Nieuwe Fenomenologie

Wat betekent het te denken vanuit de ervaring?

Vraagtekens bij representatie

• Francis Bacon (schilderkunst)

• Bill Viola (videokunst)

• Usman Haque (performance art)

Waarom ook al weer kunst?

McLuhan: kunst zet vraagtekens bij de staat van het medium, verkent het mogelijke

Vooral nieuwe media roepen vragen op

Manovich: Language of New Media= taal is nog steeds systematiek waartoe alles gereduceerd wordt, wat de werkelijkheid kan representeren. Linguistic turn (Saussure, Pierce en later Shannon en Weaver) doet nog steeds opgelding.

Nieuw is: • De toekomst wordt gerepresenteerd ipv het

verleden• Wij (de gebruikers) worden door de

interactiviteit nog veel meer opgenomen in de taal dan voorheen.

Vooral nieuwe media roept vragen op

Lenoir: New Philosophy for New Media= weg met de linguistic turn, met representatie, met de taal als maatgevend voor alles. Kunst is niet interessant omdat het een reele situatie weerspiegelt, maar omdat het ons op een bepaalde manier raakt. Mediavergelijking moet draaien om de vraag: op welke manier raakt het medium ons. Hoe affecteert het ons? Hoe laten wij onszelf affecteren?

Nieuw is: • Denk niet naar de taal (de abstractie) maar vanuit

lichamelijke ervaring (de empirie)

N.B. Uiteindelijk is er geen reden om deze nieuwe manier van denken op te laten houden bij de nieuwe media. Het is een nieuwe manier van denken over hoe media werken en hoe communicatie functioneert.

Merleau-Ponty: This red patch which I see on the carpet

• Rode lap: kwaliteit zit niet in ons hoofd (=de Saussure) maar articuleert zich in een situatie.

• Analyse betekent vaak ‘the experience error’= blind varen op ons bewustzijn; we creeren een waarneming vanuit hetgeen wij waarnemen.

• Fouten: we reduceren een ervaring tot een element in ons bewustzijn en we denken dat de betekenis en het object altijd volledig en vastbesloten zijn (vooroordeel).

“There are many unclear sights, as for example a landscape on a misty day, but then we always say that no real landscape is in itself unclear.” (p.6)

Merleau-Ponty en Young

• Fenomenologie (ook MP) denkt niet vanuit vooroordelen maar volgens de situatie waarin we ons bevinden.

• Lenoir nieuwe technologie probeert te denken vanuit hoe het ons affecteert en hoe wij ons laten affecteren.

• Meest radicale losbreken van vooroordelen (=representatie) vindt plaats in het (academische) feminisme. De situatie is geseksueerd.

• Begrijpen van hoe Nieuwe fenomenologie (bij Young) werkt in het feminisme is begrijpen op welke manier Merleau-Ponty en Manovic en Lenoir los willen komen van representatie.

MP vs representatie ; Young vs MP

• MP wil vanuit het lichaam, vanuit de situatie beginnen en niet meer vanuit ons bewustzijn, vanuit de ‘mind’.

• Young stelt, samen met Simone de Beauvoir, dat er een ‘situatie van de vrouw’ bestaat en wil dus vanuit een geseksueerd lichaam beginnen.– Dit is geen biologisch determinisme of een vertrekken

vanuit een vrouwelijke ‘essentie’.– De situatie van de vrouw werd voor het eerst

geformuleerd door SdeB in De tweede sekse uit 1949. SdeB werd zowel door Sartre als door MP beïnvloed.

– Met De tweede sekse zijn genderstudies begonnen.

Genderstudies: modellen van geseksueerd verschil

Sandra HardingThe Science Question in Feminism

1) Individueel niveau

2) Sociaal en institutioneel niveau

3) Symbolisch niveau

Op alle niveaus is verschil asymmetrisch;

Het lijkt een statisch verschil te zijn.

Rosi BraidottiNomadic Subjects

1) Verschillen tussen mannen en vrouwen;

2) Verschillen tussen vrouwen;

3) Verschillen binnen één enkele vrouw.

Verschil is dus dynamisch.

Young’s ‘Throwing like a girl’

• Young behandelt beweging, beleving van ruimte, visualiteit• Beweging is belangrijk want we werken in de fenomenologie vanuit het

lichaam• Ze zegt dat beweging an sich, de betekenis die daaraan wordt gegeven

en de implicaties ervan verschillen voor mannen en vrouwen• Met Harding en Braidotti kunnen we Young beter begrijpen

- ‘Feminine existence’ is een sociale constructie (Harding) maar we denken het lichaam niet weg

- ‘Feminine existence’ verschilt voor iedere vrouw (Braidotti) maar we relativeren het niet (it is “not to be falsified” p. 141)

• Young radicaliseert het lichamelijke paradigma van MP- ‘Throwing like a girl’ is “due not so much to brute muscular strength, but to

the way each sex uses the body in approaching tasks” (p. 142)- Vrouwen kunnen minder naïef hun ‘hele lichaam’/ hun lichaam als ‘geheel’

gebruiken en hun ruimtelijkheid is ingeperkt

Merleau-Ponty en Young: Sensation

Psychologen stellen: • Het object is nooit ambigu, maar wordt dat door onze onoplettendheid.

Merleau-Ponty stelt: • Kunnen we het onbepaalde ook eens zien als een positief fenomeen?

We moeten ons richten op de expressieve waarde van iets en niet op de logische betekenis. Aldus kan subjectiviteit ontsluiert worden, in plaats van dat het wordt bedekt.

Young stelt:• Subjectiviteit blijft voor vrouwen deels bedekt. Hun transcendentie (in

de fenomenologie een beweging “out from the body in its immanence in an open and unbroken directedness upon the world in action”) is ambigu (“Rather than simply beginning in immanence, feminine bodily existence remains in immanence, or better is overlaid with immanence, even as it moves out toward the world in motions of grasping, manipulating, and so on”) p. 145

Merleau-Ponty en Young: Sensation

Fysiologen zitten met hetzelfde dilemma als psychologen: • Het sensorisch apparaat is een zender (buizenpostmodel)

Merleau-Ponty stelt: • Waarneming gebeurt door de zintuigen, in relatie tot alles: “… if we try to

seize sensation within the perspective of the bodily phenomena which pave the way to it, we find not a psychic individual, a function of certain known variables, but a formation already bound up with a larger whole, already endowed with a meaning, distinguishable only in degree from the more complex perceptions, and which therefore gets us no further in our attempt to delimit pure sensation.” (p.9)

Young stelt:• We moeten niet vergeten dat “In its immanence and inhibition, feminine

spatial existence is positioned by a system of coordinates which does not have its origin in her own intentional capacities” (p. 151) hetgeen betekent dat “girls and women are not given the opportunity to use their full bodily capacities in free and open engagement with the world [...]” (p. 152)

The Ruin of Representation

Zowel psychologen als fysiologen (en eigenlijk wetenschappers in het algemeen) moeten af van het idee dat er een externe wereld is, want het lichaam is geen transmitter van informatie. Ofwel: het sensibele is wat begrepen wordt met de zintuigen.

Welke vragen moeten we ons dan wèl stellen?• Hoe worden wij betrokken bij verschillende media?• Hoe bestaat het lichaam volgens de verschillende media (hoe

realiseert het zich)? • Hoe werken communicatiesystemen (linguistisch en niet

linguistisch) dan wel?• Op wat voor manier verschilt dit voor verschillend geseksueerde

lichamen volgens Braidotti’s dynamische model?

McLuhan: We live in a message/ a series of messages?