Hydrosols of hydrolaten

Een hydrosol of een hydrolaat is niets anders dan een gedestilleerde wateroplossing van een kruid. Het bevat alle in water oplosbare bestanddelen van dit kruid. In eerste instantie waren hydrolaten sinds de introductie van destilleren in het westen, gedurende de middeleeuwen, in gebruik als geurwater voor de rijken en adel. Men had toen nog geen idee hoe men de etherische oliën die vrijkwamen tijdens dit proces verder kon isoleren. Als in 1500 Hiëronymus Brunschwig voor het eerst in zijn ´Liber De Arte Distillandi´, het bereiden van etherische oliën beschrijft komt hier verandering in. Dit boek wordt gezien als een van de laatste middeleeuwse grote botanische boeken en tegelijkertijd kondigt het de moderne tijd aan van empirisch onderzoek naar planten en de toepassingen van nieuwe technieken. Het boek beschrijft in detail en systematisch etherische oliën, de manier van destilleren en extractie uit de planten die ze produceren en hun medicinale toepassingen.

Afbeelding uit Liber De Arte Distillandi

Het eerste deel beschrijft de methoden en apparaten die nodig zijn voor het destilleren van planten en dieren. Het tweede deel beschrijft de medicinale planten en het derde deel is een uitputtende lijst aandoeningen (zoals onverenigbaarheid in het huwelijk, een slecht geheugen, depressies, nachtmerries en dronkenschap), samen met een lijst van plantdestillaten en extracten voor hun behandeling.

De mogelijkheid om etherische oliën volledig te isoleren, zorgde ervoor dat de voorheen zo veelvuldig gebruikte geurwaterdestillaten, minder belangrijk werden en in het geval van veel kruiden werden weggespoeld als afvalwater. Met uitzondering van rozenwater, toverhazelaarhydrosol, nerolihydrosol en kamillehydrosol, waren er geen hydrosols in de handel. Men was ook niet bekend met het feit dat hydrolaten zo complex waren in chemische samenstelling.

Toverhazelaarhydrosol, een van de eerste hydrosols die als zodanig werd toegepast

Sinds de jaren 90 van de vorige eeuw zijn hydrosols weer in de belangstelling en nu als een op zichzelf staand product, dat het midden houdt tussen aromatherapie en fytotherapie. Momenteel is er zelfs een beetje sprake van een hype. Dit houdt altijd het gevaar in dat een product binnen de alternatieve wereld te snel op de markt wordt gebracht en dat de aanwezige literatuur op dit moment over het algemeen niet evidence based is, daarom zal je veel vage termen in dit document tegenkomen als stabiliserend, verzorgend, herstellend, ondersteunend etc. Het is hoog tijd dat er goed wordt gekeken naar de inhoudsstoffen van hydrosols en dat je op deze manier een duidelijke therapeutische toepassing kan vinden en dat het uit de hoek van de bloesemtherapeuten en pendelaars wordt gehouden, want dat zou zonde zijn.

Tijdens het destilleren, wordt de stoom die ontstaat door het water met daarin de plantendelen afgekoeld en dit komt als water met een laagje etherische olie erop, terug in de opvangcontainer, dit kun je heel goed zien als je bijvoorbeeld kamille destilleert, het azuleen, wat een blauwe kleur heeft en een bestanddeel is van de etherische olie van de plant, drijft in druppels op het opgevangen water. Als het hydrosol nu nog verder zou worden afgekoeld en behandeld, dan zou je de etherische olie kunnen isoleren, in een huis-tuin en keukensituatie zou je het hydrolaat ook kunnen invriezen en dan de etherische olie die niet bevriest overgieten in een flesje. Naast de etherische oliën, die zich in kleine hoeveelheden in het water bevinden, zijn er ook andere stoffen uit de plant opgenomen in het water:

Tanninen Flavonoïden Aldehyden Carboxylzuren Terpeenalcoholen Polysacchariden Glycosiden

Gemiddeld bevat een hydrolaat 0,02% essentiële olie. Maar sommige veel meer en andere veel minder.

Toepassingen

Hydrosols kennen een bijzonder veelzijdige toepassing. Dit komt vooral omdat ze zo veilig zijn en in verhouding goedkoper dan etherische oliën. Veel van de stoffen die vrijkomen door destilleren zijn goed voor de huid, in die zin dat ze ontstekingsremmend en ontsmettend zijn, zonder de huid uit te drogen of te prikkelen. Dit komt ook door het zure milieu waarin bacteriën niet graag in gedijen, ze hebben een lage Ph waarde, en de toevoeging van de zure hydrosols helpt om te ontsmetten. De aanwezige tanninen in de hydrosols trekt de huid samen, ook al niet iets wat bacteriën fijn vinden, hierdoor kunnen ze ook erg goed bloedende wonden stelpen en hebben ze een rimpelverminderend effect op de huid. Een flink aantal kan ook worden ingenomen, of zelfs culinair worden gebruikt of in het huishouden.

Bulgaarse rozenplukker met zijn dagoogst

Wat is er mogelijk?

Baden

Eventueel met toevoeging van wat etherische olie (met emulgator of wat melk). Denk ook aan zitbaden bij aambeien en candida in de vagina.

Deodorant

Een aantal hydrosols kan dienst doen als deodorant.

Crèmes

Hydrosols vormen de ideale waterbasis bij het vervaardigen van crèmes en lotions. Ze leveren niet alleen vaak een fijne geur, maar ook hun medicinale bestanddelen komen zo goed tot hun recht.

Lotion

Geweldige aftershaves en gezichtsreiningers.

