1

200912126121201003

Ik bamboe

07bamboe22-03.indd 1 24/06/10 15:11

2

Bamboe Een korte inleiding

Bamboe behoort tot de grassen

(Gramineae). Bamboe komt vooral

voor in de tropische en subtro-

pische gebieden op aarde. Enkele

soorten komen ook voor in gebie-

den waar het 's winters behoorlijk

koud kan zijn. Temperaturen van -20

°C zijn geen uitzondering. In het be-

gin van de 19e eeuw zijn de eerste

bamboeplanten naar het Westen

gebracht. De plant is dus al lange

tijd bekend bij de botanici maar in

de tuin wordt bamboe pas de laatste jaren

toegepast. Waarom is niet geheel duidelijk

maar waarschijnlijk heeft het te maken

met het exotische karakter van de plant.

Veel mensen hebben nog vaak twijfels

over de winterhardheid van bamboe in

onze soms strenge winters. De tropische

soorten kunnen uiteraard absoluut niet

tegen enige vorst. Er zijn echter meer dan

150 soorten die onze gemiddelde winters

goed kunnen verdragen. En er zijn zelfs

soorten die met gemak onze strengste

winters goed doorstaan. Deze zeer win-

terharde soorten (B.v. het geslacht Farge-

sia) komen uit streken waar het 's winters

streng kan vriezen. Dat maakt ze gelukkig

geschikt

voor ons klimaat.

De hoogte van

de bamboe-

plant loopt

sterk uiteen.

De laagste soorten

worden niet hoger dan 10 a 20 cm.

De hoogste kunnen wel 35 m worden.

In Nederland is de hoogste bamboe nu

ongeveer 8 m. Er zijn nieuwe soorten ge-

introduceerd die waarschijnlijk wel 10 tot

12 m hoog zullen worden.

In Frankijk worden de hoogste bamboe-

planten ruim 20 meter of zelfs iets hoger.

07bamboe22-03.indd 2 24/06/10 15:11

3

De variatie in stengeldiameter is ook enorm. De soorten met de

dunste stengels zijn maar ongeveer 1 mm dik en de soorten met de

dikste stengels kunnen wel een doorsnede hebben van ruim 25 cm.

In Nederland is de verwachting dat de dikste stengels een door-

snede zullen bereiken van ongeveer 10 cm. De tijd zal leren of dit

werkelijkheid gaat worden.

De stengel kan diverse kleuren hebben. Groen en geel komen veel-

vuldig voor. Zwart komt minder vaak voor. In de tropen is feloranje

of rood niet ongewoon. Er zijn diverse soorten waarbij verticaal

gekleurde strepen over de stengel lopen.

Een prachtig voorbeeld is Phyllostachys vivax 'Aureocaulis'.

Deze plant heeft een gele stengel met groene lengtestrepen.

Gevlekte stengels komen ook voor zoals bruine vlekken op een

groene stengel bij b.v. Phyllostachys nigra 'Boryana'.

Bladeren van bamboe kunnen forse afmetingen bereiken.

De bladeren van de Indocalamus tesselatus behoren tot de grootste.

De bladeren kunnen 45 cm lang en 9 cm breed worden. De plant

zelf is echter maar 1 m hoog ! De bladeren van de Pleioblastus pyg-

maeus 'Minimus' behoren zonder meer tot de kleinste.

De plant zelf wordt niet hoger dan 10 cm. De bladeren kunnen

diverse kleuren aannemen. Groen in verschillende gradaties is het

meest voorkomend. Geel komt echter ook voor. Bladeren kunnen

ook strepen vertonen in de lengterichting.

07bamboe22-03.indd 3 24/06/10 15:11

4

Bekende verschijningsvormen

zijn gele of witte strepen op

een groen blad.

Soms zijn de strepen zo breed

dat men meer kan spreken

van b.v. een wit of geel blad

met groene strepen Het is niet

ongewoon dat aan een plant

zowel gestreepte als egaal ge-

kleurde bladeren voorkomen.

Het wortelstelsel van de

bamboeplanten is grofweg te

onderscheiden in 2 groepen.

De tropische soorten behoren

meestal tot de polvormende

groep. De meer winterharde

soorten behoren tot de groep

die makkelijk lange uitlopers

maakt en daardoor aan de

wandel gaan. Er zijn natuurlijk

weer enkele uitzonderingen

zoals het zeer winterharde ge-

slacht Fargesia dat mooie pol-

len vormt. Enorme woekeraars

zijn te vinden in het geslacht

Sasa, Sasaella en Pleioblastus.

