans stellen Kroaten, Bosniërs en Ser-viërs hun hoop op het Verenigd Europa. De Kroaten schijnen de eerste kandida-ten te zijn.

zAgREBOnze eerste kennismaking met Kroatië was de hoofdstad Zagreb, gelegen in het hart van het land. Na een rondrit door de benedenstad, gekenmerkt door een

kRoATIEPARElsnoER AAn DE

ADRIATIsChE zEEKroatië is effectief als een mooi parelsnoer. Erkend als werelderf-goed door de Unesco verdient het bezocht te worden. De toerist vindt er natuurschoon in overvloed, prachtige oude steden, dro-merige dorpen en cultuurschatten. Onze groep trok gedurende acht dagen vanuit Zagreb naar Splitvice, via Zadar, Sebenik, Trogir, Split, Mostar, Dubrovnik tot in Montenegro. Wat we zagen en hoorden verbaasde en boeide elk van ons, zonder uitzondering. Romeinen, Venetianen en Habsburgers hebben er hun sporen nagelaten. Niet enkel het verleden van dit land is verrassend rijk, Kroatië verrast evenzeer door zijn blik op de toekomst. Straks wil het ook deel uitmaken van de Europese Gemeenschap.

groene zone in hoefijzervorm met daarin veel mooie gebouwen uit de 19de eeuw, bezochten we de bovenstad. Daar vindt men de mooie gotische Ste-fanus kathedraal, overblijfselen van de stadsmuren en uitkijktorens. Kaptol en Gradec zijn de twee oudste centra van de stad, gebouwd op twee naast elkaar liggende heuvels. Kaptol met z’n bis-schopszetel was in 1094 het centrum van de religieuze macht. Gradec was de stad

van de burgerij, het volkscentrum. De 2 centra, versterkt met muren, torens, grachten en poorten, waren gescheiden door ‘de bloedrivier’. De naam herin-nert aan de gewelddadige confrontaties die daar plaatsvonden tussen de beide gemeenschappen. Het bezoek van Zagreb omvatte ook het museum van de bekende beelhou-wer Ivan Mestrovic en het museum van

de naïeve schilders van de school van Hlebine. Een bezoekje overwaard.

EEn onvERgETElIjkE DAgKroatië heeft veel nationale parken. Eén daarvan is het nationaal park van Pli-vitce. Het ligt in het hart van Kroatië en is misschien wel het mooiste park dat iemand van ons ooit zag. Het gebied is 300km2 groot en telt 16 meren, bossen, bergen en veel spectaculaire watervallen. Het werd bijna een hele dag wandelen over paden langs oevers en over loop-bruggen. Ter afwisseling: een heerlijke tocht met een elektrisch aangedreven boot was het ‘rustig’ genieten van de natuur. De terugreis naar het hotel gebeurde ook al in een elektrisch aan-gedreven bus – gelukkig maar want iedereen was bekaf maar voldaan. Het was effenaf een onvergetelijke dag van genieten… Genieten van prachtig weer, kristalhelder water waarin vissen als in de lucht leken te hangen en verfrist te worden door diverse watervallen. Het was ademen en verademen.

DAlmATIëOp de derde dag bereikten we Dalma-tië, vermoedelijk het mooiste gebied van Kroatië: rotskusten, kale en groen beboste eilanden in een blauwe Adri-atische Zee , schitterende steden met perfect bewaarde stadcentra, kunstige

7

kathedralen en openbare gebouwen met een Venetiaans tintje, en Romeinse overblijfselen.

zADARgelegen op een schiereiland is een van die parels aan het parelsnoer van Dal-matië. In het centrum ligt het Romeins Forum met restanten van tempels en daar bovenop een Donatuskerk die een van de beste voorbeelden is van de Byzantijnse kunst uit het begin van de 9de eeuw. Ook de schitterende Anastasia kathedraal is op het forum gebouwd. Zij werd eveneens in de 9de eeuw gebouwd en in de 12de en 13de eeuw herbouwd met een Romaanse gevel. Recentelijk heeft men ook de funderingen van een Romeinse poort opgegraven. Verrassend was het zeer kunstig bedachte zeewater-orgel op het einde van de promenade.

