Hoogtelijn 2/2016

WWW.NKBV.NL | APRIL 2016 | NR 2

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

WHISKY WALKStokerijen in deSchwäbische Alp

BERGWANDELENBasiscursus in het Silvrettagebergte

PETIT DRUDroom en passievan veel alpinisten

de BERGKEUKENde BERGKEUKEN tevige recepten v� r onderweg

HL0216_r01_cover.indd 1 21-03-16 09:10

Naamloos-1 2 18-03-16 11:53

Naamloos-1 3 18-03-16 11:53

4 | HOOGTELIJN 2-2016

Inhoud

ACTUEEL7 Column Joachim Driessen8 Op de Hoogte70 NKBV voor jou73 NKBV-regio’s oost en noord80 Gespot82 Vooruitblik

THEMA: DE BERGKEUKEN14 Proef de bergen 16 Jam koken op de camping 18 Genieten in de Haute-Loire23 Ötztaler Apfelstrudeltest 24 Bergwater 26 Ko� e to go 30 Zelfgemaakte mueslirepen 31 Bak je eigen toerbrood33 Gedroogde soep en groente 34 Whisky Walk in Duitsland 38 Sa� raanteelt in Zwitserland 40 Almenkaas en Edelbrand 42 Licht en multifunctioneel

keukengerei 44 De geheime wereld van

de kaasfondue

ALPINISME48 Interview met Evert Wesker60 Beklimming van de Petit Dru76 Vrouwen in de bergen

WANDELEN54 Gemarkeerd: De Wasserrunde

in het Stubaital56 Basiscursus bergwandelen65 Medisch: actief in de hitte

KLIMMEN66 Zes pilaren in Tasmanië

Kijk voor meer informatie op nkbv.nl, hoogtelijn.nl, twitter.com/nkbv en op facebook.com/de.nkbv.

14THEMA: DE BERGKEUKEN

66TASMANIËBeklimming van zes torens

Geen tocht zonder een bakje ko� e, een hartige reep of een stevig stuk toerbrood. Hoogtelijn verzamelde de lekkerste recepten voor een stevige klim, wandeling, huttentocht of een lome dag op de camping.

DROOGVOERSoep en groente aan de lijn

33

76

VROUWENZwak of sterk?

HL0216_r02_inhoud.indd 4 21-03-16 09:12

HOOGTELIJN 2-2016 | 5

stand

WWW.NKBV.NL | APRIL 2016 | NR 2

BERGSPORTMAGAZINE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE KLIM- EN BERGSPORT VERENIGING

WHISKY WALKStokerijen in deSchwäbische Alp

BERGWANDELENBasiscursus in het Silvrettagebergte

PETIT DRUDroom en passievan veel alpinisten

de BERGKEUKENde BERGKEUKEN tevige recepten v� r onderweg

HL0216_r01_cover.indd 1 17-03-16 13:31

TopvrouwenDit stukje gaat over vrouwen. Over vrouwen in de bergsport. Verderop in deze Hoogtelijn (pagina 76) staat een artikel over dit onderwerp. Aanleiding is een tentoonstelling over vrouwen in de bergen, in het enige vrouwenmuseum in Oostenrijk.

Vrouwen werden in de bergsportwereld lange tijd niet voor vol aangezien. En waren periodes dat ze ronduit tegengewerkt werden. Er zijn in verhouding nog steeds minder vrouwen actief in de bergsport, zowel als deel-nemer als in de begeleiding. Op iedere vrouwelijke Oostenrijkse berggids zijn er 72 mannelijke. In dit opzicht wijkt de bergsport trouwens niet eens erg af van andere sectoren in de maatschappij. Er zijn nauwelijks vrouwelijke dirigenten, piloten en maar weinig professoren.

Maar gelukkig zijn er ook in de bergsport altijd vrouwen geweest die zich van obstructie, beperkende regels of de heersende moraal weinig aantrokken. Zij zijn de voorlopers van een verandering die weliswaar traag verloopt, maar onmiskenbaar is ingezet. In eigen land hebben we terecht bewondering voor de prestaties van topvrouwen zoals alpiniste Katja Staartjes, alleskunner Marianne van der Steen, indoorkampioene Vera Zijlstra, beroepsavonturier-ster Jolanda Linschooten en klimaatjournaliste Bernice Nootenboom, die niet alleen Mount Everest beklom maar ook actief is in de poolgebieden.

Deze vrouwelijke topsporters gaan hun eigen gang, kiezen hun uitdagende doelen en laten zich niet (af)leiden door wat anderen doen. Een uitstekend voorbeeld voor beginnende sporters. Voor vrouwen die in de bergen en de bergsport actief willen zijn, organiseert de NKBV samen met vrouwen-klimgroep Cima Immink deze zomer een cursus alleen voor vrouwen. Wie gaat ervoor?

Peter [email protected]

Op de cover: Anne van Leeuwen en Gerke Hoekstra op de Lofoten in Noorwegen. Het is 29 juni en ze zijn net terug van een 500 meter lange klim op de westpijler van de Presten. Omdat het hier in deze tijd van het jaar niet donker wordt, kunnen ze zelfs om twaalf uur ’s nachts nog prima hun potje koken.Foto: Martin Fickweiler

DE HAUTE-LOIREAlles in de pan

26KOFFIEPROEVERIJBakkie troost to go

18

PETIT DRUSpectaculaire naald

60

48

INTERVIEWEvert Wesker

HL0216_r02_inhoud.indd 5 21-03-16 12:33

FJÄL LR ÄVEN ECO-SHEL L®

WATERDICHT IS NIET VOLDOENDEOp het gebied van waterdichte kled-ing is er heel veel keuze op de markt. Sommige merken maken voor hun impregnatie gebruik van �uorcar-bons. Wij hebben ervoor gekozen om

dat niet te doen. In plaats daarvan hebben wij Eco-Shell ontwikkeld: waterdicht, ademend en zonder ge-bruik van pfc’s. Daarnaast maken wij gebruik van gerecycled of recyclebaar

polyester – wat gemakkelijk verder te recyclen is. Waterdichtheid is echter pas het begin. Onze technische shells moeten onder alle omstandigheden presteren, óók in de toekomst.

WATERDICHT IS NIET VOLDOENDEpolyester – wat gemakkelijk verder te recyclen is. Waterdichtheid is echter pas het begin. Onze technische shells moeten onder alle omstandigheden presteren, óók in de toekomst.

Naamloos-1 1 21-03-16 09:19

Joachim

Partners van de NKBV

DuurzaamheidDe NKBV streeft naar een duurzame relatie met leden en alle partijen in het veld. Duurzaamheid is ook een kernwaarde als het gaat om natuur, milieu en sociale waarden. We brengen dit zo goed mogelijk tot uitdrukking in een duurzame inkoop en bedrijfsvoering. Hoogtelijn en onze reis- en cursusgidsen drukken we op FSC-papier: papier uit duurzaam beheerde bossen (een keur-merk met goedkeuring van het Wereld Natuur Fonds). Voor onze corresponden-tie gebruiken we 100% recycled papier. De nieuwe ledenpasjes zijn gemaakt van 100% afbreekbaar pvc. We schenken duurzame koffie (van Peeze), hebben een CO2-neutrale postbezorging en dataopslag, en promoten het reizen per openbaar vervoer naar bergsport- bestemmingen.

NKBV-leden profiteren van voordelenen kortingen en ontvangen vijf keer per jaar Hoogtelijn. Met je lidmaatschap draag je bij aan het onderhoud van hutten en paden in de Alpen en het behoud van klimgebieden. Tip je vrienden om ook NKBV-lid te worden. Ze kunnen zich aanmelden op nkbv.nl en zien daar welke voordelen het lidmaatschap hen nog meer biedt.

Opzeggen lidmaatschapHet NKBV-lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Wil je je lidmaatschap voor volgend jaar beëindigen? Doe dat dan vóór 1 november op MijnNKBV.nl. Je ontvangt dan per e-mail een bevestiging van je opzegging. Na 1 november wordt je lidmaatschap automatisch verlengd voor het volgende kalenderjaar. Kijk voor meer informatie over het lidmaatschap op nkbv.nl.

Beter de bergen in met de NKBV

Meer dan 3.000 leden wisten weer de weg naar de Jaarbeurs te vinden en genoten van onder

meer Simone Moro, Chris Sharma en Leo Houlding met hun spectaculaire beelden en bijna onmogelijke belevenissen. Het is maar een greep uit de vele interessante en spannende lezingen, die ik helaas niet allemaal kon bijwonen. Onze kinderen leefden zich uit op de augmented reality boulder, een nieuw boulderconcept waarbij je met behulp van videprojecties zo snel mogelijk van het ene naar het volgende punt kunt klimmen. Een spectaculair wedstrijdje waarbij de snelste wint. Het toont maar weer aan dat binnen klimmen nog aan het begin van haar ontwikkeling staat. Er is nog veel vernieuwing mogelijk.Ook was er op de Bergsportdag deze keer een Nepalstraat: een hele rij stands vol prachtige initiatieven die de bezoekers aanspoorden om de mensen in Nepal te steunen na de rampzalige aardbeving vorig jaar. Want hulp is er nog steeds hard nodig.

Ik eindigde mijn Bergsportdag zoals ik begon, slenterend over de beursvloer en me vergapend aan alle nieuwe bergsport-spulletjes en mooie bestemmingen. De NKBV-bergsportreizen, -cursussen en verre bestemmingen zijn voor velen een inspiratie voor hun volgende vakantie. Wij hebben onze plannen al gemaakt. En jij? Heb jij al een bestemming gevonden? Ga je zelfstandig op pad of kies je voor een reis met de NKBV? Of misschien ga je een workshop of cursus volgen?

Als NKBV-bestuur vinden we de Bergsport-dagen Zomer en Winter een belangrijke toevoeging aan ons activiteitenprogramma. Hoe breder het palet van activiteiten, hoe beter. Als geen ander in Nederland is de NKBV expert in de bergsport en kunnen we

Aanloop naar de zomer

onze leden informeren en inspireren over mooie bestemmingen en nieuwe materialen.

Dankzij het vele werk van de medewerkers, vrijwilligers en onze partners en sponsors heeft de NKBV weer een mooi event neer-gezet. Ik verheug me nu al op de Bergsport- dag Winter van 13 november.

Het skiseizoen is nu wel voorbij, laat de zonnige plannen maar weer komen. De negentiende Bergsportdag bood op 13 maart een mooie aanloop naar de zomer en was met een nog vollere beursvloer en een speciale Nepalstraat weer een succes.

Joachim Driessen,voorzitter NKBVmail: [email protected]: @jdriessen06


HL0216_r07_joachim.indd 7 21-03-16 09:07

op d

e hoo

gte

Heb je nieuws voor Op de Hoogte, mail het naar [email protected]. Meer bergnieuws vind je op nkbv.nl, of volg ons op Facebook en Twitter.

8 | HOOGTELIJN 2-2016 | ONDER REDACTIE VAN ERNST ARBOUW

De drie grootste reddingsdiensten van Schotland dreigen koepelorganisatie Scottish Mountain Rescue (SMR) te verlaten. De teams uit Cairngorm, Glencoe en Lochaber (Fort William) vinden dat SMR zich te veel richt op reddingswerk dat weinig met bergsport te maken heeft, zoals ondersteuning van de politie en inzet bij overstromingen. SMR vertegenwoordigt de 27 onafhankelijke reddingsdiensten van Schotland. Leden van de overige reddings-teams zeggen onaangenaam verrast te zijn door de aankondiging.

De langste treintunnel ter wereld opent op 1 juni onder de Gotthardpas in Zwitserland. De 57 kilometer lange tunnel is de nieuwe noord-zuidverbinding op een van de drukste routes van de Alpen. Er is zeventien jaar aan gewerkt. De verwachting is dat door de nieuwe verbinding de verkeersdruk en de daarmee samenhangende vervuiling van met name vrachtvervoer over de Gotthardpas vermindert.

Een nieuwe, interactieve lawinekaart geeft met ingang van dit seizoen in één oogopslag het lawinegevaar voor de belangrijkste off-piste en toerskigebieden van de Oost-Alpen. De kaart, een initiatief van de Alpenverenigingen van Duitsland, Oostenrijk en Zuid-Tirol, bundelt dagelijks ververste lawineberichten afkomstig van de lawinediensten van Beieren, Zuid-Tirol en de verschillende Oostenrijkse deelstaten. Je vindt de kaart op alpenvereinaktiv.com of via bit.ly/1QOyWf2.

Het NK Freeride, dat begin februari zou worden gehouden in het Franse Tignes, is op het laatste nippertje afgelast wegens gevaarlijke sneeuw-condities. Volgens de securité de piste van het skioord was het lawinegevaar te hoog om de wedstrijd door te laten gaan. Het NK Freeride is officieel erkend en wordt ondersteund door de NKBV. De wedstrijd maakt deel uit van de zogeheten Dutch Freeride Week.

Een groep van dertien Nederlandse sneeuw-schoenwandelaars is eind februari door Noorse hulpdiensten uit een hut in het nationaal park Reinheimen gehaald. De twee reisbegeleiders vonden het onder meer door de grote hoeveel-heid versgevallen sneeuw en het slechte zicht onverantwoord de wandeltocht voort te zetten, waarna ze ’s ochtends vanuit de hut alarm sloegen. De hulpachtie veroorzaakte bij diverse Nederlandse media een paniekreactie. Zo laste het NOS Journaal een aantal extra uitzendingen in.

Niels van Veen en Michiel Nieuwenhuijsen kregen op 18 februari de NKBV Bergsport-Awards 2016 voor hun klimprestaties in het afgelopen jaar. Van Veen won de prijs voor de beste alpiene prestatie voor zijn beklimming van de zes klassieke noordwanden van de Alpen (Eiger, Grandes Jorasses, Grosse Zinne, Matterhorn, Petit Dru en Piz Badile). Sportklimmer Nieuwenhuijsen kreeg de ‘bergsport-Oscar’ voor de beklimming van zijn eerste 8C-boulder, The Big Island in Fontainebleau.Naast de twee individuele BergsportAwards was er ook een prijs voor de beste Europese wandelbestemming. Die award ging dit jaar naar het Oostenrijkse Hohe Tauern.

Van Veen en Nieuwenhuijsen winnen BergsportAwards 2016

De Duitse hardwarefabrikant Edelrid roept op om klimgordels van het type Austin II te inspecteren. De gordels, die hoofdzakelijk in klimhallen en bij verhuur worden gebruikt, zijn mogelijk op een verkeerde manier gestikt, waardoor ze kunnen uitscheuren. Kijk voor meer informatie op nkbv.nl/kenniscentrum of op edelrid.de/ueberpruefungsaufruf-austin-ii.

De vorig jaar omgekomen topklimmer Martijn Seuren kreeg eind februari postuum de Herman Plugge Engagement Award. Seuren, die deel uitmaakte van de NKBV Expeditie Academie, kwam op 22 juli 2015 om het leven bij de beklimming van de Arêtes de Rochefort in het Mont Blanc-gebied. De beklimming was voor Seuren de laatste berg in zijn poging alle vierduizenders van de Alpen te beklimmen. Berggids Jelle Staleman, een goede vriend van Seuren, nam de award in ontvangst. De Engagement Award kwam dit jaar in de plaats van de gebruikelijke Herman Plugge Irish Coffee Award. Die prijs wordt jaarlijks door klimnestor Herman Plugge uitgereikt in zijn woonkamer. Na afloop serveert Plugge traditioneel Irish coffee ‘zoals oma die maakte’ aan zijn gasten.

Engagement Award postuum naar Martijn Seuren

INSPECTIE KLIMGORDELS EDELRID

Foto

Bra

m B

erki

en

Foto

Lau

rens

Aai

j

HL0216_r06_opdehoogte.indd 8 21-03-16 11:17


LevenHet knerpende geluid van een marmot die ik enigszins verras als ik vanachter een groot rotsblok zijn blikveld binnenval, doet me denken aan een aspect van de Alpen dat ik even vergeten was en eigenlijk veel te vaak vergeet. De bergen leven. Mieren, algen, berggeiten, gemzen, alpen-kraaien, sneeuwhoenders, vlinders: het lee� , tot in de hoogste uithoeken. Waar de mens met touw en zuursto� les zijn weg zoekt, leven nog planten en dieren. De recordhouder met 6700 meter is vooralsnog een kleine zwarte springspin die permanent lee� op deze hoogte. Sommige vogels vliegen nog veel hoger en kijken Messner in de ogen.Op hoogtes waar de mens met moeite of zelfs extreme inspanning naar boven kruipt, is de natuurlijke habitat van plant en dier beter uit-gerust dan welke expeditie ook. Waarom blijven wij niet in onze habitat? Waarom moeten we zo nodig? Goed, dat gaat terug op het fundamentele onderscheid tussen mens en dier. En plant. Punt is dat we er niets te zoeken hebben, het is niet onze habitat. We zijn bezoeker, maar waarom? Die vraag blij� maar zeuren, waarom?Een kleine anekdote: ik loop naar adem te happen als ik in de Andes een kleine tocht maak om aan de hoogte te wennen. Tegen de vijf kilometer. Af en toe sist en borrelt het in een okergeel landschap, een vulkanisch gebied op de grens tussen Bolivia en Chili. In een kou die geluid vervormt, klinkt opeens een scherpe tik en rent een kudde vicuña’s, een nee� e van de lama, dwars door het beeld met een natuurlijke gratie die ons volkomen vreemd is. Zo mooi, zo mooi.En dat is het laatste wat ik er over te zeggen heb, over die bergen, ik stop ermee.

Ivar SchuteDit was de 25ste en daarmee laatste column van Ivar Schute voor Hoogtelijn. In de volgende editie van Hoogtelijn introduceren we een nieuw vast item in Op de Hoogte: En Passant.

Tijdens de Nepal bene� etavond in oktober vorig jaar, haalde de NKBV 10.000 euro op. De NKBV hee� besloten om het complete bedrag te doneren aan het herstel van de bruggen die onderdeel uitmaken van de Dudh Kunda Trail. Door de trail en bruggen weer goed toegankelijk te maken, komen er weer toeristen naar de route, die vervolgens geld uitgeven in het land. Op die manier komt er nog meer steun bij de inwoners zelf

terecht. Meer informatie over de trail vind je op nepalmountaintrails.com/index.php/trekking/everest-region/dudh-kunda-trek.In Nepal is nog steeds veel behoe� e aan hulp. Bijna driekwart van de inwoners in het getro� en gebied hee� nog geen permanente huisvesting, één op de tien hee� zelfs nog geen tijdelijke huisvesting. Ook is er dringend behoe� e aan schoon drinkwater, sanitair en veilige schoolgebouwen.

Best een goed idee: een tattoo die je eraan herinnert je klimpartner te checken voor het klimmen. Honderden bezoekers van de klimhallen Neoliet Eindhoven Noord, Heerlen en Tilburg lieten dit jaar op Valentijnsdag een tatoeage met de tekst If you love me, check me ‘zetten’. De ludieke actie betrof – natuurlijk – plakplaatjes, maar had wel een serieuze ondertoon: “Ons doel is niet alleen de partnercheck onder de aandacht te brengen, maar ook het risicobewustzijn van klimmers te verhogen”, aldus Leo Broekmans van Neoliet. “En Valentijnsdag was hiervoor de uitgelezen dag.” Informatie over veilig sportklimmen vind je op nkbv.nl/kenniscentrum/document/10+tips+indoor+sportklimmen/172.

NEOLIET ‘ZET’ VEILIGHEIDSTATTOO

Opbrengst NKBV Nepal benefi et-avond naar de Dudh Kunda Trail

Hardwarefabrikant Black Diamond roept op om een zeer groot aantal karabiners te inspecteren of te vervangen. Het gaat om 36 verschillende modellen, zowel met gewone sluiting als met een schroefsluiting en een zogeheten wiregate. Door een fout in het productieproces kan de sluiting van de karabiner loskomen. De betref-fende karabiners zijn zowel los als in setjes verkocht. Ona� ankelijk daarvan roept Black Diamond gebruikers op om zogeheten Nylon

Runners geproduceerd in 2014 of 2015 te inspecteren. Een aantal runners is mogelijk afgeplakt met een stukje tape. Onder die tape is de nylon schlinge niet dichtgenaaid(!) waardoor hij zelfs bij de allerkleinste belasting kan breken.Meer informatie op nkbv.nl/kenniscentrum of ga naar de website van de fabrikant: warranty.bdel.com/CarabinerRecall/Landing en warranty.bdel.com/RunnerRecall/Landing.

Grote inspectie-oproep karabiners Black Diamond



EXPEDITIENIEUWSop

de

hoogt

e

NKBV-kaderlid Peter Boogaard vertrekt 10 april naar Tibet voor zijn derde poging de top van Mount Everest (8848 meter) te

bereiken. Boogaard beklom de afgelopen jaren de toppen van zes van de zogeheten seven summits, de hoogste toppen van

de zeven continenten. In 2012 en 2015 deed hij ook al een poging op Mount Everest. Vorig jaar bereikte hij vanuit Tibet de noordcol voordat de Chinese autoriteiten de berg afsloten in de nasleep van

de aardbeving van 25 april. Rotterdammer Eric Arnold kondigde eerder al aan dat hij dit jaar opnieuw naar Everest gaat. Voor Arnold is het de vijfde poging op de berg. Bij de voorgaande

pogingen ging om uiteenlopende redenen telkens iets mis. In een interview met RTV Rijnmond omschreef Arnold Mount Everest als

een hoofdstuk dat hij “nu eens een keertje wil afmaken.”

Nieuwe pogingen top Mount Everest

De Poolse regisseur Eliza Kubarska kreeg 13 maart in Kerkrade de Grand Prix van het Dutch Mountain Film Festival voor haar film K2 / Touching the Sky. In de film gaat de regisseur met een aantal nabestaanden van K2-klimmers terug naar de berg. De jury roemde de film onder meer omdat hij aan de ene kant onsentimenteel is en aan de andere kant diep menselijk.

K2 / Touching the Sky wint DMFF filmprijs

In Hoogtelijn #1, 2016 schreef Rob Siebel over zijn The North Face tentje (rubriek Gouwe Ouwe, pagina 49). Daarop stuurde Marco van Schaik een enthousiaste reactie: “Ook mijn favoriete tent is de North Face Westwind. Gekocht in 1989 en nog altijd betrouwbaar in storm en regen. Ik heb vier jaar geleden twee stokken vervangen, verder is hij nog helemaal gaaf. Sinds de tentenfabrieken zijn verplaatst naar het Verre Oosten wordt deze kwaliteit niet meer geproduceerd.”

De DMFF Juryprijs ging naar First Ascent – Kunyang Chhish East van Matteo Vettorel. De prijs voor de beste nieuwkomer ging naar Miejsce / The Place van regisseur Julia Poplawska. In de categorie Beste Nieuwkomer waren er eervolle vermeldingen voor Nini en TOM, twee films die elk op een eigen manier ver-tellen over de relatie met in de bergen omgekomen ouders. Het DMFF werd dit jaar voor de zesde keer gehouden. Dit jaar had het festival een nieuwe locatie, rond het Museumplein in Kerkrade. Meer informatie vind je op dmff.eu.

LEZERS REAGEREN

Peter Boogaard.