Verstuivers

Brengen een heerlijke geur aan kleding, leefruimtes, het haar, lichaam.

Wassen

Ideaal om de handen mee te wassen, of als een desinfecterende aftershave na het scheren, ook voor de bikinilijn.

Wondverzorging

Door de ontsmettende en bloedstelpende werking zijn ze ideaal om wonden mee te reinigen en te verzorgen.

Brandwonden

Een aantal hydrosols zijn prima om (kleinere) brandwonden mee te verzorgen.

Irritaties van de huid

Zoals dermatitis, eczeem etc.

Aftershave

Ideaal voor mannen en vrouwen (afhankelijk van de geur), ook veilig voor de intieme zones, in tegenstelling tot normale aftershaves.

Haarverzorging

Toe te voegen aan shampoos en crèmespoeling.

Schimmelinfecties

Een aantal hydrosols zijn toe te passen bij candida – en gistinfecties.

Kompressen

Veel hydrosols zijn toepasbaar in kompressen, bijvoorbeeld bij verwondingen, kneuzingen, verstuikingen, circulatieproblemen, pijn, infecties, koorts

Culinair

Een aantal hydrosols zijn geweldig om culinair toe te passen. Denk aan hydrosols van rozen, lavendel, kamille, citrusvruchten en specerijen en diverse keukenkruiden.

Huisdieren

Om parasieten te voorkomen en als huidverzorging.

Klei

Geweldig om toe te voegen aan kleimaskers en kleikompressen.

Wassen

Voeg een hydrosol toe aan je wasmiddel in de wasmachine, of in je stoomstrijker.

Stomen

Stoomreinigen, ideaal voor in het stoomreinigingsapparaat.

Houdbaarheid

Hydrosols zijn relatief kwetsbaarder voor bederf door microben, dan bijvoorbeeld etherische oliën, dit omdat ze meer water bevatten. Het slimste is om wat je niet meteen gebruikt in te vriezen in ijsklontjeszakjes. Commerciële batches worden bewaard op een temperatuur rond de 12°C zijn, lager mag ook. Verdun hydrosols nooit met water, alvorens ze te gebruiken, er treden dan veel sneller vervuilingen op met schimmels en bacteriën. Als er verdund moet worden dan net voordat je ze gebruikt. Bij het zelf maken van hydrosols moet je ervoor zorgen dat de container waarin je het hydrosol opvangt, brandschoon en droog is, gebruik glas hiervoor. Als een hydrosol goed bewaard wordt, dan zijn ze ongeveer een jaar houdbaar, daarna kunnen ze nog wel aan een bad worden toegevoegd. Ook zijn ze dan nog geschikt om aan zuurminnende planten te worden gegeven. Een goede manier om hydrosols te bewaren is in blauw glas of in het dure violetglas. Op deze manier worden ze ook meestal verkocht. Of ze worden verkocht in plastic containers, het beste is dan om ze over te gieten in blauw glas of een andere donkere glassoort.

Hydrosols moeten aan een aantal voorwaarden voldoen:

1. Ze worden alleen gemaakt van verse planten, dit in tegenstelling tot een aantal etherische oliën, die ook van gedroogde planten kunnen worden gemaakt. Ik vind lavendel en kamillehydrolaat hierop overigens een uitzondering.

2. De plantendelen moeten langzaam gedestilleerd worden op een lage temperatuur van 100 graden.

3. Ook planten die maar weinig etherische olie opleveren of zelfs geen worden hydrosols gemaakt.

4. Een hydrosol wordt gemaakt met als intentie om een hydrosol te vervaardigen en niet als afvalproduct, het staat op zichzelf als product. Het is dus niet zo dat ieder overgebleven water van een destillatie een hydrosol is.

5. De beste kwaliteit bevindt zich aan het begin van het destillatieproces. Om een gelijke batch te verkrijgen moet je alleen de eerste 25 tot 50 % gebruiken en niet verder. Laat dus niet de ketel droog koken.

6. De verhouding verse plantendelen/water is 1:2, dus 50 kilo plantmateriaal op 100 kilo water.

7. Men mag geen kunstmatige of synthetische smaak – of geurstoffen toevoegen. 8. De pH moet liggen tussen de 4 – 5.5. Boven de pH 7 is het niet langer een hydrosol, maar

gedestilleerd water. 9. Voor fabriekshydrosols geldt dat ze een batchnummer moeten hebben, de destillatiedatum

moet bekend zijn, verder de kwaliteit (kleur, helderheid, viscositeit, intensiteit van smaak en geur, terreinonderzoek (leefgebied, klimaat, enz.)

Hydrosols kunnen goed bewaard worden in blauw glas

Hey, dat hydrolaat ruikt helemaal niet naar het kruid?

Dat klopt. Als planten makkelijk destilleerbare etherische oliën bevatten, zal het hydrosol sterk naar het kruid geuren, maar soms zijn ze alleen subtiel waar te nemen of zelfs helemaal niet, dan zit er gewoon weinig etherische olie in. De geur en de smaak worden enkel bepaald door de in water oplosbare (hydrofiele) componenten van de plant. Een hydrosol bevat echter meer stoffen dan alleen etherische oliën. Door het destillatieproces verkrijgt een hydrosol ook een veel hoger concentraat aan hydrofiele bestanddelen dan een gewone thee (infuus), je moet dan denken aan ongeveer 20 tot 30 maal sterker. Dit is ook de reden dat hydrosols soms beter verdund kunnen worden alvorens ze inwendig te gebruiken.

Hetzelfde als een bloemenwater?

