Horses & Innovation

21
Horses & Innovation Een toekomstvisie op de paardensport

Transcript of Horses & Innovation

Page 1: Horses & Innovation

Horses & Innovation

Een toekomstvisie op de paardensport

Page 2: Horses & Innovation

InhoudColofon 02

Inleiding 04

----------------------------------------------------

Sport & Competition 12

Achtergrond 14

Casus 16

Visies 21

----------------------------------------------------

Health & Well-being 22

Achtergrond 24

Casus 26

Visies 28

----------------------------------------------------

Business & Leisure 30

Achtergrond 32

Casus 34

Visies 38

----------------------------------------------------

Colofon ----------------------------------------------------------

Projectteam verantwoordelijk voor deze uitgave•GertHuizenga•CarolienMunsters•MarkTimmerman•RenéWijlens----------------------------------------------------------

Vormgeving•Volle-Krachtgrafischontwerp----------------------------------------------------------

Drukwerk•RotoSmeets----------------------------------------------------------

Teksten•SwaansCommunicatie----------------------------------------------------------

Fotografie en beeldmateriaal•GBODesign-EngineeringBV•NHBDeurne•PointTwoEquineLtd----------------------------------------------------------

In het bijzonder gaat onze dank uit naar•JoepBartels-Academy Bartels•CeesvanBladel-Sports and Technology•HansvanBreukelen-Sports and Technology•MechteldGerding-NHB Deurne•FrankHeemskerk-Ministerie van Economische Zaken•BenHorsmans-FEI dierenarts•JackOomen-Hippo Zorg•DorryRaijmakers-Piet Raijmakers Paarden B.V.•MarionSchreuder-NHB Deurne•AbelSlippens-Stuurgroep Deurne Paarden wereld

en het Nederlands Hippisch Kenniscentrum•RenévanWeeren-Faculteit Diergeneeskunde•RenéWijlens-NHB Deurne----------------------------------------------------------

Deze publicatie mede tot stand gekomen door samenwerking van•Stimulus,Europeeseconomisch

stimuleringsprogrammaRegioNoordBrabant----------------------------------------------------------

3

Page 3: Horses & Innovation

Inleiding

4 5

Page 4: Horses & Innovation

De paardensector in bewegingDepaardensectorisvoortdurendinbewegingenlaatalflinkwatjarensterke

ontwikkelingenzien.Desectorverandert:erkomensteedsnieuwemensen

metpaardenbij.Mensendiedekennisvanpaardennietvanhuisuithebben

meegekregen,maarerwelveeltijdengeldinwillenenkunnensteken.

Alvelejarenwordterveelkennisoppaardengebiedverzameld,onderandere

doormiddelvanonderzoekopuniversiteiten.Wetenschappelijkeonder-

bouwingvansuccessen,verkennendonderzoekenintensievesamenwerking

leverensamentalvankansentotinnovatieop.

Dezeuitgaveisbedoeldomallepartijenindepaardensectorteprikkelen,

samenwerkingtestimulerenenkansenvoorinnovatietelatenzien.Daar-

naastschetsenwijeenbeeldvandetoekomstigehippischewereld.Desector

isinbeweging,ergebeurenmooiedingen.Tegelijkertijdliggenernogvolop

mogelijkhedenomprofessionaliseringnaareenhogerniveautebrengen.

DeNederlandsepaardensectorheefteenleidenderolindewereld.Desector

moetzichindevollebreedteinspannenomdezetoppositietebehouden.

Wedoendedingengoed,erisnueentijdperkaangebrokenwaarinwemoeten

achterhalenwaaromwezosuccesvolzijnenhoewedatkunnenblijven.

Hetverzamelenvandataenhetopdoenvankennisisnietvoldoendeomhet

succestehandhavenenuittebouwen.Deaanwezigekennismoetookin

depraktijkgetoetstenbenutworden,bijvoorbeeldbijorganisatiesalsNHB

Deurne.Samenwerkingtussentheorieenpraktijkissteedsmeerzichtbaar.

Datbiedteenstevigebasisvoordetoekomst!

Wijwensenuveelleesplezier,inspiratieeninnovatietoe!

René Wijlens

NHB Deurne

De paardensector

Eenstevigevierspanritoverheuvelsendoorplassen,eenperfecteküropeenprachtigesymfonie,eenpas-geborenveulendatdoordeweirentofhetgenotvaneenstevigebuitenrit.Elkepaardenliefhebberheeftzijneigenverhaal,zijneigenbelevingenzijneigenplezier.Wiedepaardensectorkent,weetdatheteenwereldisvoldynamiek.Erisveelmeerdanenkelruiterenpaard.Aandezijlijnzijntalvananderepartijenbetrokkenenactief.Professionals,commerciëleorganisaties,re-creantenenalleanderepaardenliefhebbers:zehebbenhuneigenbeweegredenenomzichindesectortebegeven.Tegelijkertijdhebbenzeeenoverduidelijkedrijfveergemeen:depassievoorhetpaard.

Mens en paard

Depassievoorpaardenkomtbijelkindividuopeenanderemaniertotuiting.Amateursportersgebruikenhunvrijetijdvooreenritdoorhetbos,ophetstrandofindemanege.Deprofessioneleruiterbeleeftzijnsportvaaknogintensieverenbouwtderestvanzijnleveneromheen.Paardenruitermoetenimmersintop-conditiezijn.Hiervoorzijngoedevoedingenvol-doendebewegingbelangrijk.Recreantenenwedstrijd-bezoekershebbenweereenanderperspectief.Inhunvrijetijdgenietenzijvanhetbekijkenvandesport,hetbezoekenvanevenementenenhetontmoetenvananderepaardenliefhebbers.Maarhetpaardkanookals‘therapeutisch’middelingezetworden,bijvoorbeeldbijhetbegeleidenentrainenvanmensenindezorg.Ooktijdensmanagementtrainingenkunnenpaardenvangrotebetekeniszijn.Hetpaardisinveleopzichteneentrouwebondgenootvandemens.

