I. Bestuursverslag II. Jaarrekening inclusief accountsrapporten

1

BESTUURSVERSLAG SUBMARINE CHANNEL 2016

A - Toelichting op het exploitatieresultaat 2 B - Toelichting op de financiële positie 2 C - Inzichtelijke en kwalitatieve beschrijving van de verrichte activiteiten van 2016 3

1. Het produceren en vertonen van digital storytelling projecten 3 2. Verbetering Submarine Channel website 14 3. Het programmeren en contextualiseren van ontwikkelingen op het gebied

van transmedia en digital storytelling 15 4. Awards, festivals, events en presentaties 16

D - Analyse bezoekcijfers Submarine Channel projecten 2016 18 E - Samenstelling Raad van Toezicht, directie en personeel 19

2

A – TOELICHTING OP HET EXPLOITATIE RESULTAAT Het resultaat over 2016 is € 1.828 (positief). Het resultaat ligt in lijn met de begroting. De totale baten zijn 15% hoger ten opzichte van de begroting. De directe opbrengsten zijn 60% hoger, de subsidies uit publieke en private middelen liggen in de lijn van de begroting. De reden dat de baten hoger zijn dan begroot komt voornamelijk doordat er meer activiteiten uitgevoerd zijn dan begroot, doordat er meer inkomsten op de activiteiten gerealiseerd zijn. De totale lasten zijn 15% hoger ten opzichte van de begroting. Deze stijging betreft voornamelijk een stijging van activiteitenlasten. Doordat er hogere opbrengsten zijn gerealiseerd in 2016 is er ook een stijging van de activiteitenlasten. De directe en indirecte inkomsten bedragen € 294.577 ten opzichte van de begrote inkomsten € 183.080. De totale subsidies/bijdragen zijn vergelijkbaar met de begroting, € 557.421, er was € 558.420 begroot. De inkomsten worden echter volgens de definitie verdeeld in incidentele en structurele inkomsten, en overige inkomsten. Het totale bedrag aan incidentele inkomsten is in 2016 € 179.001. Dit bestaat uit bijdragen van het Mediafonds, Filmfonds, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Fonds 21. Het eigen inkomsten percentage is in 2016 35%, er was een percentage van 31% begroot. We streven naar een percentage van 25%. B - TOELICHTING OP DE FINANCIËLE POSITIE De solvabiliteit van de Stichting is per 31 december 2016 14,25%, dit is verbeterd ten opzichte van 2015, in 2015 was de solvabiliteit 11,16%. De Stichting kan zowel op korte als op lange termijn aan alle verplichtingen voldoen, mede door de nieuwe financiering voor de komende jaren. Toelichting op de balans Activa De totale activa is € 66.086 lager dan 2015, dit komt doordat de liquide middelen gedaald zijn met € 125.852 en de uitstaande vorderingen gestegen zijn met € 59.766, Passiva De totale passiva is € 66.086 lager dan 2015, dit komt voornamelijk doordat de projectverplichtingen afgerond zijn.

3

C - INZICHTELIJKE EN KWALITATIEVE BESCHRIJVING VAN DE VERRICHTE ACTIVITEITEN VAN 2016

Programma activiteiten 1. Het produceren en vertonen van innovatieve digital storytelling projecten Gepubliceerd in 2016

DE PONT Stories on the Amsterdam Ferry De Pont was een (interactieve) film- en game challenge. Een project van Submarine Channel in samenwerking met Amsterdam Creative Industries. Medio 2015 riepen we via een open call game- en filmprofessionals en studenten op om een korte verhalende game of (interactieve) animatie te ontwikkelen die zich afspeelt op het Amsterdamse Pontje.

Uitgangspunt van het project was dat game-ontwikkelsoftware (zoals Unity) steeds vaker gebruikt wordt door filmmakers voor het maken van animaties. De visuele taal van film en games gaat daardoor steeds meer op elkaar lijken. Als zowel filmmakers als game-ontwikkelaars een game of film zouden maken met dezelfde ingrediënten, dus met dezelfde visuele assets, welke verhalen en wat voor soort games zouden ze dan maken?

Na de lancering merkten al snel dat we te weinig incentives boden voor individuele makers om mee te doen. Echter, voor academies en educatieve instellingen bleek het project goed aan te sluiten op het curriculum,

waaronder de HKU in Utrecht, de Hogeschool van Amsterdam, de Nederlandse Filmacademie, AKV St Joost in Breda en de Saxion Hogeschool in Tilburg.

Daarnaast hebben we in het voorjaar van 2016 een Hackaton georganiseerd in samenwerking met Lava Lab Foundation, Creative Coding Amsterdam en Amsterdam Creative Industries Network. De eindresultaten van De Pont werden in juli 2016 gepresenteerd voor een uitverkochte zaal in het EYE Film Museum gepresenteerd.

De doelgroep bleek een andere dan we vantevoren hadden ingecalculeerd, namelijk studenten en meer experimentele interactieve makers. We zijn tevreden met wat het project uiteindelijk heeft opgeleverd; een uiterst gevarieerde verzameling demo’s, games, vr- en korte animatiefilms. We kunnen uit deze resultaten nauwelijks conclusies trekken over hoe de visuele beeldtaal van games en film zich ontwikkelt. We zien juist dat game- en filmmakers die binnen een thematisch kader en met dezelfde visuele assets werken met zeer uiteenlopende en games en animaties komen. Dat zegt wellicht iets over de levendige indie game scene in Nederland

dan over ontwikkelingen in de beeldtaal van film en games in het algemeen.