SPORTKLIMNIEUWS

Partners van het Nederlands Team Sportklimmen Partners nationale wedstrijden

Tijdens het Petzl NK IJsklimmen op 5 maart maakten favorieten

Marianne van der Steen en Dennis van Hoek de hooggespannen verwachtingen waar. In twee

mooie ijsklimroutes op klimmuur Kalymnos in Utrecht kwamen de twee het verst tijdens dit eerste

NK IJsklimmen. Op de tweede en derde plek eindigden Aniek Lith

en Line van den Berg bij de dames en Ferdinand Schulte en Tom

Phillips bij de heren.

Studenten Kampioenschap SportklimmenVoor de vierde keer werp je een blik op de route voor je en visualiseer je de passen. Je kunt dit, maar je snelle ademhaling verraadt je zenuwen. Terwijl je handen naar je pofzak gaan en je dapper naar de wand loopt, zie je de zekeraar goedkeurend knikken dat hij er ook klaar voor is. De eerste meters gaan fantastisch. Dit is jouw moment, de route en jij zijn nu het enige wat nog uitmaakt… Zaterdag 9 april strijden 100 klimmende studenten om de titel tijdens het NSK Sportklimmen 2016 in Klim-centrum GRIP in Nijmegen. Kom je kijken? Meer informatie vind je op nsk.climbing.nl.

Start World Cup seizoen Nederlands Team Het Nederlands Team Sportklimmen trapt half april het internationale wedstrijdseizoen sportklimmen af met de eerste World Cup Boulder in Zwitserland. Het team treedt aan op 15 en 16 april in Meiringen. De Internationale Sportklimfederatie (IFSC) presenteert dit jaar zes nieuwe steden waar World Cups worden georganiseerd: Meiringen (SUI), Nanjing (CHI), Navi Mumbai (IND), Villars (SUI), Xiamen (CHI) en Guangzhou (CHI). Volg de uitzendingen van het Nederlands Team Sportklimmen via Facebook, de livestreams tijdens de wedstrijden, of kom eens langs in één van de wedstrijdsteden als je in de gelegenheid bent.

NK Boulder AmsterdamDit jaar vindt het nationaal kampioenschap Boulder plaats op een bijzondere locatie. Als onderdeel van de Urban Sports Week Amsterdam (USWA) strijden Nederlands beste boulderaars op 30 april om de titel in de Zuiveringshal West van de Westergasfabriek. Tijdens de USWA zijn op meerdere locaties in de hoofdstad een groot aantal street events. Van boulder en BMX, inline skating en 3x3 basketball, tot skateboarding en freerunning. Houd nkboulder.nkbv.nl in de gaten voor het laatste nieuws, tickets en de livestream.

Titelfavorieten winnen Petzl NK IJsklimmen

Foto

Zou

t Fot

ogra

� e

Foto

Zou

t Fot

ogra

� e

Foto

Zou

t Fot

ogra

� e


BEKIJK HET AANBOD OP BERGSPORTREIZEN.NL

ALPIENE CURSUSSENDE VOLGENDE STAP NAAR ZELFSTANDIGE BEKLIMMINGEN

advertentie alpiene cursussen.indd 1 17-03-16 09:59

Naamloos-1 1 21-03-16 09:21


op de hoogte

VRAAG & ANTWOORD

Nog even in het kort: waarover gaat je onderzoek?Ik heb met oude klimgidsjes van het Berner Oberland onderzocht hoe het gevaar van steenslag in de bergen in de loop der tijd is veranderd. Als je onderzoek doet naar dit soort verschijnselen, kom je er vaak achter dat er geen goede, historische metingen zijn. Dan moet je dus iets anders verzinnen. In dit geval gebruikte ik klimgidsjes vanaf 1860 voor zes bergen in het Berner Oberland.

Historische Zwitserse klimgidsen, dat is wat je noemt een onconventionele bron voor wetenschappelijke data.Ja, dat klopt, hoewel het eigenlijk gewoon literatuuronderzoek is.

Hoe kwam je erop?In 2011 waren we met z’n vieren onderweg op de Jungfrau toen ik een aantal stenen op m’n helm en één op mijn schouder kreeg. Volgens het gidsje was het een relatief veilige route, dus ik dacht: wat gebeurt hier? In de hut keken we in het nieuwe gidsje en daarin werd de route juist afgeraden vanwege steenslaggevaar. Toen dacht ik: hé…

Maar wacht even, is het ook mogelijk dat ons idee van wat ‘gevaarlijk’ betekent, in de loop der jaren is veranderd?Het is natuurlijk mogelijk dat we met z’n allen een stel bange schijterds geworden zijn. Om dat te ondervangen, heb ik zelf de gegevens uit de gidsjes al versimpeld, als een soort betrouwbaarheidsfilter. Bedenk wel dat gidsenschrijvers elkaar opleiden. Mensen lopen jaren mee voordat ze zelf een gidsje schrijven. Daarnaast zijn er informanten: berggidsen en huttenwaarden. Die veranderen niet als een gidsje een nieuwe auteur krijgt.

Nadat je onderzoek werd gepubliceerd, is het wereldwijd opgepikt in de reguliere media. Had je dat verwacht?Ik wist wel dat de universiteit een persbericht had gemaakt, maar de reactie was redelijk verrassend. Ik ben in maart in de VS op NPR geweest, National Public Radio, met tientallen miljoenen luisteraars. Verder heeft het in Outside gestaan, een groot Amerikaans buiten-sportblad, in Geographical Magazine in Engeland en in vrijwel alle Nederlandse kranten, op Radio1, in EenVandaag… Binnenkort komt er ook een Duits persbericht, vooral gericht op Zwitserland, dus misschien komt daar ook nog extra publiciteit van.

Heb je reacties van klimmers gehad?Ja, vooral van Nederlandse en Engelstalige klimmers, maar bijvoorbeeld ook van collega’s die vervolgonderzoek willen doen in andere Alpenlanden. Vanwege de beschikbaarheid

Arnaud Temme onderzocht het risico op steenslag door klimaatverandering

Oude klimgidsjes als bron voor wetenschappelijk onderzoekKlimmer en geomorfoloog Arnaud Temme (37) kreeg op de Jungfrau de stenen om zijn oren. ’s Avonds in de hut bedacht hij hoe je met oude klimgidsjes in kaart kunt brengen hoe het steenslaggevaar in de Alpen in de loop der jaren is veranderd. Zijn onderzoek kwam wereldwijd in de publiciteit.

Op zaterdag 16 april vertelt Arnaud Temme over zijn onderzoek bij de NKBV-regio Amsterdam. Kijk voor meer informatie op amsterdam.nkbv.nl of via bit.ly/1S1qECR.

van historische klimgidsjes en vanwege de dichtheid aan klimroutes kun je dit soort onderzoek alleen in de Alpen doen.

Ten slotte heel praktisch: kunnen al mijn oude klimgidsjes nu door de papierversnipperaar?Laten we het anders zien: in een gidsje zie je hoe de condities vorig jaar, of een paar jaar terug waren. Er zijn erg goede websites en apps als Alp-Risk met actuele routeinformatie. Daarop kun je zien hoe de condities in een route vorige maand waren, of vorige week, of gisteren. Laten we die sites zo veel mogelijk gebruiken en laten we ze ook zo veel mogelijk vullen met informatie.

Arnaud Temme.


THEMA DE BERGKEUKEN

14 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST FEMKE WELVAART | FOTO SIETO VAN DER HEIDE

Sneeuw smelten met uitzicht op de Cholatse.

HL0216_r06_thema_opening.indd 14 21-03-16 09:18


Voor deze editie van Hoogtelijn ging de redactie op zoek naar de lekkerste recepten voor een stevige klim, wandeling, huttentocht of lome dag op de camping. We bakten brood en mueslirepen, droogden soep en groenten voor onderweg en wandelden in de

Haute-Loire waar we alles aten wat los en vast zat. We deden vergelijkend Apfelstrudel-onderzoek in het Ötztal, volgden het whiskyspoor in Duitsland, proefden kaas en schnaps

in Oostenrijk, doken in de pruttelende wereld van de kaasfondue, kookten op een brandertje onze eigen bosbessenjam en proefden de Munder sa� raan. Kilo’s zwaarder

kijken we tevreden terug op een smakelijke tijd in de bergen en geven we je op de volgende 32 pagina’s graag een kijkje in onze bergkeuken.

Proef de bergenThema: de bergkeuken

Jam koken op de camping 16Genieten in de Haute-Loire 18

Ötztaler Apfelstrudeltest 23Bergwater 24

Ko� e to go 26 Zelfgemaakte mueslirepen 30

Bak je eigen toerbrood 31Gedroogde soep en groente 33

Whisky Walk in Duitsland 34Sa� raanteelt in Zwitserland 38

Almenkaas en Edelbrand 40Licht en multifunctioneel keukengerei 42

De geheime wereld van de kaasfondue 44

HL0216_r06_thema_opening.indd 15 21-03-16 09:18

Zelfs de kleinste Noorse en Zweedse supermarkten voeren in de nazomer een uitgebreid assortiment benodigdheden voor bessen- en paddenstoelenverzamelaars: van speciaal

gereedschap tot jampotten en van mandjes tot zakgidsen met a� eeldingen van eetbare paddenstoelen.

VerslavendZien plukken, doet plukken – zo werkt het bij mij tenminste. En dus kocht ik een bärplockare, een soort hark met een handvat en opvangbak. Je hebt ze in allerlei soorten en maten, maar de kleinste weegt nog geen 150 gram en kun je eenvoudig meenemen aan de buitenzijde van je rugzak. Het werkt heel eenvoudig: je ‘harkt’ met de bärplockare langs de takken, waardoor de (bos)bessen van de struik worden gerist en in de opvangbak belanden. Af en toe de bak even legen in een mand of zak (of in je mond, natuurlijk!) en je kunt weer verder plukken. En als het bij jou net zo verslavend werkt als bij mij, dan kan dat plukken voor aardig wat oponthoud zorgen tijdens je wandeling...

CampingkeukenDus daar zit je dan, ’s avonds voor je tent, met een paar kilo bosbessen. Veel te veel voor in de vla of yoghurt natuurlijk. En wat doe je dan? Juist, dan koop je een paar jampotten en geleisuiker en zet je de brander en pannetjes klaar. Want wat

Wie in augustus wel eens in Scandinavië is geweest, herkent het ongetwijfeld: auto’s her en der geparkeerd in de berm en groepjes mensen die zich voorovergebogen voortbewegen tussen de struiken. Het plukken van allerlei soorten bessen en paddenstoelen is in de nazomer in zowel Noorwegen als Zweden een nationale sport.

Zon Bosbessenjam koken op de camping

16 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST MARIEKE VAN KESSEL | FOTO’S DIM VAN DEN HEUVEL

Zon koken op de camping

in een potje

thuis in de keuken kan, is op kleinere schaal met wat improvisatie-talent ook op de camping mogelijk.

Soorten bessenVerreweg de bekendste bessen zijn natuurlijk de bosbessen (blåbær/blåbär), die je waarschijnlijk in overvloed zult vinden

Voldoende bessen rond nationaal park Skuleskogen.

HL0216_r31_thema_bosbessen.indd 16 21-03-16 09:19


THEMA DE BERGKEUKEN

Risico’s bij zelfgeplukt fruitBij het eten van zelfgeplukte paddenstoelen en bosvruchten, zoals bramen, bosbessen en frambozen, wordt steeds vaker op gezondheidsrisico’s gewezen. Het gaat daarbij om de parasiet echinococcus multilocularis, de vossenlintworm, die in mensen voor ernstige gezondheidsschade kan zorgen. Het eten van fruit en paddenstoelen onder kniehoogte zou hierdoor onverantwoord zijn, maar dat valt gelukkig mee. Het risico op besmetting is in Nederland gering en in Scandinavië bijna nihil – zo komt de parasiet in Noorwegen nog niet voor en in Zweden zeer sporadisch. Wie voor het eten zijn handen wast en groente, fruit en paddenstoelen goed schoonmaakt onder de kraan loopt weinig risico. Koken (bijvoorbeeld door er jam van te maken) is niet alleen lekker, maar het doodt ook de parasiet.

Wat heb je nodig?• Bessen• Geleisuiker (te koop onder de naam syltesukker of syltsocker)• Glazen potjes (let erop dat ze in je pan passen!)• Schone handdoek of theedoek

Wat moet je doen?• Steriliseer de glazen potjes: breng water aan de kook en laat de

potjes én dekseltjes enkele minuten koken, zodat ze 100 procent schoon zijn. Zet ze daarna omgekeerd op een schone theedoek.

• Spoel de bessen af en doe ze samen met de geleisuiker in een pannetje. De verhouding is 1:1 voor gewone jam, 2:1 voor iets minder zoete jam. Heb je geen weegschaal bij de hand? Geen nood, een litermaat werkt ook prima! De verhouding fruit-suiker is dan 2:1 voor gewone, zoete jam.

• Breng het mengsel aan de kook en roer af en toe. Laat de jam ongeveer vijf minuten doorkoken.

• Giet de jam in potjes, schroef de deksels er goed(!) op en zet de potjes ongeveer vij� ien minuten ondersteboven. Draai ze daarna weer met de deksels omhoog en laat ze helemaal a� oelen.

• Klaar is je jam! Je kunt je smakelijke souvenir ongeveer een half jaar bewaren.

Recept voor bosbessenjamin – de naam zegt het al – bossen. Kruipbramen (multebær/hjortron) zijn wat lastiger te vinden. Het zijn oranje vruchten, qua uiterlijk een kruising tussen een braam en een framboos, die voorkomen in moerasachtige gebieden en op de � äll. Vossenbessen zijn rode bosbessen. Rauw zijn ze nogal zuur; als compote worden ze vaak opgediend bij vleesgerechten (waaronder de bekende Zweedse gehaktballen). En tenslotte is het ook de moeite waard om te speuren naar bosaardbeien (skogsjordbær/smultron), een kleine variant van gewone aardbeien. Je vindt ze in het bos, maar met een beetje geluk ook gewoon in de berm.

Wat thuis in de keuken kan, is met wat creativiteit ook op de camping mogelijk.

Foto

Ric

hard

Hag

eman

Als het mengsel van bessen en geleisuiker kookt, laat je het vijf minuten doorkoken.

Bessen ‘harken’ met de bärplockare.

HL0216_r31_thema_bosbessen.indd 17 21-03-16 09:19

De Haute-Loire is het gebied waar de Loire ontspringt en zijn eerste kilometers maakt. De bron ligt aan de voet van de Gerbier des Jonc (1551 meter), een kale pukkel op een

hoogvlakte die net in een ander departement ligt: de Ardèche. In de zomer schijnt het er een kermis te zijn, in de herfst is het er verlaten. We zijn zelfs de enigen die zich op de flanken wagen en regen, mist en storm trotseren. Uiteindelijk zien we er niet veel.

Essentie van het levenDeze hele week begin oktober, komen we nauwelijks iemand tegen als we te voet onderweg zijn. Hooguit een boer, een jager of een paddenstoelenzoeker. Verder is het er uitgestorven. De meeste gehuchten zitten op slot. De huizen zijn vaak tweede huizen of vervallen. De bevolking is vertrokken, op zoek naar werk om het hoofd boven water te houden. Zo ook het echtpaar ver in de zeventig dat in hun tuin vlakbij het Lac-de-Saint-Front werkt. “Vroeger kon je nog leven van vier à vijf koeien, maar eind jaren zestig ging dat niet meer. Toen zijn we naar de Rhônevallei gegaan voor werk. De grond hebben we behouden en later hebben we er een vakantiehuisje op gezet. We komen hier graag, genieten van ons landschap, de sfeer. Hier liggen onze wortels.” We kunnen ons er iets bij voorstellen, ook al is het hier in deze tijd van het jaar rauw, stoer en vooral puur. Stap je ergens over de drempel, dan zijn de mensen warm en belangstellend. Eten – aardappels en andere groenten uit de tuin, heerlijk gekruid – komt op tafel

en de flessen wijn ploppen open. Lekker overzichtelijk, de essentie van het leven. Zeker nadat je een dag door de druilerige regen hebt gesjouwd.

VetgemestHet Lac-de-Saint-Front, waar we via de GR40 langskwamen, is gevormd door een vulkanische explosie ruim twee miljoen jaar geleden. Het is een bescheiden vrijwel ronde plas, iets weggezonken in het omringende landschap. Het hele gebied kenmerkt zich door vulkanisme. Vrijwel alle bergen zijn slapende vulkanen en wie goed kijkt, ziet geregeld basalt, of slordig uitgestrooide brokken graniet die als een rivier in het groene landschap liggen. Het zijn de resten van oude afgekoelde lavastromen. Vulkanische grond is vruchtbaar en dat biedt perspectieven voor de hongerige mens in deze streek. Eet je de vegetatie niet zelf, dan voer je hem aan het vee voor het beste resultaat. Zo creëerden de plaatselijke boeren het inmiddels beschermde (AOC) Fin Gras du Mézenc, vlees van koeien die hun laatste levensmaand worden vetgemest met een hooimelange geoogst op het Mézenc-massief. Sterrenkoks uit heel Europa lopen ermee weg. PaddenstoelenSaint-Bonnet-le-Froid ligt in the middle of nowhere, telt net 250 inwoners, maar herbergt toch zeven prima restaurants waarvan er één in het oog springt: dat van Régis en zijn zoon Jacques Marcon.

Fransen zijn creatieve kokers. Dat geldt beslist voor de bewoners van de Haute-Loire. Alles wat groeit en bloeit, rondhuppelt of vliegt, belandt vroeg of laat in de pan. In de herfst is het vizier gericht op wild, paddenstoelen en de laatste bessen. Het is ook een prima tijd voor stevige wandelingen.

Alles in de panWandelen en smikkelen in de Haute-Loire

18 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST EN FOTO’S MIEKE SCHARLOO

Regenboog boven Bigorre.

HL0216_r33_thema_hauteloire.indd 18 21-03-16 09:20


THEMA DE BERGKEUKEN

Vader en zoon hebben met hun kookkunst inmiddels drie Michelinsterren in de wacht gesleept. Voor wie ze koken? “Voor iedereen die van lekker eten houdt. Mensen uit de buurt, maar we hebben ook veel klanten uit Lyon, ze komen met de helikopter of blijven overnachten in ons hotel”, vertelt Régis Marcon. “Ja, een vestiging in een grote stad was gemakkelijker geweest, maar ik wilde hier in mijn geboortedorp blijven. Iets opbouwen.” Dat is aardig gelukt. Ze koken zo veel mogelijk met producten uit de streek en van het seizoen en zijn gek op Fin Gras du Mézenc. Paddenstoelen en wild spelen in dit jaargetijde de hoofdrol. Tot ‘zijn schande’ moet Régis Marcon bekennen dat hij zijn paddenstoelen voor de keuken op

dit moment uit andere departementen laat aanvoeren. Normaal struinen er zo’n tien plukkers voor hem door het bos rondom Saint-Bonnet, maar ze kunnen dit jaar niet aan zijn vraag voldoen. “Ze komen nu niet op. Het is deze zomer te droog geweest, daarna te nat en nu is het ‘s morgens te koud. Het luistert heel nauw.” Paddenstoelenexpert Gilles Liège, die geregeld met Régis Marcon op pad gaat, is het met hem eens en voegt eraan toe dat ook de stand van de maan nu niet goed is. Toch gaan we met zijn groepje cursisten mee het bos in op zoek naar paddenstoelen. “Een oud bos, want daar vind je de meeste variëteit.” We tre� en van alles aan, we ruiken, snijden ze in stukken, verpulveren ze en heel soms mogen we een klein stukje proeven. Ik ben blij dat we met een expert op pad zijn. Wat lijken die krengen op elkaar! Je zult

Tijdens een workshop leer je welke paddenstoelen je beter kunt laten staan.

Plaatselijke kaas. Gilles legt uit. Een flinke boleet. Cantharellen.



de roodverkleurde struiken geven hun laatste bessen prijs

maar de verkeerde in je mond stoppen. Met die gedachte in het achterhoofd boekten mijn tochtgenoten van vandaag waarschijnlijk hun tweedaagse Stage Découverte des Champignons. Heel leerzaam als je voor eigen keuken paddenstoelen wilt zoeken.

RakelingsZo’n vijftig kilometer zuidelijker, aan de voet van de markante Mont Mézenc (1753 meter), is François Niçaise neergestreken in het boswachtershuis waar zijn vader is geboren en getogen. Terug naar zijn roots, zullen we maar zeggen. Deze voormalige leerling van Régis Marcon runt er een restaurant en een gîte d’étape. Een perfecte combinatie voor wandelaars die van lekker eten houden. De GR7, de GR40 en de regionale Tour du Mézenc-Gerbier komen er rakelings langs en vanuit de gîte kun je mooie rondjes lopen en mountainbiken. En natuurlijk de Mont Mézenc beklimmen. ’s Winters als er sneeuw ligt, is dit the place to be voor langlaufers.

Net als zijn leermeester Régis Marcon, kookt François met producten van de streek en het seizoen. En ook hij klaagt over de padden-stoelenoogst van deze herfst. Gelukkig heeft hij vorige maand wel veel bessen, bramen en aardbeien kunnen plukken, waar hij nu nog de lekkerste toetjes mee maakt. De ambiance van La Maison Forestière is gemoedelijk, de prijzen portemonneevriendelijk en het eten voortreffelijk.

SmaakpapilVanuit de gîte kun je de Mont Mézenc zien liggen: een kale, afgeplatte bergrug met twee topjes die boven het bos uitsteken. Het is ongeveer een uur lopen naar de toppen. Het landschap verandert onderweg snel. Gaat het eerst door het bos, al vlot worden de bomen struiken en dan, boven de 1700 meter, groeit er bijna niets meer. De wind heeft er vrij spel en gaat er stevig tekeer. In dit jaargetijde is het er ronduit ruig en onherbergzaam. Maar wat een uitzicht! Rondom kunnen we mijlenver kijken. De

François Niçaise in de keuken.

Op pad met Gilles.

Daken van brem in Bigorre.

Bosbessen plukken op de Mézenc.



THEMA DE BERGKEUKEN

Ardèche en de Auvergne liggen aan onze voeten. Jammer dat er slecht weer aankomt en de Alpen verscholen liggen achter donkergrijze watten.

We pakken beide topjes mee en zakken dan snel weer naar de luwte van de begroeiing. De roodverkleurde bosbessenstruiken geven hun laatste bessen prijs en even later wijst wandelgids Jan François Berthon op een verlepte plant: ”Gele gentiaan, heel geschikt om likeur van te maken. Moet je proeven vanavond.” En we hobbelen al

Puur eten in de Haute-LoireVervoerLe Puy en Velay is vanuit Utrecht per trein in zo’n negen tot tien uur te bereiken. Ter plekke in de Haute-Loire is er weinig openbaar vervoer. Je kunt het best li� en of een taxi nemen. Ga je met de auto, dan ben je net zo lang onderweg. De afstand is ruim 1000 kilometer. KLM vliegt dagelijks meerdere keren op Lyon; een treinstation ligt naast het vliegveld. Een auto huren kan er ook.