Bedrijf en paard

DepaardensectorisvangrotewaardevoordeNeder-landseeconomie.Dehandelintoppaardenisvoordesectoreenvandevoornaamsteinkomstenbronnen.Binnendeagrarischesectorisditeenvandesterkstgroeiendeactiviteiten.Maarerisnogveelmeerbedrijvigheidindehippischewereld.Paardenhandel,manegebedrijven,fokkerijen,paardenhouders,stoete-rijen,dierenartsenpraktijken,ruitersportzakenenparticulierpaardenbezitzijngoedvooreenjaaromzetvanruim1,5miljardeuro.Sinds1995isdebedrijvig-heidmeerdanverdubbeld.Schattingenvanhetaantalpaardenenpony’sinNederlandlopenuiteenvan300.000tot500.000.Datillustreertdetoegankelijkheidendeverbredingvandesportenderecreatie.Velenprofiterenervanmee.Naastbedrijvenzijndienstver-leners,zoalsspecialistenindeveterinairesector,hoefsmeden,gebitsverzorgersenfysiotherapeutenactiefindepaardensector.Enookdetoeleverendeindustrie,waaronderleveranciersvanvoedingsproduc-ten,verkopersvanpaardenartikelenenproducentenvanvoertuigen,plukterdevruchtenvan.Algemeenistestellendatdevercommercialiseringenprofessiona-liseringindesectortoeneemt.

Kennisinstellingen

Nederlandheefteentoppositieindeinternationalehippischewereld,inhetbijzonderalshetomkenniseneducatiegaat.Desuccessenuithetverledenzijneeninspiratiebronvoordetalentenvanvandaag.Gelijktijdigzoekteennieuwegeneratieooknaarempirischbewijsenwetenschappelijkeonderbouwingvanalleswatmetdegezondheidenprestatiesvanhetpaardenderuiter

6 7

Page 5: Horses & Innovation

temakenheeft.Doordezebehoefteendeaandachtvoortoegepastonderzoekindewetenschap,wetenpraktijkentheorieelkaarsteedsbetertevinden.

Dehoeveelheidkennisoverdrachtgroeitenhetissteedseenvoudigeromkennistedelen.Meerderekennisinstel-lingenmakenzichhiersterkvoor.ZoheeftdeWage-ningenUniversiteitenResearchcentrumeenfaciliteitvooronderzoekenonderwijsrondpaardeningebruikenNHBDeurnebeschiktoverhoogwaardigefaciliteitenvoorpaardenpraktijkonderzoek(NHBFieldlabPaarden-sport).OokdefaculteitdierengeneeskundeinUtrechtenverschillendeberoepsopleidingenbrengenleer-gierigendelaatstekennisbij,waarvanNHBDeurnedeoudsteengrootsteberoepsopleidingis.

Binnende(beroeps)opleidingenissprakevansteedsmeersamenwerkingeneenbetereaansluiting.Ditheeftzekerooktemakenmethetfeitdatersteedsmeeronderzoekenenprojectenwordenopgestartdiezijngestoeldopvragenuitdepraktijk.Eenzichtbareenpositieveontwikkelinginhetonderwijsisdegroeien-deaandachtvoorhetwelzijnvanhetpaard.NHBDeurnewilbinnenditveldvankennis,praktijkenhetbedrijfsleveneencentralerolbekleden.Doelisomeeningangtebiedenwaarmensenuithetbedrijfs-levenendepaardensporthunvragenkunnenstellenenwaarwetenschapdekanskrijgtomonderzoektevertalennaartoegepasteinnovatiesenindepraktijkbruikbarekennisenadviezen.InhetNHBFieldlabPaardensportwordthierdagelijksaangewerkt.Daarwaarinhetverledeneenkloofwastussentheorieenpraktijk,wetendepartijenindezedriehoekelkaarsteedsbetertevinden.Deactuelekennisenkundezalookopiedermomentdebasisenomgevingvormenvoorhetverzorgenvanpassendberoepsonderwijs

binnenNHBDeurneopMBOenHBOniveauenvoordeontwikkelingvantalentenopenrondhetpaard.

Belangengroepen

Depaardensectormaakteenduurzameontwikkelingdooropzowellokaal,nationaalalsinternationaalniveau.Datgaatnietgeheelvanzelf,belangenbehartigerszettenzichhierintensiefvoorin.Strevenisomoptimalesamenwerkingtussenoverheidendezebelangen-groepenterealiseren.Hiervoorisjuisteeneffectieveinteractietussenpartijeninhetveldabsoluutnood-zakelijk.Doorsameneensterkeketentevormenenditookactiefuittedragen,kunnenoverheidsinstantiesnietomdepaardensectorheen.Deoverheidwordtuit-gedaagdomeenserieuzeroltespelenophetgebiedvanstimuleringeninnovatie.

SRP

Sport FNHO LTO

FNRS/IST

VSN

BvHH

VHO

OndersteuningVanuit (Z)LTO

Koepel Fokkerij

KNHS en NDR Stamboeken

8

Page 6: Horses & Innovation

Ontwikkelingen in de sectorNHBDeurnebestaatruimveertigjaar.Invierdecenniakanerveelverande-

ren.Daarvanlevertdehippischewereldhetbewijs.Eengrootverschilmet

vroegerisdatsteedsmeermensenbezigzijnmetpaardenenpaardensport.

Eenpositieveontwikkeling,wantditbiedtmogelijkhedenvoorverdere

professionalisering.Bredereaanwezigheidleidtnamelijktotmeerbewust-

wording.Paardenzijneenmiddelomgeldmeeteverdienen,maarhun

welzijniseveneensbelangrijk.Nudebelangstellingvoorhetpaardtoeneemt

endaarmeeookhetaantalmensendienietdekennisvanenoverhetpaard

vanhuisuithebbenmeegekregen,iseengoedevoorlichtingoverpaard,

paardenhouderijenbijvoorbeeldwelzijnbelangrijk.Mensenmogengenieten

vanhunhobby,maarmoetenbeseffendatzemeteendiertemakenhebben.

Verdiepinginhetwezenvanhetpaardisdaarbijessentieel.

Terug in de tijd

Vanbronvanvleestotgebruiksvoorwerptothuisdiertothulpmiddelvoorhetleverenvansportievepres-taties:ditiskortgezegddewegdiehetpaardsindszijnbestaanheeftafgelegd.Hetpaardisookjarenlangingezetvoorfunctioneledoeleindenenisdaardoorgedomesticeerd.Meernogdanvroeger,stellenwenuhetwelzijnvanhetpaardvooropenbehandelenwijhemmetrespectenzorg.Eenpaardheeftbewegings-ruimte,eennatuurlijkeomgevingengezondevoedingnodig.Regelmatigebewegingenweidegangisdaarombelangrijktijdensallejaargetijden.Hetbenadertdeoorspronkelijkeleefwijzevanhetdier.Maarnietalleendeverzorgingvanhetpaardisessentieel,hetpaardverdientookdejuisteaandachttijdenshetrijden.Goederijvaardigheden,kennisovermaterialen,trainingsleerencommunicatie:zezijnallemaalbelangrijk.