Nee, deze worden soms gemaakt door planten te extraheren in koud water, maar veelal zijn het ook kunstmatige producten die bijvoorbeeld nep-aromatische stoffen bevatten of in het gunstigste geval gaat het om water waaraan etherische oliën zijn toegevoegd.

Er bestaan veel misverstanden rondom hydrosols, sommige therapeuten en leken lijken ze te zien als een soort bloesempreparaten of homeopathie, met bijbehorend kretologie. Dit is niet zo, weliswaar bevat een hydrosol essentiële bestanddelen van een plant, en deze zijn in tegenstelling tot bloesempreparaten en homeopathische producten ook te traceren, maar het is geen volledig extract van de plant, omdat er veel inhoudsstoffen zijn die niet hydrofiel zijn, zoals alkaloïden die dus niet gedestilleerd kunnen worden. Het beste kun je ze zien als een mengvorm van een sterk verdunde etherische olie en een sterk geconcentreerd infuus, ook in een infuus (water) worden immers geen alkaloïden en andere stoffen die niet hydrofiel zijn opgenomen.

Etherische oliën en hydrosols

Een hydrosol is geen verdunde etherische olie. Wel bevinden zich etherische oliën in een hydrosol, maar dus ook andere stoffen. Hierdoor is de therapeutische toepassing anders dan die van etherische olie. Een goed voorbeeld van zo´n verschil is bijvoorbeeld rozenhydrosol waarin zich ook een ruime hoeveelheid van het pijnstillende fenylethanol bevindt (50%), terwijl zich in de etherische olie van de plant maar 2 tot 3 % van deze stof bevindt. Hydrosols zijn door hun karakter dan ook veiliger toe te passen dan etherische oliën, waarvoor etherische oliën veel gebruiksvoorwaarden kennen, geldt dit niet voor hydrosols. Ook zijn ze daardoor geschikter voor kinderen, kwetsbare mensen en (huis) dieren.

Ook worden er van een aantal planten wel hydrosols geproduceerd, maar geen etherische olie, voorbeelden hiervan zijn korenbloemhydrosol, vlierbloesemhydrosol, toverhazelaarhydrosol.

Er moet hier nog veel verkend worden, steeds meer planten blijken als hydrosol geschikt te zijn. Maar in principe kun je van iedere plant of plantendeel waar een etherische olie van gemaakt wordt, ook een hydrosol maken, maar ook planten die weinig etherische oliën bevatten, zijn mogelijk interessant als hydrosol. Het is echter niet zo dat de werking die aan het kruid in zijn geheel wordt toegeschreven, ook zonder meer is terug te vinden in het hydrosol.

Tincturen en hydrosols

Een aantal fabrikanten en therapeuten verbinden aan hydrosols een vergelijkbare werking als aan tincturen op alcoholbasis. Dit is niet waar, alcohol haalt een veel completer beeld aan inhoudsstoffen uit een plant, ze zijn dus niet inwisselbaar. Ze zijn wel heel goed te combineren in crèmes en ook in siropen. Inwendig zie ik ze niet samen in een complex, maar wel aanvullend aan elkaar, apart gegeven.

Verkrijgbaarheid

Hydrosols zoals ze tegenwoordig therapeutisch en culinair worden toegepast zijn een relatief nieuw product. In Nederland is de keuze die beschikbaar is op de markt, beperkt. Vaak is het voor fabrikanten niet rendabel om voor zo´n kleine markt te produceren, je kunt echter wel heel veel online bestellen.

Zelf hydrosols maken

Zelf maak ik sinds enige tijd mijn eigen hydrosols, ik gebruik hiervoor een Smart Still, een destilleerapparaat dat vooral wordt gebruikt om alcoholproducten mee te maken, kosten voor een dergelijk apparaat zijn ongeveer €250,00. Er is weinig bekend over het gebruik van een Smart Still en ik heb veel dingen moeten leren door experimenteren en lezen. Het is mogelijk om een goed resultaat te krijgen met een Smart Still, mits je je aan een aantal voorwaarden houdt.

Vlierbloesem klaar om te destilleren in de Smart Still

Zorg dat je destilleerketel schoon is en dat de opvangcontainer kurkdroog en brandschoon is.

De verhouding plantaardig materiaal/water is 1:2 Er wordt geadviseerd om altijd te werken met verse plantendelen, maar de ervaring leert

dat ook sommige gedroogde kruiden prima hydrosols opleveren, bijvoorbeeld lavendel en kamille.

Gebruik alleen het eerste destillaat, als je bijvoorbeeld 2 liter water, 1 kilo plantendelen in de ketel hebt gedaan..gebruik je alleen de eerste 500 ml die uit de ketel drupt. Je kunt het kwalitatief nog beter maken door alleen de eerste 250 ml te gebruiken. Mijn ervaring is dat het nogal eens kan verschillen per plant.

Veel mensen geven de voorkeur aan bronwater als basis voor hydrosols. Je zou ook het water eerst kunnen destilleren, alvorens het te gebruiken als menstrum voor je plantaardige materiaal.

Bewaar je hydrolaten het liefst in donkere glazen flesjes. Je kunt de houdbaarheid vergroten door 3 % wodka aan de hydrosols toe te voegen, al

wordt dit ook weer tegengesproken. Een andere relatief natuurlijke manier om de houdbaarheid te verhogen is het toevoegen van benzoetinctuur.

Je kunt eventueel je eigen hydrosols laten onderzoeken op inhoudsstoffen, dit kost ongeveer €50,00.

Hydrosols zien er bijna altijd uit als water, behalve hydrosols zoals van Anijs, Venkelzaad en Dillezaad, deze kunnen vlak na het destilleren melkachtig zijn.