AccommodatieLangs de diverse langeafstandspaden liggen gîtes en vaak ook hotels. In de beschreven periode waren ze lang niet allemaal open, dus informeer vooraf of je er terecht kunt. Contactgegevens vind je in de wandelgidsen van de Grande

Randonnees en online.• Hôtel-Restaurant Régis et Jacques

Marcon – Larsiallas, 43290 Saint-Bonnet-Le-Froidtel: +33 (0)47159 9372 e-mail: [email protected] online: regismarcon.fr

• La Maison Forestière, François Niçaise – D274, vanuit het noorden in de haakse bocht vlak voor Les Estables. tel: +33 (0)47108 3566e-mail: [email protected] online: lamaisonforestieredumezenc.fr

WandelenIn de Haute Loire zijn talloze wande-lingen uitgezet en bewegwijzerd. De belangrijkste langeafstandspaden zijn de GR7, de GR40 en de GR de Pays Tour

du Mézenc-Gerbier. Ze zijn ingetekend in de IGN-kaarten schaal 1:25.000 2835 OT, 2836 OT en 2935 OT. In principe heb je de routeboekjes niet nodig als je een beetje handig bent op internet met het uitzoeken van overnachtingsplekken en foerageer-mogelijkheden. De genoemde routes komen langs La Maison Forestière.Iets zuidelijker is het ook mooi wandelen door de gorges van de Loire en de Allier over bijvoorbeeld de GR3 en de GR470. Wat eten betre� : het wemelt er van het wild en onder water van de rivierkree� jes.

Wat kun je eten?In de Haute-Loire eten ze zo ongeveer alles, maar je moet wel weten wat je

beter kunt laten staan. Dat kun je leren tijdens diverse workshops in de streek. Twee voorbeelden:• Hôtel Le Fort du Pré – Dit hotel biedt

in de herfst paddenstoelencursussen aan onder leiding van Gilles Liège.Cécile & Thierry Guyot, 43290 Saint-Bonnet-Le-Froid tel: +33 (0)47159 9183e-mail: [email protected] online: le-fort-du-pre.fr/fr

• Le Chalet d’Ambre – Deze gîte in het dorp biedt ’s zomers kruiden-workshops aan.Place de l’Eglise, 43150 Les Establestel: +33 (0)47108 3352 e-mail: [email protected] online: chalet-ambre-estables.com

weer verder richting het Cirque des Boutières om even te genieten van het wijdse uitzicht richting de Vercors en direct door te lopen naar de hoogvlakte van Les Estables. ’s Zomers zijn de velden waar we doorheen lopen een lust voor het oog en de smaakpapillen van mens en dier: één grote bloemen- en kruidenzee, waar de speciale hooimelange voor de koeien vandaan komt en waaruit de locals complete salades plukken. Net als bij de paddenstoelen is het ook hier verstandig te weten wat je plukt en eet. De lokale bevolking weet het gelukkig precies en bereidt er mooie maaltijden van.


INN

SBRU

CK T

OURI

SMUS

GRA

FIK

h.a. Wandelen in innsbrucks vakantiedorpen

Talrijke wandelpaden voor alle fi tnessniveaus brengen u dichter bij de natuur. Bijzonder aanbevelenswaardig: het gratis bergwandelprogramma met opgeleide berggidsen.

www.innsbruck.info

20160317_Hoogtelijn Magazin_230x297_NL_RZ_ML.indd 1 17.03.16 08:42Naamloos-2 1 21-03-16 09:21

TEKST EN FOTO’S BEP MALTHA | HOOGTELIJN 2-2016 | 23

THEMA DE BERGKEUKEN

8

7.5

7

6.5

8.5

Een behoorlijke Apfelstrudel serveren, blijkt nog best moeilijk. Na een redelijke a� rap in de Martin Busch

Hütte, is de Apfelstrudel in de Similaunhütte een regelrechte a� napper. Slappe korst (zelfs zonder vanillesaus), geen noten: een smakeloze hap. Het mistige weer speelt waarschijnlijk ook een rol in onze perceptie.

De volgende dag brengt de winnaar van onze test, het Hochjoch Hospiz. De combinatie van

kaneel, vanillesaus en toch een krokante korst is een streling voor de tong. De mooie versiering en de extra leuke hutten-waard compenseren het gebrek aan noten.

Het Brandenburger Haus daarentegen excelleert in zompigheid en gebrek aan fantasie. Gelukkig maakt de Vernagthütte dan weer een goede tweede: geen vanille-saus maar wel een vleugje sterke drank, dat doet het natuurlijk ook prima.

Bij een berghut hoort Apfelstrudel. In elk geval in Oostenrijk. En wat is er nou leuker dan een huttentocht lopen en na een inspannende dag de strudel te testen? Omdat het nog heel vroeg in de zomer is, zijn de huttenwaarden vast nog goed gemotiveerd om ons te verwennen. Met die gedachte in ons achterhoofd maken we een gletsjertocht in de Ötztaler Alpen, ons verheugend op de krokante korst, warme vanille-saus en een handje noten tussen de appeltjes.

StrudelÖtztaler Apfelstrudeltest

Deeg• 150 g bloem• 100 g koude boter in blokjes• beetje zout• b eetje suiker• 3 eetlepels koud waterKneed het deeg en leg het 30 minuten in de koelkast.

Vulling• 2 goudrenetten• 4 dadels zonder pit• 8 dessertlepels rozenbottelmouse

(vraag je schoonmoeder of verzin een list!)• strohrum naar eigen inzichtSnijd alles klein en meng het.

Bereiding deeg• Rol het deeg uit.• Verdeel de vulling erover en

rol het deeg op tot een strudelmodel. • Bestrijk het geheel met een losgeklopt ei• Zet het 35 minuten in de oven op 200 °C.

Warme vanillesaus• 0,5 liter melk• gespleten vanillestokje• 3 eierdooiers• 50 g kristalsuiker• 50 g bloem• beetje zout

Bereiding saus• Verwarm de melk met het vanillestokje

en breng het net niet aan de kook. • Roer de eierdooiers schuimig met de

suiker. • Voeg hieraan de (gezeefde) bloem en wat zout toe.• Voeg beetje bij beetje de hete melk toe en

klop, totdat de dooiermassa mooi dun is. • Er is nog hete melk over. Giet de vloeibare

dooiermassa onder heel goed en langdurig kloppen over in die hete melk.

• Blijf doorroeren tot de vla bindt en roer dan nog anderhalve minuut door.

Warm serveren bij de Apfelstrudel.

met een bite

Recept voor grootmoeders Apfelstrudel

In het Hochjoch Hospiz.

In de Vernagthütte.

In de Martin Busch Hütte.

In het Brandenburger Haus.

In de Similaunhütte.

HL0216_r35-r36_thema_apfelstrudel.indd 23 21-03-16 09:21

Opeens zie je het. Zo vaak staan er bergen of berglandschappen op waterflesjes. De woorden ‘natuurzuiver bronwater’ komen direct in je op en je vergeet even dat het water in vervuilend plastic is verpakt. De associatie met gezondheid, bergen en water is sterk en wordt bijna stelselmatig uitgebuit. Klaarblijkelijk komt ons water uit de bergen en daar is het fris, helder en sprankelend. Dat het water bijvoorbeeld ook uit de zee of duinen komt, spreekt kennelijk minder tot de verbeelding. Want op het etiket hebben bergen de voorkeur, overal ter wereld.

BergwaterFris uit de bron

24 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST IVAR SCHUTE | ACHTERGRONDFOTO SIETO VAN DER HEIDE

K� r� rd

Het plaatsje San Pellegrino

Terme is een kuuroord in

Noord-Italië, in Lombardije

om precies te zijn. Bekend

om zijn thermale baden, zijn

Art Nouveau en de aan San

Pellegrino gewijde kerk. San

Pellegrino was de bisschop

van Auxerre die rond 300

leefde, en het is de naam

van het bronwater dat hier

gebotteld wordt. Sinds 1899.

HeiligdomHet hoogstgelegen heiligdom van Europa, op 2035 meter, eert met haar naam dit etiket. De dag van de patroonheilige is 26 juli. De bron waar dit water ontspringt, ligt iets minder hoog, althans

volgens het etiket op 1503 meter. In Noord-Italië, in de Piemonte, beter bekend om zijn wijn…

Tegen nierstenen

Het Franse mineraalwater van Evian komt uit de

Cachatbron in Évian-les-Bains, ten zuiden van het

meer van Genève. Het verhaal gaat dat in 1789

Markies de Lessert zijn nierstenen kwijtraakte

dankzij het drinken van water a� omstig uit de

bron van een vriend in Évian-les-Bains.

gesmolten sn� uwDe Kilimanjaro in Tanzania is een populaire klimmersberg. Het water zou van de sneeuw van deze berg a� omstig zijn. De Keniaanse evenknie, toch

iets minder hoog, kenmerkt zich eveneens door een

besneeuwde top en speelt een cruciale rol in de waterhuis-houding van midden-Kenia.

HL0216_r05_thema_tabletop-2.indd 24 21-03-16 11:14


Duitse degelijkheidBad Adelholzen is een kuuroord in Beieren, waar met Duitse degelijkheid een enorme hoeveelheid flessen mineraalwater wordt gevuld, op een groene en duurzame manier. Vanaf 1875 in de handel.

heilige bergMount Fuji is met 3776 meter de hoogste berg van Japan en ligt op het eiland Honshu. De lava op de voor Japanners heilige berg zou als een natuur-lijke zeef werken die sneeuw en regen � ltert tot mineraalwater.

SkigebiedDe bronnen van Kostilatas

liggen in Epirus, een berg-

achtig gebied in het noord-

westen van Griekenland,

niet heel bekend bij de

gemiddelde toerist. Je kunt

er skiën. Op een hoogte van

1450 meter ontspringt deze

bron, in het massief van

Tzoumerka.

Vulk� nEigenlijk zou er op dit

etiket een vulkaan moeten staan. Het watertje wordt

sinds 1948 in Tehuacán gebotteld, een stad en

streek in het zuidoosten van Mexico, daar waar

de vulkanen liggen.

Kl� fWater a� omstig uit Vikos

Zagori, ‘de dorpen van het natuurlijke mineraal-

water’. Zagori is een bergachtige streek, net

als Kostilatas, in het Griekse Epirus. En Vikos is nu eens een keer geen

berg, maar juist een kloof, van aanzienlijke afmetingen, een van de

grootste van Europa.

heilz� mIn het Hot Springs National Park (Arkansas) vind je verschillende warmwater-bronnen die naar men zegt, genezend werken. In de oerbossen van het park leven bijzondere dieren, zoals het negen-bandgordeldier de langstaartwezel en de Virginiaanse opossum.

van ieder� nEen bergachtig lijntje, gestileerd

maar onmiskenbaar. Of het de

Rocky Mountains zijn? Van waar

precies de fles a� omstig is, is onduidelijk. Er schuilt een moloch van een fabrikant

achter die het erop houdt dat het water van een ‘public source’ a� omstig is.

HL0216_r05_thema_tabletop-2.indd 25 21-03-16 11:14

Fabrikanten, ko� e- en natuurlie� ebbers bedachten allerlei soorten handige systemen om ook onderweg aan je

dagelijkse cafeïneshot te komen. Grofweg kun je – naast een thermosfles ko� e – de soorten in drie categorieën onderverdelen: oplosko� e waarbij je kokend water nodig hebt, versgemalen ko� e met water uit een

thermosfles en ko� e met een warmte-elementje waaraan je helemaal geen water hoe� toe te voegen. Voor deze proeverij beperkte ik me tot een willekeurige selectie: de oplosko� es van Pronto Café, Grower’s Cup/Co� ee Brewer en Starbucks, een espressoknijpzakje van Adventure Food en de French Press thermosfles van Stanley.

Veel Nederlanders kunnen niet zonder hun kop ko� e, hun dagelijkse bakkie pleur, bakkie troost of het veel romantischer klinkende zwarte goud. Zoveel mensen, zoveel smaken! Spreekt iemand over ‘kantoorko� e’, dan is dat vaak geen goed teken. Maar wat zetten we in onze eigen keukens? Espresso, Senseo, duwpot, of – tegenwoordig weer heel hip – slow drip � lterko� e: het is maar waar je van houdt. Ik trok met een ko� ewens de bergen in en vroeg terug in Nederland aan andere lie� ebbers naar hun mening over de verschillende soorten ‘handige ko� e’. Geen o� ciële test dus, maar een kritisch proeven.

Bakkie troost(eloos)

Ko� e to go

26 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST FEMKE WELVAART | FOTO’S RIK BURGER EN FRANK HUSSLAGE

HL0216_r37_thema_koffie.indd 26 21-03-16 09:26


THEMA DE BERGKEUKEN

Grower’s Cup / Coffee Brewer: prima alternatiefGewicht: 20 gramRichtprijs per zak (2 koppen): € 1,95De Grower’s Cup of Co� ee Brewer is een stevige zak die je vult met kokend water. Eerdere versies hadden nog geen schenktuit wat bij mij resulteerde in geknoei, de nieuwe versies hebben dat wel en die zijn zeer

eenvoudig in het gebruik. Je opent de hersluitbare bovenrand, giet er tot het streepje 300 milliliter kokend water in, sluit de bovenkant en wacht een paar minuten. Daarna schenk je de ko� e in twee koppen. Ook

hier zijn de meningen verdeeld: de een zegt dat de ko� e smaakt zoals op kantoor (en dat is geen compliment), een ander voelt zich met deze ko� e een avonturier… Een derde tester vindt het een uitstekende kop ko� e en een vierde vindt het prima, maar proe� wel dat het oplosko� e is. Eindoordeel: een prima alternatief, ruikt goed, weegt niet te veel, makkelijk in gebruik en goed hersluitbaar waardoor je de gebruikte zak ook weer in je rugzak mee terug kunt nemen. Nadeel: je

hebt wel kokend water nodig en het zijn best grote pakketjes die je meeneemt. Wij kwamen erachter dat een van de testflacons over de datum was en de smaak van die ko� e was heel veel slechter dan een verse zak. Koop dus niet te veel in ‘voor een volgende trip’.

Starbucks Via instant coffee: klein en lichtgewichtGewicht: 5 gramRichtprijs per zakje: $ 0,83Wij probeerden de Pike Place Roast en werden er over het algemeen niet blij van. Een van onze testers koopt deze zakjes in Amerika en vertelt dat dit de enige oplosko� e is die hij meeneemt op expeditie. Vanwege de smaak en het minimale gewicht. Bij de anderen liepen de meningen uiteen van “gesmolten sneeuw met een smaakje” tot “prima hoor.” De een proefde een sterke “poederzakjessmaak”, de ander noemde het bocht, weer een ander merkte op dat het hem wel in de vakantiesfeer bracht. Een vijfde tester vond het redelijk en zou deze poeder mee-nemen als er geen alternatief is en hij wel cafeïne wil drinken.Eindoordeel: geen winnaar. En omdat je kokend water nodig hebt, is het meenemen van een gasstel essentieel. Voordeel: kleine verpakking, weegt niets, nauwelijks afval om mee terug te nemen.

Adventure Food Espresso: geen water nodigGewicht: 85 gramRichtprijs per stuk: € 3,45Ha! Wat waren wij hier nieuwsgierig naar! Een knijpzakje ko� e waaraan je geen water hoe� toe te voegen. De belo� e was easy to use: knijpen, schudden, wachten. In het zakje zit een warmte-element dat je door te knijpen, breekt, waarna je door flink schudden de warmte door het hele goedje verspreidt. Ik kneep in het zakje, voelde een ‘plop’ en begon flink te schudden. Hoopvol opende ik het dopje maar helaas: ik proefde een ijskoude drab. Ook mijn buurvrouw had kennelijk onvoldoende hard geknepen en was hetzelfde lot toegedaan. Opnieuw. Dop erop en harder knijpen, beter masseren. Ha! Daar voelde ik warmte vrijkomen. Een � jne handenwarmer als het koud is! Hoopvol openden we het zakje opnieuw. Maar helaas: de smaak hee� niets met ko� e te maken. De ko� e was lauw, de smaak flink beneden de maat en mijn collega kreeg er kippenvel van. Stroperig met de donkere smaak van drop of teer. De variant met suiker had een vleugje “kersenbonbon”, aldus een andere collega-tester.Eindoordeel: een leuke uitvinding als je niet zonder cafeïne kunt en geen water in de buurt hebt. Makkelijk in het gebruik als je eenmaal doorhebt hoe het moet, maar het smaakt niet naar ko� e. Nadeel: relatief zwaar, voordeel: dankzij het hersluitbare dopje kun je het afval makkelijk mee terug nemen zonder dat je de rest-inhoud in je rugzak leegt.


Abisko Shape 2. Gangwon Province, South Korea.

Weinig gewicht is fantastisch, maar de juiste uitrusting is geweldig. Deze lente lanceert Fjällräven in totaal 16 vernieuwde tenten, die lichter en sterker zijn dan ooit. Maar zoals altijd wanneer we tenten ontwerpen, is ons werk zo veel meer dan alleen grammen jagen. Alle nieuwe modellen zijn voorzien van de perfecte balans tussen een laag gewicht en uitstekende betrouw-baarheid. Een Fjällräven tent moet kunnen presteren in de natuur én op de weegschaal. Daarnaast hebben we voor onze impregnering geen fluorkoolstoffen (PFC’s) gebruikt en al het aluminium is geanodiseerd op milieuvriendelijke wijze. Het resultaat is een reeks duurzame tenten die je voor langere tijd intensief kunt gebruiken, op alle soorten ondergrond en in alle seizoenen. Met een goed geweten.

LICHTGEWICHT IS LICHTGEWICHT IS NIET GENOEG

Abisko Shape

Bekijk de complete Tent-collectie op www.fjallraven.nl

Naamloos-3 1 21-03-16 09:22


THEMA DE BERGKEUKEN

ConclusieAlle vormen van ko� e die in losse zakjes en verpakkingen zitten, zijn natuurlijk duurder en meer belastend voor het milieu dan losse ko� e uit een halfpondspak, een brander of thermoskan en een � lter. De verschillende soorten oplosko� e zijn handig voor onderweg, maar de smaak voor de kritische ko� edrinker is eigenlijk altijd ondermaats. Kun je niet zonder je dagelijkse slok cafeïne en zijn er geen berghutten in de buurt waar je een kop ko� e kunt bestellen, zorg dan dat je thuis de verschillende soorten oplosko� e hebt geprobeerd en de voor jou lekkerste variant in de rugzak stopt.

Stanley French Press: voor een koffi ebelevingGewicht (0,5 liter): 770 gramRichtprijs: € 54,90Met de thermosfles annex duwpot stappen we weg van de oplosko� es. Het is een ingenieus systeem waarin elk onderdeel een functie hee� . Vul de thermosfles ’s ochtends in de hut met kokend water en zorg dat je binnen drie uur je ko� e bereidt. Dan is het water nog warm genoeg. Een barista leerde mij dat je hiervoor 100 procent arabica ko� e moet kiezen, een single origin, ofwel: van één plantage. Zonder toevoeging van een robustaboon is de ko� e namelijk niet bitter en kun je hem op een lagere temperatuur zetten (lees: geen kokend water nodig). Je neemt de versgemalen ko� e van jouw keuze mee in de dop van de pot of, een aanrader als je nog plek hebt in je rugzak, je neemt een handvol verse bonen mee in die dop en een lichtgewicht ko� emaler. De Hario Mini Mill Slim Co� eegrinder bijvoorbeeld. Niet voor grammen-jagers of tijdduivels dus, maar heerlijk voor een zonnige dag in de bergen met een lichtbepakte dagrugzak.Eindoordeel: mijn winnaar! Het duurt even, maar dan heb je ook wat. Het gaat vooral om de beleving van het ko� ezetten, de geur van verse ko� e en, als je de ko� emaler ook meeneemt, het zen-gevoel van het bonenmalen. Je hebt geen gasstel nodig want het hete water in de thermos-fles werkt prima. Nadeel: de thermosfles is erg zwaar en je blij� met een hoop natte troep zitten. Waar laat je de ko� eprut? In de natuur? Of in een plastic zakje aan je rugzak? De onderdelen passen namelijk niet meer in elkaar als je de ko� edrab in het pannetje laat zitten.

Pronto Café: de geur van versgemalen koffi eGewicht: 8 gramRichtprijs per zakje: € 0,80Het systeem van Pronto Café is handig: het is een lichtgewicht zakje dat je met uitklapbare vleugels in de kop hangt. Je scheurt het bovenrandje gemakkelijk van het � lterzakje en vult dit zakje met heet water. De gemalen ko� e in het zakje ruikt goed, dus het beloo� een lekker bakkie te worden! Toch zijn de meningen verdeeld: de een vindt het een goede ko� enasmaak hebben, vindt het een lekkere kop ko� e en gee� hem zelfs een 8, twee anderen zijn minder enthousiast. Ja, het is een prima bakkie, het is ko� e, maar een lichte rubbersmaak doet aan een autogarage denken. De ko� e is er ook met kaneelsmaak. Een grappige kop ko� e, waarin de geur van kaneel erg overheerst. Neem je er een slok van, dan valt die overdaad erg mee. Het gee� een lekker tintje aan de ko� e en verbloemt wat mij betre� de lichte rubbersmaak. Eindoordeel: een prima kopje ko� e, erg makkelijk in het gebruik, het weegt niets, weinig afval. Nadeel: je hebt kokend water nodig, dus is een gasstelletje onontbeerlijk en het natte zakje moet in plastic wil je je rugzak droog en schoon houden.


Het is niet eens zo makkelijk om een goede mueslireep te vinden. Veel goedkope repen bijvoorbeeld, zijn niet zo lekker en

vullen nauwelijks. De dure zijn, tja, best lekker, maar duur dus. Daarnaast is er vaak erg veel suiker aan de repen toegevoegd. Is dat echt nodig? Tijd dus om eens te proberen zelf een fijne mueslireep te maken. Mijn uitganspunt hierbij is dat je de repen makkelijk moet kunnen maken, met producten die in elke supermarkt te vinden zijn. En ik wil graag repen zonder veel toegevoegde suikers, omdat dat uiteindelijk langer een vol gevoel geeft.

BasisreceptEen beetje zoeken op internet levert meteen honderden recepten op. Om te beginnen, kies ik er eentje die naar mijn idee een zo standaard mogelijke reep oplevert. Het recept is eenvoudig en de repen zijn heerlijk! Een mooi basisrecept waarmee je eindeloos kunt variëren. Ik gebruikte rozijnen, maar je kunt ook ander gedroogd fruit kiezen, of iets ander lekkers zoals M&M’s.

DadelrepenAl eerder in mijn culinaire carrière maakte ik bonbons van dadels. Die waren heerlijk, dus

waarom niet proberen daar ook een reepvariant van te maken? Het leuke van dit recept is dat je geen oven nodig hebt, je zou ze dus ook prima op de camping kunnen maken. In het recept gebruikte ik pure chocolade, maar ook hier kun je weer variëren, bijvoorbeeld met geraspte kokos, of een combinatie van anijspoeder, citroenrasp en sesamzaad.

PindarepenOmdat mueslirepen vaak zo zoet zijn, ging ik ook op zoek naar een hartiger variant. Ik kwam uit op een pindareep. Klinkt veelbelovend toch? Ook voor dit recept heb je geen oven nodig. Maar helaas viel de smaak van de pindareep behoorlijk tegen. Veel te klef en ik kreeg er ongelooflijke kriebel van in mijn keel. En ik kreeg de reep alleen weggewerkt met een grote sloot warme thee. Wat mij betreft geen succes dus, maar misschien kun je hierop weer een nieuwe variant verzinnen?

HoudbaarheidDe reepjes verpakte ik in vershoudfolie en ik bewaarde ze zo in de koelkast. Op die manier bleken ze zeker een week houdbaar. Je kunt ze overigens ook invriezen.

Een beetje avontuur vereist brandstof. Snelle brandstof. Want wie op avontuur is heeft geen tijd om rustig een boterhammetje te smeren. Een logische keuze is dan de mueslireep. Een mix van granen, noten en gedroogde vruchten die je al lopend, klimmend of fietsend kan opsmikkelen. Lekker, vullend en goedkoop. Dat is het idee.