De weg naar de toekomst

Dehippischesectorkenmerktzichvandaagdedagdoorinnovatie.Omditprocessnellerenbetertelatenverlopen,wordtsteedsmeerwaardetoegekendaanpaardenpraktijkonderzoek.Depaardenwereldneemteenprofessionelepositiein,waarbijkennisontwikkelingdetrendis.Hetisnoodzakelijkdatdezekennisover-gedragenwordtaandesport,hippischeondernemersenpaardenhouders.Gelijktijdigzijnookhunvragenweerbelangrijk.Zijvormendevoedingsbodemvoorpraktijkgerichtonderzoek.Daarbijishetbelangrijkombewusttekiezenvoorlangetermijnresultatenennietenkeltefocussenopeigenquickwins.Onderwijsiseenspecifiekevormvankennisontsluiting.Kennisdieopgebouwdis,wordtviaonderwijsovergedragenaan

toekomstigeprofessionalsindesector.Studentenmoetenopdejuistebegeleidingkunnenrekenenenopdehoogtezijnvandenieuwsteontwikkelingen.Alsdezekennisenervaringdoorstroomtnaardegehelepaardensector,vindterkennisontsluitingplaats.Hierisdehippischewereldbijgebaat.Hetzoumooizijnalsersamenwerkingsverbandenontstaan,waarbijsterkeonderzoeksinstellingenhunkrachtenbundelenophetgebiedvankennisontwikkeling.Hippischeopleidingenenkennisorganisatieslerenvanelkaarservaringenenmensenkomensameninstudie-clubsofbijinformatiebijeenkomsten.VeelsporterszijnaangeslotenbijdeKoninklijkeNederlandseHippischeSportfederatie.(KNHS).Metruim200.000ledenisditeenvandegrootstesportbondenvanNederland.DeKNHSbehartigtdebelangenvandeaangeslotenvereni-gingenenhaarpaardensporters,zodatzijdesportzogoedmogelijkkunnenbeoefenen.Debelangenvanrecreantenenprofessioneleorganisatiesdiederecrea-tievepaardensportondersteunen,wordenvertegen-woordigddoordeFNRS.Omdatdepaardensectorcontinuinbewegingis,ishetactueelhoudenvankennisvangrootbelang.Professio-nalsmoetenconstantnieuwekennisenervaringopdoen(lifetimelearning).Verschillendepartijen,waaronderFNRS,ondersteunensamenmetNHBDeurnedezebe-hoefte.

Omdeverbindingtussentheorieenpraktijkteverduide-

lijken,wordtindevolgendehoofdstukkeneenaantal

casesuiteengezet.Decaseszijningedeeldindethema’s

“sport&competition”,“health&well-being”en“business

&leisure”.Decaseslatenzienopwelkemanierkennis,

ervaringenintensievesamenwerkinggezamenlijkde

basisvormenvoorsuccesvolleinnovatie.

10 11

Page 7: Horses & Innovation

Sport & Competition

12 13

Page 8: Horses & Innovation

Kennis leidt tot inzicht en verbetering. Daarom is het niet toevallig dat ook in de hippische sport steeds meer waarde wordt toegekend aan praktijk-onderzoek. Door te inventariseren, te meten en te analyseren groeit de hoeveelheid kennis en kunde over het paard met zijn mogelijkheden en beper-kin gen. Bij het verbeteren van prestaties en het ontwik kelen van talenten van mens en paard is het kennen van grenzen en het verleggen van gren-zen van groot belang. Niet alleen de kennisinstel-lingen zelf zorgen voor kennisverbreding. Het zijn juist ook de vragen uit de sector, het bedrijfsleven en de prak tijkopleidingen die in toenemende mate leiden tot onderzoek. Wanneer de uitkom-sten vervol gens de weg naar de praktijk weten te vinden, kunnen alle partijen hiervan profiteren.

14 15

Page 9: Horses & Innovation

Alleveranderingenindehippischewereldleidenooktotnieuweinzichtenenvisiesaangaandefokkerij.Zondertwijfelishetdefokkerijdiedeafgelopendecenniademeesteontwikkelingheeftdoorgemaakt.Paardenwordengeselecteerdengefoktopbasisvanhunprestatieseneigenschappen.Fokprogamma’swordenopgestartopbasisvanzeergedetailleerderegistratievanexterieureken-merken,genetischeeigenschappen,karakterensuccesfac-toren.Eenlandelijkedatabasewaarinditalleswordtgeregistreerdengemonitordvormthiervoorhetuitgangs-punt.

n Fokkerij

Innovatiegaatmeestalgepaardmetverbeteringvaninstrumenten.Ookindepaardensportzijntallozeverbeteringendenkbaar,bijvoorbeeldophetgebiedvanharnachement.Sindsjaarendagisditvoorelkpaardvergelijkbaar.Hetzadel,hetbit,destijgbeugel:zelijkenindebasishetzelfdegebleven.Inaldiejarenzijnweldetechnologieënendekennisoverhetpaardgegroeid.Dusiserredengenoegomhetharnachementkritischtegenhetlichttehoudenenteonderzoekenofeenindividueelharnachementdatpastbijalleeigenschappenvanhetpaard,meercomforteneffectiviteitoplevertvoorpaardenruiter.Eenmooivoorbeeldhiervanisdeverendestijgbeugel.

n Harnachement nieuwe stijl

Hetmetenvandementaleenfysiekestaatvanpaardenruitertijdensinspanningofrust,geeftveelinformatie.Hetbiedtinzichtindetrainingsintensiteitendefysiekebelastingenbelastbaarheidvanruiterenpaard.Metbehulpvanmeetapparatuurwordtgezochtnaareenopti-malecommunicatieensamenwerkingtussenpaardenmens.Daarnaastisdeinformatieuiterstwaardevolbijhetsamenstellenvaneenoptimaaltrainingsschemawaarinrust,sportenvoedingopelkaarzijnafgestemd.

Depaardensectorkijktintensiefnaarontwikkelingeneninnovatiesbijanderesportenenzoektdaarbijnaaranalogie.Verdereintensiveringvandatprocesiseengewensteontwikkeling.Inkortetijdheefthetvindenvanovereen-komstennamelijkalveelkennisopgeleverd,bijvoorbeeldalshetgaatomhetobjectiveerbaarmakenvanwaarnemin-gen.Eenvoorbeeldvaneensportdieopditgebiedalergveris,isdezwemsport.Hierwordenallebewegingendievaninvloedzijnopheteindresultaatvandesporter,nauw-keuriginkaartgebracht.