Planten uit die geslachten zijn

ongeschikt om zonder wor-

telbegrenzer in een kleine tuin

aan te planten.Bamboe bloeit

niet vaak tot zelden. Sommige

soorten bloeien maar 1 maal in

de 120 jaar ! Gaat de bamboe

bloeien dan breekt er een

moeilijke tijd voor de plant aan.

Vaak gaat de plant dood.

07bamboe22-03.indd 4 24/06/10 15:11

5

Steeds vaker krijgt bamboe een plaats in onze

tuin. Toch roept deze plant nog steeds veel

vragen op: Welke bamboes woekeren? Wat is de

beste groeiplaats en hoe zit het met de myste-

rieuze bloei? Met de hier volgende tips wordt

de toepassing van bamboe in de tuin een stuk

makkelijker. Ook passeren zeventien belangrijke

en goed verkrijgbare soorten de revue.

Wie een bamboe koopt, wil meestal in de eerste

plaats weten of de plant van zijn keuze woekert,

want dat kan erg hinderlijk zijn. Lang niet alle

bamboes hebben echter last van uitbreidings-

drang. Er zijn twee groeitypen: woekerend en

niet-woekerend. Niet-woekerend bam

boe blijft goed op zijn, vormt nooit

ondergrondse uitlopers en is daarom geen be-

dreiging voor folievijvers,

bestrating of buren.

Bij winterharde bamboes, die ook in wat stren-

gere winters groen blijven, vindt je dit groeitype

alleen bij het geslacht Fargesia (vroeger: Arundi-

naria of Sinarundinaria).

Deze bamboe uit de bergen van Midden-China

is te herkennen aan de vrij dunne halmen en het

fijne blad. De nieuwe halmen komen steeds dicht

bij oorspronkelijke plant uit de grond. In kleine

tuinen, voor wintergroene hagen en bij folievij-

vers is dit type de beste keuze.

Bij alle andere bamboes die in ons klimaat

winterhard zijn, moet rekening worden gehou-

den met een min of meer grote, ondergrondse

uitbreidingsdrang. Tot deze groep behoren alle

bamboes met dikke halmen. (Phyllostachys, Se-

miarundinaria), alle soorten met grote bladeren

((Indocalamus, Pseudosasa, Sasa, Sasaella) en alle

lagere typen (Pleioblastus, Sasa).

WOEKEREN

Een volwassen bamboe met kleurige, dikke hal-

men is een imposante plant,

die mensen weet te verleiden om er zelfs in een

kleine tuin een plaatsje voor te reserveren.

Dan dient zich al gauw een probleem aan, want

hoe houd je zo’n woekerende bamboe op zijn

plaats? Voor een antwoord op deze vraag moet

je eerst weten hoe bamboe groeit. Een boom

wordt elk jaar hoger aan de top en dikker door

nieuwe jaarringen. Maar een nieuwe bamboe-

halm groeit in twee tot drie maanden uit tot zijn

uiteindelijke hoogte en dikte.

De halmen houden dit formaat voor de rest van

hun leven. Daarna zorgen de nieuwe scheuten

van het volgende groeiseizoen weer voor nog

hogere en dikkere halmen.

Bamboe in je tuinDe beste keus in Bamboe

07bamboe22-03.indd 5 24/06/10 15:11

6

De hoogste, polsdikke halmen van de imposante bamboe Phyllostachys vivax bijvoorbeeld,

zijn dus niet de oudste, maar juist de jongste van de plant. Ze hebben in amper acht weken

tijd hun indrukwekkende formaat bereikt.Voor een hogere bamboe moet je minimaal 1 m²

humusrijke grond reserveren. De echt hoge hebben het drie- tot vijfvoudige nodig.

Hieromheen moet een wortelbegrenzer ofwel rhizoom-barrière van 50 tot 60 centime-

ter diep worden ingegraven. Dit kunnen golfplaten of ander hard materiaal zijn, maar het

gemakkelijst in gebruik is de kunststof polyethyleen. Dit materiaal is ondoordringbaar voor

de uitlopers en tegelijkertijd soepel, dun en weerbestendig. Deze goed werkende barrière

is op dit moment alleen verkrijgbaar bij de meeste in bamboe gespecialiseerde kwekers.

Vaak wordt anti-worteldoek aangeraden, maar dit materiaal is voor dit doel absoluut

onbetrouwbaar!