Een andere mogelijkheid om zelf hydrosols te gaan maken is met behulp van een professioneel koperen destilleerapparaat, deze zijn echter prijzig en kosten zo rond de €1200,00

Eigen ervaringen met hydrosols

In de loop van de tijd heb ik ervaring gekregen met het maken en toepassen van diverse hydrosols die ik zelf heb gemaakt. Hieronder mijn bevindingen:

Berk

Gedestilleerd van zowel de bladeren als de bast. Leverde een zacht houtig geurend hydrolaat op. Mijn insteek was om de flavonoïden en looistoffen en terpenen te verkrijgen. De in de plant aanwezige saponinen zijn niet goed oplosbaar in water, saponinen bestaan uit een suiker en niet-suiker molecuul, deze laatste is niet in water oplosbaar en bevat doorgaans de werkzame stoffen. Berk bevat ook salicylaten, ik vermoed dat deze ook hydrofiel zijn, maar weet dit niet zeker. Berkhydrosol is geweldig om toe te voegen aan shampoos en crèmespoelingen, en voor vochtig eczeem. Inwendig zou ik met het hydrosol wat voorzichtiger zijn.

Citroen

Maakte ik van zowel de rasp van de schillen, de schillen zelf en het vruchtvlees. Tijdens het destilleren, zie je de etherische olie op het oppervlak verschijnen. Het resultaat is een sterk naar citroen geurend hydrosol, wat prima te gebruiken is voor met name problemen met een vette huid en acne, maar ook voor de ouder wordende huid. Prima om aan kleimaskers toe te voegen en als waterbasis voor crèmes en lotions. Ook verfrissend in de zomer.

Citroengras

Gemaakt van het verse kruid, in reepjes geknipt en aan water toegevoegd in de ketel. Ruikt net als het kruid zelf, en is antiviraal, antibacterieel en antischimmel. Goed te gebruiken inwendig tijdens griep en verkoudheid, dan 2 el in 250 ml water. Verder ook een goede insectenspray, denk ook aan dieren in deze. Ik vermoed een lange houdbaarheid.

Citroenmelisse

Gemaakt van citroenmelisse uit eigen tuin, dikke bossen met mooie bladeren. Resultaat was zeer licht geurend naar citroenmelisse, maar gezien de aard van de etherische olie van citroenmelisse was dit te verwachten en ik ken ook commerciële citroenmelisse hydrolaten die dezelfde lichte geur hebben. Interessant bij de behandeling van virale huidinfecties en acne. Ik vermoed ook een sterke werking op het zenuwstelsel, vooral in samenhang met maag - en darmproblemen. Dan inwendig, 2 el in 250 ml water.

Den

Gemaakt van dennennaalden en toppen, resultaat was wat teleurstellend, met slechts een lichte dennengeur en vooral erg zuur. Vaak verandert een geur gedurende de eerste twee weken, deze bleef echter minder fijn. Kan maken hebben met het seizoen van plukken, omdat ik zo nieuwsgierig was naar den, heb ik het geoogst in het najaar. Ik vermoed dat oogsten in het voorjaar of zomer een betere geur afgeven. Ik zal het nog eens proberen. In principe zou dit hydrosol heel geschikt moeten zijn voor luchtweginfecties, aandoeningen van het bewegingsapparaat en voor toevoeging aan haar – en huidverzorgingsproducten.

Duizendblad

Gemaakt van vers Duizendblad. Leverde een sterk geurend hydrosol op, maar niet bijzonder subtiel. Kan goed verdund worden en wordt dan milder van geur en smaak. Zeer geschikt wondverzorging, vaatproblemen, inwendig bij overmatige menstruele bloedingen of als zitbad na een bevalling. Ik denk erover om een apart hydrosol van alleen de bloemen te maken, omdat ik meer azuleen in mijn hydrosol wil.

Echte Kamille

Gemaakt van de gedroogde bloemen, geurt zeer sterk naar kamille en tijdens het destilleren vormde zich ook blauwe druppels op het hydrosol, een teken van aanwezigheid van azuleen. Zeer geschikt voor huidverzorging, toevoegen aan shampoos voor mensen met blond haar, en verdund voor klachten van de spijsvertering en bij krampen in de onderbuik. Prima basis voor een crème.

Goudsbloem

Op verzoek van een leerling, gemaakt van gedroogde goudsbloem, leverde een zeer vies ruikend hydrosol op, met helemaal niets van de frisgroene geur van verse goudsbloemen. Ik vermoed dat dit een van die kruiden is die vooral vers verwerkt moet worden tot een hydrosol.

Grapefruit

Net als de andere citrushydrosols, heb ik deze gemaakt van de rasp van de schillen en de schil en het vruchtvlees, levert een heerlijk geurend hydrosol op, opvallend bij alle citrushydrosols is dat de geur beter wordt als hij even de tijd krijgt om een synergie te gaan vormen, dit duurt ongeveer 2 weken. In eerste instantie was ik wat teleurgesteld door deze hydrosols, maar ze worden veel beter als je ze even de tijd geeft. Grapefruit is goed voor de ouder wordende huid, verfrist, goed bij couperose en andere huidaandoeningen. Ook culinair in desserts toepasbaar en in mousserende wijnen.

Groene Thee

Gemaakt van gedroogde groene thee van goede kwaliteit. Heeft een zeer prettig, fijn theearoma en smaak. Lijkt mij een interessant hydrosol omdat de polyfenolen, de belangrijkste werkzame stof waarschijnlijk worden opgenomen in het destillaat. Deze stoffen werken positief bij arteriosclerose en hartklachten. Ook lekker culinair te gebruiken, ik denk aan thee-sorbet.