Omgoedtekunnenpaardrijden,isjarenlangeervaringentrainingnodigdienietiedereenheeft.Maarhetiswelbelangrijkomopdejuistemaniermethetpaardomtegaan.Goedeinstructeurs,trainersencoacheszijnonmisbaar,maarookstuurinformatieisnodigomeengerichtetrainingtekunnenuitvoeren.Realtime-datakanbeginnershelpencorrecttelerenpaardrijdenenhuncommunicatieensamen-werkingmethetpaardteverbeteren.Watzijnbijvoorbeeldoptimalewaardenvoorzadeldrukenpiekbelasting?Metdejuistemeetapparatuurisditsoortinformatiedirectbeschikbaarenontstaateengoedewisselwerkingtussenruiterenhetpaard.NHBDeurnelegtdenadrukopdeprak-tischeinpassingvandezeinnovatievemethoden.

n Realtime-data verzamelen

16 17

Page 10: Horses & Innovation

Vooreenoptimalesportprestatie,isdejuistecombinatietussenruiterenpaardeenvereiste.Eentoppaardkomtalleenmeteentopruitertottopprestaties.Eenverkeerdematchlevertoptopniveautegenvallenderesultatenop,enopamateurniveaukanhettotonveiligesituatiesenblessuresleiden.Eenbeterekoppelingtussenkarakteris-tiekenvanruiterenpaardisdusvangrotewaarde,zowelvoorbeteresportprestatiesalsvoorhetwelzijnvanmensendier.

Wiehetwilmakenindepaardensportmoetveelinhuishebben.Iemandmoetgoedkunnenpaardrijdeneneengoedpaardhebben,maardaarnaastookinzichthebbeninzakenalsdegezondheidentrainingvanhetpaardenmanage-ment.Eenechtesportmentaliteitisdaarnaastonmisbaar.

HetsuccesvolleRaboTalentenplanbereidtruitersvooropeencarrièreindepaardensport.Ditplanomvatdedisci-plinesdressuur,eventingenspringenenbestaatuitver-schillendeniveaus.HetTalentenplaniseenvoorbeeld,hetaantaltalenten‘traineeships’isgroeiende.Talenten-managementinhetalgemeenwordtsteedsbelangrijker.Hierdoorkrijgengetalenteerderuitersmeteenjuistementaliteitsteedsmeerkansomzichtotprofessionalteontwikkelen.NHBDeurnemaaktzichsterkvoordezetalentontwikkeling.Nietalleenderuiterwordtgescout,ookhettalentvanhetpaardwordtnauwlettendgevolgd.Hetbegintalbijhetkeurenvanveulens.Laterzijnerscoutingwedstrijdenennementalentvollepaardendeelaanonderlingewedstrijd-reeksen.Detopmaaktdestapnaardewereldbekervoorjongepaardenenmaaktdegrootstekansomuittegroeientoteenpaardvanwereldniveau.

n Match of mismatch? n Talentenmanagement

Eengezondegeestineengezondlichaam:datisnoodzake-lijkomtotgoedesportprestatiestekomen.Indepaardensportzijntweegezondegeestenentweegezondelichamennodig:ruiterenpaardvormenéénteam!Daaromishetbelangrijkdatzijelkaarookgoedaanvoelen.Alseenruiterveelspanningheeftvooreenwedstrijd,voelthetpaardditaanenkrijgthetdierstress.Inbelangvanderuiterenhetpaardishetnuttigomdeskundigebegeleidinginbijvoorbeelddevormvaneensportpsycholooginteschakelen.Anderesportersinuiteenlopendedisciplines,makenallangergebruikvandekennisenkundevaneengoedepsycholoog.Hetgeeftmensenvertrouwen,laathunbeterinhun(sport)velzittenenhetverbetertdeprestaties.Vooralindepaardensportisprofessionelebegeleidinges-sentieel,omdatderuiternueenmaalnietalleenis.

n Sportpsycholoog

Nederlandheeftalsspeerpuntomin2028deOlympischeSpelenteorganiseren.DatbiedtnamelijktalvankansenvoordesportwereldenNederlandals“sportland”,dusookvoordepaardensport.Vaststaatdaterindatgevalveelaandachtuitmoetgaannaarhetoptimaliserenvandeinfrastructuur.Debereikbaarheidvanstadionsenhippischefaciliteitenisdaarbijbelangrijk,maarermoeteveneenseengoedeontsluitingvankenniszijn.IndeNeder-landsepaardenwereldisdezekennistotophedenver-snipperd.Eneriseenduidelijkzichtbarescheidingtussenfundamenteelonderzoekenpraktijkonderzoek.NHBbouwtaaneennetwerktussendeverschillendekennis-bronnenenprobeertopdiemaniereenbrugteslaantussenkennisenkunde.HetNHBFieldlabPaardensport,derijhalmetnieuweaudiovisueleenmeettechnieken,ishierbijeengoedhulpmiddel.Wanneereenalliantievanformaatontstaat,waarinallerollenvandeelnemersduide-lijkzijnvastgelegd,krijgtdeNederlandsehippischesportdekanszichopwegnaar2028uitgebreidteprofilerenenverderaantesluitenbijdewereldtop.

n Olympische Spelen

18 19

Page 11: Horses & Innovation

paard en ruiter tot deze toppres ta ties komen. Indien we die inspanning fysiologisch meten, kunnen we betere trainingspro gram ma’s ontwikkelen. Nu maken we daar nog onvoldoende gebruik van. Atleten zijn hier bijvoorbeeld al jaren mee bezig. Door te monitoren kan men steeds beter begrij pen hoe het beter kan. Mijn voor stel is dan ook de top ruiters en paarden te screenen, zodat duid e lijk wordt : waar staan we nu en waar kunnen we nog heen?”--------------------------------------

Joep BartelsAcademyBartels

“Als we de prestaties van onze hip­pische sporters willen verbeteren, dan moeten we ons allereerst meer ver die pen in de mentale status van het paard. Pas als we meer weten over zijn welzijn en welbevinden, kunnen we naast fysieke, ook mentale trainingen geven. Ook voor de ruiter zijn er verbeter mogelijk­heden op het gebied van mentale en fysieke kracht. Bewust paardrijden, krijgt steeds meer aandacht. Het is opvallend dat tot enkele jaren geleden niemand nadacht over het optimaliseren van de communicatie tussen ruiter en paard. Voor de

toekomst zie ik meer aandacht voor leertheorieën, kennis vergaring over lichaamstaal en onderzoek naar conditionering.”--------------------------------------