Het is van belang dat de rhizoom-barrière ongeveer 2 centimeter boven de grond uit-

steekt. Anders kunnen de net onder de oppervlakte groeiende uitlopers alsnog ongezien

ontsnappen. Ook bij de lagere woekerende soorten is dit een betrouwbare methode.

halmen te controleren. In het vroege voorjaar kan er met een organische meststof (bij-

voorbeeld Culterra) worden bijgemest.

07bamboe22-03.indd 6 24/06/10 15:11

7

DE SNOEI

De eerste paar jaar neemt een hogere bamboe

genoegen met z’n begrensde plek. Ingrijpen is

nog niet nodig. Het is zelfs beter om de plant zo-

veel mogelijk met rust te laten. Daarna moet de

plant door snoei onder controle worden gehou-

den. Op een klein oppervlak kunnen nu eenmaal

geen honderd halmen staan en het effect van

acht tot vijftien mooie en gezonde halmen is

minstens zo groot. Elk jaar moet het groen dat

boven de grond uitsteekt in evenwicht worden

gebracht met de wortels. De snoei bestaat uit

twee fasen. In het late voorjaar, wanneer de

nieuwe scheuten ruim 50 centimeter boven de

grond staan, laat je de tien of vijftien mooiste en

dikste scheuten doorgroeien. De rest wordt tot

de grond toe terug gesnoeid. In de late herfst of

het vroege voorjaar snoei je de tien tot vijftien

oudste en lelijkste halmen en de dunne nagroei

weg. Zo blijft het aantal halmen in evenwicht

en verjongt de bamboe zich. Ook in de kleine

tuinen van japan is dit de manier om bamboe

met dikke halmen te controleren. In het vroege

voorjaar kan er met een organische meststof

(bijvoorbeeld Culterra) worden bijgemest.

DE BLOEI

Soms bloeit bamboe. De kans daarop is niet

groot: de bloei van de niet-woekerende Farge-

sia’s vindt plaats om de honderd tot honderdt-

wintig jaar. Per soort bloeien ze allemaal en

overal tegelijk. Daarna sterven ze af.

De nieuwe zaailingen zorgen voor een nieuwe

generatie die, na honderd jaar, eveneens zal gaan

bloeien. Woekerende soorten sterven niet af na

de bloei. Weliswaar breekt er een moeilijke tijd

aan voor deze bamboes, maar meestal weten ze

zich weer te herstellen.

WINTERHARD

Niet alle bamboes zijn even winterhard. Er wor-

den vier categorieën onderscheiden: niet winter-

hard, matig winterhard, goed winterhard, en zeer

winterhard. De in dit artikel beschreven soorten

behoren tot de laatste twee categorieën. Een

‘goed winterharde’ bamboe verdraagt boven-

gronds -15 tot -20 °C. Bladschade kan optreden

vanaf -13 °C, afhankelijk van wind en zon. Bij

‘zeer winterharde’ soorten overleven de blad-

knoppen aan de uitgerijpte takken temperaturen

tussen -20 en -23 °C. Het blad zelf is is meestal

niet tegen zulke lage temperaturen opgewassen.

`

07bamboe22-03.indd 7 24/06/10 15:11

8

het nieuwe duurzame materiaal

Bamboe het nieuwe duurzame materiaal

Bamboe heeft de laatste jaren sterk aan populariteit ge-

wonnen. Dankzij de hoge groeisnelheid en de goede eigen-

schappen is bamboe een milieuvriendelijk materiaal voor

allerlei producten. Bamboe wordt tegenwoordig steeds

meer in allerlei producten gebruikt. De veel voorkomende

producten zijn:

kleding interieur speelgoed

07bamboe22-03.indd 8 24/06/10 15:11

9

accesoires meubels muziekinstrument

BAMBOE IS MILIEuVRIENDELIjK

Bamboe is geheel afbreekbaar en dus niet milieuverontreinigend.

Omdat bamboe een snel groeiende grassoort is en vaker geoogst

kan worden is het een ecologisch verantwoord product. Ieder jaar

maakt worden nieuwe stammen door de moederplant aangemaakt

die in korte tijd tot volwassen hoogte uitgroeien.

BAMBOE: HIP EN EIGENTIjDS

De tijd dat bamboe een goedkoop en slecht imago heeft is voorbij.

Gammele tafels en stoelen behoren tot het verleden. Door het

toenemende milieubewustzijn wordt bamboe in de wereld van

ontwerpers steeds meer omarmd.

Moderne owerpen geven bamboe niet alleen een luxe, maar ook

een natuurlijke uitstraling. Bamboe wordt steeds meer trendy!