Hondsroos

Bij gebrek aan damascena en centifoliarozen, gebruik gemaakt van de inheemse Hondsroos, deze geurt ook lekker, maar minder zwaar dan de typische rozen die voor etherische oliën worden gebruikt. Ook het hydrosol levert een subtiele rozengeur op, wel heel erg lekker. Geschikt voor talloze huidproducten en ook culinair goed toepasbaar.

Koffie

Gemaakt van de geroosterde hele koffiebonen. Bijzonder hydrosol, levert een overduidelijke koffiegeur op, interessant bij vochtophopingen onder de huid, zoals wallen en opgezwollen ogen, bloeduitstortingen en verstuikingen. Ook culinair interessant, desserts en ijs.

Komkommer

Gemaakt van vermalen verse komkommer. Ik heb de komkommers eerst door de staafmixer gehaald. Een van de opmerkelijkste hydrosols, ik had er weinig verwachting van, maar het leverde een buitengewoon fris, komkommerachtig aroma op, dat vooral als huidreinigingswater goede dienst doet, zeer verfrissend. De combinatie met munthydrosol is zeer prettig. Ook in de zomer als verfrissende spray. Leverde mij ook de inspiratie om eens watermeloenhydrosol te gaan destilleren.

Lavendel

Gemaakt van gedroogde lavendel. Levert een zeer sterke lavendelgeur op, met een duidelijke film van etherische olie op het hydrosoloppervlak. Fantastisch als waterbasis voor tal van crèmes en lotions, om de huid te ontsmetten na het scheren, voor kinderen, en als kompres bij brandwonden, als kompres bij hoofdpijn etc. Moet echt verdund worden voor inwendig gebruik. Culinair spaarzaam gebruiken, ik denk aan lavendelsorbet.

Limoen

Gemaakt van de rasp van de schil, de schil zelf en het vruchtvlees. Een heerlijk duidelijke limoengeur, zeer verfrissend in combinatie met munthydrosol en komkommerhydrosol. Goed voor huidverzorging. Ook culinair goed toepasbaar, desserts en vis, Aziatische gerechten, Thais.

Mandarijn

Gemaakt van de rasp van de schil, de schil zelf en het vruchtvlees. Mijn eerste hydrosol van een citrusvrucht, was eerst teleurstellend, maar even geduld leverde een prachtige geur op, lekker zoet mandarijnig. Zeer geschikt voor kinderen.

Patchouli

Gemaakt van het gedroogde kruid, een aardse patchouligeur die heel dicht komt bij de geur van de gedroogde plant. Geschikt voor lotions voor mannen, aftershaves, maar ook om kleding lekker te laten geuren, tegen insecten. Uitgebreide werking op de huid.

Pepermunt

Gemaakt van verse pepermunt, zeer duidelijke frisse muntgeur, geschikt als splash en als basis voor verfrissende crèmes en lotions. Inwendig bij darmkrampen en andere ongemakken van de onderbuik, kompres bij hoofdpijn en migraine. Culinair toepasbaar in desserts, muntsorbets.

Rozemarijn

Gemaakt van verse rozemarijn. Ruikt overduidelijk naar rozemarijn en heeft een vergelijkbare werking op het zenuwstelsel en de spijsvertering. Activerend voor het zenuwstelsel. Ook zeer geschikt voor crèmes en lotions, bijvoorbeeld voor mensen met een verminderde circulatie.

Sandelhout

Gemaakt van gedroogd sandelhout van een zeer goede kwaliteit. Leverde een heerlijk geurend hydrosol op, met een diepe zoete, houtgeur, overduidelijk sandelhout. Geschikt voor crèmes en lotions, aftershaves, splash, littekenvoorkoming (striae).

Sinaasappel

Gemaakt van de rasp van de schil, de schil zelf en het vruchtvlees. Duidelijke sinaasappelgeur. Zeer geschikt voor crèmes en lotions, vooral voor de vette huid.

Tijm

Gemaakt van het verse kruid, zeer sterk geurend naar het kruid zelf, groen en pittig. Goed voor de onderste luchtwegen.

Vetiver

Gemaakt van het gedroogde kruid, absoluut heerlijke geur, als een bos na de regen. Geschikt als splash of aftershave.

Een aantal hydrosols nader bekeken:

Gewone Basilicum – Ocimum basilicum

- pH 4.5 – 4.7 - een zoethoutachtige anijsgeur, niet te vergelijken met het verse kruid, bij verdunning meer

echt basilicumaroma. - De stabiliteit is nog onbekend, voor de zekerheid zo koel mogelijk bewaren of invriezen. - Het hydrosol is winddrijvend en geschikt om voor de maaltijd in te nemen. Ook bij

constipatie, dan inwendig verdunt gebruiken, 2 el op 250 ml water. Culinair ook toe te passen, zoals basilicum, vooral erg lekker in tomatensoep en salades.

Bergbonenkruid - Satureja montana

- pH 4.1 – 4.2 - Hoestsirooparoma en smaak. Het pure hydrosol is ook een beetje heet, peperachtig,

niet echt lekker. - Stabiliteit is wat beter, tot 2 jaar. - Als hydrosol wel veilig toe te passen, in tegenstelling tot de EO. Heeft een werking

tegen schimmels en bacteriën en is sterk antiseptisch, prima voor de verzorging van wonden en huidinfecties, ook bij candida. Denk dan ook aan een zitbad. Heeft ook een antiparasitaire werking. Verder goed om mee te gorgelen bij keelinfecties.

- Culinair slechts spaarzaam gebruiken.