EnergiebomZelf mueslirepen maken

30 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST EN FOTO’S ANNE VAN LEEUWEN

Droge ingrediënten• 350 g havermout• 150 g noten en/of zaden naar keuze

(eventueel fijnhakken)• 110 g gedroogd fruit of andere toevoeging

(ik gebruikte rozijnen)• flink wat kaneel

Ingrediënten voor de saus• 150 ml honing of andere zoetstof• 95 g lichte bruine basterdsuiker• 125 ml neutrale olie (ik gebruikte kokosolie)• 50 g pindakaas

Bereiding• Verwarm de oven voor op 130 graden.• Mix alle droge ingrediënten.• Verwarm alle ingrediënten voor de saus,

al roerend in een pannetje. • Voeg de saus bij de droge ingrediënten

en hussel het door elkaar.• Verdeel het mengsel over een bakplaat met

bakpapier, druk goed aan met een lepel. De bedoeling is dat je een koek krijgt van ongeveer 1 cm hoog.

• Bak de muesli ongeveer 30-40 minuten in de oven op 130 graden. Als je de reep krokant wilt, houd dan 50-60 minuten aan.

• Haal het baksel uit de oven en laat het zeker 20 minuten afkoelen. Draai de bakplaat daarna om op een snijplank en laat het nogmaals 20 minuten afkoelen.

• Snijd de muesli met een scherp mes in repen of vierkantjes.

Basisrecept mueslireep

HL0216_r32-r34_thema_muesli-toerbrood.indd 30 21-03-16 09:28

THEMA DE BERGKEUKEN

Meer dan eens stond ik voorafgaand aan een meerdaagse trektocht met keuze-stress in de supermarkt: wat nemen we mee voor het ontbijt en de lunch? Het aanbod aan hartkeks, koeken en repen is immers groot. Toen besloot ik mijn eigen toerbrood te bakken. Een machtige maaltijd voor de hongerige wandelaar.

A emachtig!Bak je eigen toerbrood

Ingrediënten• 150 g grof volkorenmeel • 60 g tarwebloem• 60 g griesmeel• 30 g roggemeel• 0,25 eetlepel zout• 60 g gedroogde vruchten

(� jngehakt)

• 60 g gemengde noten (� jngehakt)

• 35 g margarine of roomboter

• 25 g honing• 30 g rietsuiker• 125 ml volle melk

Recept voor toerbrood

Bereiding• Verwarm de oven voor op 180 graden. • Meng het volkorenmeel, de tarwebloem, het

griesmeel, roggemeel en zout met de � jngehakte vruchten en noten.

• Smelt de margarine of roomboter in een pan en voeg de honing, suiker en melk toe. Roer goed door. Het mengsel moet iets lauw worden, het mag niet koken!

• Neem de pan van het vuur en voeg het natte mengsel toe aan het droge mengsel.

• Kneed het geheel tot een compact deeg. • Vet een bakblik in met wat olie, neem het deeg

en maak een laag van ongeveer 2-3 centimeter in het bakblik.

• Bak het toerbrood gedurende 60 minuten op 180 graden.

Let op: het toerbrood rijst niet of nauwelijks.

HoudbaarheidJe kunt het toerbrood in porties invriezen en om ervoor te zorgen dat het brood onderweg droog blij� en dus niet alsnog gaat beschimmelen, kun je het vacuüm verpakken.

Dit recept circuleert in verschillende varianten op diverse buitensportfora. De bron zou “een Noors tijdschri� ” zijn, maar welke was niet te achterhalen. De ingrediënten die erbij stonden, waren voldoende voor vier broden. Wij deelden alle hoeveelheden door vier voor één toerbrood.

Recept voor dadelrepenIngrediënten• 75 g havermout• 300 g verse dadels (gewogen met pit),

gedroogd gaat waarschijnlijk ook• 90 g noten naar keuze (� jngehakt)• 20 g chocoladepoeder of iets anders lekkers• 50 g pure chocolade (� jngehakt)

of iets anders lekkers • handje gedroogd fruit naar keuze

(ik gebruikte rozijnen)

Bereiding• Ontpit de dadels en maal ze � jn.• Mix alle ingrediënten tot een kleverige bal.

Als je een keukenmachine gebruikt, kun je ingrediënt na ingrediënt toevoegen.

• Bedek een bakplaat met bakpapier en verspreid het mengsel over de bodem. Druk het vervolgens goed aan, bedek het opnieuw met bakpapier en snijd het in reepjes.

• Bewaar deze reepjes nog een nacht in een gesloten bakje in de koelkast zodat ze goed uitharden.

Recept voor pindarepen

Bereiding• Mix de havermout en pinda’s. • Verwarm de kokosolie, pindakaas en honing in

een pannetje zodat het geheel vloeibaar wordt.• Giet de warme saus over de droge mix

en kneed het tot een beslag.• Bedek een bakplaat met bakpapier en verspreid

het mengsel over de bodem. Druk het vervolgens goed aan en snijd het in reepjes.

• Bewaar deze reepjes nog een nacht in een gesloten bakje in de koelkast, zodat ze goed uitharden.

Ingrediënten• 120 g havermout• 6 eetl epels pindakaas• 2 eetlepels honing

We hebben al van alles geprobeerd, maar steeds was er wel iets wat ons niet beviel. Niet voedzaam genoeg

bijvoorbeeld, of te zoet, of te veel afval. Het antwoord op ons ontbijt- en lunchdilemma kwam uiteindelijk uit Noorwegen: toerbrood.Deze broodvariant is zeer compact en voed-zaam. Er zit nauwelijks vocht in, zodat het wekenlang houdbaar blij� . Het is daardoor ook behoorlijk droog, maar een tube honing of jam doet wonderen. Eén toerbrood is naar verluidt goed voor zo’n 7500 calorieën. Toegegeven, het weegt wat in je rugzak, maar dan heb je ook wat...

Eet smakelijk en god tur!

TEKST MARIEKE VAN KESSEL | FOTO’S DIM VAN DEN HEUVEL | HOOGTELIJN 2-2016 | 31

• 2 eetlepels kokosolie

• handje pinda’s

HL0216_r32-r34_thema_muesli-toerbrood.indd 31 21-03-16 09:28

Tatra GTX®

Zeer stabiele en comfortabele trekkingschoen met een volledig leren bovenwerk en een waterdichte Gore-Tex® voering. De Vibram® AW Intergral zool maakt een goede afrolbeweging mogelijk en biedt een zeer goede ondersteuning op wat ruiger terrein. Geschikt voor de zwaardere en langere trekkingtochten. Naast de GTX® uitvoering wordt de Tatra ook geproduceerd met een leren voering. Alle HANWAG modellen zijn verkrijgbaar in een specifieke dames-en herenleest en zijn bovendien verzoolbaar.een specifieke dames-en herenleest en zijn bovendien verzoolbaar.

Tatra GTXZeer stabiele en comfortabele trekkingschoen met een volledig leren bovenwerk en een waterdichte Gore-Tex® voering. De Vibramzool maakt een goede afrolbeweging mogelijk en biedt een zeer goede ondersteuning op wat ruiger terrein. Geschikt voor de zwaardere en langere trekkingtochten. Naast de GTXmet een leren voering. Alle HANWAG modellen zijn verkrijgbaar in een specifieke dames-en herenleest en zijn bovendien verzoolbaar.een specifieke dames-en herenleest en zijn bovendien verzoolbaar.

WANDELSCHOENEN HANDGEMAAKT MET PASSIE

GEMAAKT IN BAVARIA – GEDRAGEN OVER DE HELE WERELD

WWW.HANWAG.NL

Wij verzettenbergen voor u

W.A. Hienfeld b.v.Postbus 75133, 1070 AC Amsterdam

T 0031 (0)20 - 5 469 469F 0031 (0)20 - 6 427 701

E [email protected]

Voor informatie: Koninklijke NKBV te Woerden

WIJVERZETTEN

BERGEN VOOR U

hienveld 1-2 fc.adv 27.3.2003 14.33 B&R Pagina 1

Specialist in

bergsportverzekeringen

adv.heinfield_210x135.indd 1 18-03-15 15:29

Naamloos-4 1 21-03-16 09:25

TEKST ERNST ARBOUW | ILLUSTRATIE TOON HEZEMANS | HOOGTELIJN 2-2016 | 33

THEMA DE BERGKEUKEN

Aan de lijnGedroogde soep en groente

Opeens hing de huiskamer vol champignons. Hoe we er destijds op gekomen zijn, weet ik niet meer, maar op een koude novemberavond, een jaar of vij� ien geleden, besloten we zomaar om champignons te drogen boven de kachel. De champignons uit de koelkast sneden we in plakjes, de plakjes regen we zorgvuldig aan lange draden en die draden spanden we boven de gaskachel op het zoldertje waar we destijds woonden.

Wauw – dat werkte goed. Na een dag boven de gaskachel waren de champignons kurkdroog,

terwijl ze zich met een beetje water en wat meer geduld (en rijst en bouillon en een ui en Parmezaanse kaas natuurlijk) zonder probleem lieten omtoveren in twee borden risotto. Het werkte zo ontzettend goed, dat ik een paar dagen later naar de bouwmarkt � etste voor latjes, schroeven en horrengaas. Zo deden de droogrekjes hun intrede in ons zolderhuisje: drie met gaas bespannen raampjes die precies boven de gevelkachel pasten. In de dagen en weken daarna probeerden we alles te drogen wat een mens redelijkerwijs kan eten: appels, plakjes kiwi, kappertjes (doen!), prei (niet doen, tenzij je het leuk vindt als je huis twee weken naar prei ruikt), gekookte sperziebonen, kikkererwten uit blik, plakjes olijf en, het pièce de résistance, pompoensoep.

PompoenperkamentIk had ergens gelezen dat je stevige soep, aangemaakt met weinig water, kon uit-smeren op huishoudfolie om zo te drogen. Na een dag of twee was de soep veranderd in pompoenperkament. Het pompoen-perkament ging, in kleine stukjes geknipt,

mee in de rugzak en veranderde een maand later in een Oostenrijks Winterraum in een stuk of tien mokken soep. (Dezelfde methode werkt trouwens ook met appel-moes: uitsmeren in een laag van ongeveer een centimeter, rustig laten drogen, stroken insmeren met mascarpone en dan oprollen.)

Het droogprocesEr zijn twee strategieën voor het (voor-)bereiden van je maaltijden: droog losse ingrediënten en kook die onderweg mee met de saus-uit-een-zakje, of kook thuis een maaltijd, leg die op de droger en breng hem onderweg weer tot leven met kokend water. Voor beide methodes geldt een simpele vuistregel: kleine stukjes zijn goed. Hoe kleiner de stukjes, hoe sneller ze drogen en hoe sneller ze weer hydrateren.Wie geen gaskachel hee� – vrijwel iedereen die dit leest, denk ik – kan zijn eten drogen in de oven. Uitspreiden op de bakplaat, oven op 50 graden, pollepel tussen de deur zodat het vocht kan ontsnappen en na een paar uur heb je een zelfgedroogde maaltijd.

Het serieuze werkWie zijn droogmaaltijden echt serieus neemt, kan ook een speciale voedsel-droger kopen. Zoek op het web naar food

dehydrator, Dörrgerät of gewoon voedsel-droger en koop het eenvoudigste, goed-koopste apparaat dat je tegenkomt. Tips en recepten voor zelfgedroogde maaltijden kun je onder meer vinden op backpackingchef.com of instructables.com.

Er zijn talloze kookboeken met recepten voor je droogmaaltijden. Het best bruikbaar zijn Backcountry Cooking en More Back-country Cooking van Dorcas S. Miller (The Mountaineers, Seattle, 1998 & 2002) en Dry It You’ll Like It van Gen MacManiman (MacManiman Inc, 1973, tweedehands via Amazon).

HL0216_r35-r36_thema_droogvoer.indd 33 21-03-16 09:29

Op het visitekaartje van de verrassend jonge Angela Weis staat dat ze ambassadrice is van de Schwäbische whisky en bovendien sommelier in spiritualiën, oftewel het wat

sterkere geestrijke vocht. Ze komt aanrijden in een donker gekleurd busje. Er heeft zich inmiddels een groepje mensen verzameld bij het station van Owen waar we hebben afgesproken. Owen vind ik om te beginnen al een sterke Schots klinkende naam, een goed voorteken. Later vertelt Angela me dat je het op zijn Duits als ‘Auen’ uitspreekt. Jammer.Uit het busje komen een tafel en twee banieren waarop Whisky Walk staat geschreven. Het is de start van de wandeling, maar eerst volgt een introductie van onze ambassadrice die er in het kort op neerkomt dat de wandeling niet al te lang is en dat we drie distilleerderijen bezoeken. Uiteindelijk tekenen zo’n 25 personen de namenlijst, volle bak dus.

ChocolaatjesAngela blijkt met een Schot getrouwd. Dat verklaart veel. Ze vertelt me overigens dat de Schwäbische whisky qua smaak meer tegen de Ierse whisky aanzit, er wordt in Duitsland geen turf gebruikt die bij de meeste Schotse whisky’s voor die typische rokerige, aardse, soms jodiumachtige smaakt zorgt. Andere smaak dus, we gaan het beleven, en wel in een klein huisje waarboven een bord hangt met de naam Gruel, de eerste distilleerderij op de route. Eigenlijk zijn we vanaf het station alleen maar een klein stukje door het dorp gelopen. Ik moet even mijn beeld bijstellen zodra ik naar binnen stap. Eerlijk gezegd heb ik iets groters verwacht, dit is meer een huisje met een ketel erin en een schuur met whiskyvaten erachter.

Er is iets grappigs aan die schuur met whiskyvaten. Een rode streep op de grond markeert iets wat je een landsgrens zou kunnen noemen. Het heeft iets te maken met de douane en importrechten. Alsof je symbolisch iets invoert.

Het geheel komt op me over als een uit de klauwen gelopen thuisstokerij, en dat beeld klopt ook wel een beetje. De opa van de huidige stoker, ook weer een opvallend jonge man, is hier in 1989 begonnen met het whisky stoken, als eerste in Owen, waarmee de hele traditie nu 27 jaar oud is. Inmiddels is de dagproductie hier bij Gruel een half vat per dag, wat me erg weinig lijkt en de whisky zeer exclusief maakt.Die exclusiviteit wordt nu in het bierpulachtig glaasje geschonken dat hiervoor wordt gebruikt. Ik noteer: hooi, fruitig, zoet, citroen, karamel, vanille en honing. Als ik het teruglees, is dat een behoorlijk complexe smaaksensatie zo na een enkel slokje. Of eigenlijk twee slokjes. Bij het eerste slokje proef je weinig, dan moet de mond even wennen aan de alcohol. Ik zie geen emmer om de drank uit te spugen, zoals bij wijn gebeurt. Wel staan er dozen met chocolaatjes op tafel, om een of andere reden werkt zo’n chocolaatje tussen-door smaakverhogend.

Volrijpe banaanNa drie whisky’s gaan we op pad naar distilleerderij nummer 2, die van Bellerhof waar whisky wordt geproduceerd onder de naam Danne’s. In de wandeling zit een zeer bescheiden klimmetje dat ons een mooie blik bezorgt op Owen in de lucht van gistend fruit. We zijn aanbeland in een hoogstamboomgaard, volgens Angela

Het idee dat er in de Schwäbische Alb gerenommeerde whiskystokerijen liggen waarlangs een ‘Whisky Walk’ zou moeten voeren, leek me om meerdere redenen absurd. Whisky associeer ik met turf, natte veenmoerassen en kale eilanden in Schotland. Niet met Duitsland. Bovendien verdragen whisky en wandelen zich maar matig. Maar omdat ik me graag laat verrassen, nam ik de uitnodiging aan om aan deze wandeling deel te nemen. Bovendien hou ik van whisky.

Whisky WalkEen tocht langs Duitse stokerijen

34 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST IVAR SCHUTE

Foto

Sta

dt A

lbst

adt /

Tra

ufgä

nge

HL0216_r38_thema_whiskey.indd 34 21-03-16 09:30

THEMA DE BERGKEUKEN


de grootste Streuobst-boomgaard ter wereld. Deze vorm van fruitteelt is zeldzaam geworden, want verdrongen door de productievere laag-stamboomgaarden. De bomen staan losjes verspreid over een weide die tegelijk als hooiland en weideland wordt gebruikt. Hier en daar staan groepjes mensen het vallend fruit te verzamelen dat in grote kisten naar het dorp wordt vervoerd. Het plaatje is duidelijk, vanuit de fruitteelt ontwikkelde zich de schnapscultuur. Nu zijn er in Owen 31 distilleerderijen; een overstap naar de whisky om je daarmee te onderscheiden, is eigenlijk logisch, zeker gezien het vele graan dat de regio levert.

Eenmaal in de Bellerhof geen chocolaatjes, maar worst en kaas. Het verhaal van stoker Thomas Dannenmann gaat opvallend lang over gecompliceerde belastingregels, iets wat hij gelukkig zelf inziet. Met een grijns verklaart hij “Ik ben een Schwaab”, en die zijn nu eenmaal een tikje gierig. Bij zijn eerste whisky die we mogen proeven, stelt hij dat deze smaakt naar ‘volrijpe banaan’. Hoezeer ik ook proef, ik kan er geen banaan in vinden. Dannenmann: “Met deze associatie sta ik vaak alleen.” Grappenmaker.

Duits eikenDe wandeling die we maken, is de versie die in de schemering plaats-vindt. Het dient gezegd, wat is er mooier dan een boomgaard op de flank van een heuvel in het strijkend licht met zicht op een dorpje in het dal? De tijd hee� hier stilgestaan.Als we eenmaal de Bellerhof verlaten, is het inmiddels donker. Lachend lopen we verder de heuvel op waar we een aantal verlichte ramen zien met grote koperen ketels erachter: distilleerderij Rabel. Wat voor die Uitzicht vanaf Traufgang Zollernburg-Panorama.



mijn herinneringen na de derde proeverij zijn wat schimmig

stokers – en voor de whisky – enorm belangrijk is, is het ‘vat- management’. Ook Thomas Rabel begint erover. Eik, port, sherry, het geeft allemaal smaak aan de whisky, en dat gaat iets verder dan ik dacht. De Amerikaanse witte eik uit Missouri geeft natuurlijk een betere smaak dan een doorsnee-eik. Rabel is echter ook zo’n eerlijke Schwaab: “Ik gebruik Duits eiken, want ik ben een Duitser.”

Ontnuchterend besefDe herinneringen na deze derde proeverij zijn wat schimmig. We worden in busjes geladen en weggebracht, daar komt het op neer. Bij het station staat een taxi op me te wachten die me verder zal vervoeren naar Burg Teck, een van die imposante-burchten-op-een-bergtop waar ze hier patent op hebben. Daar is een overnachting voor me geregeld. Ik vind het prima en laat me wegdrijven in de kussens van de achterbank om met een harde schok tot een

ontnuchterend besef te komen wanneer de taxi stopt, de chauffeur me duidelijk maakt dat hij niet verder gaat en hij naar een bospad wijst dat ik niet kan zien, omdat het volkomen donker is. Daar sta ik, de maan laat het afweten. Gelukkig heb ik een zaklamp, alleen jammer dat ik bij de diverse splitsingen van het bospad maar zo’n beetje gokken moet. De burcht ligt op de top van de heuvel, dat is mijn enige aanwijzing. De ondefinieerbare geluiden die uit het donker tot me komen, negeer ik, daar helpt die whisky dan weer een beetje. Uiteindelijk vind ik de burcht, als ik er min of meer tegenaan loop. De deur staat open en dan ben ik plotseling in een soort bar waar iedereen kijkt of dit allemaal de normaalste zaak van de wereld is. Met een biertje – ik zie geen acceptabele whisky, zo kritisch word je dan – probeer ik weer een beetje tot mezelf te komen. Dan krijg ik een sleutel en ga slapen in een kamer met muren dikker dan een meter.

Streuobst-boomgaard. Whisky’s van Bellerhof.

Foto

Sch

wäb

isch

e Al

b To

uris

mus

/Men

de

Het logeeradres: de imposante Burg Teck boven Owen.



THEMA DE BERGKEUKEN

BiosfeergebiedDe volgende ochtend zie ik waar ik ben. Een schattig kasteeltje: binnenpleintje, terrasje en een toren. Als ik de muur beklim, zie ik Owen in de diepte liggen en met enige moeite kan ik tussen de boomgaarden de verschillende distilleerderijen aanwijzen. Een kleine wandeling lijkt het, zo op de kaart onder me.Er is iets bijzonders aan Owen, zo’n stadje waar een supermarkt een vloek lijkt. De Schwäbische Alb is een Unesco-biosfeergebied, met Owen als een van de uithangborden. Zo’n gebied kenmerkt

Whiskydistilleerderijen in de Schwäbische AlbIn de Schwäbische Alb zijn veel meer whisky-distilleerderijen dan de in dit artikel genoemde drie. Kijk op schwaebischer-whisky.com voor meer informatie. De wandelingen die er worden georganiseerd, zijn er in twee versies: overdag en bij zonsondergang. Beide wandelingen duren zes uur, waarbij inbegrepen drie lange pitstops bij distilleerderijen waar je steeds drie whisky’s proe� . De wandeling kost 110 euro per persoon

en moet je (lang van tevoren!) boeken door een mail te sturen naar [email protected] of het inschrijvingsformulier in te vullen op whisky-walk.de.

WandelingenDe wandeling is van een weinig inspannend niveau, maar kun je eenvoudig combineren met verschillende meerdaagse of dagwandelingen, zoals de Traufgänge (traufgaenge.de) of etappe 8

van de Albsteig, een meerdaagse wandeling langs de noordkant van de Schwäbische Alb (schwaebischealb.de/Aktiv/Wandern/Albsteig). Etappe 8 begint in Owen en eindigt drie kastelen en 20 kilometer later in Bad Urach. Tegen die tijd is de whisky er wel uit gelopen. Voor wie dit allemaal niet genoeg is, is er nog een tip: in Zwitserland kun je de Appenzeller Whiskytrek lopen: whiskytrek.com, een wat hoger gelegen variant.

zich bij uitstek door een behoud van biodiversiteit door een duurzaam gebruik ervan. Owen is een klein dorp te midden van de Streuobst, een systeem dat honderden jaren geleden zijn vorm kreeg. Geen monocultuur, maar eerder ‘voor elk seizoen wat te halen’. Een doordacht gebruik dat de mooiste producten oplevert, en dat in een schitterend landschap, wat wil je nog meer? De stap terug in de tijd die je hier maakt, is eerder een stap vooruit. Een wijze les.

Uitleg in de distilleerderij Rabel.

Distilleerproces.

Foto

whi

sky-

wal

k.de

Foto

whi

sky-

wal

k.de

Foto

whi

sky-

wal

k.de

Whiskywandeling.


V erwacht geen lila velden vol wuivende krokussen. Het eigenzinnige bolletje bloeit wanneer hij er zin in hee� en doet vooral niet met de meute mee. Komt zijn broertje

vandaag op en zijn zusje volgende week, nummer drie kan zomaar een maand op zich laten wachten. Je kunt dus ook niet spreken van een geplande oogst, een dag in het jaar waarop alle dorpelingen hun huizen uit gaan en met manden vol bloemetjes terugkeren. Helaas. En toch is het de moeite waard om dit dorp te bezoeken. Al is het alleen al om de heerlijke, authentieke sa� raangerechten, de vriendelijke bevolking, de lieflijke stokoude huizen en het wandelgebied rond de Aletschgletsjer en zicht op de Matterhorn op een steenworp afstand.