4

Bijna alle projecten zijn geïntegreerd in de showcase op de projectwebsite: http://depont.submarinechannel.com/ VR@DRAMA Storytelling in Virtual Reality: hoe werkt dat? Submarine Channel heeft in haar beleidsplan 2017-2021 aangegeven in deze periode een aantal verkennende experimenten op het gebied van virtual reality (VR) op te zetten. VR is een ontwikkeling die de komende jaren een grote impact zal hebben op de disciplines film, animatie en games. Binnen deze disciplines onderzoekt Submarine Channel nieuwe manieren en nieuwe vormen van storytelling. De vraag hoe je een verhaal vertelt binnen een medium waarin de toeschouwer zelf de kijkrichting bepaalt is daarom actueel en relevant. Wat gaat VR betekenen voor ons publiek, voor onze makers en voor digital storytelling in het algemeen? Tijdens de eerste editie van het festival de ‘Dutch VR Days’, waar Submarine Channel partner in was, hebben we een ‘VR Drama’ experiment uitgevoerd. Uit dit korte experiment is Submarine Channel’s eerste korte VR fictiefilm: Ashes to Ashes voortgekomen. ASHES TO ASHES De korte VR fictiefilm “Ashes to Ashes” is een coproductie met de AVROTROS en in samenwerking met WeMakeVR, Jaunt VR, Big Orange en Forcefield. Drie regisseurs afkomstig uit drie verschillende disciplines bundelden hun krachten en kennis met als doel een kwalitatief hoogstaande filmische VR ervaring te maken die het nieuwe medium vooruit helpt. De regisseurs zijn Theater / Ingejan Ligthart Schenk - Film / Jamille van Wijngaarden en VR / Steye Hallema. Ashes to Ashes is een surrealistische tragikomedie die op het eerste gezicht lijkt te gaan over een aparte familie die wordt opgezadeld met de laatste bizarre wens van hun pas overleden grootvader. Door de ogen van de overledene zien we kleurrijke personages die stuk voor stuk in hun eigen werkelijkheid lijken te leven. Als je wat verder kijkt zie je dat Ashes to Ashes ook gaat over het maken van een virtual reality-film. Ashes to Ashes is in een visueel spectaculaire ‘one-taker’ waarin we de kijker meenemen door verschillende droomwerelden. We laten het potentieel van cinematic Virtual Reality zien door het vertellen van een verhaal wat specifiek voor dit medium is geschreven. Een door de gelauwerde film- en TV-scenarist Anne Barnhoorn geschreven scenario vormde het uitgangspunt. De ervaring van Ingejan Ligthart Schenk met het regisseren van grote groepen mensen zorgde ervoor dat we met vertrouwen het avontuurlijke pad konden kiezen om de film in één take op te nemen. Jamille van Wijngaarden haar gevoel voor stijl en ervaring op de set zorgde voor de ontelbare puntjes op de i. Dat Steye Hallema (VR

5

regisseur) al meerdere VR films had geregisseerd schepte vertrouwen dat sommige ideeën wel of niet gingen werken in VR. Daarnaast is deze film ook een samenwerking van veel verschillende technische partijen zoals JauntVR, Forcefield, We make VR en Big Orange. Hierdoor hebben we onder leiding van Submarine Channel een technisch hoog niveau kunnen bereiken. Ashes to Ashes is op veel fronten goed gelukt. Daarnaast heeft de film een netwerk van producerende, technische en creatieve partijen gecreëerd wat goed is geweest voor de Nederlands VR scene. De film is een visueel spektakel door de fantastische vondsten en de visuele effecten. Maar vooral vernieuwend is de manier waarop het verhaal verteld wordt. De scenes vloeien op een dromerige manier in elkaar over, verrassen de kijker maar blijven het verhaal ook voortstuwen. De film is in 2016 tijdens de ‘VR Days Europe’ in Amsterdam in première gegaan. De Europese première vond plaats tijdens de Berlinale 2017 als onderdeel van de VR POP UP Cinema van de European Film market. De online release is op 16 maart 2017. http://ashes.submarinechannel.com REFUGEE REPUBLIC Daily Life in a Refugee Camp

Refugee Republic is een interactieve online documentaire uit 2014 van Jan Rothuizen, Martijn van Tol en Dirk-Jan Visser over het dagelijks leven in het Syrische vluchtelingenkamp Domiz in Noord-Irak. Via tekeningen, foto’s, video, geluid en tekst portretteren de makers zowel de vluchtelingen als hun (tijdelijke) wereld. Refugee Republic is uit 2014 maar het onderwerp is nog steeds actueel. In 2016 is het project op verschillende internationale plekken gepresenteerd, waaronder de festivals What Design Can Do in Sao Paulo en SXSW in Austin. De installatieversie werd o.a. vertoond op het Krakow Photomonth Festival in Polen en het Van Abbemuseum. De belangrijkste presentatie was in het MoMA (zie beeld). Het project was onderdeel van de door Sean Anderson gecureerde tentoonstelling, “Insecurities: Tracing Displacement and Shelter.” In 2017 verschijnt er een boek gebaseerd op het online project.

6

http://refugeerepublic.submarinechannel.com/

Provides yet another grounding of the viewer within the physical realities of refugees. - Institute of Cultural Practices, University of Manchester by Jessica Lynn Fowler.

It’s an incredibly moving project which shows people that the camp is an entire functioning city. It allows people to occupy the space, rather than look at it from above. - MoMA exhibition associate curator Sean Anderson