sEBEnIkIn Sebenik hielden we stop om de St. Jacobus kathedraal te bezoeken. Ze was verwoest door het bombardement van 1991, maar is thans op heel deskundige wijze gerestaureerd. Dat is het werk van Italiaanse bouwmeesters uit de 15de eeuw. De eerste architect bouwde het in gotische stijl en zijn opvolger bouwde verder in renaissancestijl. Opvallend zijn de 72 gezichten op de buitenkant van de apsis. Bijzonder was ook de koepel en het gewelfde dak. Binnen oogt het priesterkoor mooi..

TRogIR EEn juwEElTjEIn 380 voor onze jaartelling vestigden Grieken uit Issa zich op wat zij ‘het geiteneilandje’ noemden. Trogir is een kleine stad met smalle straatjes, maar in het centrum is er de markt met mooie gebouwen uit de Venetiaanse tijd, zoals de loggia, de klokkentoren, het raad-huis, twee villa’s met mooie gevels en de St. Laurentius kathedraal. Het kleine Trogir is fijn en meer dan een bezoek waard !

sPlITVijfentwintig kilometers verder ligt Split, een grote havenstad met een char-mant oud stadsdeel en een schitterende brede promenade met veel palmbomen en terrasjes. Split leeft!. Men voelt er zich eerder in Italië dan in Kroatië. Maar Split heeft een bezienswaardig-heid die men niet vlug zal vergeten: het paleis van keizer Diocletianus – de laat-ste christenvervolger in de 3de eeuw. Na twintig jaar regeren trok hij zich terug uit het openbare leven en verhuisde naar zijn paleis in Dalmatië. Het paleis met een oppervlakte van meer dan 2km2 was gebouwd op een reusachtige en intact gebleven onderbouw die vermoedelijk dienst deed als bergplaats. De onder-bouw met bogen, ongelooflijke dikke muren en reusachtige ruimten laat een

onvergetelijke indruk na . Boven de reus-achtige onderbouw waren de paleizen, het mausoleum van de bewuste keizer (later omgebouwd tot de St. Dominius kathedraal en een kazerne). In plaats daarvan zijn er later kerken, paleizen, winkels en woonhuizen gebouwd. Het oorspronkelijk bouwwerk moet sowieso opzienbarend zijn geweest.

sTARI mosT Vervolgens reisden wij het binnenland in en staken de grens met Bosnië-Herzego-vina over om er het eens zwaar geha-vende maar nu gerestaureerde Mostar te bezoeken. We wilden vooral Stari Most ofte de ‘Oude Brug’ zien die totaal werd verwoest in 1993 tijdens de Balkanoor-log. Wie de brug verwoest heeft wordt nog altijd betwist. Ter plaatse informeerde de gids ten over-vloede wie en wat de Bosniërs, Serviërs en Kroaten zijn, of anders gezegd ‘wie is katholiek, orthodox of moslim? Hier-bij werd duidelijk hoe vele inwoners, ondanks hun verscheidenheid in geloof en cultuur, lange tijd keurig hebben samengeleefd…iets wat ze vandaag ook weer doen. Van godsdienstfanatisme zou vandaag geen sprake zijn. Moslims bezoeken de moskee schijnbaar minder om er Allah te aanbidden dan wel om er de dokter, notaris of een ander maat-schappelijk belangrijk persoon te ont-moeten die hen kan helpen. Dit was wel even opkijken. De oorlog kwam er door een minderheid die aan de macht wilde blijven of aan de macht wilde komen. Niets nieuws onder de zon.In ieder geval de beroemde brug van Mostar is weer helemaal gerestaureerd. Ze verbindt opnieuw de twee oevers en de beide gemeenschappen. Mostar is een pittoresk plaatsje met veel charme en sfeer. Dagelijks komen er duizenden bezoekers die Mostar willen zien en proeven. Vermoedelijk zouden er zonder die zinloze oorlog nooit zoveel mensen op bezoek komen.