Lichtgewicht ingrediëntWereldwijd wordt er jaarlijks zo’n 300.000 kilogram sa� raan geteeld, waarvan één tot anderhalve kilo in het Zwitserse Mund. In 2003 had het bergdorp haar beste resultaat ooit: 3 kilogram. Nou lijkt dat een lachertje, die paar kilo op zo’n grote wereldschaal, maar een simpele som rekent uit hoeveel bloemen je nodig hebt om die hoeveelheid te verzamelen. Voor 1 gram sa� raan heb je namelijk 150 bloemen nodig. De topoogst in 2003 leverde het dorp dus ongeveer 450.000 bloemen op.

Sa� raan is de meeldraad uit een krokussoort. In elke krokus groeien drie knalrode, flinterdunne draden die stuk voor stuk met de hand worden geoogst. De bloemen worden voorzichtig geplukt, waarbij je ervoor moet zorgen dat het bolletje van het plantje in de grond blij� . Alle bloemetjes worden in manden verzameld, waarna hele families aan de keukentafel met beleid de drie meeldraden uit de bloemen trekken, voorzichtig om niet ook de stampers mee te nemen. Vervolgens worden de draadjes in het donker te drogen gelegd, waarbij ze vier vijfde van hun gewicht verliezen. Dit verklaart meteen waarom de geurige smaak- en

Het rode goudHet rode Sa� raanteelt in Zwitserland

38 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST FEMKE WELVAART | FOTO’S RIK BURGER

Zodra de bloemen mooi openstaan en de rode draadjes gaan hangen, is het tijd om ze te oogsten.

Misschien ken je ze wel: de flinterdunne sa� raandraadjes die zo opvallend veel kosten per soortelijk gewicht, maar die een

risotto zo’n heerlijk geurige smaak geven. Deze draadjes groeien in een speciale krokussoort die in het Zwitserse bergdorp Mund

liefdevol wordt geteeld, verzorgd en geoogst.

Foto

Zw

itser

land

Tou

rism

e

Foto

Bel

alp

Tour

ism

us

HL0216_r39_thema_saffraan.indd 38 21-03-16 09:31


kleurstof het rode of gele goud wordt genoemd. Er blij� nauwelijks iets over. Reken bij de Zwitserse sa� raan op 20 tot 25 Zwitserse frank per gram. De gedroogde draadjes worden ten slotte per gram in een donker flesje bewaard. Je maalt de draadjes pas zodra je het eten met sa� raan gaat bereiden, want dan is het aroma op haar best. Het nuttigen van veel sa� raan is overigens niet zonder gevaar: inname van 10 gram is niet alleen peperduur maar kan volgens de lokale gids ook dodelijk zijn.

SmokkelwaarHet verhaal gaat dat rond 1400 pelgrims de bollen van het toen al waardevolle bloemetje in hun haren meesmokkelden van Spanje naar Zwitserland. Nadat het in de loop der eeuwen steeds minder werd geteeld, hee� het dorp Mund het plantje uit liefde voor de cultuur voor uitsterven behoed. Momenteel zijn er tachtig tot honderd boeren met 18 vierkante kilometer grond, die deze traditie in stand houden. Het dorp hee� het perfecte klimaat en de perfecte grond voor de bloemen. Nadat de grond eind juli, begin augustus twee keer is omgewoeld, hee� de sa� raankrokus in september nevel en regen nodig, en in oktober zon. Dankzij de hoogte (Mund ligt op 1200 meter) en het klimaat is de sa� raan uit dit dorp vier keer zo sterk als sa� raan uit Spanje of India. Bovendien is de grond in Mund extra rijk omdat ze er ook rogge verbouwen. Deze dubbel-cultuur van rogge en sa� raan blijkt een fantastische combinatie en is uniek in de wereld. En de grond in Mund is mooi droog, los en zanderig, wat perfect is voor het rottingsgevoelige bolletje.

Volle buikDe sa� raanteelt in Mund kun je dus geen industrie noemen. De paar kilo die er jaarlijks wordt geoogst, worden op een paar potjes in de plaatselijke buurtsuper na, niet verkocht maar gebruiken de inwoners voor eigen consumptie. En in gerechten voor de toeristen die op de rijke smaak en geur a� omen. In de groene velden onderin het dorp steken verschillende krokussen hun kleurige kopjes boven het gras uit, en op de dag dat ze mooi openstaan en de meeldraden gaan hangen, is het zaak om de bloemetjes te oogsten. Zo zie je gedurende de oogstmaand op gezette tijden mensen met een mandje gebukt in het veld staan terwijl je een wandelingetje onder in het dorp maakt, langs het Leerpad. Na afloop doe je je in het plaatselijke restaurant tegoed aan een heerlijke sa� raanrisotto, sa� raanparfait, of een stuk sa� raantaart en maak je met een volle buik in de middag een mooie wandeling langs de klaterende Suonen (irrigatiekanalen), of een afdaling naar Naters of Brig. De volgende dag kun je dan vanuit Brig in tien minuten met de trein naar Mörel, daar omhoogwandelen of de stoeltjesli� nemen naar Riederalp, Hohfluh en het beschermde natuurgebied Aletschwald, met zicht op de gletsjer aan de ene kant en bij helder weer de Matterhorn aan de andere.

THEMA DE BERGKEUKEN

Wandelen in de regio Blatten-BelalpReisHet Zwitserse bergdorp Mund ligt op 960 kilometer rijden vanaf Utrecht in de regio Blatten-Belalp in het Wallis. Ga je liever ontspannen met de trein of kies je het vliegtuig, kijk dan voor informatie over ov-voordeelpassen van het Swiss Travel System op SwissTravelSystem.com. Vliegmaatschappij Swiss vliegt vier keer per dag van Amsterdam naar Zürich. Ga voor meer informatie en reserveringen naar swiss.com. Vanaf Zürich rijd je in dik twee uur met de trein naar Brig. Meer informatie over de postbussen tussen Brig en Mund vind je op fahrplanfelder.ch.

AccommodatieIn Mund is beperkte accommodatie beschikbaar in het sfeervolle oude dorpje. Meer accommodatie vind je in het nabijgelegen Naters of in Brig, waar je de trein kunt nemen naar Mörel of Fiesch voor wandelingen langs de Aletschgletsjer (li� stations Hohfluh, Moosfluh, Bettmerhorn of Eggishorn).

Meer websitesInformatie over de regio Blatten-Belalp: belalp.ch.Informatie over het Wallis: wallis.ch.Informatie over Zwitserland: MySwitzerland.com of bel het gratis nummer 00800 100 200 30.

Het piepkleine sa� raanmuseum in Mund laat de sa� raanteelt van begin tot eind zien.

Wandelen langs de Aletschgletsjer.

Foto

Sw

iss-

imag

e.ch

HL0216_r39_thema_saffraan.indd 39 21-03-16 09:31

Mijn onderzoek naar ‘eten op de alm’ begint in het Navisdal. In dit zijdal van het Wippdal, aan de voet van de Brenner, lopen we een Almenrunde om te zien wat er over is van

de oude ambachtelijke eetcultuur. Maar voor we omhoog gaan, stoppen we in het dorpje Navis bij de familie Hörtnagl, die sterke drank destilleert. Er zijn in deze dalen nog tientallen lie� ebbers die daar hun vrije tijd in steken en Franz en zijn dochter Viktoria beheersen het vak tot in de perfectie.

Noem ‘Edelbrand’ geen schnaps!Het stoken van drank heet hier brennen en het resultaat dat een chef-stoker aflevert, is Edelbrand. En dat is veel ver� jnder dan de massaschnaps die je in de winkels kunt kopen. Met de nodige humor legt Viktoria uit hoe het werkt. De basis bestaat uit eersteklas fruit, geduld voor het gistingsproces, een goede koperen ketel en wat meetapparatuur. De rechten om drank te stoken gaan hier soms nog terug tot Maria Theresia, uit het midden van de 18e eeuw. Wie minder gelukkig is moet een vergunning aanvragen en krijgt te maken met regeltjes, heel veel regeltjes. Die regeltjes hebben natuurlijk hun grond in de bescherming van de volksgezondheid en, hoe kan het anders, in de belastingwet. Want ook in Oostenrijk pro� teert de overheid mee van de behoe� e aan alcohol.

We bewonderen de grote ketel, die samen met de voorraden het hele souterrain van het huis in beslag neemt. Daar stuiten we ook op de hobby van moeder Hörtnagl: het maken van likeur. Na het

a� appen van de ‘voorloop’ (pas op, dit is de gi� ige methanol!) en de ‘middenloop’ met de Edelbrand, volgt de ‘naloop’, waarin goede alcohol zonder smaak wordt opgevangen. Die alcohol is uitstekend geschikt om allerlei soorten likeur mee te maken. In de woorden van onze gids: “Brennen macht der Papa, die Likeuren macht die Mama, trinken und vermarkten macht Viktoria.” Een kijkje in de tuin laat trouwens nog een andere hobby van de familie zien: hun bijenkasten leveren prima honing van alpenbloemen.

Een stukje Holland op de almMet een heupflesje Birnenbrand op zak gaan we, totaal nuchter, verder het dal in. Daar begint onze wandeling naar de eerste alm, sinds 1628 het domein van de familie Peer. Karl Peer woont zomer en winter in een huis achter de oude hut en maakt daar kaas. Dat doet hij in een Hollands exportproduct: een grote roestvrijstalen kaasketel. Zijn kazen liggen te rijpen in de ruimte naast de ketel.

Eeuwenlang verbouwen boeren in de Alpen hun eigen voedsel. Daarbij hoort de verwerking tot ambachtelijke producten, zoals kaas en worst, maar ook (sterke) drank. Wat is daar van over in de 21e eeuw? Hoogtelijn ging op onderzoek in Tirol.

Oostenrijks ambacht

Almenkaas en Edelbrand

40 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST EN FOTO’S ICO KLOPPENBURG

Karl Peer toont zijn verse kazen.

HL0216_r391_thema_opdealm.indd 40 21-03-16 09:32


THEMA DE BERGKEUKEN

Hij laat zien hoe de kaas wordt gemaakt en aan welke strenge eisen je, ook als kleine almenboer, moet voldoen om je kaas te mogen verkopen. Eigenlijk wil Karl het hele proces zo eenvoudig mogelijk houden. Dat levert regelmatig een spagaat op tussen traditie, regelgeving en moderne technologie. De traditie wil dat de dingen worden gedaan zoals ze altijd werden gedaan. De regelgeving eist dat heel veel hygiënische voorschri� en worden gevolgd. En de moderne techniek maakt zaken soms ook weer eenvoudiger, zoals geldt voor de grote zonnepanelen die Karl gebruikt.

Wie wil overleven op de alm moet ook een baan in het dorp hebben of, zoals Karl, een horecagelegenheid uitbaten. Maar ook dan is creativiteit een must! Zo organiseert hij ’s winters een Genuss-wintertriathlon: op sneeuwschoenen uit het dal naar de hut, lekker eten en met een slee weer naar beneden. Voor we vertrekken, zitten we aan de oude stamtafel waar alle gasten hun namen in mogen krassen. We drinken goede ko� e, met als verrassing zelfgemaakte chocolade. En ook die smaakt geweldig!

Gezin op de almVolgende stop op de almenronde is bij de Stöcklalm, waar de familie Halder ’s zomers een boerenbedrijf en horeca runt. Voor de kinderen betekent dat: veel samen optrekken en weinig mogelijk-heden om even bij vriendjes te gaan spelen. Vandaag is het warm en willen ze graag naar het zwembad. Een onderneming waarvoor het een en ander moet worden georganiseerd. Gelukkig lijdt de bediening daar niet onder en krijgen we verrukkelijke Kaiser-schmarrn voorgeschoteld. Dat smaakt voortre� elijk, maar het kost wel de nodige moeite om weer op gang te komen…

Als afsluiting van de ronde bezoeken we Helga Hager, op de Nocker-alm. Die ligt op ruim 1800 meter hoogte aan het einde van het

Valsertal. Helga woont hier ’s zomers met haar geiten, maakt kaas en onderhoudt de alm. Dit is de ultieme plek om tot rust te komen en te genieten van de avondzon, die de alm nog lang beschijnt. We doen dat met koele witte wijn (kwaliteit ver boven onze stand) en verse geitenkaas van de alm. En hoe dat smaakt, is met geen pen te beschrijven.

GebiedVoor ons onderzoek naar eten en drinken op de alm waren we in het Tiroler Wipptal, het dal dat van Innsbruck naar de Brenner loopt. De zijdalen van het Wipptal zijn verrassend rustig en authentiek. St. Jodok verdiende niet voor niets het predicaat Bergsteigerdorf. De dalen zijn uitstekend geschikt voor het maken van bergwandelingen, sneeuw-schoenwandelingen en toerskitochten. En voor het genieten van het almleven!

RouteHet Wipptal ligt op ruim 900 kilometer rijden van Utrecht, maar St. Jodok is ook per trein goed bereikbaar. Ter plekke rijden bussen of kun je een e-bike huren voor moeiteloos vervoer.

Meer informatieWil je meer lezen over de sportieve mogelijkheden in het Wipptal? Lees dan het verhaal over de Peter Habeler ronde in Hoogtelijn #1-2015, pag. 26 (kan ook online via hoogtelijn.nl, klik op de eerste cover van 2015) of het winterverhaal in Hoogtelijn #5-2013, pag. 16 (online via hoogtelijn.nl, klik op de laatste cover van 2013). Meer informatie over Helga’s alm vind je op helgasalm.at.

Eten en drinken op de alm

Kaiserschmarrn op de Stöcklalm.

Verse geitenkaas bij Helga Hager.

De koperen destilleerketel van de familie Hörtnagl.Viktoria Hör tnagl legt uit.

HL0216_r391_thema_opdealm.indd 41 21-03-16 09:32

markt

& m

ater

i� l

Eten en drinken, voor velen een favoriete activiteit. Als je in de bergen je potje wilt koken, loop je tegen iets meer logistieke en praktische dingen aan dan wanneer je thuis in de keuken staat. Gelukkig komen er steeds meer handige dingen op de markt die het koken-op-hoogte gemakkelijker maken.

42 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST SIETO VAN DER HEIDE

ETEN EN DRINKEN

Slow cooking Regelmatig neem ik een gasstel van Jetboil mee de bergen in, maar alleen als ik sneeuw moet smelten voor water of als ik water wil koken. De vorm van het pannetje leende zich namelijk niet helemaal voor ‘echt’ koken. Tot nu. Jetboil hee� namelijk de MiniMo zo ontworpen dat je er lekker mee kunt ‘slow cooken’. Zet het pannetje op een laag vuurtje en pruttelen maar.€ 149,95 (jetboil.com)

Spoon + fork = spork Een opgewarmde pasta met saus eet je niet zo makkelijk met je handen. Ik neem voor een trektocht altijd mijn aluminium Alpha Light Long Spork van Sea To Summit mee, maar er zijn ook mensen die zweren bij de Light My Fire Spork. Van die laatste is er de Original, van kunststof, en er is een titanium variant – sterk en licht (en wel wat duurder).€ 7,95 Sea To Summit (seatosummit.com ) € 1,95 Light My Fire Original (lightmy� re.com)

Alleen warm water toevoegen Adventure Food is gevriesdroogd voedsel uit Nederland.

Veel mensen die trektochten maken, hebben vast hun beroemde Pasta Bolognese al eens bereid. Maar: er is meer dan Adventure Food. Lyo Food bijvoorbeeld, dat in Duitsland

wordt gemaakt. Dat merk wint snel aan populariteit en hee� diverse prijzen gewonnen, waaronder een Outdoor Show

Gold Award. Het is lastig te tippen welke smaak het lekkerst is, want smaken verschillen nu eenmaal. Probeer daarom

deze, maar ook andere merken en maaltijden voor je een paar weken de wildernis in trekt!

€ 5,35 Adventure Food (adventurefood.com )€ 6,89 Lyo Food (lyofood.com)

Hartkeks Voor de oudere garde hebben deze Hartkeks waarschijnlijk geen verdere toelichting nodig. Harde tarwekoeken waarop je een halve dag actief kunt zijn. Luchtdicht verpakt en makkelijk weg te stoppen in je rugzak. € 0,85 (bever.nl)

HL0216_r10_thema_menm.indd 42 21-03-16 09:33


Gouwe ouw

eTHEMA DE BERGKEUKEN

Gällivare, augustus 1991. Acht graden, gelukkig boven nul, en de Zweedse dames flaneren in rokjes door de hoofd-straat omdat het zomer is. Brrr. Wij wachten op onze � etsen die nog niet zijn gearriveerd met de trein. Een dag de tijd doden in dit slaperige provinciestadje, 100 kilometer boven de poolcirkel. Uit verveling bezoeken we een paar winkels en gaan we over tot een impulsaankoop. We investeren in een aluminium keteltje van een halve liter van het merk Trangia. Hadden we een keteltje nodig? Nee, natuurlijk. Water koken kan heel goed in een pannetje en wie met meer dan 20 kilo bagage gaat wandelen in Sarek zit niet te wachten op overbodige bagage. Toch stel ik 25 jaar later tevreden vast dat er impulsaankopen zijn waarvan je nooit spijt krijgt. En dit is er zo één! Nooit meer rijstkorrels in of kerriesmaak aan de thee. Een korte kooktijd door het deksel, maar vooral door de precies afgepaste hoeveelheid water. Niet meer morsen dankzij het � jne schenktuitje. En als bonus een prima opbergplek voor het � lmkokertje met afwasmiddel en de bijbehorende schuurspons. Oké, de isolatie van het hengseltje is een beetje verbrand en het aluminium is her en der gebutst. Die littekens maken ons keteltje alleen maar waardevoller.

Samen met gastankje, branderkop, thee en ko� e ligt het keteltje onder de voorstoel van onze auto te wachten op een moment dat we onderweg zijn en zin hebben in een bakje. “Ik ben er klaar voor!”, kun je hem horen roepen als je goed luistert. En het mooie is: het keteltje is nog gewoon in productie. Op trangia.se zie ik dat het de prozaïsche naam 200325 draagt. De tekst erbij? “Kettle 0.6 litre in aluminium, low model. Fits all Trangia stoves in series 27. Weight 140 g. Dimensions: Ø134 mm x H67 mm.” Meer woorden willen ze er bij Trangia niet aan vuil maken. En dat hoe� ook niet.

Ico KloppenburgAllround bergsporterNKBV-lid sinds 1983

Gebruik jij ook onverwoestbaar bergsportmateriaal dat de tand des tijds hee� doorstaan? Mail het ons! [email protected].

Keteltje met littekens

Extreem koken Je kunt niet overal koken met een

gasbrander. Natuurlijk, op de camping, bij de hut en zelfs op

hoogte lukt het nog aardig. Maar als het echt koud wordt, dan kook

je beter met vaste brandstof. Primus maakt mooie kooktoestellen, zoals de OmniFuel. Maar die doen niet zo veel zonder brandstof. Vandaar dat

ze ook deze Fuel Bottle voor vaste brandstof maken.

€ 19,95 (primuscamping.com)

Handig drinken Genoeg drinken is belangrijk als je sport. Neem daarom altijd voldoende water of ander drinken mee. De Nalgene Wide Mouth fles is erg handig; je vult hem gemakkelijk en dankzij het kunststof brand je niet je lippen als de inhoud heet is. Er zijn diverse accessoires te krijgen, zoals isolatiehoezen en � lters. Deze fles is de Nalgene 500 ml.€ 8,45 (nalgene.com)

Bakkie doen? Op pagina 26 in deze Hoogtelijn kun

je lezen over verschillende soorten ko� e voor onderweg. Ik drink mijn

ko� e bij voorkeur warm, maar als je onderweg bent, kan dat lastig zijn.

De Forge Vacuum isolatiemok van Camelbak helpt je door je drank zes

uur warm (of juist koud) te houden. Je kunt direct uit de mok drinken, dus je

hoe� geen losse beker mee te nemen. 500 ml: € 29,95 (camelbak.com)

HL0216_r10_thema_menm.indd 43 21-03-16 09:33

Mijn vroegste herinneringen aan kaasfondue zijn wat vaag, maar ik geloof dat we het thuis af en toe aten. Ik herinner me een spel van goudgele draden, des te aantrekkelijker

omdat ik als jochie alle Asterix-strips uit mijn hoofd kende. Later in mijn leven kwam ik de kaasfondue eigenlijk alleen tegen op de ski- pistes waar deze zich prima verdroeg met de geleverde inspanning. Van andere bergsporttrips, de vele hoogtewandelingen, herinner ik

Wie ‘kaasfondue’ intikt in een zoekmachine krijgt een onwaarschijnlijke hoeveelheid treffers en verdwaalt in de vele beschikbare recepten, waarin je de grote lijn desondanks eenvoudig kunt ontdekken: eigen kaas eerst. Elke streek, winkel, leverancier of supermarkt suggereert een kaasfondue van zijn lokale kaas. Die is immers het lekkerst. Ook wordt duidelijk dat wie wat meer wil weten over de oorsprong en geschiedenis van de kaasfondue, internet niet zaligmakend is. De verschillende verhalen spreken elkaar meestal tegen. Het is daarom tijd om ons te verdiepen in de draderige wereld van de kaasfondue.

Eigen kaas eerstDe geheime wereld van de kaasfondue

44 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST EN FOTO’S IVAR SCHUTE

La Fondue, een schilderij uit 1992 van Marcel Wibault (1904-1998).

me geen kaasfondue, niet één keer. En omdat ik al een tijdje niet meer ski, is het tijd voor een hernieuwde kennismaking. Ik ga op zoek naar een restaurant dat is gespecialiseerd in kaasfondue.

De proef op de somIk schuif aan een tafel in restaurant Helvetia, waar men getuige het uithangbord de Alpenländische Küche serveert: “Immer eine

HL0216_r392_thema_fondue.indd 44 21-03-16 09:33


THEMA DE BERGKEUKEN

WijntipDe wijn die in de kaasfondue gaat, lijkt niet zo veel uit te maken. Dit kan prima met goedkope witte huiswijn. Grüner Veltliner is een goede wijn erdoor, maar ook ernaast. De keuze van de wijn die bij de kaasfondue wordt gedronken, luistert wat nauwer: Pinot Blanc of Riesling. Tip van een fan: een Oostenrijkse Weisser Burgunder.

(Bron: henribloem.nl)

Foto

swiss-image.ch

gesellige Angelegenheit die sich nicht solo verträgt.” Bij het binnenkomen overzien we een lampenkapjesinterieur met stoelen met zo’n ongemakkelijke rieten zitting. De rood-wit geblokte blouse van de serveerster past mooi bij het tafelkleedje, een waarneming die tot nadenken stemt. We manoeuvreren ons naar een krap tafeltje op een verhoging achter in het restaurant en bestellen zonder enige omhaal de kaasfondue, die volgens de kaart uit drie kazen bestaat, gemengd met witte wijn, kirsch en – naar blijkt – grote brokken knoflook. Erbij worden brood, salade en ingemaakte groente geserveerd. Als begeleidende wijn beveelt men Chasselas aan, een echte Zwitserse fonduewijn, licht zoet en bloemig. Ik vraag welke drie kazen voor de kaasfondue worden gebruikt. Dit blijken Appenzeller, Gruyère en Emmentaler te zijn, maar de kok is niet bereid de verhouding tussen deze drie te onthullen.