ASCENT FROM AKERON Ascent from Akeron is een post-apocalyptische interactieve online graphic novel. Het verhaal speelt zich af in de verre toekomst in een maatschappij waar beelden en teksten verboden zijn. Wanneer een groepje rebelse tieners in atoomschuilkelder uit de 21e eeuw een perfect geconserveerde tienerkamer ontdekken met daarin een kist vol met superheldenstrips raken ze geïnspireerd om in verzet te komen tegen de heersende orde. Akeron wordt gemaakt met de game software Unity en bevat zowel getekende animatie als visuele effecten, een originele soundtrack, geluidseffecten en subtiele interactie. Het script is geschreven door de Ierse regisseur William Maher, de tekeningen zijn gemaakt door de Utrechtenaar Gustavo Garcia. Het hart van het internationale team bestaat verder uit drie developers, een color artist, componist en sound designer. De proloog en aflevering 1 zijn in 2015 gelanceerd als pilot, direct gevolgd door een Kickstarter campagne waarmee we de vierde aflevering financierden. Aflevering 2 en 3 zijn in 2016 afgerond. De vierde en voorlopig laatste aflevering is klaar in het voorjaar van 2017. Dan gaan we de resterende afleveringen publiceren. In 2016 hebben we nog gezocht naar alternatieve financieringsmogelijkheden en is het project op een aantal festivals gepitched. Hoewel het project over het algemeen goed werd ontvangen en was genomineerd voor de Prix Europa in 2016 hebben we gemerkt dat het vele malen ingewikkelder was om te produceren dan eerdere interactieve comics, zoals The Art of Pho. Het neerzetten van een nieuwe concept en verhaal met origineel artwork in plaats van het adapteren van een bestaand boek is vele maken kostbaarder. Het was een worsteling om dit te realiseren met het beschikbare budget. Uiteindelijk geloven we wel dat het maken van een origineel werk een betere methode is om echt vernieuwende interactieve graphic novels te kunnen maken. het lastig is om financiering en mediapartners te vinden voor interactieve graphic novels. Het medium is nog te onbekend bij een groter publiek en de distributiemogelijkheden zijn beperkt. Onze ervaringen met Akeron was een van de redenen om Screendiver.com op te starten.

http://ascentfromakeron.submarinechannel.com/

7

MOTION COMICS – THE BEGINNINGS Tentoonstelling

De eerste tentoonstelling geheel gewijd aan interactieve beeldverhalen in Nederland. De expo werd georganiseerd door Submarine Channel in samenwerking met het Fumetto Comics Festival in Lucerne, was onderdeel van de Stripdagen Haarlem. De expo was nog te zien in het Architectuurcentrum van 3 juni tot en met 24 juli 2016. Hoofddoel van de tentoonstelling en de randprogrammering was om het (Nederlandse) publiek tijdens de drukbezochte Stripdagen kennis te laten maken met interactieve beeldverhalen. Voor de meeste bezoekers was het de eerste keer dat ze in aanraking kwamen met het medium. In de tentoonstelling lag de nadruk op innovatieve interactieve comics waarin de grenzen van het medium opgezocht worden. In deze projecten wordt het beeldverhaal vermengd met elementen uit film, animatie, muziek en games, zoals ‘Modern Polaxis’ – de eerste augmented reality comic. Naast de dertien projecten die te bekijken waren op iPads en computers waren er ook fysieke werken te zien waaronder originele tekeningen en studies, interaction flowcharts, en een programma met ‘making of’ video’s. De Australische motion comic pionier Sutu gaf een workshop ‘making motion comics for Instagram’. De workshop begon op vrijdagavond met een voor iedereen toegankelijk programma met presentaties door de Utrechtse maker Gustavo Garcia (NL), Submarine Channel’s Remco Vlaanderen (NL) en Sutu (AUS). Publieksbereik De tentoonstelling was naar verwachting het drukst bezocht tijdens de tien dagen van de Stripdagen. Bezoekers bestonden uit een mix van professionals, nieuwsgierige bezoekers en studenten. In totaal heeft de tentoonstelling 2800 bezoekers geteld. Dankzij de algemene pers (via kranten, online en twee grote artikelen in de VPRO Gids) heeft een groot publiek voor het eerst kennis gemaakt met interactieve comics.

8

‘Motion Comics – The Beginnings’ werd extra ondersteund door Fonds21, Cultuurstimuleringsfonds Haarlem, JC Ruigrok, Department of Culture and the Arts Australia, The Swiss Arts Council Pro Helvetia, the United States Embassy in The Hague. De tentoonstelling reist in 2017 door naar het Zagreb waar het te zien zal zijn tijdens het animatiefestival. En er zijn gesprekken gaande met het Stripmuseum in Brussel en Angouleme. Selectie uit de pers: Creators Project/Vice VPRO Gids Gonzo Circus Nooit Meer Slapen (NPO) In productie in 2016 EXIT - A MOBILE GUIDE TO THE APOCALYPSE

De interactieve documentaire voor mobiele platforms “EXIT” van regisseursduo Eline Jongsma en Kel O’Neill gaat over angst voor de toekomst. De makers, beide kersverse ouders, werden geconfronteerd met existentiele angsten over de toekomst. Het project EXIT biedt een ontsnapping aan het huidige doemdenken wat als een rode draad door onze populaire cultuur en daarmee door onze collectieve verbeelding loopt. EXIT wordt speciaal ontworpen voor smartphones en bestaat uit een serie non-fictieverhalen die met elkaar gelinkt zijn. EXIT biedt hoop en perspectief in barre en donkere tijden want uit de verhalen spreekt een positieve boodschap: dat de mensheid zal overleven wat voor uitdagingen ons ook te wachten staan. Het eerste hoofdstuk van EXIT over zombie-survivalkampen voor kids in de VS werd in maart 2016 gepresenteerd op SXSW in Austin, Texas, als onderdeel van de Nederlandse afvaardiging (mede mogelijk

9

gemaakt door het Stimuleringsfonds). EXIT is na de ontwikkelingsfase in 2015 ondersteund met een productiesubsidie vanuit de Transmediaregeling van het Mediafonds, het Filmfonds en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Als partner is het Amerikaanse media- productiebedrijf POV betrokken. Het project wordt ondertussen geproduceerd door de makers zelf. Het bleek niet mogelijk het project te produceren met makers die in de VS wonen, en op afstand samenwerkten met designers en programmeurs in Nederland. We zijn wel betrokken bij de Europese distributie in 2017. Via de onderstaande link is de demo van het prototype van EXIT te zien. Dit is het prototype van het eerste hoofdstuk dat we op SXSW hebben gepresenteerd: http://exit.submarinechannel.com. De pers tijdens SXSW over de presentatie van het prototype en EXIT: The Austin Chronicle Filmmaker Magazine POPPY Uncovering the new drug wars

Wat heeft een keuterboer in de bergen van Afghanistan te maken met een luxe villa op Palm-Island in Dubai? Wat heeft een vliegtuigwrak met cocaïne in de woestijn van Mali te maken met een feestganger in Londen? Deze vragen, en meer, beantwoorden wij in POPPY – Uncovering the new drug wars, een interactieve documentaire die wij in 2016 samen met journaliste Antoinette de Jong en fotograaf Robert Knoth hebben ontwikkeld. Deze twee makers doen al 20 jaar verslag van conflicthaarden in het Midden-Oosten, Azië en Afrika. POPPY laat de keerzijde van de globalisering zien. Terreurgroepen, misdaadkartels en criminele staten maken in toenemende mate gebruik van datzelfde globaliseringsproces en de nieuwe technologieën. Bovendien zijn ze in grote mate met elkaar verweven geraakt en maken ze deel uit van een illegale schaduweconomie die de afgelopen twintig jaar exponentieel gegroeid is.