Marion SchreuderNHBDeurne

“De paardensector is complex en vraagt om verdieping. Tegenwoordig zijn er steeds meer mensen met een paard die niet zijn opgegroeid met het dier. Zij moeten de juiste voorlichting en training krijgen. Het paard wordt te vaak gezien als een middel waarmee de ruiter snel pres­taties kan leveren, maar dat heeft tijd nodig. Het welzijn van het paard is belangrijker dan de prestatie.” --------------------------------------

Abel SlippensStuurgroepDeurnePaarden-wereldenhetNederlandsHippischKenniscentrum

“Meten= weten. De paardensport kan bijvoorbeeld veel leren van de zwemsport, die zich continu op de ont wik ke ling van innovatieve trainingsmethoden en prestatie­verbetering richt. Kijk naar de technologische ontwik ke lingen van

het nationaal zwemcentrum de Tongelreep in Eindhoven. Door één centimeter dieper te zwemmen of door een andere zwembroek te dragen, kunnen de prestaties al aanzienlijk verbeteren.”--------------------------------------

Hans van BreukelenSportsandTechnology

“In de schaats­ en zwemsport zijn al diverse ontwikkelingen doorgevoerd dankzij technologische innovaties, bijvoorbeeld de klapschaats als productinnovatie. En door te kunnen meten weet de schaats­ en zwem­sport beter op welk moment welke actie moet wor den genomen: Wanneer moet een schaatser de bocht inzetten? Wan neer moet een zwemmer beginnen met keren in het zwembad? Deze ontwikkelingen hebben geleid tot betere prestaties. Bij de paarden sport zal dit vergelijk­baar zijn. Echter, in tegenstelling tot de schaats­ en zwemsport hebben we hier te maken met twee levende wezens. Het paard wordt nu veel aangestuurd op gevoel en gedrag. Meetapparatuur die de ruiter ondersteunend informeert kan een geweldige uitkomst bieden.”--------------------------------------

Visies

Zelfstandigetrainingvindtveelvuldigplaatsindepaardensport.Desondanksblijftzelfstandigtraineneenbelangrijkebeperkinghebben:monitoringencoachingzijnergmoeilijk.Deruiterkanzichzelfimmersnieteen-voudigbijsturen.Spiegelsbiedenenigehulp,maarookhiervanishetbereikgelimiteerd.NHBDeurneexperimen-teertmetvideoanalyses.

Datgeldtnietalleenvoorhetindividu.Ookcoachesentrainerskunnenhunfeedbackermeestaven:doorgebruiktemakenvanbeeldopnameskrijgtderuitermeerinzichtinzijnmaniervantrainenendeverbeterpuntenopdatgebied.Ditisnogmeerhetgevalwanneerdebeeldopnamesgecombineerdkunnenwordenmetanalysesoftware.Tedenkenvaltaaneentrainingssessiewaarbijderuitereensignaalkrijgtwanneerhijnietvolledigrechtopzit,eenverkeerdedrukverdelingheeftofhetpaardnietcorrectaanstuurt.Videoanalyseshebbeneensterkcorrigerendewerkingendragenzobijaandebewustwordingvanderuiter.Maardeopnamenzijnnietalleenleerzaamvoorderuiterzelf,zezijnookwaardevolvooranderenzoalsbijvoorbeeldjuryledentijdenswedstrijden.

n Videoanalyses en feedback

Dorry RaijmakersPietRaijmakersPaardenB.V.

“De fysieke gesteldheid van de ruiter is van belang voor de kwaliteit van zijn prestaties. Mijn zoon kan zich voortaan beter en langer concen tre ren, omdat hij zich meer bezig houdt met kracht­ en duurtraining. Als een ruiter fysiek sterk is, kan hij beter nadenken, sneller reage ren en dus betere pres­taties leveren tijdens trai ningen en wedstrijden.”--------------------------------------

Cees van Bladel SportsandTechnology

“Het kunstje ‘meten is weten’ gaat in de toekomst steeds belangrijker worden. In de paardensport wordt veel waarde gehecht aan het oog van de meester. Door het moni to ren van paard en ruiter kun je gegevens objec ti veren en kwantificeren. Niet als vervanging van het oog van de meester maar er naast. Als hier meer aan gewerkt wordt kan men veel intensiever werken aan talent en talent ont wikkeling, bij zowel het paard als de ruiter. Bij topsport is het gevoel heel belangrijk, en dat is prima. Maar je moet ook weten hoe

20 21

Page 12: Horses & Innovation

Health & Well-being

22 23

Page 13: Horses & Innovation

Gezond, bewust en verantwoord leven staat centraal in de lifestyle van de mens. Ook voor het welzijn van het dier is steeds meer aandacht. Die ontwikkeling is zeker zichtbaar in de paardensector. Net als bij mensen geldt: wie gezond is, voelt zich goed, leeft langer en presteert beter. De verzorging rondom het paard professionaliseert. Van hoef-smid en gebitsverzorger tot praktijkonderzoeker. Met de juiste inspanning wordt het paard een échte happy atlete.

24 25

Page 14: Horses & Innovation

Snelendoeltreffendhandelenisbelangrijkalshetgaatomde(verbeteringvande)gezondheidvanhetpaard.Deontwikkelingenvolgenelkaarinraptempoop,methetgevolgdatdehippischewereldsterkinbewegingis.Weten-schapenpraktijkwetenelkaarsteedsbetertevinden,vooraldoordeintensieveresamenwerking.Hetinitiërenenuitbouwenvannationaleeninternationalekennisnet-werken,kanvoordewetenschappelijkeontwikkelingeneengrootvliegwieleffectbetekenen.Eenvraaggestuurdeomgevingwaarinpaardenbezitters,trainersendeveteri-nairesectorhunvragenenproblemenkunnenneer-leggen,zalinnovatieaanwakkeren.Deverbindingtussenpraktijkenonderzoekzalnogsterkerwordenalssamenwerkingplaatsvindtopeengezamenlijkelocatie,bijvoorbeeldopeencampus.