Korte tijd later staat de zware metalen fonduepan op tafel waarin de gele brij ons vrolijk toepruttelt. Wat direct opvalt, is dat de fondue sterk schuimt. Het smaakt ook wollig, met bubbels zou ik zeggen. Inmiddels weet ik dat soms champagne wordt gebruikt, immers ook een witte wijn. Andere koks gebruiken hiervoor natriumbicarbonaat. De ober wil op mijn vraag hiernaar echter geen bevestiging geven. Kaasfondue is in restaurant Helvetia beroepsgeheim.We spiesen een stukje brood op de vork en hopen op kaasdraden, toch een groot deel van de lol, maar met dit schuimige spul werkt dat van geen kanten. Ongeveer halverwege verandert dat, de schuimigheid verdwijnt en de draden worden snel zo lang dat we ze met de vingers moeten lostrekken. Inmiddels is er een glas kirsch op tafel gezet om het stukje brood in te dopen voordat dit de kaas ingaat, iets dat een felle smaak van alcohol oplevert. Plichtmatig eten we de pan leeg, hetgeen je – ook een vertrouwde herinnering – altijd net op het punt brengt dat je denkt, had ik maar iets minder gegeten’. Al met al is het traditioneel wat de klok slaat, misschien wel precies wat we zoeken.

Traditioneel?‘Traditioneel’ is misschien niet het woord dat bij kaasfondue past. Wie denkt dat dit gerecht al honderden of zelfs duizenden jaren in de dalen van de Zwitserse Alpen wordt gegeten, komt van een koude kermis thuis. Een kleine literatuurstudie leert dat dit niet het geval is, of op zijn minst gecompliceerder ligt dan je zou verwachten. Een ding is zeker: de in Asterix en de Helvetiërs prominent voorkomende kaasfondue is een anachronisme. In de Romeinse tijd bestond er nog geen kaasfondue.Over de oorsprong van de kaasfondue doen verschillende verhalen de ronde. Herders zouden hun gebruik om warme kaas met brood

Asterix en de HelvetiërsIn Asterix en de Helvetiërs krijgen de dappere Galliërs het aan de stok met twee corpulente gouverneurs van wie Diplodocus, de gouveneur van Genova (Genève), zich amuseert met een orgie van kaasfondue. Degene die zijn eerste stukje brood verliest, krijgt vijf stokslagen, na de tweede twintig zweepslagen en na de derde wordt het slachto� er in het meer gegooid met een gewicht aan zijn voeten. Verderop in het verhaal, aan de oevers van hetzelfde meer, verzwelgt Obelix een enorme ketel kaasfondue en een vat wijn, wat hem tot het einde van het verhaal van verdere heldendaden uitschakelt.

Heston Blumenthals kaasfondueDe Brit Heston Blumenthal wordt al jaren beschouwd als een van de beste koks ter wereld. Hij maakt kaasfondue van half-om-half Gruyère en Comté, totaal 900 gram. • Meng de geraspte kaas met 15 g maïzena. • Breng een halve liter wijn met wat citroensap aan de kook en voeg hier beetje bij

beetje de kaas aan toe. • Hestons truc: maak van tevoren een smaakmaker, door aan 30 ml manzanillasherry

twee takjes tijm en drie gekneusde teentjes knoflook toe te voegen. Verwarm de sherry en laat het mengsel dan van het vuur af intrekken.

• Voeg de smaakmaker bij het kaas-wijnmengsel, tezamen met wat kruidnagels. (Bron: sbs.com.au)


#SALOMONRUNNINGSALOMON.COM

230X297_Hoogtelijn_mrt2016_S-LAB Trail.indd 1 21.03.2016 09:29:09Naamloos-12 1 21-03-16 10:19


THEMA DE BERGKEUKEN

te eten naar de dalen hebben gebracht, monniken zouden in de vastentijd kaas hebben laten smelten met melk om hun honger te stillen, of de boeren in de dalen smolten in de winter hun uitgedroogde en aangetaste kazen en vermengden deze met melk om nog iets te eten te hebben. Dergelijke verhalen hebben één ding gemeen: ze zijn romantisch en onbevestigd.

Anna Maria GessnerDat er in Zwitserland in de achttiende eeuw of zelfs iets eerder een soort kaasfondue bestond is wel zeker, om de simpele reden dat er recepten in kookboeken zijn teruggevonden. Het vroegste recept dateert uit 1699, teruggevonden in een kookboek dat verscheen in Zürich en werd geschreven door Anna Maria Gessner (in een bewerking van Albert Hauser). Gessner schrij� : “Thu ein halb glässlin voll wein in ein blatten und die glutpfann und thu geschabten oder zerrinnen feissen alten käss darein und lass ihn im wein kochen, biss er gantz zergangen und man den wein im kusten nit mehr gespürt”, een recept dat inderdaad sterk aan de hedendaagse kaasfondue doet denken. Echter, met Fondue de Fromage werd tot het einde van de negentiende eeuw een ander recept bedoeld, namelijk een soort roerei met kaas waaraan naar believen room of tru� el werd toegevoegd. Het recept in de vorm en naam zoals we dat nu kennen, met kaas en wijn en zonder ei, is teruggevonden in een kookboek van de Züricher huishoudschool uit 1885. Men veronderstelt dat de kaasfondue zijn oorsprong vindt in de Franse Pre-Alpen en het Franse deel van de Zwitserse Alpen. In weerwil van de romantische anekdotes is kaasfondue waarschijnlijk geen echt boerenbergeten, maar ontstond het eerder in de steden waar de gegoede kringen zich de relatief dure kazen zoals Gruyère konden veroorloven.

MarketingIn 1905 werd maïzena geïntroduceerd in Zwitserland, iets wat essentieel bleek te zijn voor het succes van de fondue. Het binden van het warme wijn- en kaasmengsel maakt het gerecht prettiger – en leuker – om te eten. In de twintigste eeuw, hoe kan het ook anders, is het eigenlijk de marketing die van kaasfondue, inmiddels toch een vergeten gerecht, een succesformule maakte.

De Schweizerische Käseunion stak veel energie in het populariseren van het gerecht en presenteerde het als een typisch Zwitsers gerecht, iets waar het land in al zijn verscheidenheid behoe� e aan had. Na de Tweede Wereldoorlog gaf de Käseunion fondue-sets aan het leger, waarna het recept tenslotte in kookboeken van het leger verscheen. Soldaten zouden het recept ‘mee naar huis hebben genomen’. Feit is, in de vij� iger jaren wanneer de eerste kant-en-klaarfondues verschijnen, wordt de kaasfondue uiteindelijk populair, een exclusief, speels en vrolijk gerecht. Het verhaal dat arme boeren in de Zwitserse bergdalen kaassoep maakten, legt het echter af tegen de agressieve marketing van de Zwitserse kaas-industrie. De moderne kaasfondue is achter een bureau bedacht.

Drie receptenOpvallend genoeg claimt elke streek zijn eigen ‘traditionele’ kaas-fondue. De verscheidenheid van kazen is hier debet aan. Wel is het basisrecept steeds hetzelfde: aan geraspte en gesmolten kaas wordt wijn (soms bier of champagne) toegevoegd, en bijna altijd kirsch en knoflook. De fondue wordt gebonden met bloem of maïzena en op smaak gebracht met peper en nootmuskaat. De fondue wordt warm gehouden op een rechaud en met stukjes brood gegeten. Wat de kazen betre� , wordt in Franstalig Zwitserland bijvoorbeeld Gruyère gebruikt of Vacherin, in Duitstalig Zwitserland eerder Emmentaler of Appenzeller. Maar de lijst met gebruikte kazen is veel langer: Tilsiter, Comté, Beaufort, Gouda, et cetera. Combinaties van kazen zijn eerder regel dan uitzondering.

Beierse kaasfondue met bier• Gebruik half-om-half geraspte Gruyère en Emmentaler,

in totaal 800 g . • Wrijf de pan in met knoflook en breng hierin 400 ml bier

(Beierse pils) met peper op een zacht vuurtje aan de kook. • Voeg beetje bij beetje de kaas toe en bind het met een

mengsel van maïzena en cognac. (Bron: Filarski, 1966. De Zwitserse keuken.

Uitgeverij Van Dishoeck, Bussum)

Nol Filarski verzamelde fonduerecepten in De Zwitserse keuken. Met tekeningen van Rein van Looy uit 1965.

k� sfondue wandelingNatuurlijk bestaat er zoiets als de Fondue-Weg, Fondue in der freien Natur, een echte kaasfonduewandeling. De wandeling start in Schönried, in het Berner Oberland vlakbij Gstaad. Bij de melkfabriek haal je je fonduerugzakje op met alle toebehoren (de tru� elfondue is wat duurder), waarna het omhoog gaat met de kabelbaan en de wandeling volgt. Je nuttigt de fondue in de vrije natuur en de rugzak met de vuile rommel geef je daarna af in het dalstation. Kijk voor meer informatie op fondueweg.ch/f_weg/fondueweg.asp.

Maasdammer gatenkaasfondue• Breng 300 ml wijn met wat citroensap en knoflook aan

de kook. • Rasp een mengsel van Cantal, Comté en Maasdammer

gatenkaas, van elk 250 g en voeg dit al roerend beetje bij beetje aan de wijn toe.

• Bind dit met een mengsel van maïzena en kirsch. • Breng de fondue op smaak met peper, nootmuskaat

en eventueel citroensap. (Bron: francescakookt.nl)


Een broodmagere man in een geruit overhemd loopt het basiskamp binnen. Verbande kop, grijze baard; opvallende, grijze ogen. “Dit was hem dan”, zegt hij met een Amsterdams

accent. Zijn twee wandelstokken plant hij voor zich in de grond. Iemand geeft van buiten het beeld een mok dampende thee aan. “Dat was dus de laatste keer.” Evert Wesker, op dat moment 61 jaar, is net afgedaald uit Kamp 1 op Cho Oyu. Hij is moe, afgepeigerd, heeft een hongerklop. Hij heeft net besloten – misschien is ‘ontdekt’ een beter woord – dat dit zijn laatste expeditie naar een Himalayareus is, een moment dat werd vastgelegd door documentairemaker Geertjan Lassche in de bekroonde film Hemelbestormers.Het is nog net niet het eind van een tijdperk, maar het scheelt weinig. De expeditiecarrière van Wesker bestrijkt meer dan dertig jaar. De Gasherbrum, drie keer Cho Oyu, Makalu, Mount Everest en een hele waslijst trekkings en tochten op zes- en

zevenduizenders. Daarnaast maakte hij skitochten in Arctisch Canada en Groenland, deed hij een solo-oversteek op het Groenlandse zee-ijs en maakte hij verschillende lange solo-skitochten door Finland. Niet gek voor iemand die zichzelf steevast omschrijft als een “pathologische kruk met zeer beperkt atletisch vermogen.” “Ik ben geen topsporter, maar ik ben wel vrij taai en ik acclimatiseer erg snel. Dat komt in Nepal goed van pas. Je moet me alleen niet vragen een 5+ voor te klimmen. En als ik een 5+ moet naklimmen, heb je een zekeraar nodig met verdomd sterke armen.”

KletskousWesker is in een paar woorden te omschrijven: nuchter en analytisch en vooral breedsprakig. In Hemelbestormers stelt hij zichzelf voor als high altitude chatterbox, een kletskous op grote hoogte. Stel hem een simpele vraag – was Cho Oyu echt

Alpinist en avonturier Evert Wesker

Expedities brachten Evert Wesker van Denali naar Mount Everest en van het zee-ijs van Groenland naar de flanken van Cho Oyu. Niet gek voor iemand die zichzelf steevast omschrijft als ‘een pathologische kruk met zeer beperkt

atletisch vermogen.’ Twee jaar geleden klom hij voor het laatst op een achtduizender. ‘Ik ben nu 63, het houdt een keer op.’

‘Ik kreeg vrij letterlijk een tik op m’n vingers’

48 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST ERNST ARBOUW | FOTO’S LAURENS AAIJ

HL0216_r40_interview.indd 48 21-03-16 09:34


‘Misschien ben ik wel iets te flegmatiek’



je laatste expeditie? – en je krijgt zeer uitgebreid antwoord, met een stap-voor-stap analyse van stijgsnelheid, hoogte, rustpols, weersomstandigheden en het tijdstip dat de zon ondergaat. “Sommige mensen drukken misschien iets harder door naar de top, maar als je in de Himalaya een misrekening maakt, staat die magere gast met de zeis vrij snel voor je klaar. Ik heb weinig zin om onderweg naar de top in een routemarkering te veranderen.” De conclusie tekent zijn manier van praten: breedsprakig en tegelijk recht voor z’n raap. Of zo je wilt: Amsterdams. Als Wesker vertelt, gaat het niet over vallende stenen, maar over stenen die “lazeren”, “flikkeren” of “pleuren”, en als zo’n steen dan lazert of pleurt, dan krijg je hem niet op je hoofd maar “voor je donder”.

Verscholen achter die Amsterdamse directheid ligt een belangrijke kwaliteit: Wesker is onverstoorbaar zichzelf. In een van de sleutel-scènes van Hemelbestormers zit het hele team – expeditieleider Wilco van Rooijen, René de Bos en alle deelnemers – in de keuken-tent in het basiskamp. Er hangt een stekelige sfeer. Een dag eerder hebben Van Rooijen en zijn kompaan Cas van de Gevel tegen eerdere afspraken in een toppoging gedaan. Hun redenering is simpel: het was schitterend weer, je krijgt spijt als je het niet doet. Dat is tegen het zere been van een aantal deelnemers, die vinden dat Van Rooijen zich aan zijn verantwoordelijkheid heeft onttrokken. Het gesprek aan tafel verloopt stroef. Wesker staat

iets van het gedoe verwijderd, licht gebogen, met zijn armen gekruist voor z’n borst. Als hij spreekt, luistert iedereen. Uit zijn commentaar blijkt dat hij zich scherp bewust is van de aanwezigheid van de filmmaker: laten we nou eens proberen om niet op de buitenwereld over te komen als een stel ruziënde klimmers. En dan, helemaal als zichzelf, zonder verder nog rekening te houden met de camera: “Dat is het bekende cliché in de pers waar ik een zak schijt van krijg.”

Toppoging“Er was redelijk wat wrijving”, legt Wesker uit. “Een van de jongens was afgedaald naar kamp anderhalf, maar die had dus geen aansteker bij zich. Een beetje een stommiteit natuurlijk. Een deel van de groep vond dat Wilco zich daar als expeditieleider over had moeten ontfermen. Maar ja, Wilco zat hoger op die berg en dacht: verdorie, straks krijgen we geen kans meer, het is nu goed weer.”Hoe kijkt hij nu, los van het clichébeeld van kibbelende klimmers, naar de situatie? “Ik sta er een beetje ambivalent tegenover. In 1988 maakte ik iets soortgelijks mee, ook op Cho Oyu. Toen hebben we met een aantal mensen, onder wie trouwens ook René, een toppoging gedaan. De toenmalige expeditieleider was daar niet bij, dus die was achteraf pissig, want hij vond – nou ja: wopwopwopwop, blabla – vul zelf maar in. Dit was een soortgelijk geintje. Zij zaten bovenop die berg en dachten: hup, we gaan het gewoon proberen.

‘Ik zag allemaal witte vingertoppen;

foute boel’



Alleen was Wilco’s positie natuurlijk net iets anders, omdat hij hier de expeditieleider was.”

SolotochtenNaast alle expedities in de Himalaya maakte Wesker een paar opvallende solotochten. Vier keer trok hij ’s winters op ski’s door Finland; in 1996 maakt hij een solotocht langs de westkust van Groenland, van Uummannaq naar Ilulissat, een afstand van ongeveer 150 kilometer, deels over het zee-ijs. “Ik kreeg niemand mee, dus toen ben ik maar in m’n eentje gegaan”, zegt hij droog. “Van tevoren heb ik nog wel even nagevraagd hoe groot de kans was om een ijsbeer tegen te komen. Aan de westkust is die kans vrij klein, anders had ik het niet gedaan. Ik heb weinig zin om ’s nachts wakker te worden omdat een beer z’n snuit in m’n tent steekt: hallo, hier ben ik – groot wit en wollig.”Twee weken was Wesker onderweg, deels over het ijs, deels over land, door breed uitgesleten valleien. “In 1993 en 1994 ben ik ook op Groenland geweest. Toen heb ik eens goed opgelet hoe die lokale jongens hun weg vinden op het zee-ijs. Als je ergens een donkere plek ziet op de wolken, dan is daar open zee, en dan weet je dat je daar niet heen moet. Dat soort dingen.” Het belangrijkste gevaar van een tocht over het zee-ijs zijn zogeheten leads, scheuren die soms door een flinterdun ijslaagje aan het oog zijn onttrokken. “Als je ergens door het ijs

1983: Pakistan, Karakoramgebergte, Gorogondo Peak (5650 m).1984: Nepal, Langtang Himal, over de Ganja La (5100 m).1985: Nepal, Kumbakharna Himal, Kangchungtse (7680 m).1986: Alaska, Denali (6195 m).1987: Nepal, Annapurna Himal, Fluted Peak (6500 m, gekomen tot 5600 m, slecht weer).1988: Pakistan, Karakoram, Gasherbrum II (8050 m, gekomen tot 6400 m, val).1989: Finland, Noord-Lapland, langlauftocht.1989: India, Kashmir Himalaya, Nun-Kun (7000 m, gekomen tot 6200 m, slecht weer).1990: Canada, Baffin Island, langlauf-/sledehondentocht.1990: Marokko, wandeling in het Atlasgebergte.1991: Nepal, Khumbakarna Himal, hoogalpiene tocht, Westcol (6100 m).1992: Nepal, Mount Everest (8848 m, gekomen tot 8200 m).1993: Groenland, Jacobshavn-Ummannaq, langlauf-/sledehondentocht.1993: Nepal, Dhaulagiri Himal, Damphus Peak (6000 m).1994: Groenland, Jacobshavn-Uummannaq, langlauf-/sledehondentocht.1994: Bhutan, zeer fraaie wandeling door bergen (hoogste punt 5200 m).1995: Nepal, Makalu-expeditie (8463 m, hoogste punt 6850 m, zeer slechte sneeuwcondities).1996: Solotocht op Groenland.1996: Nepal, wandeling langs Kangchenjunga (hoogste punt 5600 m).1997: Nepal, rondje Khumbu (hoogste punt, 5850 m, boven Tashi Labtsa).1998: China/Tibet, Cho Oyu (8201 m, gekomen tot 7900 m).1999: Nepal, Dorje Lhakpa (6966 m, hoogste punt 6200 m, zeer hard ijs, tijdverlies).2000: Finland, langlauftochten Noord-Lapland, deels solo.2000: Nepal, East- en Westcol en Mera Peak (6480 meter).2001: Nepal, variant Annapurnaronde, met lus naar het noorden.2002: Nepal, wandeling met verkennend karakter tussen Kangchenjunga en Arun.2003: Finland, sololanglauftocht Noord-Lapland.2003: Nepal, Jugal Himal, Naye Kanga (tot ca. 5700 m) en Tilmans’ Col (5200 m).2004: Finland, Noord-Lapland, sololanglauftocht.2004: Pakistan, Karakoram gebergte, Baltoro & Gorogondo gletsjer (5700 m, pas).2005: China/Tibet, expeditie Cho Oyu .2006: Finland, sololanglauftocht Noord-Lapland.2006: Nepal, rondje Khumbu, poging op Lobuche East mislukt (5400 meter).2007: Noorwegen, langlauftocht door Rondane Nationaal Park.2007: Bhutan, hoogste punt 5200 meter.2008: Nepal, wandeling via het Rolwalingdal over de Tashi Labtsa (bijna 5800 m).2009: Finland, langlauftocht Noord-Lapland.2009: Nepal, wandeling naar Mustang, terug over de Saribung pas (ruim 6000 m).2010: Pakistan, de grote Karakoramtraverse over Hispar, Biafo en Baltorogletsjer.2010: Nepal, Mera Peak, Amphu Labtsa, Island Peak (circa 6200 m).2011: Nepal, integrale doorsteek door Dolpo.2012: Nepal, verkenning in Ganesh Himal en tocht in Langtang/Helambu (over Ganja La).2013: Nepal, doorsteek via Rara Lake, Mugu en Dolpo (acht +5000 m-passen).2014: Cho Oyu-expeditie. Laatste poging op een achtduizender.2015: Nepal, doorsteek Dorpathan – Lower en Upper Dolpo – Mustang, uitloop via

Annapurna trail (hoogste pas circa 5550 m).2016: India, tocht over de bevroren Zanskar.

Wie is... Evert WeskerEvert Wesker kreeg begin jaren tachtig een foldertje voor een trekking naar Gorogondo Peak in de Karakoram in handen. Hij schreef zich in en in de zomer van 1983 vertrok hij richting Pakistan. Het jaar daarna maakte hij opnieuw een trekking, dit keer over de Ganja La (5100 meter) in Nepal. Nog een jaar later ging hij met onder meer Ronald Naar op expeditie naar de 7680 meter hoge Kangchungste in het oosten van Nepal. Sindsdien maakte hij bijna veertig andere tochten, van een soloreis over het Groenlandse zee-ijs tot een expeditie naar Mount Everest, waar hij tot 8200 meter kwam. Wesker is gepensioneerd chemisch technoloog en woont in Amsterdam-Noord.


Free Suunto Movescount App - learn more on suunto.com/movescountapp

SUUNTO TRAVERSEGO EXPLORE Curiosity drives us to seek out and discover new places, but it’s the confidence of finding our way that encourages us to step off the beaten path. Suunto Traverse is your ideal companion on treks in the wild. Plan your route in Movescount.com with topographic maps and stay on course with the GPS/GLONASS navigation. The powerful battery of Suunto Traverse keeps you exploring hour after hour.

CONQUER NEWTERRITORY

Approach, Mountaineering and Mountain Running

www.lasportiva.com • Become a La Sportiva fan

@lasportivatwitt

LA SP

ORTIV

A® is

a tra

dem

ark o

f the

shoe

man

ufac

turin

g co

mpa

ny “L

a Spo

rtiva

S.p.

A” lo

cate

d in

Italy

(TN)

Naamloos-5 1 21-03-16 09:28


heen gaat, is het heel snel afgelopen. Zeker als je alleen bent.” Wesker vertelt hoe hij op een bepaald moment aan de rand van een half dichtgevroren scheur stond. “Een dun laagje ondergesneeuwd ijs. Dan moet je zoeken waar het stevige zee-ijs zit en dan met de punt en de achterkant van je ski op het stevige ijs snel doorstappen. Mijn slee ging het wak in, maar dat is zo’n kunststof ding, die blijft gelukkig drijven.” En dan, met meer dan wat understatement: “Dat was wel een moment dat ik dacht: nu moet ik een beetje opletten.”

Tijdens de tocht kreeg Wesker te maken met enorme temperatuur-verschillen, van min 38 (“Met 20 kilometer per uur wind. Vooral erg vervelend als je je kont wil afvegen…”) tot plus acht. “Gelukkig was ik toen bijna van het ijs af. Ik dacht: nou wordt het gevaarlijk; tijd om heel snel weg te wezen.”

Een beetje koudIJsberen, scheurend ijs, een wak waarin je slee verdwijnt en een gevoelstemperatuur die zakt tot min vijftig – Wesker vertelt het allemaal vrij achteloos. “Ik ben nogal flegmatiek”, zegt hij. Ter illustratie vertelt hij hoe tijdens een trekking “wat stenen omlaag kwamen”. “Iedereen rende in paniek alle kanten op. Liepen ze te brullen: ‘Wééééskééér, wegwezen!’ Maar ja, ik dacht: ik blijf maar even staan. Eerst even zien of er eentje mijn kant op komt. Straks ren ik ergens naar toe, flikkert net daar een steen neer.”