10

De visie en het persoonlijke werk van Robert en Antoinette bieden een andere blik en perspectief op de actualiteit en de oorlogen van de 21ste eeuw. Het verhaal van POPPY is sinds de installatieversie uit 2012 alleen maar urgenter geworden. Het imploderen van Libië, Syrië, Mali en Irak en de snelle opkomst van IS, de aanslagen in Parijs en Brussel en de komst van grote aantallen vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika, brengt de oorlog steeds dichterbij en dreigt onze samenleving in toenemende mate te polariseren. Belangrijk onderdeel in de uitwerking van POPPY is dan ook de toevoeging van nieuw materiaal dat de actualiteit en urgentie van het verhaal nog verder zal onderstrepen. Wij vinden het van belang om deze journalistieke inzichten met een nieuw en breder publiek te delen. In POPPY maken we dit inzichtelijk door langs de drie belangrijkste routes van de internationale drugssmokkel te reizen. Vanuit het afgelegen platteland in Afghanistan, via omzwervingen door landen als Mali en Tajikistan tot in de straten van Europese steden, ontdek je als kijker zelf hoe drugs een cruciale rol spelen bij oorlog en terreur. POPPY wordt ondersteund vanuit de Transmedia non-dictie regeling. Het project werd geselecteerd voor de Pitch van het IDFA Forum 2016. De realiseringsfase van het project zal plaatsvinden in 2017. Verwachte release: IDFA Doclab 2017. SCREENDIVER: THE DIGITAL COMICS DIRECTORY

Tijdens een paneldiscussie op het Fumetto Comics Festival waaraan makers van interactieve graphic novels uit Europa en de VS deelnamen bleek dat alle aanwezige makers worstelen met de distributie van hun projecten. Interactieve graphic novels apps zijn zelfs via de zoekfunctie van de App Store moeilijk te vinden. En browser-

11

based interactieve graphic novels zijn verspreid over het web. Wat ontbrak was een centrale plek – een distributieplatform waar bezoekers dit soort producties bij elkaar kan vinden. Screendiver springt in dat gat. Het doel is om Screendiver uit te laten groeien tot een community van makers van interactieve comics en publiek. Screendiver is ontwikkeld in samenwerking met motion comic makers Ezra Daniels en Sutu. Submarine Channel bouwde en host het project en neemt de redactionele eindverantwoordelijkheid op zich. De soft launch van de beta versie vond plaats tijdens de tentoonstelling op de Stripdagen. Vanaf januari 2017 wordt het project fasegewijs uitgerold en wekelijks geupdate met nieuwe projecten. Digital Comics Manifesto Een belangrijk onderdeel van Screendiver is het Digital Comics Manifesto – een kort artikel/manifest over de toekomst van het beeldverhaal als artistiek medium door schrijver en tekenaar Ezra Daniels. In dit manifest schrijft hij in vier ferme statements op waaraan digitale comics moeten voldoen. “Comics were not born on paper, but they will die there if that’s the extend of our imagination,” luidt een van de statements. Het stuk is tevens bedoeld als provocatie gericht aan de vaak wat conservatief ingestelde stripwereld. Bezoekers van de site kunnen het ondertekenen, becommentariëren en delen.

Prostress Op weekdagen publiceren we een aflevering van Han Hoogerbrugge’s korte cartoon “Pro Stress,” die voorheen op de website van de Volkskrant online te zien was. In deze interactieve cartoon geeft Hoogerbrugge “op z’n Hoogerbrugges” commentaar op de actualiteit, celebrities, politici en populaire cultuur. In ontwikkeling in 2016 E-MISSIONS Interactive comics about the future of mankind E-Missions is een serie van 10 korte interactieve graphic stories getiteld: “5 Ways to Destroy the Planet” en “5 Ways to Save the Planet”. De eerste serie van vijf is gebaseerd op zogenaamde “Global Catastrophic Risks”; hypothetische maar op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde mogelijke toekomstscenario’s naar gebeurtenissen die de mensheid dan wel onze beschaving zouden kunnen vernietigen. Met e-Missions willen we het publiek door middel van (visuele) humor en satire bewust maken van deze doemscenario’s. We bewerken de vijf meest bizarre scenario’s uit tot korte interactieve comics. Dat kunnen onderwerpen zijn als Artificial Intelligence, de gevaren van zichzelf replicerende nanorobots, maar ook een bekendere “catastrophic risk” als de

12

opwarming van de aarde. Daartegenover plaatsen we vijf verhalen waarin we oplossingen bieden, gevolgd door een call to action. Voor het project is in 2016 research gedaan en in ontwikkeling genomen. In 2017 produceren we twee pilot episodes waarmee media-, productie-, en contentpartners gaan zoeken. We willen het project in 2017 pitchen op een aantal festivals en conferenties, waaronder Sheffield Doc Fest. Makers die op de shortlist staan komen uit het Screendiver netwerk en hebben ervaring met het maken van interactieve beeldverhalen: SUTU, Ezra Claytan Daniels, Jason Shiga, Jasper Rietman, Richard McGuire en Fons Schiedon. THE INDUSTRY