Gezondlevengaatgepaardmetgoedeverzorging.Dage-lijksezorgenaandachtvoorhetpaardzijnvanzelfsprekend,maarookperiodiekonderzoekenconsultspeelteenbelang-rijkerol.Zoissindsenigetijdduidelijkhoenoodzakelijkgebitsverzorgingvooreenpaardis.Eenhalfjaarlijksbezoekvandetandartsisgeenoverbodigeluxeenhoudtdemondenhetgebitintopconditie.Eenzelfdeprincipegeldtvoorhethoefbeslagenzadels.Elkepaardenkennerweethoebelangrijkditis.Derolvandeparaveterinairezorggroeitenissteedsspecialistischer.Zoiserveelaandachtvoormassageenfysiotherapievoorhetpaard.

Hetwelzijnvanhetpaardhangtnietalleensamenmetdemanierwaarophijverzorgdwordt.Ookmoeteraandachtzijnvoordemanierwaaropderuiterhetpaardberijdt.Dejuistetoolsvoorkomenblessuresofbevorderenrevalidatie.Opditmomentwordtalveelgewerktmetcoolpacksenkoelsystemenvoorblessurepreventieennazorgbijbles-sures.Opditgebiedzijnnogveelverbeteringenmogelijk.

Belangrijkevitaminesenmineralenvullendagelijksemaal-tijdenaanvooreenoptimalevoorzieningvanvoedings-stoffen.Paardenzijnernetalsmenseninallesoortenenmaten.Zehebbenallemaaleenanderedaginvulling,eenanderegenetischeopbouweneeneigenlengteengewicht.Binnendehippischewereldgroeitdeaandachtvoorvoeding,aangepastaandegevraagdearbeid.Onderzoekenwijzeninelkgevaluitdatdekrachtvanruwvoererggrootis.Voorhetwelbevindenvanhetpaardishetbelangrijkdathetdieraanzijnnatuurlijkeeetbehoefteskanvoldoen.Hetspijs-verteringsstelselvanhetpaardisgebouwdopeendage-lijkseaanvoervanvoedselinkleinehoeveelheden.Doordeaanvoervanruwvoerhieropaftestemmen,blijvendegezondheidenhetwelzijnvanhetpaardoptimaal.

n Paardenpraktijkonderzoek n Zorgn Materiaalverbetering n Voeding

26 27

Page 15: Horses & Innovation

Watdoeteenpaardalszijnverzorgersnietindebuurtzijn?Enhoegedraagtzijnlichaamzich,hoeiszijnconditieenpsychischestatus?Indestallingvandetoekomstisnietalleenaandachtvooruiterlijkefactorendiehetverblijf-comfortvanhetpaardvergroten.Ookvoorhetoogonzicht-barewaarden,zijnmeetbaar.Doormonitoringopafstandmetgeavanceerdesoftwareisdeverzorgernietalleenrealtimeopdehoogtevandetoestandvanhetpaard,bijcalamiteitenissnelhandeleneenvoudiger.Enbevindtdeeigenaarvanhetpaardzichtotaalergensandersdanhetpaard,danbiedtdewebcamuitkomst.Tenslottedraagthetverzamelenvandatavanverschillendepaardenbijaanhetdoorontwikkelenvandestallingeneenverdereoptimaliseringvanhetleefklimaat,waarbijookaandachtisvooreenoptimalebalanstussenbewegingsvrijheid,afleidingenvoeding.

n Stalling van de toekomst

kunnen we heel veel te weten komen. Dit heeft ook gevolgen voor de gezondheid van het paard. Bij blessure weten we of er herstel moge lijk is en wat eventueel het gevolg is. Gedurende topsport eve ne­menten kan je ook veel makkelijker paarden volgen. Indien zij te zwaar belast zijn of iets dergelijks kan je ze er snel uitpikken, om verder letsel te voorkomen. Ook in stallen en aanhangwagens kan monitoring een uitkomst bieden. Door middel van hartmonitoring wordt ge meten in hoeverre paarden gestrest zijn.”--------------------------------------

Ben HorsmansFEIdierenarts

“Het is van groot belang dat we de beschikbare kennis op paardengebied bundelen, uitwisselen en bespreekbaar maken in de vorm van sportspecifieke denktanks. We moeten hierbij vooral streven naar denktanks die per discipline nadenken en adviseren, zodat de gehele bedrijfs tak profijt kan hebben van de resultaten. Investeren in alles wat met topsport te maken heeft, moet dus prio ri teit krijgen. We moeten ons in het

bijzonder richten op het binnenhalen van externe kennis.”

“Door de groei van een prestatie­gerichte maatschappij, dreigt de volgende tendens: steeds meer paarden wo r den verbruikt, in plaats van gebruikt.”--------------------------------------

Jack OomenHippoZorg

“Ik droom ervan dat alles beter georganiseerd wordt. En dan heb ik het vooral over het introduceren van data ba ses. In Nederland weten we alles over schapen, varkens en koeien, maar dat geldt niet voor paarden. We moeten ondermeer weten hoeveel paarden er in Neder­land zijn, het liefst ook nog waar zij gestald staan en wat de functie is van deze paarden. Daarnaast is een goede registratie van behandeling en medicijngebruik erg welkom” --------------------------------------

Mechteld Gerding NHBDeurne

“Ik hoop dat we het maatschappelijk verantwoord kun nen houden. Het dragen van een bontjas was tiental­len jaren terug ook doodnormaal. Nu veel mensen ertegen zijn, dragen nog maar weinig mensen zo’n jas. Het kan zijn dat mensen zich ook op een dergelijke manier tegen de paardensport gaan verzetten, omdat het dieron vrien de lijk zou zijn.

Het steeds toegankelijker worden van de paardensport voor een breder publiek heeft onwetendheid als bij­ko mend effect. Mensen gaan gebruik maken van paarden terwijl ze geen achtergrond hebben. Hierbij gaat men voornamelijk uit van eigen behoef tes en handelen, dus op een minder paardeigen manier. Er wordt niet altijd gekeken naar de behoef­tes van het paard.”--------------------------------------

René van WeerenFaculteitDiergeneeskunde

“Er is steeds meer belangstelling voor het welzijn van het paard. Ik ben blij dat dit onderwerp in de lift zit, want veel hobbymatige paardenhouders beschikken nog steeds over te weinig deskundigheid. Mensen moeten beseffen dat het niet om een kat of een hond gaat. De verzorging van een paard vraagt om een andere bena de ring. Maar we moeten daarbij ook oppassen dat paar den houders niet te ‘menselijk’ met het paard omgaan. Het blijft een dier. Daarom is het ook belangrijk dat we reëel blijven als het om dierenwelzijn gaat, en daarin niet doorslaan. Er wordt te snel gediscussieerd op basis van emotie, terwijl discussies op feiten moeten berusten.”--------------------------------------