“Misschien ben ik ook wel iets te flegmatiek.” Wesker vertelt hoe hij in 1990 tijdens een beklimming van Mont Blanc in problemen kwam door zijn flegmatieke – misschien in dit geval zelfs een

beetje achteloze – grondhouding. “Ik had helemaal de verkeerde handschoenen mee. Ik dacht: ik heb Kangchungtse beklommen, ik heb McKinley beklommen, wat kan me op Mont Blanc nou gebeuren? Maar dat viel even tegen.” Onderweg naar de top zakte de temperatuur naar min vijftien, terwijl de wind aanwakkerde naar 120 kilometer per uur. “Ik deed m’n handschoenen uit en ik zag allemaal witte vingertoppen. Ik dacht: ho, foute boel.” Hij noemt het een “dom rotgeintje”, maar wel een dom rotgeintje dat hem uiteindelijk een vingertop kostte. “Het was die dag stervenskoud, maar ik dacht: ja, gut, het is wel eens vaker een beetje koud. Ik heb nooit gemerkt dat m’n vingers bevroren waren. Eigen stomme rotschuld. Ik heb vrij letterlijk een tik op m’n vingers gehad.”

Laatste expeditieDe Cho Oyu was echt Weskers laatste expeditie. (“Ik ben 63, het houdt een keer op.”) Baalt hij niet dat hij in al die jaren nooit op de top van een achtduizender heeft gestaan? “Ik ben niet iemand die erg onder de indruk is van een niet gehaalde top. Soms lukken dingen niet. Tsja. Dan sta je even te balen en dan ga je verder. In 1985 stond ik op de top van de Kangchungste en een jaar later op Mount McKinley en daarna heb ik heel vaak net niet op de top gestaan. Everest in 1992: net niet. Cho Oyu in 1998: net niet. En zo nog een paar keer. Allemaal net niet. In 1998 kwam ik op Cho Oyu tot 7900 meter. Katja Staartjes zat honderd, honderdvijftig meter boven me, die ging wel door naar de top. Nou ja, dan haal je het niet. Nou en?” Hij haalt zijn schouders op: “Ik heb er wel schitterende foto’s aan overgehouden.”

‘Dan haal je de top niet, nou en?’


Vanaf Ranalt gaat het in anderhalf uur naar de imposante Grawa-waterval, zeker een van de hoogtepunten van de WildeWasserWeg. Het is de breedste waterval van de

oostelijke Alpen en een natuurmonument. Je kunt de waterval in al haar glorie bekijken vanaf een platform dat er precies onder is gebouwd. Vanaf de weg, de start van de tweede etappe, is een obstakelvrij pad naar het platform gemaakt, waardoor ook mensen die slecht ter been zijn er kunnen komen. De watermist van de waterval die het platform bereikt, schijnt een helende werking te hebben. Verfrissend is het zeker!

De tweede etappe voert verder omhoog tot op de Sulzenalm, waar je de ruim 200 meter hoge Sulzenaufall kunt zien, een mooie waterval met wild opstuivend water. Hier klim ik verder omhoog,

In 2015 is er een nieuw deel van de WildeWasserWeg geopend, een wandeling die je in een dag kunt doen en die je langs verschillende soorten wild water, zoals meertjes, stroompjes, rivieren en watervallen voert. Het deel van de route dat net open is, is de eerste etappe in de Ruetz Katarakt. Hier wordt de Ruetz met alle kracht door een nauwe kloof gejaagd, waardoor het water daar misschien nog wel op zijn wildst is.

Spe� erende wandelingSpe� erende WildeWasserWeg in het Stubaital

54 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST EN FOTO’S SIETO VAN DER HEIDE

tot ik bij de Sulzenauhütte kom, waar ik een lekker soepje neem om het verloren vocht en zout aan te vullen. Vanaf de hut start de derde etappe, naar de Sulzenaugletsjer; helaas is er van de gletsjer nog maar weinig over. Dan kun je kiezen voor een kleine omweg die naar het Blaue Lacke gaat, een prachtig blauw meertje. Vanaf daar is het dan nog een stukje wandelen naar de voet van de gletsjer, de oorsprong van al dat wilde water dat op deze plek nog relatief rustig stroomt. Bij de Sulzenaugletsjer kun je ervoor kiezen om dezelfde route weer af te dalen of om nog een stukje door te klimmen, tot het Peiljoch op 2686 meter. Vanaf daar kun je dan via de Stubaier Höhenweg afdalen tot de Dresdner Hütte, waar je met de kabel-baan tot in het dal kunt komen. Vooral als je je knieën wilt sparen, is dat een mooie optie.

HL0216_r08_gemarkeerd.indd 54 21-03-16 09:35


RouteDe WildeWasserWeg bestaat o� cieel uit drie etappes en als je het optionele stuk naar de Dresdner Hütte meerekent, uit vier:• etappe 1: Ranalt – Ruetz Katarakt – Grawafall

(3,5 kilometer, 120 hoogtemeters, 1,5 uur)• etappe 2: Grawafall – Sulzenauhütte

(4 kilometer, 660 hoogtemeters, 2,5 uur)• etappe 3: Sulzenauhütte – Sulzenaugletsjer

(3,5 kilometer, 120 hoogtemeters, 1,5 uur)• etappe 4: Sulzenaugletsjer – Peiljoch – Dresdner Hütte

(2 kilometer, 360 hoogtemeters, 1,5 uur) Je kunt de route ook in omgekeerde volgorde lopen.

ReisVanaf Utrecht is het 900 kilometer rijden naar Mieders. Je kunt ook kiezen voor de trein naar Innsbruck, waar je een taxi kunt nemen naar het Stubaital, of je vliegt van Amsterdam naar Innsbruck, in het zomerseizoen via Wenen en ’s winters direct.

Accommodatie & InformatieEr is veel keus op het gebied van accommodatie, van campings tot luxe hotels. Op stubai.at vind je een overzicht van de mogelijk-heden. Ik logeerde in het pittoreske Hotel Serles in Mieders, een dorpje aan het begin van het Stubaital. Voor meer informatie over de regio en de route kun je de VVV in Neusti� bezoeken.

Dagwandeling langs de Wildewasserweg

WandelkaartWandelkaart van de Oostenrijkse Alpenverein, 31/1 – Stubaier Alpen, Hochstubai, 1:25.000.

Grawa Alm, met uitzicht op de Grawafall.

Een kleine omweg leidt naar het Blaue Lacke.

Uitzicht op de Sulzenauhütte.

HL0216_r08_gemarkeerd.indd 55 21-03-16 09:36

Ik meld me samen met de vijf andere deelnemers in het pittoreske dorpje Galtür, gelegen in de ruige Silvretta op de grens van Oostenrijk en Zwitserland. We maken kennis met gids Adolf

– we mogen ‘Addie’ zeggen – die is geboren en getogen in Galtür en het gebied op zijn duimpje kent. In de winter is hij gids voor gecombineerde wandelen skitochten. Addie controleert onze rugzakken en informeert of we alles bij ons hebben. Dan lopen we vanuit Galtür door het dal omhoog naar de Jamtalhütte op

Met een bergwandelcursus ga je mee op een meerdaagse tocht in de bergen en maak je kennis met de verschillende soorten terrein die je op zo’n tocht kunt tegenkomen. Cursist Hein van de Kerkhof volgde de NKBV-cursus Bergwandelen en leerde in vijf actieve en gezellige dagen wat er allemaal komt kijken bij een fikse wandeling op hoogte.

OefenterreinCursus Bergwandelen in de Silvretta

56 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST EN FOTO’S HEIN VAN DE KERKHOF

2165 meter, de berghut waar we vier nachten verblijven. Ik leer meteen een goede les: Addie zorgt ervoor dat we niet te snel lopen, kennelijk loop ik vaak veel te vlug.

Materiaal en theorieDe verharde weg door het dal loopt geleidelijk omhoog, alleen het laatste stuk tot de hut is behoorlijk steil. Met een hartelijk “Servus!” worden we ontvangen door het vriendelijke personeel van de Jamtalhütte. Deze comfortabele hut is van alle gemakken voor-zien. Er is een groot Trockenraum om je kleren te drogen, een uitgebreide menukaart en er is zelfs wifi en er zijn warme douches. Wat een luxe na een dagje inspanning.

De tocht naar de hut is een mooie warming-up voor de rest van de dagen. In de middag leren we meer over het materiaal dat we gebruiken: klimgordel, touw, helm, pickel en stijgijzers. Bovendien

HL0216_r41_bergwandel.indd 56 21-03-16 09:36


gaan we aan de slag met de diverse veiligheidsaspecten die essentieel zijn om verantwoord de gletsjer op te gaan. Het is even oefenen, maar al snel hebben we de belangrijkste knopen onder de knie. Daarna leren we onszelf en elkaar te zekeren. Check! Later, onder het genot van een frisse Radler, bestuderen we de kaart van het berggebied. Addie wijst ons op het belang van een goede voorbereiding en planning. We leren in te schatten hoeveel tijd een bepaalde afstand in beslag neemt en wat het betekent als je de tijd, het weer of jezelf over- of onderschat.

’s Avonds doen we rustig aan, we praten wat, lezen een boek of doen een spelletje Uno. De sfeer is ontspannen en de vrolijke Günther en zijn collega’s zorgen ervoor dat we niets tekort komen. Rond tien uur wordt de laatste ronde aangekondigd en duurt het niet lang voor iedereen onder de wol ligt.

Oefenen op de gletsjerOmdat we vandaag wandeltechnieken op de gletsjer gaan oefenen, doen we ’s ochtends de stijgijzers in de rugzak. Lag de voet van de gletsjer lang geleden nog vlak bij de berghut, nu moeten we eerst een stevige wandeling zonder stijgijzers maken om de gletsjer te bereiken. Na ongeveer twee uur lopen komen we via blokkenterrein en morenes bij de Jamtal Ferner. We ervaren al

snel hoe het is om met stijgijzers op de gletsjer te lopen. Eerst gaat het nog onwennig, maar al snel valt het reuze mee. Addie laat ons om, over en door spleten en geulen lopen en leert ons hoe we onze pickel moeten gebruiken. Dat smaakt naar meer!

Tijdens de cursus passeren we verschillende riviertjes.

Oefenen met de stijgijzers op de Jamtal Ferner.

In de hut plannen we de route voor morgen.

Rustmoment op de top van de 2693 meter hoge Russkopf.


ACTIEF IN DE LESSE VALLEIMountain Network Ardennen is al 25 jaar actief vanuit de kasteelboerderij ‘Ferme de Pont-à-Lesse’. De locatie ligt in een schitterende bosrijke en heuvelachtige omgeving. De Lesse stroomt gemoedelijk langs de kasteelboerderij en camping en op loopafstand bevinden zich de rotsen van Freyr en Pont-à-Lesse. De ideale uitvalsbasis voor een actief en ontspannen verblijf. Van april tot half oktober verhuren wij safaritenten, kano’s en mountainbikes en organiseren wij klim- en klettersteigcursussen, outdoor-activiteiten en in de zomer klimkampen voor jeugd.

www.mounta in-network .nl/ardennen

MOUNTAIN n e t w o r k

www.meindl.de

COMFORT OP HET HOOGSTE NIVEAU

SPEZIELLE POLSTERSCHÄUMEWeiches Manschettenpolster retikuliert

MFS®-VAKUUM-SCHAUM Exakte und druckfreie Anpassung an jede Fußform im Knöchel-, Manschetten und Laschenbereich. Bis in den Ballen reichend. Der Fuß wird weich aber eng umschlossen.

RETIKULIERTER SCHAUMbis in den Zehenbereich, garantiert eine perfekte An-passung.

MFS®-VAKUUM-SYSTEM

SPECIALE SCHUIMVOERINGZacht, geweven schuim bovenaan.

GEWEVEN SCHUIMzorgt voor een perfecte pasvorm tot aan het gebied rond de tenen.

MFS® VACUÜMSCHUIMDrukverlagend, past zich perfect aan elke voet aan; in het gebied rond de enkels, veter haakjes en – oogjes, tot aan de bal van de voet. De voet wordt zacht, maar strak omhuld.

COMFORT OP HET HOOGSTE NIVEAU

SPEZIELLE POLSTERSCHÄUMEWeiches Manschettenpolster retikuliert

MFS®-VAKUUM-SCHAUM Exakte und druckfreie Anpassung an jede Fußform im Knöchel-, Manschetten und Laschenbereich. Bis in den Ballen reichend. Der Fuß wird weich aber eng umschlossen.

RETIKULIERTER SCHAUMbis in den Zehenbereich, garantiert eine perfekte An-passung.

MFS®-VAKUUM-SYSTEM

Vakuum Men Ultra

Vakuum Lady Ultra

mei_Anz_VakuumMen_Hoogte_210x135_MAI14.indd 1 15.05.14 11:01

Naamloos-6 1 21-03-16 09:29


Na flink wat oefenen gaan de ijzers weer in de rugzak en maken we een mooie wandeltocht buiten de gletsjer om, via de top van de Russkopf (2693 meter), terug naar de hut.

WisselvalligNa weken van prachtig zonnig weer, is het de volgende dag bijna winters. In regenkleding maken we een flinke dagtocht door mist, regen en zelfs sneeuw over de Breite Krone (3079 meter), de Bischofspitze (3029 meter) en de Grenzeckkopf (3048 meter). Hoe hoger we komen, hoe slechter het zicht. Na een dag van ruim zes uur lopen, krijgen we een warm welkom met soep in de hut en maken we ons op voor een gletsjertocht op de Jamtal Ferner naar het hoogste punt van de week, de Gamsspitze op 3114 meter. Die

dag worden we getrakteerd op geweldige vergezichten. “Maak maar snel je foto’s, voor het te laat is”, adviseert Addie, wijzend naar de wolken die snel dichterbij komen. We genieten in alle rust op deze hoogte van onze meegebrachte lunch en nemen daarna dezelfde route over de gletsjer terug naar de hut.

KlettersteigDe laatste cursusdag staat de Pfannknecht Scharte (2793 meter) op het programma, waar we via een klettersteig de top bereiken. Inmiddels voel ik me bijna een volleerde klimmer. Ik geniet van het weidse uitzicht onder een regelmatig doorbrekend zonnetje. Via groene velden en smalle paadjes langs het water sluiten we de week in stijl af met een mooie wandeling terug naar Galtür.

NKBV-BergwandelcursusWat er precies komt kijken bij een wandeling in de bergen, tochtenplanning en de verschillende soorten terrein, leer in je in de Bergwandelcursus. Een praktische cursus in de Oostenrijkse Silvretta, met de gezellige Jamtalhütte als standplaats. In 2016 wordt de cursus twee keer gegeven, van 4 tot 8 juli en van 8 tot 12 augustus. De prijs is 665 euro, inclusief Oostenrijkse berggids, vier overnachtingen met halfpension in de hut en de huur van je klimuitrusting. De heen- en terugreis zijn niet bij de reissom inbegrepen.

Tips van Hein• Kijk goed naar de paklijst die je vooraf krijgt en zorg dat je

alles bij je hebt. Ik had het echt allemaal nodig. Om niet meteen alles te hoeven aanscha� en, is het raadzaam om zo veel mogelijk spullen te lenen.

• Zorg voor voldoende cash voor het verblijf in de hut. Je kunt er namelijk niet met pin of creditcard betalen.

• Het is prettig om een paar dagen te wennen aan de hoogte, voordat je aan de vijfdaagse cursus begint. Door uitgerust, geacclimatiseerd en in een goede conditie te starten, haal je het meeste uit de cursus.

• In Galtür vind je diverse zeer betaalbare accommodaties, ook is er een camping in de buurt.

Genieten van het uitzicht op de Pfannknecht Scharte (2793 meter).


Ik stamp de sneeuw aan om zo met mijn matje een gerieflijk kuipstoeltje te maken in de sneeuw. Even de schoenen uit, benen omhoog en relaxen. De avondzon staat nog hoog boven

de Aiguilles Rouges waardoor we aangenaam worden opgewarmd. Niels heeft de Jetboil aangezet en is met het avondeten begonnen. Ik zit in mijn paarse thermo-ondergoed en zie er een beetje uit als de computeranimatie Purno de Purno, het mannetje in het paarse schaatspak. Mijn sokken en broek liggen te drogen in de zon.

Nat en klamVanmiddag daalden we van het liftstation Grands Montets af en door de diepe zachte sneeuw tijdens de afdaling is alles een beetje nat en klam geworden. Als ik terugkijk naar deze afdaling, door het steile couloir dat schuin boven een steile afgrond loopt, lijkt het een vrij stompzinnige keuze. Maar ja, achteraf is altijd alles beter in te schatten en zeker in dit alpiene terrein. Links achter me zie ik het bovenste deel van het Dru Noordcouloir, ons beoogde doel voor morgen. Als je iets doorloopt, kun je het onderste deel van de route goed inspecteren. Dit zag er erg droog uit, droger dan in november toen ik hier met Jelle Staleman was. Ach, het zal wel goed komen, het is nog twee dagen fantastisch weer dus wat kan er misgaan?

Nachtelijke storm“Hey, Niek, slaap je nog? Aan welke kant zit je hoofd?” Als een rups in een cocon lig ik diep verscholen in mijn slaapzak. Ik zie altijd erg op tegen het moment dat we in het holst van de nacht en in ijzige kou, in beweging moeten komen. Maar nu is Niels’ stem een welkom geluid. Nadat gisteren de zon achter de horizon verdween, werd het vredige avondgevoel bruut verstoord door een stormachtige wind. De hele nacht lag ik op mijn rechterzijde om mezelf tegen de wind te beschermen. Als ik overeind kom, zie ik mijn ijsbijl die ik met de doorn door het matje spietste. De nachtelijke oplossing om te voorkomen dat mijn matje weg-waaide. “Niek, ik krijg de brander niet aan!” Dit meen je niet. Binnensmonds vloekend zie ik ons al afdruipen. Wederom niet gelukt. Prachtig weer, goede condities maar we kregen de bran-der niet aan vanwege die rot wind. Het is ook altijd wat! Ik kom mijn slaapzak uit en leg er gauw mijn rugzak op om te voorkomen dat alles de afgrond in waait. “Ik probeer hem wel even achter die rots aan te krijgen, Niels!” Gehurkt achter de rots doe ik mijn best om met de aansteker de zogenaamde stormvaste brander op gang te krijgen. Het apparaat waait direct weer uit, hopeloos!

Grote koude wand Als het terrein steiler wordt, voel ik dat ik de hele nacht geen oog heb dichtgedaan. Ik zie Franse en Tsjechische touwgroepen al honderden meters boven ons in het couloir klimmen. Een paar stappen verder tuur ik de gapende zwarte diepte in van een gletsjerspleet. Waarschijnlijk de spleet die vorig jaar voor zo veel oponthoud zorgde. Gelukkig zie ik rechts een goede sneeuwbrug. Niet veel later binden we ons in en hangen we alle hardware aan de gordel. Het eerste stuk klimmen we aan

Het noordcouloir van de Dru is een zeer moeilijke route op de spectaculaire naald boven Chamonix. Niels van Veen en Niek de Jonge beklommen deze route en stonden in het donker op de top van de Petit Dru. Een droom en passie van veel alpinisten.

Berg met gebruiks aanwijzingBeklimming van de Dru

60 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST EN FOTO’S NIEK DE JONGE EN NIELS VAN VEEN

HL0216_r42_drunoord.indd 60 21-03-16 09:39


lopende zekering, een manier waarbij we allebei tegelijkertijd klimmen met de volle touwlengte ertussen. We zijn op weg. Gelieve niet te vallen…

Na ongeveer driehonderd meter klimmen, komen we aan op een standplaats en besluiten we om vanaf hier uit te zekeren. Rechts zie ik de andere touwgroepen in de Dru Direct gestaag omhoog gaan. Links loopt onze route die er weinig uitnodigend uitziet in het grijsblauwe donkere schaduwlicht, zo kenmerkend voor een noordwand. Achter me zie ik ver in de diepte de zon alles opwarmen. Ik betwijfel de keuze die ik nu weer heb gemaakt om in zo’n grote, koude wand te stappen. Niels begint aan de eerste mixed lengte en klimt beheerst over de kale, grauwe rotsen. Het is prachtig klimmen, iets moeilijker dan in het najaar toen er meer ijs in lag, maar gelukkig wel met meer zekermogelijkheden. “Niels, niet te veel naar links, daar was ik

vorige keer met Jelle en dat was verkeerd! Ja, ga daar maar naar rechts.” Op de standplaats kijken we omhoog of we de beroemde Nominee Crack zien. Hij moet hier ergens omhooglopen, de vorige keer kon ik hem duidelijk zien. Ik wijs naar de brakke hoekversnijding waar Jelle en ik ons vorig jaar vastklommen. Licht geërgerd begint Niels aan de traverse terug naar links.

Markante bergVanaf het dal in Chamonix ontkom je er eigenlijk niet aan; de meest markante verschijning aan de horizon is de Petit Dru. Een droom en passie van elke alpinist. Helaas is de Dru niet zonder gebruiks-aanwijzing en draagt hij een flinke dosis bergsporthistorie. Zo stortte de westwand van deze berg in 2005 bijna in zijn geheel de diepte in. Ongeveer 265.000 kubieke meter rots ging verloren, waardoor bekende routes als de Bonatti Pijler en Voie Magnone volledig werden verwoest.

Berg met gebruiks aanwijzingNiels van Veen. Niek de Jonge.

De bivakplek met rechts een inkijk in het couloir.



In de laatste route heeft zich trouwens ook nog een belangrijk stukje Nederlandse bergsportgeschiedenis afgespeeld. Zo staat er in Grenzeloos Verlangen – Tweehonderd jaar alpinisme, van Robert Eckhardt en Mark van Hattem: “In augustus 1963 deden Gerbrand van der Leek en Chris Korthals Altes een poging de Magnoneroute op de westwand van de Dru te beklimmen – die toen nog als een van de extreemste routes in de Alpen bekend stond. In de Fissure de Demi Lune (‘halve maanspleet’) maakte Van der Leek een voorklimmersval. Die val werd hem noodlottig, omdat daarbij de karabiner van zijn borstgordel brak (of openging) waaraan het klimtouw zat. Omdat afdalen vrijwel onmogelijk was, werd Korthals Altes na het ongeluk gedwongen de route verder te klimmen met een achterop gekomen Zwitserse touwgroep.”

De westwand is tegenwoordig vanwege de steenslag levens-gevaarlijk terrein. Hierdoor wordt de Petit Dru voornamelijk nog geklommen in de winter of het vroege voorjaar via een van de routes op de noord(oost)wand, zoals het Noordcouloir, geopend in 1973 door Walter Cecchinel en Claude Jager.

Zoek het haarscheurtjeNu is het mijn beurt. Boven me doemt de steile rotswand op, waardoorheen het haarscheurtje van de Nominee Crack loopt. Ik besluit mijn stijgijzers uit te doen en knoop van een lange bandschlinge een laddertje. Het begin klim ik vrij met blote handen. Als rotsklimmer heb ik toch iets meer vertrouwen in mijn manuele contact met de rots dan in het schrapen met de ijsbijlen. Bij de oude verroeste mephaken aangekomen, begin ik aan de

artificiële voortbeweging. Sommige haken steken wel tien centimeter uit de rots en zijn sterk verbogen. Hier en daar buigt een haak mee als ik hem met mijn lichaamsgewicht belast. Onwelkome gedachten van uitbrekende haken en verre vallen spoken door mijn hoofd. “Kom op Niek!”, roept Niels vanaf de standplaats tientallen meters onder me. Ik weet dat Niels zich ergert aan mijn traagheid en het wachten op de standplaats. “Niels, hoeveel meter touw heb ik nog?”

vanaf de top zien we de lichtjes van chamonix fonkelen

Niels begint aan het bovenste ijscouloir.