Nederland is drugsland nummer één in Europa. Wiet zit in onze genen, de cocaïnehandel in onze historie en MDMA is zo Hollands als hagelslag. Hoe is het mogelijk dat in een zo ogenschijnlijk gereguleerd land als Nederland op grote schaal drugs geproduceerd en verhandeld worden? Op wie drijft deze miljardenindustrie? Deze vragen, en meer, beantwoorden wij in The Industry, een interactieve documentaire die wij in 2016 samen met o.a. Mirka Duijn, VPRO Digitaal en VPRO Radio hebben ontwikkeld. In The Industry brengen wij drugsstromen en netwerken in Nederland in kaart brengen om een zo volledig en divers mogelijk overzicht te geven van ‘de industrie;’ als ware het een ‘Nederland van Boven’ van de drugsindustrie. In een mix van infographics, interactieve kaarten, 360 videoportretten, illustraties, tekst en geluidsfragmenten brengen we in kaart welke nauwe band Nederland met drugs

heeft. Dit gegeven: een industrie die illegaal maar ook volledig is verweven met de legale handel, zowel ontzettend onzichtbaar als héél gewoon is, willen we als basis gebruiken voor de hele vertelling en vorm van de interface. In 2017 zal het project, wat zal bestaan uit een interactieve documentaire, een radio documentaire en een podcast worden gerealiseerd. Verwachte release: Nederlands Film Festival of IDFA Doclab 2017. SYRIE.NL Wat hebben de oorlog in Syrië, het kalifaat van Islamistische Staat en de radicalisering van Nederlands jongeren met elkaar te maken? Waarom gaan er Nederlandse moslims naar Syrië om te vechten voor IS, terwijl er zoveel Syrische moslims naar Europa vluchten?

13

Sinds het uitroepen van het kalifaat in Irak en in Syrië oefent IS een aantrekkingskracht uit op westerse jongeren. In het begin was het nog alleen sprake van een eenrichtingverkeer. Maar na de recente aanslagen door aanhangers in Parijs en Brussel is de Nederlands moslimgemeenschap in grote verwarring gebracht. Men stelt zich vragen als wat betekent het geloof voor ons? Waarom is ISIS fout? In de online documentaire belichten we vanuit die verschillende perspectieven de vraag waarom IS mensen op de vlucht jaagt, terwijl in Nederland moslim jongeren hun heil zoeken in het kalifaat. Door de stroom uit en naar Syrië met elkaar in verband te brengen komen vragen aan de orde als: Wat betekent het om Nederlander te zijn? Wat betekent het om moslim te zijn? En hoe is dat anders dan wat IS wil bereiken en de manier waarop zij dat doet? Doel van het project is om de vragen rondom IS bespreekbaar te maken. De web documentaire SYRIE.NL hebben wij in 2016 ontwikkeld in opdracht van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Wij hebben een eerste pilot / testfase geproduceerd die begin 2017 aan het Ministerie zal worden gepresenteerd. Indien deze positief ontvangen wordt, zal er besloten worden om het project in 2017 verder te financieren waardoor wij het in 2017 kunnen produceren. De verwachte release is in de herfst van 2017. Uitgestelde projecten EPILEPTIC Epileptic is een interactieve graphic novel gebaseerd op de gelauwerde Franse graphic novel van David B. (David Bouchard) uit 1996. Het verhaal bestaat uit in stripvorm opgetekende autobiografische impressies van de auteur en diens jeugd in de jaren ’70. David groeit op met een oudere broer die lijdt aan een ernstige vorm van epilepsie. Epileptic hoort qua internationale impact thuis in het selecte rijtje klassieke autobiografische graphic novels waartoe ook MAUS, Persepolis, Fun Home en Blankets behoren. Epileptic Interactief is onderdeel van een crossmediale adaptatie van de graphic novel die bestaat uit een geanimeerde lange film gecoproduceerd door Submarine, en een interactieve component geproduceerd door Submarine Channel. Momenteel zijn wij in afwachting van de verdere ontwikkelingen m.b.t. de geanimeerde lange film alvorens de ontwikkeling van de interactieve component kan worden ingezet. De ontwikkeling van het scenario voor de film is vertraagd. We verwachten eind 2017 te kunnen starten met de ontwikkeling de Interactive. TIMED Timed was een nieuw online interactief documentaire format waarin we wilden onderzoeken hoe je een chronologisch-historisch verhaal kunt vertellen via een interactieve tijdlijn. Een van de hoofdredenen om Timed op te starten was om de content uit het in 2015 afgesloten project “Forget the Film, Watch the Titles” in een nieuw format te gieten. Watchthetitles.com was een succesvolle website/blog gewijdt aan de kunst van de filmtitelsequentie en wordt nog steeds goed bezocht. Het Timed format moest flexibel zijn zodat we het ook voor andere redactionele projecten zouden kunnen gebruiken. In de praktijk bleek Timed niet in de meest optimale vorm te realiseren met de middelen die we hiervoor gereserveerd hadden. We onderzoeken in 2017 of de opzet van de nieuwe Submarine Channel website ook geschikt is voor herpublicatie en updaten van de Watch the Titles content en zullen dan definitief beslissen.

14

Vervallen project DRAWN DEUS In het beleidsplan 2014-2016 beschreven we het project Drawn Deus – een interactieve documentaire waarin we op zoek gaan naar een nieuwe superheld die specifiek is opgewassen tegen de complexe problemen van deze tijd. De documentaire begint met een analyse van de bekende superhelden die 70 jaar geleden zijn ontstaan. De vorm is spannend: in de documentaire vertelt de superheld via een voice over het verhaal over zijn eigen ontstaan; van de ontwikkeling van het eerste ruwe, abstracte concept tot een uitgekristalliseerd fictief personage. Het interactieve project was gekoppeld aan een tv documentaire die in ontwikkeling was bij Submarine BV. Na een afwijzing van de aanvraag om financiering door Mediafonds kwam het project vast te zitten. De regisseur besloot zich vervolgens terug te trekken en zich op commerciele projecten te richten. Vervolgens is besloten het project niet verder te ontwikkelen. 2. Verbetering Submarine Channel website