DuBRovnIkDubrovnik was een ander hoogtepunt op deze reis. De stad is gesticht in de zevende eeuw door vluchtelingen uit het Romeinse Epidaurum, kwam een tijdje onder Byzantijns, Venetiaans en Hongaars bestuur maar werd in 1382 tenslotte de republiek Regusa. Zo bleef het vier eeuwen lang. Het telde ooit een vloot van 500 schepen. De kunsten bloeiden, de ontdekking van Amerika en de nieuwe handelsroutes brachten grote welvaart naar de stad. In 1667 werd ze getroffen door een zware aard-beving. Een groot deel van wat men vandaag in de stad ziet dateert van na de natuurramp.Ook tijdens de Balkanoorlog is de stad zwaar gebombardeerd. Men kan van-daag de stad helemaal rondwandelen

op de muren en er genieten van het schitterend stadsbeeld: gerestaureerde rode daken, poorten, muren, grootse bouwwerken en de blauwe Adriatische Zee met de vele eilanden en omliggende bergen. Wij bezochten er het Dominicanen-klooster, gesticht in 1315, waaraan belangrijke beeldhouwers en architec-ten hebben meegewerkt. In het klooster bevindt zich ook de oudste apotheek. Daarna volgde het Rectorpaleis waar de top van het stadsbestuur bijeen kwam en de rector uiteraard woonde. We geno-ten van de sfeervolle stad met steegjes, mooie huizen en gevels. Dubrovnik blijft ongetwijfeld op ons netvlies geprint.

monTEnEgRoDe voorlaatste dag trokken we nogmaals een grens over, ditmaal om een prach-tige tour te maken in Montenegro. Het land is klein (14.026 km2) en telt amper 672.180 inwoners. Het ligt eveneens aan de Adriatische Zee en grenst aan Kro-atie, Bosnië-Herzegovina, Servië en Albanië. Wonderlijk genoeg heeft het niet deelgenomen aan de Balkanoorlog. De bevolking is hoofdzakelijk Servisch

(vervolg op bladzijde 8)

8

antwerpsestraat 201-103-209, 2640 Mortsel - Tel. 03/449.90.47

BEDDEN EN MaTRaSSENBEDRIJF

RUSTWELbvba

SLaaPCOMFORTOP MaaT

ALGEMENE BOUWWERKEN - NIEUWBOUW - VER-BOUWINGEN - SCHRIJNWERK - BINNENHUISINRICHTING

ONDERNEMINGEN

morel B.V.B.A.PROVINCIESTEENWEG 542

2530 BOECHOUTTel. 03/455.23.18 - Fax 03/454.03.14

‘n tijdschrift met ‘n kleine oplage

en geleverd in enkele dagen ?

moortelstraat 26, 9160 lokerentel. 09 326 97 00fax 09 326 97 01

email:info@drukkerijvandaele.be

Voor wie graagveel ziet in goed

gezelschap

• Originele reiswegen• Goede begeleiding

Bergstraat 52 • 1000 BrusselTel. 02/548 98 98 • Fax 02/511 12 98 - e-mail: info@ictam.com

Kantoor WijnegemTurnhoutsebaan 362-364 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor WijnegemTurnhoutsebaan 362-364 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor WijnegemTurnhoutsebaan 362-364 | 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor Wijnegem | Turnhoutsebaan 362-364 | 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94 | wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor Wijnegem

Turnhoutsebaan 362-364 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor Wijnegem

Turnhoutsebaan 362-364 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor Wijnegem

Turnhoutsebaan 362-364 2110 Wijnegem

T: +32 (0)3 355 14 80F: +32 (0)2 565 07 94

wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor WijnegemTurnhoutsebaan 362-364 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor WijnegemTurnhoutsebaan 362-364 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor Wijnegem

Turnhoutsebaan 362-364 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor Wijnegem | Turnhoutsebaan 362-364 | 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94 | wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor Wijnegem

Turnhoutsebaan 362-364 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor Wijnegem

Turnhoutsebaan 362-364 2110 Wijnegem

T: +32 (0)3 355 14 80F: +32 (0)2 565 07 94

wijnegem-marktplein@fortis.com

Kantoor WijnegemTurnhoutsebaan 362-364 | 2110 WijnegemT: +32 (0)3 355 14 80 | F: +32 (0)2 565 07 94wijnegem-marktplein@fortis.com

UITNODIGINGVoor alle leden, sympathisanten en geïnteresseerden.