Bijvoet – Artemisia vulgaris

- pH van 3.9 – 4 - bittere smaak en samentrekkend in de mond. In een verdunning beter in te nemen. - Stabiliteit is gemiddeld, ongeveer 18 maanden en bij voorkeur koel bewaren of invriezen. - Heeft een sterk antiparasitaire werking, zowel in – als uitwendig.

Ceder – Cedrus atlanticus

- Ph 4.1-4.2 - Verkregen door stoomdestillatie van het kernhout, de takken en het zaagsel, lekkere

houtachtige geur. - Stabiliteit is goed, na 18 maanden verdwijnt de geur, maar de werkzaamheid is wat langer

houdbaar. - Geschikt voor uitwendig gebruik en dan vooral voor de behandeling van haarproblemen.

Inwendig heeft het een zeer diuretische werking. Verjaagt vliegen. Goede mannengeur, dus een uitstekend ingrediënt in aftershaves.

Zoete Alant (Stink Wort) - Dittrichia graveolens of Inula graveolens

- pH 4.7 – 4.9 - muntachtig aroma, groenig en droppig. - Stabiliteit is niet constant, variaties tussen 6 en 8 maanden worden genoemd. Beste te

bewaren in de koelkast of in de vriezer. - Specifiek gebruik is bij luchtwegklachten, goed ingrediënt voor een siroop, bijvoorbeeld

samen met tijmhydrosol. - Verder ontsmettend op de huid, goed bij acne en een vette huid.

Goudsbloem – Calendula officinalis

- Ph onbekend - Wordt gemaakt van de verse bloemen, de geur is die van vers gekneusde goudsbloem,

harsachtig en fris. - Stabiliteit is ongeveer een jaar, je kunt het invriezen of gekoeld bewaren. - Net als de plant is goudsbloemhydrolaat sterk antiseptisch, samentrekkend en

ontstekingsremmend. Daardoor zeer geschikt voor allerlei huidaandoeningen zoals jeuk, infecties, wondverzorging, maar ook cosmetisch als gezichtsreiniger. Inwendig bij ingewandsinfecties.

Toverhazelaar – Hamamelis virginiana

- pH 4 – 4.2. - Wordt gemaakt van de bladeren, bast en twijgen van deze boom, niet erg geurig.

Toverhazelaardestillaat is een van de weinige hydrolaten die al minstens 150 jaar gebruikt worden en waarvan nooit een etherische olie is bereidt. Hij staat dus al heel lang op zichzelf. De smaak is samentrekkend, ondanks dat er geen looistoffen in het hydrolaat zitten.

- Stabiliteit is ongeveer 8 tot 12 maanden, belangrijk is om de pH te meten en invriezen of tenminste koelen. Gebruik vooral uitwendig.

- Een van de beste wondverzorgers, antiseptisch, ontstekingsremmend en samentrekkend, zeer geschikt voor problemen met de vaten als aambeien en spataderen, maar ook bij aandoeningen als winterhanden en de Ziekte van Raynaud.

Sint Janskruidhydrosol - Hypericum perforatum

- pH 4.5 – 4.6. - wordt gedestilleerd uit het bloeiende kruid, net als de tinctuur. De geur is niet erg

uitgesproken, maar wat kruiderig groen, zoete smaak en wat samentrekkend. - Stabiliteit is ongeveer 12 maanden, koelen en invriezen is aanbevolen. - Voor zover bekend bevat het hydrosol geen hypericine, deze stof wordt gezien als de

belangrijkste stof voor de antidepressieve werking van Sint Janskruid, overigens zijn meerdere stoffen in de plant die bijdragen aan dit effect.

- Uitwendig een goede wondverzorger, door de samentrekkende en antiseptische werking. Ook in producten voor het bewegingsapparaat. Het inwendig gebruik van het hydrosol als antidepressivum, moet stellig afgeraden worden, omdat het gebruik van Sint Janskruid bij depressies zeer nauw luistert wat betreft dosering, hydrolaten zijn niet gestandaardiseerd. In tegenstelling tot producten met het kruid is het hydrosol niet fotosensibel.

Kamille, Duitse, hydrosol - Matricaria chamomilla

- pH 4 – 4.1. - Wordt gemaakt van de verse bloemen (zelf heb ik hem gemaakt van de gedroogde

bloemen, met ook goed resultaat). Geurt erg naar de bloemen, gewoon kamille dus. Ook lekker culinair, vooral verdund in koele zomerdranken.

- Stabiliteit is redelijk ongeveer 14 maanden, invriezen of in de koelkast. - Zowel in – als uitwendig voor weefselherstel, littekens, wondverzorging, haarverzorging

en brandwonden. Geweldig bij alle huidaandoeningen en aderproblemen. Inwendig ook rustgevend en pijnstillend bij krampen. Culinair voor de kok met lef, combineert fantastisch met citrusfruit en kip! werkt kalmerend en concentrerend. Het werkt balancerend op het autonome zenuwstelsel.

Kamille, Roomse, hydrosol - Chamaemelum nobile

- pH 3 – 3.3. - Veel zoeter dan de Echte Kamille, appelig. Wordt gemaakt van de verse bloemen. Zeer

geschikt voor kinderen, zelfs baby´s. - Zeer stabiel, minstens 2 jaar. - Geschikt voor babyverzorging, toevoegen aan het bad, doorbreken van de tandjes.

Rustgevend voor kinderen en volwassenen. Geschikt voor huisdieren.

Kaneel hydrosol schors - Cinnamomum zeylanicum

- pH 3.3. - Gemaakt van de schors (er wordt ook een hydrosol van de bladeren gemaakt. Net als

bij de etherische olie. De geur is zeer sterk kaneelachtig, sterker dan het hydrosol van het blad.