De Submarine Channel website is het online kanaal van waaruit we onze projecten lanceren en waar we redactionele content publiceren, zoals video interviews met makers, ‘making of’ verhalen en Top 5 artikelen. In 2016 lanceerden we een vernieuwde site die qua look and feel voortborduurt op de bestaande website, maar waarbij de inhoud en navigatie beter gestructureerd is. Een belangrijke verbetering is dat het onderscheid tussen

15

eigen producties en redactionele/gecureerde content duidelijker is voor bezoekers. De content is beter gestructureerd. En de nieuwe website is visueler van opzet. Mobiele site De meest cruciale verbetering is dat de nieuwe site veel beter geoptimaliseerd is voor mobiele platforms. Een op de vijf bezoekers gebruikt nu een tablet of mobiele telefoon om Submarine Channel te bekijken. We verwachten dat dat aantal verder zal groeien tot rond de 30% zodra we de site verbeterd hebben. http://submarinechannel.com 3. Het programmeren en contextualiseren van ontwikkelingen op het gebied van digital storytelling Het onderzoek wat we doen in het kader van projecten vindt zijn weerslag in de redactionele content die we publiceren. In 2016 hebben we de focus iets verbreedt en richten we ons ook op aspecten van digital storytelling die niet direct te maken hebben met eigen producties, maar die wel relevant of interessant zijn voor ons publiek. Ook omdat we merken dat professionals en publiek graag van onze expertise gebruik maakt om meer te weten te komen over wat er zoal gebeurd op het gebied van transmedia en digital storytelling en alles wat daarmee te maken heeft. Het Screendiver platform (hierboven al genoemd) is een goed voorbeeld van een redactioneel project waarin aspecten als distributie, programmeren, contextualiseren en community building samenkomen. Daarnaast doen we verslag van, en geven we inzicht in het creatieve proces en het productieproces rondom eigen producties in de vorm van ‘making of’ videos en het delen van beeldmateriaal tijdens het productieproces o.a. via social media en de Submarine Channel website. We zien dat ons publiek ons vaker vindt via social media kanalen. Submarine Channel Profiles Profiles is Submarine Channel's doorlopende serie korte videoportretten en making ofs. Sinds 2014 maken we alleen nog items rondom onze eigen producties. In 2016 maakten we profiles over twee gerenommeerde graphic novel auteurs; Scott McCloud (bekend van de invloedrijke theoretische strip Understanding Comics en de graphic novel The Sculptor) en met Josh Neufeld (bekend van de non-fictie graphic novels A.D.: New Orleans After the Deluge. De profiles met McCloud en Neufeld werden gemaakt in de context van het Screendiver platform. Daarnaast maakten we in 2016 een korte documentaire van 20 minuten over het totstandkomen van Ashes to Ashes VR. Dit profile wordt in maart 2017 gepubliceerd. http://profles.submarinechannel.com

16

Submarine Channel Top 5’s In de Top 5 rubriek bespreekt Submarine Channel vijf bijzondere best practice voorbeelden van nieuwe, interessante en relevante ontwikkelingen op het gebied van interactive storytelling, animatie, web-documentaire en beeldcultuur. Soms maken we Top 5’s over festivals die we bezoeken, zoals het Angouleme Comics Festival, Dok Leipzig en IDFA Doclab. Het is een toegankelijk format om onze bevindingen en nieuw opgedane inzichten te delen met ons publiek. De Top 5 rubriek is de meest succesvolle redactionele rubriek op Submarine Channel op dit moment. http://www.submarinechannel.com/category/top-5s 4. Awards, festivals, events en presentaties Festivals en presentaties Submarine Channel 2016: Submarine Channel Algemeen:

1. Les Rendez-vous du Cinéma Québécois, Montreal, Submarine Channel presentatie, 24 februari. 2. Les Rendez-vous du Cinéma Québécois, Montreal, Submarine Channel presentatie, Panel:

TENDANCES, MYTHES ET MYSTÈRES DE L'INTERACTIF, 26 februari. 3. Fontys Academy voor Creative Industries in Amsterdam, Lab111, Submarine Channel presentatie, 23

maart (60 studenten). 4. Tel Aviv CoPro Market 5. Universiteit Utrecht – Presentatie Film & Televisie Wetenschap, Collegereeks speelse communicatie

over persuasive gaming en gamification, 31 maart 2016. Ascent from Akeron

6. Motion Comics – The Beginnings, ABC Architectuurcentrum, Haarlem, presentatie Ascent from Akeron door Gustavo Garcia, 10 juni.

7. Motion Comics – The Beginnings, ABC Architectuurcentrum, Haarlem, process art uit Ascent from Akeron is te zien op de tentoonstelling, 3 juni t/m 24 juli 2016.

8. Fumetto Comics Festival, “Comics in Motion” panel over interactieve en geanimeerde comics met Joost Swarte en Remco Vlaanderen. Lucerne, Zwitserland.

9. Cartoon 360, Barcelona 2016, Akeron pitch voor een team van “interactive and cross-media experts who will advise on content, financing and distribution,” 20 mei.

10. Prix Europa 2016, Berlijn, november. Refugee Republic

11. Van Abbemuseum, Eindhoven, tentoonstelling: VAN WIE IS DE STRAAT?, 20 feb – 30 april. 12. Event: Cities of Thorns: the future of refugee camp, Pakhuis de Zwijger, 13 mei. 13. Tel Aviv CoPro Market, mei. 14. Europese conferentie georgniseerd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen,

“Positie van de Europese audiovisuele werken in een globale markt,” track: “No Boundaries, Storytelling in the Digital Age,” Europagebouw, Amsterdam, 3-4 maart.

15. The Museum of Modern Art, New York, tentoonstelling: “Insecurities: Tracing Displacement and Shelter,” October 1, 2016 - January 22, 2017.

16. Cross Comix Festival: “Het Beeldverhaal ontmoet Journalistiek.” Jan Rothuizen vertelt over het prachtige project Refugee Republic, 8 oktober 2016. Stadsschouwburg, Rotterdam.