Cees van Bladel SportsandTechnology

“Het monitoren van paarden om de prestaties te verbeteren heeft ook weer een spin­off voor de gezond­heid van het paard. Wanneer we tools ontwikkelen die de prestaties goed in beeld kunnen brengen,

Visies

28 29

Page 16: Horses & Innovation

Business & Leisure

30 31

Page 17: Horses & Innovation

Vrije tijd, vermaak en ontspanning spelen een groei ende rol in het hedendaagse leven. De spaar-zame vrije tijd die mensen hebben, willen ze zo kwalitatief mogelijk besteden. Daarbij is onder andere te zien dat het massatoerisme van de jaren tachtig en negentig afneemt en de aandacht voor kleinschaligheid en exclusiviteit toeneemt. De hip pische sector, die bekend staat om zijn hoog-waardigheid en exclusieve karakter, speelt hierop in en krijgt zo de kans een onderscheidend vrije-tijdsaanbod te bieden. Op deze manier is de paar-densector een wereld op zich geworden, waar nieuwe ondernemers inspelen op behoeften van de klant. ‘Het paard’ is meer dan hobby en vrijtijdsbe-steding alleen. ‘Het paard’ is ook business. Denk bijvoorbeeld aan het oprichten van maneges en fokkerijen, het organiseren van evenementen of het introduceren van unieke verzekeringen.

32 33

Page 18: Horses & Innovation

Hetgedragvanhetpaard,deconnectiemetdemensendetherapeutischewerkingvanomgangmetdierenzijndeafgelopenjarenvolopindeaandachtgekomen:hetpaardalsspiegelvandemenselijkegeestenhetmenselijkhandelen.Vanpaardenfluisteraartotzorgboerderij:erontpoppenzichdoorlopendnieuweinitiatieven.Indatperspectiefisookvoorhetpaardeentoekomstweggelegd.Onderzoekenhebbenuitgewezendatcontactmetpaardeneenpositiefeffectheeftbijtherapieënvoorgeestelijkeenlichamelijkeaandoeningen.Omgaanmethetpaardindezorgwordtindetoekomsteenprofessionelebezigheid,waardoorerooksteedsmeervakmensenenopleidingenzullenkomen.

Devrijetijdssectorzoektcontinunaarvernieuwingeninnovatie.Zoontstaannieuwemanierenvoorjongenoudomdevrijetijddoortebrengen.Ookalshetgaatomhetrecreatiefgebruikvanhetpaardzijnersteedsmeermogelijkheden.Ofhetnugaatomhetverzorgenofberij-denvaneenpaarddatopdeboerderijcampingstaat,hetmakenvaneenbuitenritmetbehulpvangpsofspecialepaardrijlessenvoorsenioren:nieuwedoelgroepenvindensteedsmakkelijkerhunwegnaardehippischesector.Desectormoethiervooreenpassendaanbodbieden.

Paardenendepaardensporthebbentotophedeneenvrijselectievedoelgroep.Datheeftonderanderetemakenmethetimago.Momenteelgroeithetaantalsportenwaar-bijpaardenwordeningezetendatlijktzichvooralteconcentrerenopdemeeravontuurlijkevarianten.Paardenkitesurfing,paardenvoetbal(pushball)enpaardenturnen(voltige),zijnzomaarwatvoorbeelden.Naarver-wachtingwordenernogmeersportenrondomhetpaardontwikkeld,diezichveelalopspecifiekedoelgroepen,zoalsouderenofjongeren,zullenrichten.Ditnieuweaanbodzalerookaanbijdragendatmeermensenbetrokkenrakenbijhetpaard.

Depaardenbodemontwikkeltzicheniseenbelangrijkefactoraangaandedebelastingenbelastbaarheidvanhetpaard.Doorgebruikmakingvandejuistebodem,zijnblessurestevoorkomen.Momenteeliseralveelaandachtvoordepaardenbodem,maarnaarverwachtingzalonder-zoeknogverderintensiveren.Eenonderscheidingebruiks-situatiesisdaarbijvoordehandliggend.Expertsbuigenzichoverdeverschillendegebruikssituatiesenkijkendaar-bijnaardewrijving(grip)vandebodemendeinvloeddieditheeftopdebelastingendebelastbaarheidvanhetpaard.

n Paard en zorg n Paard en vrije tijdn Paard en spel n Paardenbodem

34 35

Page 19: Horses & Innovation

Steedsmeermensenhebbeneenpaard.Hierdoorneemtookhetbelangvaneengoedevoorlichtingtoe:wantwattedoenbijdeaanschafvaneenpaard?Deouderegene-ratiepaardenbezittersgroeideopmetpaardenenandereboerderijdierenenkreegkennisoverdeverzorgingvanhetdiermetdepaplepelingegoten.Bijdenieuwegeneratiepaardenbezittersisdiekennisinminderemateaanwezig.Dusisgoedeenuitgebreidevoorlichtingbelangrijk.

Commerciëleenniet-commerciëleorganisatiesspringeninditgatenvullendebehoefteaaninformatiein.Hetgebeurtdoorhetopstartenvan(belangen)verenigingenencommunities.Datgebeurtookzekerophetinternet,waartalvanwebsitesenforumsoverpaardenenpaarden-verzorgingtevindenzijn.Debeeldenvanvideoanalysesverschijnensteedsvakeropinternet,waardoorzeoveralterwereldtebekijkenzijn.Opdezemanierkunnenruiterswereldwijdhunervaringenmetelkaardelenenvanelkaarleren.NHBDeurnespeelthierin,methaarervaringophetgebiedvankenniseneducatie,eenbelangrijkerol.

Demanegeisdeplekbijuitstekwaarpaardenbezittersen-berijderselkaarontmoeten.Delifestylevandezegroepenmensenspeeltintoenemendemateeenrolbijdeconcep-tueleinvullingvaneenmanege.Hetlesgevenzalzichindetoekomstnaarverwachtingsteedsmeertoespitsenophetindividu.Eentoekomstbeeldzoukunnenzijndatbeginnenderuiterszichdebasisvaardighedeneigenmakenopeensimulatorpaard.

Manegebedrijvenzullenzichvakergaanfocussenopspecifiekeklantenmetpassendeproductenendiensten,dienietalleengerichtzijnopdepaardensport,maarookopanderevoorzieningen,zoalsbijvoorbeeldkinderopvang.