- Stabiliteit is goed, tussen de 18 en 24 maanden. - Stimulerend voor het zenuwstelsel. Infecties van de spijsvertering en krampen. Heerlijk

om mee te koken, ook lekker in de koffie. Antiseptisch. Niet direct in het gezicht sprayen.

Kaneel hydrosol blad - Cinnamomum zeylanicum

- pH 3.9. - Gemaakt van de bladeren, veel milder van geur dan het hydrosol van de schors. - Zeer stabiel, 2 jaar. - Hele zoete geur en smaak. Goed bij een sinaasappelhuid, verwarmende crèmes en

lotions. Vermindert stress. Niet direct in het gezicht sprayen.

Kardemom - Elettaria cardamomum

- pH 4.5. - gemaakt van de zaaddozen van de kardemom. Sterke geur, aromatisch, zoet, zoals de

gemalen zaaddoos. - Stabiliteit is minstens een jaar, invriezen of koelen. - Kalmerend voor de spijsvertering, oprispingen en een opgeblazen gevoel. Goed om toe

te voegen aan tandpasta´s. Verdunt culinair goed te gebruiken, bijvoorbeeld in combinatie met kaneelhydrosol. Lekker in de koffie en om aan dessertrijst toe te voegen voor een nagerecht.

Kewra hydrosol - Pandanus odoratissimus en Santalum album

- pH is onbekend. - Kewra is een bijproduct bij het maken van de etherische olie van Kewra, deze wordt

gemaakt van de bloemen van de mannelijke plant. Het wordt veel in India en in de Indiase keuken gebruikt, maar er zijn veel vervalsingen in omloop.

- Stabiliteit is onbekend. - Binnen de Ayurveda veel in gebruik als stimulant, zweetdrijver (zoals vlier en

lindebloesem), en krampopheffer. Meestal wordt sandelhout toegevoegd, waardoor een attar ontstaat.

Korenbloem hydrosol - Centaurea cyanus

- pH 4.7 – 5. - Wordt gemaakt van de verse bloemen. Heeft een fijne geur, mits op

kamertemperatuur. De smaak is wat bitter. - Stabiliteit is ongeveer 12 maanden, invriezen of koelen. - Wordt veel ingezet als oogwater, voor vermoeide en gezwollen ogen. Ook een goede

huidverzorger en bij wonden.

Lindebloesem hydrosol - Tilia cordata

- pH 4.3 – 4.6. - Wordt gemaakt van de bloemen, ruikt zeer licht naar Lindebloesem. Verdund is het erg

lekker, lindebloesemthee, zonder de looistoffen. - Niet zo stabiel, een jaar houdbaar, invriezen of koelen. - Heeft een kalmerend effect op het zenuwstelsel. Zowel uitwendig, bijvoorbeeld in een

bad, en inwendig. Als huidverzorging bij droog eczeem en jeuk, maar ook cosmetisch bij een vette huid en couperose en ouderdomsvlekken.

Melisse hydrosol - Melissa officinalis

- pH 4.8 – 5. - Gemaakt van het kruid voor de bloei. Geurt veel lichter dan het kruid en de etherische

olie. Deze laatste is ook erg prijzig. - Stabiliteit is zeer goed, 2 jaar of langer. Geen schimmels. Omdat de etherische olie zo

prijzig is, zijn er relatief veel producenten van dit hydrosol, waarbij de etherische olie nu een bijproduct is van het hydrosol.

- Antivirale werking, vooral het herpesvirus. Werkt kalmerend op de spijsvertering, zeer goed bij een vette huid en hormonale acne. Kalmerend voor het zenuwstelsel.

Neroli, Oranjebloesem hydrosol - Citrus aurantium var. Amara

- pH 3.8 – 4.5. - Wordt gemaakt van de bloemen van de sinaasappelboom. Heerlijke subtiele geur,

enigszins naar 4711. - Stabiliteit is zeer goed, 2 jaar of langer, hoe lager de pH, des te langer het goed blijft. - Net als de EO, zeer kalmerend voor de geest, met name voor vrouwen zeer geschikt,

maar ook voor kinderen en zelfs baby´s. Antiseptisch, goed bij bacteriële infecties en bij schimmelinfecties. Ook heerlijk culinair, vooral gerechten uit het Midden-Oosten bevatten vaak oranjebloesemwater.

Peen hydrosol, zaad - Daucus carota

- pH 3.8 – 4. - Wordt gemaakt van de zaden van de Wilde Peen. Een beetje zoete, aardegeur.

Complexe samenstelling. - Stabiliteit is zeer goed, 2 jaar of langer, de geur gaat wel achteruit. - Verdund inwendig is het hydrosol ondersteunend voor de lever en gal, diuretisch. Goed

bij krampen in de onderbuik, balanceert de darmflora. Goed voor huidherstel. Cosmetisch voor de oudere huid en bij rimpels, net als de EO. Goede basis voor gezicht crèmes. Als kruid heeft Wilde Peen een duidelijk fyto-oestrogene werking, het is een anticonceptief, ik zou ook het hydrosol niet toepassen tijdens de zwangerschap.

Pepermunt hydrosol - Mentha x piperita

- pH 6.1 – 6.3. - Wordt gemaakt van het kruid, voor de bloei. Zeer pittig frisse muntgeur. De

smaak is lekker fris. - Stabiliteit is niet groot, ongeveer een jaar. - Heeft in combinatie met warm water een verkoelend effect en met koud water

een verwarmend effect. Helpt bij hoofdpijn en kneuzingen. Stimuleert het zenuwstelsel. Tegen misselijkheid. Goede huidverzorger, verfrissende lotion, goede aftershave. Verfrist de adem. Krampopheffend. Culinair heel geschikt vooral in dranken. Erg dorstlessend. Niet voor baby’s en kinderen.