17. Mixer Festival, “Sensitive Society”, Savamala, Servie, 8 juni.

17

18. SXSW 2016, IDFA Doclab showcase met de beste interactieve documentaires, gast: Jan Rothuizen, Austin Texas.

19. TEDxDefensie, “Menselijke perspectief van het werk van Defensie,” 20 maart. 20. What Design Can Do, Sao Paulo, 13-14 december. 21. SPUI25 on Location. “Cities of Thorns: the future of refugee camps,” Pakhuis de Zwijger, 13 mei. 22. Expositie: Krakow Photomonth Festival, “A New Display: Visual Storytelling at a Crossroads,” (cur. Iris

Sikking), June 2016. 23. Expositie ‘The Best of Dutch Design’ gepresenteert door de Dutch Design Awards (DDA) in Galerie

Joseph, Parijs, 30 mei tot en met 5 juni. Last Hijack Interactive

24. Tel Aviv CoPro Market 25. Europese conferentie georgniseerd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen,

“Positie van de Europese audiovisuele werken in een globale markt,” track: “No Boundaries, Storytelling in the Digital Age,” Europagebouw, Amsterdam, 3-4 maart.

De Pont

26. “Hack De Pont” Hackathon, een samenwerking tussen Stichting Lava Lab, Submarine Channel, Creative Coding Amsterdam & Amsterdam Creative Industries Network, Lava Lab, Amsterdam Noord, 30 april.

27. “Submarine Channel: De Pont,” Eindpresentatie van het project in EYE Filmmuseum, Amsterdam 14 juli. Motion Comics – The Beginnings

28. Groepstentoonstelling over motion comics. (Geopend tijdens de Stripdagen Haarlem), in ABC Architectuur Centrum, 3 juni 2016 - 24 juli 2016.

Ashes to Ashes

29. Film Festival Venetie – Gap Financing Market – Production Bridge, 2-5 september 2016. 30. Dutch VR Days, VondelCS Amsterdam, wereldpremiere, 4 november. 31. Dutch VR Days, expert meeting: “Creating Ashes to Ashes, a Fictional Short in VR”, VR.base

Amsterdam, 4 november.

Bistro In Vitro 32. “Meat the Future,” Tentoonstelling in Cube Design Museum, Kerkrade, 11 oktober 2016 tot en met 11

juni 2017. 33. Impakt Event, TivoliVredenburg, Utrecht, “Koert van Mensvoort & Floris Kaayk,” 7 oktober.

Unspeak

34. Fil’m Hafizasi, Screening in juni van de aflevering “Anti-Social Media” Lagos Wide & Close

35. IDFA DocLab: Interactive Conference 2016: Rem Koolhaas & Bregtje van der Haak geinterviewd door William Uricchio (MIT), 20 november, Brakke Grond, Amsterdam.

I Love Alaska

36. IDFA Doclab, Screening, “Shorts”, 24 november, Tuschinski, Amsterdam.

18

D- ANALYSE BEZOEKCIJFERS SUBMARINE CHANNEL PROJECTEN 2016 Samenvatting Aantal bezoekers in totaal: 6.531.565 (in het prestatieoverzicht (pag. 18 van de jaarrekening) is te zien hoe dit getal is opgebouwd). Vooraf totaal aantal geschatte bezoeken: 6.710.000 Met 6,5 miljoen bezoekers voor 2016 zitten we iets onder de geschatte bezoekersaantallen van 6,7 miljoen. Dat is te wijten aan de afname van bezoekersaantallen voor oudere projecten. Hiervoor zijn de volgende verklaringen aan te wijzen.  – Web technologie verandert. Verschillende oudere projecten werken deels of helemaal niet meer in moderne browsers. Om een voorbeeld te geven: het redactionele project United Vloggers (stopgezet in 2008), trok tot vorig jaar nog 180,000 bezoekers, maar is nu offline omdat de site helemaal niet meer functioneert. Verder zijn veel interactieve projecten op Submarine Channel gemaakt met Flash. Flash wordt steeds minder ondersteund door moderne browsers en helemaal niet door iOS platforms. Dat brengt ons bij het volgende punt. – Het publiek wat onze content bekijkt op mobiele platforms groeit sneller dan ooit, terwijl oudere projecten slecht of niet werken op deze platforms. Dit effect zien wij direct terug in de bezoekcijfers. Daarom doen we mee aan een pilot project van het Instituut voor Beeld en Geluid in 2017 waarin we onderzoek doen naar de kosten, de haalbaarheid en de meest geschikte methodiek van het conserveren van cultureel relevante oudere projecten. – Het discontinueren van redactionele projecten als Forget the Film, Watch the Titles en 2Pause in 2015. Met name Watch the Titles trok veel bezoek. We overwegen deze projecten door te zetten omdat ze met relatief weinig redactionele input wel in staat waren een groot publiek te bereiken. – Web hosting. In 2016 hebben we alle projecten van Submarine Channel gemigreerd naar een betere web hostingservice. Dat heeft echter wel gevolgen gehad op de techniek waarmee we onze bezoekersaantallen meten. – We lanceerden in 2016 geen projecten die gerealiseerd zijn in samenwerking met grote mediapartners als de Volkskrant of het NRC. Dat heeft te maken met de aard van de projecten.  De bezoekersaantallen van een aantal recentere projecten stegen juist, zoals Bistro in Vitro (2015) wat 250% meer bezoek trok dan vorig jaar, Unspeak (2015) steeg met 125% en Ascent from Akeron met 120%. Het feit dat bezoekcijfers van nieuwe projecten in het jaar na de release meer bezoekers trekken is een tendens die we vorig jaar ook al constateerden. We wijten dit aan het longtail effect. Bezoekersaantallen stijgen gedurende 2-4 jaar langzaam, alvorens de daling inzet.  Social media Facebook genereert nu meer traffic naar Submarine Channel dan andere sociale mediakanalen. Vorig jaar was Twitter de grootste traffic generator. Facebook blijft echter onvoorspelbaar. We signaleren dat het steeds lastiger wordt om Submarine Channel content in de feed van onze bezoekers te krijgen. Facebook wil daar eigenaren van Pages voor laten betalen. Op Instagram groeien we het snelst en we zien daar ook de meest waardevolle interacties met onze volgers. Hetzelfde berichtje op Facebook (20.000 volgers) krijgt op Instagram (675 volgers) meer likes en reacties. Instagram is een visueel medium waar veel makers gebruik van maken en daar zit ook het belangrijkste deel van onze doelgroep.