REunIE 21 novEmBER 2010 !DEuREn oPEn vAnAf 14.00 u. AAnvAng om 14.30 u.In DE RuITERhAlCulTuREEl CEnTRum vAn BRAssChAATmIksEBAAn 4 – In hET PARk, vlAk BIj DE TAvERnE ‘hEmElhoEvE’

Een happening om niet te missen. U mag niet ontbreken of u gereisd hebt of niet. Geniet van een unieke voorstelling in multivisie

Deel I: sChITTEREnDE lAnDEn En volkEn We zetten de teletijdmachine even terug naar 2009 en laten ons meevoeren naar ‘DWARS DOOR OVERIJSSEL, door de heu-vels van Salland, de dorpjes van Twente en het Waterhoofd van Overijssel. LITOUWEN, LETLAND EN ESTLAND, elk met zijn eigen geschiedenis, taal en cultuur. IOANNINA, ALBA-NIE EN KORFU, onbekende bestemmingen met eigen trekjes. HAWAI, HET DROOMEILAND.Al deze bestemmingen kunt u beleven en herbeleven in Woord, Beeld en Klank.

* PAuzEGelegenheid om vrienden, oude en nieuwe reisgenoten te ont-moeten in een gezellige sfeer.

* Deel II: REIshERInnERIngEn 2010Honderden beelden met woord en klank voeren u mee naar de DE VERENIGDE ARABISCHE EMIRATEN AAN DE PERZISCHE GOLF, kamelendrijvers, parelduikers, piraten op de Indische Oceaan, sjeiks van de woestijn worden oliebarons en laten ingenieurs en architecten hun wildste dromen waar maken. KROATIE, een parelsnoer aan de Adriatische Zee; prachtige oude steden en dromerige dorpen. DE PARKEN VAN DE ROCKY MOUNTAINS, een unieke natuurreis door vijf staten. Deze montages in multivisie worden opgemaakt en geprojec-teerd door André en Johan Lutters. - En nieuws over de reis-programma’s 2011

gElIEvE u nu TE mElDEn door overschrijving van 7,5€ op rek. 220-0486700-87 Of per telefoon 03/6851062 of Email: andre.lutters@telenet.beUw inschrijving wordt bevestigd door overschrijving van het entreegeld Er zijn 260 plaatsen beschikbaar! Inkom: 7,5 € De toegangskaarten worden u twee weken voor datum toege-stuurd, na overschrijving van de inkomgelden.

en dus orthodox. Verder zijn er katholieken en moslims. De gids wist ons te vertellen dat deze verscheidenheid geen probleem vormde omdat de mensen zeer tolerant met elkaar omgaan en samenleven. We maakten een schitterende tour rond een van de zeldzame fjorden die de kust rijk is en bezochten pittoreske stad-jes met een rijk verleden zoals Kotor en Bigova. Kotor wordt wel eens het kleine Dubrovnik genoemd. Met de overzet staken we de fjord over en keerden zo terug naar het hotel - prachtig gelegen aan een van de mooie baaien in de omgeving van Dubrovnik. De laatste dag was een rustpauze voor een deel van de groep. De anderen keerden terug naar Dubrovnik op zoek naar nog meer mooie plekjes in de hoofdstad van Dalmatië.Voldaan en met heel wat nieuwe indrukken keerden we terug naar de heimat, blij ook want vermoeid door de warmte en de intensiteit van deze fijne reis.

André Lutters

(vervolg van bladzijde 7)