Rozenhydrosol - Rosa damascena – Rosa alba – Rosa centifoli

- Rosa damascena: pH 4.1 – 4.4 - Wordt gemaakt van de bloemen. Heeft een zeer sterke rozengeur en smaak.

Moet verdund worden bij inwendige toepassing. - Stabiliteit is prima 2 jaar, wel invriezen, pH controleren. Van gedroogde

bloemen is smaak en geur minder intensief en gaat bij 10-12 maanden vervagen. De beste hydrolaten komen uit Bulgarije, India en Frankrijk.

- Zeer veelzijdige werking, net als de EO. Allereerst huidverzorging, stimuleert en herstelt, werkt verzachtend en stabiliseert. Zeer geschikt bij acne, huidinfecties, cosmetisch. Inwendig bij PMS.

Sandelhout hydrosol - Santalum album

- pH 5.9 – 6. - Wordt gemaakt van het kernhout van deze boom. Zeer fijne, zoete

sandelhoutgeur, moet op kamertemperatuur zijn. De smaak is nogal droog. - Stabiliteit is goed, 18 tot 24 maanden. - Wordt veel vervalst. - Lijkt qua werking nogal op korenbloem. Fantastisch voor de huid en voor het

haar. Goede aftershave, ook voor de intieme zone. Geur die een ´verlichtend´ effect heeft.

Tijm hydrosol - Thymus vulgaris

- Ct. geraniol. pH 5 – 5.2, Ct. linalol. pH 5.5 – 5.7, Ct. thuyanol. pH 4.6 – 4.8 - Wordt gemaakt van het verse kruid, zoet en pittig. - Stabiliteit is goed, ongeveer 18 tot 24 maanden. - Er zijn verschillende chemotypes van het kruid, deze hebben allemaal net iets andere

eigenschappen, maar veel is ook afhankelijk van de voorkeur van de gebruiker of therapeut. Fantastisch bij schimmelinfecties. Antiviraal, geschikt bij herpes. Geschikt voor kinderen. Bij luchtweginfecties. Acne. Stimuleert het immuunsysteem en kinderen hebben geen moeite met de smaak. Wondverzorging, zelf bij decubitus. Culinair interessant in dranken.

Venkel, zaad - Foeniculum vulgare

- pH 4 – 4.1. - gemaakt van het zaad, zeer sterke dropgeur, zoet. Vlak na het destilleren is het product

melkachtig (louche). - Stabiliteit is niet lang, van 8 tot 14 maanden. - Fantastisch bij spijsverteringsstoornissen, bij krampen. Niet gebruiken gedurende 3 – 6

maanden van de zwangerschap, na de geboorte is het goed voor de melkproductie en het tegengaan bij borstvoeding van constipatie bij de baby, de moeder kan het dan zelf innemen. Goed voor de luchtwegen. In de keuken is het iets te overheersend, niet meer dan een druppel. Vlier hydrosol - Sambucus nigra

- Ph 4 – 4.2. - Gemaakt van de bloesem, ruikt enigszins naar de bloesem, maar minder zoet en weeïg.

Bloemachtig, maar niet zoet, heeft body zowel qua geur als smaak. Heerlijk in verdunning. - Stabiliteit is 18 tot 24 maanden. - Goed bij griep en verkoudheid, hoog doseren. Goed bij oogaandoeningen, huidverzorger,

gaat vlekken tegen. Geschikt voor kinderen. Lekker in zomerse gerechten, drankjes, ijs.

Beschikbare betrouwbare fytotherapeutische informatie over hydrosols is dungezaaid. Probleem is vooral, dat de meeste auteurs, uit de aromatherapiewereld komen en hydrosols zo benaderen, of ze worden erg in de esoterische hoek geplaatst. Er is eigenlijk geen informatie te vinden over de samenstelling van de inhoudsstoffen van hydrosols. Voor evidence based fytotherapeuten is dit lastig, omdat de meeste veel meer weten over medicinale planten, dan aromatherapeuten, even kort door de bocht…maar dat is wel mijn ervaring. Het wordt dus tijd voor veel meer onderzoek en een benadering die de fytotherapeutische kant en de aromatherapeutische kant belicht en samenbrengt.

Lesvragen

1. Kun je in je eigen woorden uitleggen wat een hydrosol is?

2. Hoe werden hydrosols in eerste instantie gezien?

3. Waarom worden sommige stoffen in planten niet opgenomen in een hydrosol en kun je een

voorbeeld van een dergelijke stof geven?

4. Waarom geuren sommige hydrosols helemaal niet naar het kruid of heel licht?

5. Waarom is het zo belangrijk om de pH van een hydrosol te weten?

6. Als je zelf een hydrosol destilleert, welk deel gebruik je dan?

7. Hoe bewaar je een hydrosol het beste?

8. Kun je 6 toepassingen noemen van een hydrosol en hoe zou je ze zelf gebruiken?

9. Waarom zou het onverstandig zijn om het hydrosol van Sint Janskruid in te zetten bij een

depressie?

Bronnen:

- Hydrosols: The Next Aromatherapy, Suzanne Catty

- http://www.gielenaroma.nl/ (prachtige Nederlandstalige website van André Gielen, helaas

zelf overleden, maar de site wordt liefdevol beheerd, ga kijken!)