19

Video kanalen, radio, tv, print De bezoekcijfers op Vimeo en YouTube stegen weer licht. Er was in 2016 veel aandacht voor onze producties, met name in online media. Op YouTube en Vimeo zien we weer een lichte stijging in het aantal kijkers ten opzichten van 2015. Voor de aandacht op radio, tv en in print kunnen we ook een daling noteren ten opzichte van 2014, met name omdat er geen uitzendingen van onze serie video Profiles op TV waren in 2016. Evenementen Door het voortdurende succes van Refugee Republic zijn het afgelopen jaar onze producties op uitzonderlijk veel plekken te zien geweest en heeft ook exceptioneel veel bezoek opgeleverd door vele langlopende tentoonstellingen op festivals en in musea. In 2016 hebben we op 38 plekken een Submarine Channel productie vertoond, gepresenteerd en/of tentoonstelling georganiseerd en dit heeft geresulteerd in 16.700 bezoekers. De schatting lag op 10.000. Publieksopbouw in de toekomst

• In de komende periode gaan we in een vroeger stadium werken aan het opbouwen van ons publiek. Dit kan door tijdens de productiefase sociale media in te zetten, zoals we in 2016 deden bij Ashes to Ashes.

• Meer aandacht voor Audience Design binnen het creatieve proces van projecten vanaf de ontwikkelfase. Met name bij projecten die inspelen op de actualiteit krijgt interactive storytelling extra waarde en betekenis wanneer de interacties en participatie van het publiek zich vertalen naar een concreet resultaat – op bijvoorbeeld mensen of ideeen of op de samenleving in zijn geheel. De Impact Producer (zie hieronder bij ‘E’) zal hier een rol in gaan spelen.

E- SAMENSTELLING RAAD VAN TOEZICHT, DIRECTIE EN PERSONEEL Personeel Sinds november 2016 staat Michel Reilhac aan het roer van Submarine Channel. Reilhac was jarenlang hoofd filmacquisitie bij Arte France en directeur van Arte France Cinema, waar hij zo’n 30 films per jaar produceerde. Daarnaast is Reilhac een gerenommeerd transmedia producent en virtual reality filmmaker die zijn expertise en ervaring regelmatig inzet bij internationale workshops, panels en jury’s voor interactieve en virtual reality-producties. Daarnaast versterkt Reilhac Submarine Channel met een groot internationaal netwerk van makers en producenten die we samen willen inzetten om onze doelstellingen voor de komende jaren te bereiken. Yaniv Wolf heeft Submarine Channel verlaten na bijna 15 jaar. Yaniv was verantwoordelijk voor pr, distributie en marketing en werkte sinds 2014 ook als interactief producent aan onder andere Refugee Republic en Who Are the Champions. De vrijgekomen functie zal in 2017 worden ingevuld door een impact producer. Deze zal zich specifiek gaan richten op het vergroten van het publieksbereik, het versterken van de distributie, het zoeken naar media- en contentpartners en het vergroten van publieksparticipatie van zowel individuele projecten als het kanaal in het algemeen.

20

Directie en Raad van Toezicht De directie van Stichting Submarine Channel wordt gevormd door Femke Wolting en Bruno Felix. De Raad van Toezicht bestond in 2016 uit de volgende personen: Melle Daamen: voorzitter Oscar Kneppers: algemeen lid Willemijn de Vries: algemeen lid Gerard Timmer: algemeen lid Good Governance De stichting hanteert de Code Cultural Governance op alle belangrijke punten: diversiteit in het bestuur qua geslacht en leeftijd, er wordt een rooster van aftreden toegepast, er is een huishoudelijk reglement in de vorm van een administratieve organisatie. Risico’s die de stichting loopt, bestaan uit artistieke of organisatorische problemen of tegenvallende resultaten. Deze worden opgevangen door het aanhouden van een reserves en door het verzekeren van gebruikelijke risicofactoren zoals bedrijfsaansprakelijkheid en bestuursaansprakelijkheid. De Code Culturele Diversiteit zien we vertaald in onze producties waarbij veelvuldig de culturele diversiteit van de maatschappij naar voren komt. Als netwerkorganisatie werken we bovendien samen met mensen met zeer uiteenlopende culturele achtergronden. Er zijn profielen opgesteld van directie en RvT leden. Al onze leden hebben hun eigen discipline en expertise binnen het culturele veld. Het is voor Submarine Channel gewenst dat tenminste één bestuurslid of toezichthouder: • juridische auteursrechtelijke kennis en ervaring heeft;

• relaties met media in het algemeen en publieke omroep in het bijzonder heeft; • uit het culturele veld komt, ervaring heeft in de kunstwereld en de financiering ervan, zowel op gemeentelijk

als overheidsniveau;

• ervaring heeft met nieuwe media, specifiek met online en distributie marketing; • een internationaal perspectief kan bieden met name op digitaal gebied. De jaarverslagen worden ook op onze site gepubliceerd (submarinechannel.com/anbi/). Verder wordt regelmatig informatie verstrekt aan, en frequent vergaderd met de RvT. Nevenfuncties leden: Melle Daamen:Directeur/bestuurder Stadsschouwburg Amsterdam Lid Raad voor Cultuur Lid Wetenschappelijke Adviesraad Instituut voor Informatierecht Oscar Kneppers: Oprichter & CEO Rockstart Amsterdam Lid Kerngroep Creatieve Industrie Amsterdam Lid Raad van Toezicht STRP Festival Eindhoven Lid Adviesraad Hogeschool van de Journalistiek Tilburg