07bamboe22-03.indd 9 24/06/10 15:11

10

DE VOORDELEN VAN BAMBOEOP EEN RIj

DE BELANGRIjKSTE VOORDELEN VAN BAMBOE ZIjN:

+Bamboe heeft een lange levensduur, is hard, slijtvast en duurzaam

+Door de compacte ve-zelstructuur is bamboe harder dan menig andere houtsoort

+Is heel stabiel, door weinig krimping/uitzet-ting

+In kleding is bamboe luchtig en koel: “airco kleding”

+Bamboe gedijt goed onder zowel vochtige als droge condities

+Bamboe bevat geen giftige stoffen en veroor-zaakt geen allergieën

+07bamboe22-03.indd 10 24/06/10 15:11

11

Bambuseae

Houdbaarheid : in blik: langere tijd

Soorten : 1 soort

Groente

Is in te vriezen : ja

Gebruik van Bamboescheuten

Ingeblikte bamboescheuten kun je uit het blik

direct gebruiken, bijvoorbeeld als ingrediënt in

een koude salade. Ze worden veel in groentege-

rechten en roerbakgerechten gebruikt. Bamboe-

scheuten smaken prima in gerechten waarin ook

fruit als ananas is verwerkt. je kunt deze groente

gebruiken in een zoetzuur. Bamboescheuten

blijven knapperig als je ze aan het einde van de

kooktijd slechts even mee verwarmd. Ze hoeven

niet altijd gecombineerd te worden met andere

groenten. je kunt ze ook als bijgerecht opdienen:

gesmoord, of (gegratineerd) met een kaassaus.

Verse bamboescheuten kun je ook frituren, wat

je maar beter niet met de ingeblikte doet.

Let daarom bij het recept altijd op de vermelding

of er verse scheuten bedoeld worden.

De ingeblikte zijn voor sommige gerechten na-

melijk weer minder goed te gebruiken.

Algemene informatie over Bamboescheuten

Bamboescheuten zijn eetbare delen van de

bamboeplant. Het zijn de jonge uitlopers van de

plant. Bamboe is één van de snelst groeiende

planten. Het is een grassoort. De wortels van

de bamboe worden in de grond opgeslagen en

als de omstandigheden goed zijn, hebben ze al

snel uitlopers boven de grond. De plant doet het

eigenlijk overal wel goed, zowel in koude berg-

gebieden als in hete, tropische gebieden. Het

woord “bamboe” komt uit het Maleis en is be-

kend over de hele wereld. Van bamboe worden

de jonge uitlopers gebruikt om te consumeren.

Verder wordt de bamboeplant gebruikt voor het

maken van meubels, hengels, muziekinstrumen-

ten en andere zaken. De jonge roomkleurige

bamboescheuten hebben een frisse, zoetige en

knapperige smaak. Bamboescheuten worden veel

gebruikt in de Aziatische keuken, in het bijzonder

in de Chinese en Indonesische. In Nederland

wordt de groente niet veel gebruikt, tenzij voor

het bereiden van buitenlandse of exotische maal-

tijden. Vers zijn ze hier haast niet verkrijgbaar.

Culinair ontdekt: Bamboescheuten

07bamboe22-03.indd 11 24/06/10 15:11

12

Verse bamboescheuten moeten lange tijd

gekookt worden. Het is daarom wel zo

praktisch om ze in blik te kopen. Ingeblikt

zijn ze verkrijgbaar in de goed gesorteerde

supermarkt, de Aziatische winkel of bij de

toko. Deze bamboescheuten worden eerst

gekookt en in plakjes gesneden voordat ze

in blik worden bewaard. je kunt ze direct uit

het blik gebruiken. De Aziatische winkel ver-

koopt ze ook wel eens voorgekookt in zak-

ken in de diepvries. In het Indonesisch heten

bamboescheuten reboeng. Deze benaming

wordt ook veel in Indonesische gerechten

gebruikt. De ingeblikte bamboescheuten zijn

in het ongeopende blik zeer lang houdbaar.

Enkele gebruiksvormen van Bamboe-scheuten

Ze worden in plakjes gesneden voordat ze

in blik worden bewaard. je kunt ze direct

uit het blik gebruiken. De Aziatische winkel

verkoopt ze ook wel eens voorgekookt in

zakken in de diepvries. In het Indonesisch

heten bamboescheuten reboeng.

Deze benaming wordt ook veel in Indo-

nesische gerechten gebruikt. De ingeblikte

bamboescheuten zijn in het ongeopende blik

zeer lang houdbaar.