Hetbelangvangoederecreatie-enhorecafaciliteitenzaltoenemen,aangezienditookeenbelangrijkeinkomsten-bronisvoormanegehouders.Tegelijkertijdzalhierdooreendoelgroepverbredingontstaan,omdatookmensendiezelfgeenpaardhebbenofberijden,zichthuisvoeleneneenbezoekbrengenaandemanegevoorpureont-spanningofplezier.

n Voorlichting n Manege van de toekomst

HippischeevenementenzijneenbegripinNederland.Jaarlijkswordenerheelwatgeorganiseerd,uiteenlopendvanveulenveilingtotconcourshippiqueenvanclinictotstamboekkeuring.Debehoefteaankennisneemttoe,zowelbijdeamateuralsdeprofessional.DitblijktonderandereuitdegroteinteresseinevenementenzoalsHorseEvent,datjaarlijkswordtgeorganiseerdophetterreinvanNHBDeurneendediversetrainersplatformsdieactiefzijn.

Devolledigetoeleveringsindustrieisactiefbezigmetdeontwikkelingvannieuweproducten.Technischeinnovatieisterugtevindeninallerleiproducten.Hetbelangvannieuweproductenistweeledig.Enerzijdsstimuleerthetextraverkoop,daarnaastdraagthetbijaanverbeteringvandeprestaties,veiligheidencomfort.Caps,kleding,entuigagemaarookpaardendekenswordenverderdoor-ontwikkeld.Vaakvolgendeinnovatieselkaarsnelop.Eengoedvoorbeeldisdedoorontwikkelingvandecapindeafgelopenjaren.Deontwikkelingenzullennietstoppen.

n Evenementen n Snelle ontwikkelingen

36 37

Page 20: Horses & Innovation

Ben HorsmansFEIdierenarts

“Het is noodzaak dat we kennis over ­dragen aan nieuwe paarden ken ners. Ervaren en gerenommeerde specia­lis ten spelen hierbij een belangrijke rol. Zij kunnen specifieke cursussen en trainingen geven aan de huidige generatie. Een persoonlijke en doel­gerichte benadering van geïn teres­seerden behoort ook tot de mogelijk­heden. Verder is aanwe zig heid op internet een must om mensen nieuws gierig te maken en verder te helpen met locatie gericht onder wijs. Daarnaast is videoanalyse een ideaal middel om kennis sneller over te brengen. Dit middel wordt nog veel te weinig ingezet, terwijl het leereffect zeer groot is.”--------------------------------------

Dorry RaijmakersPietRaijmakersPaardenB.V.

“Je ziet duidelijk dat de paarden sec tor op zoek is naar een nieuwe balans. Meer mensen willen genieten van paarden, ook als zij zelf niet rijden. De sector zoekt daarin zijn weg. Denk aan de ont wik keling van zorg boer­derijen en zorgmaneges. Zowel op korte als op lange termijn zie ik het paard steeds meer in de volle breedte van de samenleving terug komen.”--------------------------------------

Abel SlippensStuurgroepDeurnePaarden-wereldenhetNederlandsHippischKenniscentrum

“We zijn steeds beter in staat om de successen die we in de sector behalen economisch te benutten. Door het behalen van mooie resultaten op topniveau, ondermeer door Anky van Grunsven, hebben we ons land op de kaart gezet. Nederland is zowel in de wereld spring ranking als de dressuur ranking aanvoerder met het totaal van sportprestaties door in Nederland gefokte paarden. We heb­ben een voorsprong op het gebied van informatisering. We kunnen al veel informatie over fokwaardes en

fokdoelen via onze computers binnen halen. Hierdoor kan ook de hobbymatige fokker zich steeds meer professionaliseren.”--------------------------------------

Frank HeemskerkMinisterievanEconomischeZaken

“Nederlandse spring– en dressuur­paarden behoren tot de wereldtop en bezorgen Nederland niet alleen sportieve, maar ook economische successen. Staatssecretaris Heemskerk (Buitenlandse Handel) dicht de hippische sport een belangrijke rol toe bij de Holland Promotie. Na voet bal is dit voor Econo mische Zaken de belangrijkste tak van sport, zegt hij.”* Uitspraak vond plaats voor 20 februari 2010

--------------------------------------

René WijlensNHBDeurne

“De paardensector professionaliseert, maar individuele ondernemers moeten dat ook doen. Hiervoor is niet alleen kennis van paarden nodig, maar ook kennis van business en innovatie. De ervaring leert dat bedrijven die innovatief denken,

nieuwe kennis tot zich nemen en actief zijn in het delen van inzichten en kennis met anderen ook een grotere kans hebben om succesvolle onder nemin gen te worden. In dat op­zicht kunnen we een voorbeeld nemen aan de sport, waarbij vooral die trainers en coaches die kennis en kunde van anderen meenemen in hun beleid, ook het meest succesvol zijn.”--------------------------------------

Visies

NHB Deurne

NHBDeurneismetruim600studentendegrootstehip-pischeberoepsopleidinginNederlandenleidtopindrierichtingen:Sport,HealthenBusiness,opzowelMBOalsHBOniveau.Jaarlijksbezoekenruim80.000bezoekersNHBDeurnetijdenseenvandevelehippischeevene-mentendieNHBDeurnemethaarpartnersorganiseert.

Fieldlab Paardensport

In2008isNHBDeurnegestartmethetFieldlabPaarden-sportmetalsdoeleenbrugteslaantussenonderzoek,praktijkenbedrijfsleven.NHBDeurnemaakthiermeedevertalingvankennisnaarkundeindepaardenpraktijk.Samenwerkenmetanderekennispartijenenmetdesectorstaatdaarbijcentraal.Dezebenaderingwordtookinanderebranchesensportenmetsuccesgehanteerd.

38 39

Page 21: Horses & Innovation

ProjectmetfinanciëlesteunvandeEuropeseUnieviaStimulus,EuropeeseconomischstimuleringsprogrammaRegioNoordBrabant

DezeuitgavevanHeliconOpleidingenNHBDeurneisbedoeldomiedereendiedeeluitmaaktofgelieerdisaandepaardensectorteinspireren.Wijkijkenuitnaareentoekomstmetnogmeersamenwerkingeninnovatie!-----------------------------------------------

Heeftueenvraag,eenprobleemofeenidee?Dankomenwijgraagmetuincontact.-----------------------------------------------

NHB Deurne Bruggenseweg11a|5752SCDeurne|Tel.(0493)313006|Fax(0493)321151-----------------------------------------------