Recepten

07bamboe22-03.indd 12 24/06/10 15:11

13

Recepten

Land van herkomstThailand

Ingrediënten van Groene curry

400 gram rundvlees

2 eetlepels groene curry pasta

1 blik kokosmelk

1 aubergine

½ blik bamboescheuten

2 thaise aubergines

1 rode paprika

3 lemonblaadjes

basilicum vers

2 eetlepel palmsuiker / rietsuiker

1 ½ eetlepel vissaus

½ blokje runderbouillon

3 eetlepels olie

Bereidingswijze van Groene curry

Olie in de pan en groene curry erbij. Lemon-

blaadjes erbij (gescheurd) en de kokosmelk

toevoegen. Klein beetje zout. Alles goed laten

inkoken.

Als alles goed is ingekookt bouillon en palmsui-

ker erbij. Dan het vlees (in hele dunnen plakjes-

gesneden) erbij.

Hier bovenop alle gesneden groenten. Dit geheel

laten koken totdat het vlees gaar is. Niet roeren

alleen af en toe wat aandrukken. Als laatste de

basilicum erbij. Lekker met rijst.

07bamboe22-03.indd 13 24/06/10 15:11

14

Land van herkomstIndonesie

Ingrediënten van Bami soep

300 gram mie

250 gram mager varkensvlees

5 teentjes knoflook

1 ui

olie

1 theelepel djahe

1 prei

150 gram tauge

1 blikje bamboescheuten

0,5 bosje selderij

1 ei

2 eetlepels ketjap manis

zout

peper

Bereidingswijze van Bami soep

Kook de mie zoals is aangegeven op de verpakking.

Snijd het vlees in blokjes en zet het met wat water op.

Laat het aan de kook komen en zet het vuur daarna op laag.

Laat het vlees gedurende 1 uur gaar worden.

Snijd de ui klein en pers de knoflook uit.

Verhit nu wat olie en doe hierin de ui, knoflook en de djahe, dit gedurende 3 minuten.

Maak de prei schoon en snijd deze in ringen.

Was de tauge, laat de bamboescheuten uitlekken en snijd deze klein.

Was de selderij en snijd deze klein.

Voeg al deze groenten toe aan het uienmengsel en laat deze even meefruiten.

Roer het ei los met wat water en roer dit door het groenten mengsel.

Voeg nu het vlees, bouillon en gare bami toe.

Laat dit alles even doorkoken en maak het op smaak met peper, zout en ketjap.

07bamboe22-03.indd 14 24/06/10 15:11

15

Ik bamboe

07bamboe22-03.indd 15 24/06/10 15:11

16

Bamboe kunst

Beeldend kunstenaar Antoon Versteegde geniet zijn artistieke vrijheid

vooral buiten de gevestigde instellingen en tentoonstellingsruimten, in

de openbare ruimte die voor iedereen vrij toegankelijk is.

Daar bedenkt hij levensgrote constructies, ontwerpt er tijdelijke

installaties en bouwt ze vervolgens samen met de plaatselijke bevol-

king van ongekunsteld materiaal als bamboe en elastiek. De door hem

ontwikkelde bouwtechniek 'bamboestiek' waarbij bamboestokken met

elastiekjes aan elkaar worden geknoopt, is makkelijk aan te leren door

iedereen die wil meedoen. Spontane interactie vormt namelijk een we-

zenlijk onderdeel van de hele gebeurtenis. Doordat de kunstenaar een

ruimtelijke avontuur organiseert wat hij samen met zijn toeschouwers

beleeft wordt het publiek daadwerkelijk betrokken bij zijn kunstproject.

Versteegde heeft inmiddels veel ervaring met interactieve bouwpro-

jecten waarbij betrokkenen in korte tijd enthousiast raken en zo ook

weer enig vertrouwen krijgen in de hedendaagse kunst. Het uiteinde-

lijke resultaat van deze samenwerking verschijnt slechts om weer te

kunnen verdwijnen, om achteraf een emotioneel nabeeld te geven aan

kunstenaar, participanten en kijkers. Terwijl het feitelijke kunstwerk al

na een paar dagen, weken of maanden voorbij is, wordt de gezamenlijke

belevenis gaandeweg toegevoegd aan het collectieve geheugen.

Behalve de herinnering aan elkaar en het project resteren verschillende

verhalen en foto's, zoals op de website www.versteegde.nl

07bamboe22-03.indd 16 24/06/10 15:11

17

07bamboe22-03.indd 17 24/06/10 15:11

18

Verantwoordelijke uitgever Saar Claes nummer 1 januari 2010

niet op de openbare weg gooien!

07bamboe22-03.indd 18 24/06/10 15:11