De tweede lengte klim ik volgens dezelfde tactiek, vrij klimmend met blote handen en de steile moeilijke passages zo snel mogelijk artificieel. De lengte buigt af naar rechts en dan sta ik opeens oog in oog met een verijsde passage. Mijn stijgijzers en de tweede ijsbijl zitten in mijn rugzak en de ijsschroeven hangen bij Niels aan de gordel. Er zit niets anders op: doorklimmen en niet vallen! Zo behendig mogelijk probeer ik met één ijsbijl omhoog te klimmen en met handen en voeten af te steunen op de kale rots. Poeh,

listig. “Traverse a few meters right and climb a chimney crack”, aldus de topo van Francois Damilano. Niels traverseert een stukje om de hoek maar komt snel terug met de mededeling dat het daar in elk geval niet is. Omdat ik mijn stijgijzers nog niet aanheb, besluit ik het over te nemen en het brede spletensysteem in de flauwe hoekversnijding te klimmen. Waar is de brede vierde-graads schoorsteen dan gebleven? De brede scheur zorgt voor prachtig rotsklimmen. De gehele touwlengte neem ik de #3 en #4 Camalots met me mee om niet in de problemen te komen. Een verstandige keuze, zo blijkt, want je hebt deze grote maat cams voortdurend nodig.

Eindelijk zijn we weer terug in het couloir en kunnen we meer snelheid maken. Het eerste stuk klimmen we wederom aan lopende zekering, maar houden het niet lang vol omdat onze tenen beurs-getrapt zijn en elke stap pijn doet. “Klim eens door man!”, jaag ik Niels op. Bij elke slag met de bijl wacht ik vijf seconden tot de volgende stap. Bij de S-bocht wordt het weer steiler en moeten we tien meter door mixed terrein klimmen. Maar dan komt de col in zicht. “Kom op Niels!”

SterrenhemelIn het holst van de nacht is het vooral oppassen niet het einde van het touw door mijn abseilapparaat te laten schieten, dat zou zonde zijn. Gelukkig zijn alle abseils al ingericht, waardoor het lekker opschiet. Als Niels voorop gaat, kijk ik naar het 4 millimeter touwtje dat ons gewicht draagt en licht schokkend op en neer beweegt in het ritme van de afdaling. Ik ben moe.

Zojuist stonden we op de top van de 3733 meter hoge Petit Dru en zagen we niets. Het was donker. Wel zagen we de lichtjes van Chamonix en de indrukwekkende sterrenhemel fonkelen in de nacht. Gek genoeg was het helemaal niet zo bijzonder om op die majestueuze top te staan. De nacht en de kou relativeren de dingen om me heen. “Niek, touw vrij!” Snel kom ik in beweging. Morgen maar lekker in Chamonix van de zon en het geweldige uitzicht genieten!

Niek de Jonge wordt gesponsord door Rab.

De Dru en het dal van Chamonix.

Niels aan het einde van de tweede lengte in de rots.


THE MOUNTAINS ARE CALLINGBergen nodigen uit om jezelf te ontdekken, zowel fysiek als mentaal. Bij Bever koesteren we een grote liefde voor de bergen, die we graag delen met iedereen die ook van plan is daar het avontuur te zoeken. Beginnende klimmers moedigen we aan om de eerste stappen te zetten, ervaren klimmers helpen we om steeds opnieuw hun persoonlijke klimdoelen te behalen. Kijk voor alle klimgerelateerde producten op bever.nl/klimmen.

WINNEN: MET Z’N 2-EN OP VETTE KLIMTRIPIedereen kan klimmen, óók die

vriend of vriendin die nog maar net

weet hoe je klimmen schrijft.

Je hebt alleen de juiste mindset

nodig! Wij bewijzen het je...

Check de Facebookpagina van de

NKBV en ga naar de post met de

winactie Team Bravo-Delta.

Daar tag je je onervaren klimbuddy

en omschrijf je in 5 woorden jullie

teammotto. Als jullie winnen ga je

samen op een te vette klimtrip!

Zie ook nkbv.nl/teambravodelta.

Powered by Black Diamond & Bever.

#teambravodelta #blackdiamond

#nkbv #buitenopjebest #bever

*Kijk voor de voorwaarden op bever.nl/nkbv.

Als NKBV-lid krijg je op vertoon van je ledenpas 10% korting in de winkels van Bever. Shop je liever online, check dan op bever.nl/nkbv hoe je jouw

NKBV-korting aan je Bever Card kan koppelen. Zo kun je ook online gebruik maken van 10% korting in de webshop van bever.nl.*

De Storm hoofdlamp is nog beter geworden! Uitgerust met een verzegelde,

waterdichte en stofdichte behuizing (IPX7) en voorzien van de PowerTap™

Technology om snel te kunnen switchen tussen de 7 lichtmodes. Een

QuadPower LED en een Double Power witte LED bieden maximaal 250 lumen

sterkte. De beide gekleurde (rode en groene) nachtzicht LED’s onthouden de

laatste gekozen lichtsterkte en bieden bovendien een strobefunctie. Sterke

details zijn dat de batterijen licht verwarmd worden zodat ze langer meegaan

en de energiemeter direct bij het aanzetten de nog overgebleven batterijkracht

aangeeft van de gebruikte 4x AAA batterijen. Vanaf eind april verkrijgbaar.

Black Diamond Storm New € 54,95NKBV leden betalen € 49,45

Exclusieve release bij Bever.

Naamloos-7 1 21-03-16 09:30

medisch

Het lichaam zit handig in elkaar, het wil koste wat het kost de kerntemperatuur op 37°C houden. Om dat voor elkaar

te krijgen als het heel erg warm is, gaat het lichaam zweten. Hierbij verliest het naast warmte waardevolle voedingsstoffen, zoals zout en vocht. Dit zorgt voor een afname in het bloedvolume, terwijl tijdens het sporten in de hitte zowel je bloedsomloop (om zuurstof te transporteren) als je huid (om af te koelen) juist bloedvolume nodig hebben. Omdat er meer hitte wordt geproduceerd dan er kan worden afgevoerd, neemt je kerntemperatuur toe. Deze kleine toename is voor het lichaam een signaal om het rustiger aan te doen, je raakt dan uitgeput.

Voorkom uitdrogingEen van de meest voorkomende gevaren bij sporten als het warm is, is uitdroging. Bij deze onbalans van vochtinname en vocht-verlies ontstaat er een dorstprikkel, maar vaak is er dan al sprake van prestatieverlies. Bij het verlies van 2% lichaamsgewicht is er al sprake van uitdroging, bij 5% daalt de prestatie al met 30%. Meer gewichtsverlies

Bergsport in de hitte

(en dus een ernstige uitdroging) kan hoofdpijn en duizeligheid veroorzaken.

Als je benieuwd bent of je tijdens het sporten voldoende drinkt, kun je jezelf voor en na het sporten wegen. Iemand van 70 kilo die tijdens het sporten ander-halve kilo vocht heeft verloren, is duidelijk gedehydreerd (2% verlies). Het is belangrijk dat je dit verlies na het sporten weer aanvult door voldoende te drinken. Beter nog is uitdroging voorkomen. Afhankelijk van de temperatuur, inspanning en het lichaams-gewicht is het raadzaam om tijdens het sporten 0,4 tot 0,8 liter vocht per uur in te nemen.

Vul de mineralenvoorraad aanOok mineralen (ook bekend als elektrolyten) zijn belangrijk om aan te vullen. Anders dan veel sportdrankleveranciers aangeven, is alleen zout (natrium) belangrijk. Door te zweten verlies je zout en een laag natriumgehalte in je bloed kan er onder andere voor zorgen dat je moe wordt en kramp krijgt. Dit wordt ook wel waterintoxicatie genoemd en zorgt er in

Bewegen in hitte is voor het lichaam een absolute uitdaging. Waarschijnlijk heb je dat zelf ook wel eens ervaren: een sportklimroute in de brandende zon lijkt onmogelijk en niet alleen vanwege zwetende handen. En zelfs een simpele wandeling is ondraaglijk wanneer het boven de 35°C is. Ook andere sporters, zoals marathonlopers, fietsers en triatleten ervaren prestatieverlies wanneer het klimaat warm en vochtig is. Met de juiste voeding kun je je prestaties ondanks de extreme warmte toch op peil houden.

een vergevorderd stadium voor dat je moet braken en hoofdpijn krijgt. Je kunt water-intoxicatie voorkomen door water te vervangen door een (isotone) sportdrank of naast water voldoende zoute producten (chips, drop, worst) te eten. Hoeveel zout er precies nodig is, is per persoon verschillend. Zogenaamde ‘salty sweaters’ herken je aan de zoutstrepen op hun sportkleding. Deze personen kunnen wel tot 5 gram zout per uur verliezen.

Herstel je vochtbalansVoldoende zout en vocht lijken de oplossing om je prestaties bij warmte op peil te houden. Begin goed gehydreerd aan een inspanning, neem tijdens de inspanning zo veel vocht in als praktisch is en zorg ervoor dat vocht een belangrijk onderdeel is van je herstel. Neem tijdens de inspanning water of bij langere inspanning (meer dan anderhalf uur) isotone sportdrank, kokoswater of water met zoute snacks.

Wees na het sporten voorzichtig met alcohol en kies dan voor bijvoorbeeld cola of chocolade-melk om je vochtbalans te herstellen.

Voorkom uitdroging en mineralenverlies

TEKST MIEKE ACDA | ILLUSTRATIE TOON HEZEMANS | HOOGTELIJN 2-2016 | 65

Deze rubriek is geschreven door de Medische Commissie van de NKBV. Vragen? Kijk op nkbv.nl/kenniscentrum onder het kopje Medisch of vul het formulier in via goo.gl/D4Y2ZB.

HL0216_r15_medisch.indd 65 21-03-16 09:39

Tasmanië is een eiland vol verrassingen, dieren, prachtige natuur en vooral: vrijstaande rotstorens. Jorg Verhoeven en zijn vrouw Katha Saurwein brachten twee weken aan deze kant van de wereld door om onder andere de Totem Pole en de Organ Pipes te beklimmen. Een eiland met grootse mogelijkheden en elke dag een nieuw avontuur.

6 torens in 6 dagen

Avontuurlijk klimmen op Tasmanië

66 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST JORG VERHOEVEN | FOTO’S JON GLASSBERG (LOUDER THAN ELEVEN)

Totem PoleDe Totem Pole is de bekendste toren van Tasmanië, en niet zonder reden: 60 meter hoog, onderaan krap 4 meter breed en omringd door water. Veel klimmers komen alleen al naar Tasmanië om deze toren te beklimmen. Vroeger stonden er overigens meer torens, tot de Australische marine ze als doelwit gebruikte voor schietoefeningen. Er komt best wat kijken bij een beklimming van de Totem Pole. Zo is het lastig om over het water bij de toren te komen en als je boven bent er weer vanaf te komen. Bovendien is een vrije beklimming knap lastig vanwege de vaak natte rots. Maar sta je eenmaal bovenop zo’n toren, dan is dat wel een beleving die je niet snel vergeet.

HL0216_r43_tasmanie.indd 66 21-03-16 09:40


Moai Tasman Peninsula is een nationaal park, dat je binnen een uur vanuit Hobart, de hoofdstad van Tasmanië, kunt bereiken. Naast mooie stranden zijn er eindeloze sea cliffs: steile wanden langs het water die soms wel 400 meter hoog zijn. Het bijzondere aan deze rotsen is dat het vulkanische gesteente doleriet uit bijna perfect geometrische zuilen bestaat, die ideaal zijn om te beklimmen. Een van de vele vrijstaande torens die de oceaan trotseren, is de Moai. Als het water en de golven laag genoeg zijn, kun je deze toren via twee routes (6a en 6c) beklimmen.

Star FactoryFreycinet is een idyllisch nationaal park met Caribisch ogende stranden, ijskoud water en graniet zo ver het oog reikt. Naast een eindeloze hoeveelheid plaatroutes biedt de Star Factory als een van de weinige wanden op Tasmanië steile routes met goede grepen en spleten. Traditionele en behaakte routes wisselen elkaar af en van 6b tot 8c kan iedereen zich hier vermaken. Deze foto laat Tasmaniës moeilijkste trad route zien, Augmentium 8a+, met het klassieke uitzicht op de oceaan.



Cape Raoul [1]Aan het eind van Cape Raoul staan de Four Pillars of Hercules, vier dunne pilaren die het einde van de wereld bewaken. Om bij deze torens te komen, moeten we een dikke drie uur abseilen, bushwacken, graatklimmen en verschillende touwlengtes tot 6a op losse en slecht af te zekeren rots klimmen. Maar dan begint de pret! De torens bieden fantastisch gestructureerde rots en over het uitzicht kunnen we echt niet klagen. Wel over de stank van de zeeleeuwen, of over de wind die ons er met 60 kilometer per uur vanaf probeert de blazen. De weg terug is dezelfde als heen, dus al met al zijn we een dikke vijftien uur onderweg. Maar wel voor een avontuur dat moeilijk te toppen is.



Bekijk de video van Jorg en Katha in Tasmanië via goo.gl/pr19cN en in de Grampians via goo.gl/eDsFzg en goo.gl/UEiEFX.

Organ PipesDirect boven Hobart reikt Mount Wellington tot een hoogte van 1270 meter. De platte top hee� aan één kant steile wanden die een prima klimgebied bieden, een kwartier rijden vanuit het stadscentrum. Er zijn routes in alle graden, voornamelijk klassieke spleten, maar ook volledig behaakte routes op kanten en wanden. De basalten zuilen, die heel toepasselijk de Organ Pipes heten, zijn voor ons het perfecte klimgebied om een dagje ontspannen te klimmen.

Cape Raoul [2]Als je wildernis en avontuur zoekt, ben je op Tasmanië aan het goede adres. Op weg naar Cape Raoul, een van de meest zuidelijke punten van het eiland, lopen de wallaby’s en pademelons (schattige miniatuurversies van de kangoeroe) letterlijk in de weg. We moeten drie uur door de rimboe lopen om dit uitzichtpunt te bereiken, maar het is onze inspanningen honderd procent waard! Een honderden meters lange rotsrichel van verticale tandenstokers. Het is onvoorstelbaar dat de natuur zoiets hee� neergezet. Voor de zeeleeuwenkolonie die aan de voet van de graat woont, is het gewoon hun thuis.


nkbv

voo

r jou

Kijk voor het laatste verenigingsnieuws op nkbv.nl of volg de NKBV op Facebook: facebook.com/de.nkbv.

Ga jij binnenkort ook op pad? Heb je plannen voor een mooie beklimming, wandeling of huttentocht? Maak een foto met de NKBV-topvlag en stuur deze naar [email protected] met een beschrijving van de locatie en met wie je daar bent. Wie weet win jij dan een van de mooie prijzen die de NKBV na de zomer uitdeelt.


Win mooie prijzen met je topvlagfoto

Foto

Aar

t Las

t

Op 23 november stond tochtleider Aart Last samen met zijn groep op de 5416 meter hoge Thorong-La, het hoogtepunt van de Vreemde Voettocht rond het Annapurnamassief. V.l.n.r. staand: Henk van Heuven, Robert van der Kroef, Jan van der Elst, Gerie Schaafsma, Nico Intema, Alex Obbink, Greja Intema, Peter Trommelen, Agatha Moerman, Aart Last, Willem van de Wetering, Dhiraj Tamang. V.l.n.r. zittend: Rana Tamang, Karen Beukema, Kitap Tamang.

Eens in de twee jaar vragen we aan de 5000 NKBV-leden in het Ledenpanel hoe tevreden ze zijn over de vereniging en de diensten die we leveren. Eind 2015 namen 1317 leden uit het panel deel aan de enquête. Op de vraag In welke mate ben je tevreden of ontevreden over de NKBV? gaf maar liefst 96 procent aan (zeer) tevreden te zijn. Op alle fronten, zoals dienstverlening, service en klantvriendelijkheid, scoort de NKBV boven de tevredenheidsnorm van 85 procent. Hetzelfde geldt voor de diensten die we leveren, zoals de reisverzekering, Hoogtelijn en de huttenkorting. We zijn ontzettend trots op deze positieve resultaten. Zijn er dan geen aandachts- of verbeterpunten? Zeker wel! Zo gaan we ons extra inzetten voor verbetering van de Tochtenwiki (tochtenwiki.nkbv.nl) en het Kenniscentrum (nkbv.nl/kenniscentrum).

Genieten van een spectaculair uitzicht, veel leren en ’s avonds gezellig napraten in de berghut. Dat is een NKBV-cursus. De alpiene basiscursus, oftewel de C1-cursus, is de eerste stap in je alpiene klimcarrière. Je oefent het bergwandelen en klimmen in rotsachtig terrein, het door-kruisen van (steile) sneeuwvelden en het lopen met stijgijzers op de gletsjer. Eenmaal in de hut krijg je theorie over tochtplanning,

kaart en kompas en alpiene gevaren. Met deze cursus heb je je eerste stap als zelfstandig alpinist gemaakt!

Wil je je na de basiscursus verder ontwikkelen in het alpinisme? Ook dan helpt de NKBV je verder. We organiseren verschillende gevorderden- en specialisatie-cursussen en masterclasses. Op bergsportreizen.nl/alpinisme vind je het complete aanbod.

96% van de leden tevreden over de NKBV

Foto

Zou

t Fot

ogra

fie

De eerste stap in je alpiene klimcarrière

HL0216_r20_nkbvvoorjou.indd 70 21-03-16 09:41


Tw� t m� met de @NKBVDeWandeldate @DeWandeldate 15 mrt.Leuk! Na het verhaal van 2 bergwandelaars @Hoogtelijn tellen we al 92 @NKBV leden bij DeWandeldate!

Christianne Visser @MChristianneV 7 mrt. Website @NKBV Bergsportdag aan het door-nemen om ‘tactiek’ te bepalen. Zoveel te doen, zien, horen! #keuzestress

Marianne v.der Steen @dersteen 7 mrt. Zo gaaf: NK IJsklimmen in ons platte landje. Thnx @NKBV en @olymposutrecht

Paulus Jansen @PaulusJansenSP 5 mrt. Om 19u � nale NK IJsklimmen op klimwand bij sportcentrum Olympos @UtrechtSciPark. Gratis toegankelijk spektakel! Organisatie: @NKBV

Urban Sports Week @urbansportsweek 26 feb. Bouldering is among the sports ready to make their debut at the Urban Sports Week Amsterdam! @nkbv #USWA2016

Siked @SikedClimbing 25 feb. Jorg Verhoeven horizontaal door “The Wheel of Life” (8C) https://www.facebook.com/marmot.mountain.europe/videos/1207101542650975/ … @NKBV @Marmot #sends

RTV Utrecht @rtvutrecht 19 feb. Van Veen wint Award voor Alpiene beklimming http://rtvu.nl/s/1440122 #amersfoort

Andreas Dijk @AndreasDijk 14 feb. Nieuwe vormgeving @Hoogtelijn is verademing. 1ste nummer 2016 is zeer lezenswaardig. #Nepal fraai en terecht belicht. Goed product @NKBV

Gert van Beek @beek_gert 12 feb. Mooi dat @NKBV aandacht gee� aan de ramp die Nepal in april 2015 hee� getro� en! Jullie steun is nog steeds nodig!

Catalan Gov. EU @delgoveu 10 feb.The Dutch National Climbing Team trains in #Catalonia http://afersexteriors.gencat.cat/en/detalls/noticia/20160210_NLescalada … @NKBV

Het startpunt van je tocht is de NKBV-Tochtenwiki. Deze online tochten-planner hee� een ruim aanbod aan bestaande tochten voor zomer en winter. De Wiki wordt dagelijks aangevuld met nieuwe tochten over de hele wereld. Ook is het mogelijk eigen tochten te plannen door een starten eindlocatie op een interactieve kaart in te vullen. Dit voorjaar gaat een groep vrijwilligers aan de slag om ook Neder-landstalige tochten van bijvoorbeeld onze Bergsportreizen in de Wiki te plaatsen. Met de Tochtenwiki begint je voorpret dus al online.

Wil je komende zomer prachtige bergtochten maken in de Zwitserse Alpen, Noorwegen, Schotland of IJsland? Jolanda Linschooten hee� voor deze gebieden vier praktische boeken geschreven met meerdaagse trektochten voor beginnende en gevorderde bergwandelaars, met rustige bergwandelingen en ruige klautertochten. Naast de noodzakelijke en praktische informatie gee� Jolanda elke route een persoonlijk tintje mee. Alle praktische kennis die nodig is om de tocht zelf te kunnen lopen, is op systematische wijze in de routebeschrijving opgenomen. Een gids om de voorpret van bergtochten te verhogen, om je in te verdiepen en vooral: om zelf op ontdekking te gaan. Je kunt de boeken bestellen via nkbvwebshop.nl. (Vanaf €19,95.)

Het is weer de tijd om lekker naar buiten te gaan. Wil je in België klimmen? Dan heb je een klimjaarkaart nodig. Hiermee krijg je toegang tot de mooiste Belgische klim-gebieden. In tegenstelling tot elders in Europa, liggen in België vrijwel alle rots-massieven op privéterrein. Om die klim-gebieden toegankelijk te maken voor klimmers, huren de Klim- en Bergsport Federatie (KBF) en de Club Alpin Belge (CAB) de rotsmassieven van de eigenaren. De NKBV draagt op haar beurt een vergoeding van 80.000 euro af aan de Belgische fede-raties om de toegang ook vrij te maken voor Nederlandse klimmers. Met de aanschaf van de klimjaarkaart ondersteun je dus het onderhoud van de klimgebieden. De 20 euro die je voor de klimjaarkaart betaalt, gaan volledig naar de klimgebieden.

Bestel je klimjaarkaart via MijnNKBV.nl en krijg toegang tot zeventien Belgische klimgebieden: Aiguilles-de-Chaleux, Beez,

Carrière des Awirs, Comblain-la-Tour, Corphalie, Dave, Durnal, Freyr, Hotton, Landelies, Les Grands Malades, Pépinster, Plain des Fosses, Pont-a-Lesse (Castel), Roche aux Corbeaux, Sy (benedenstroomse massieven), Yvoir (Le Paradou). Meer informatie over de klimgebieden vind je op nkbv.nl/sportklimmen/klimgebieden/klimjaarkaart-belgie.

De klimjaarkaart kost 20 euro, is één kalenderjaar geldig en wordt automatisch verlengd. Wil je de klimjaarkaart opzeggen, dan kan dat tot 31 oktober.

Klimmen in België? Denk aan de klimjaarkaart

Plan je tocht via de NKBV-Tochtenwiki

Foto

Zou

t Fot

ogra

� e

Foto Zout Fotogra� e

Praktische wandelgidsjes

HL0216_r20_nkbvvoorjou.indd 71 21-03-16 09:41

Joh

nn

y C

olli

nso

n,

Kai

tlyn

Far

rin

gto

n.

Tim

Kem

ple

/ S

an R

afae

l Sw

ell,

Uta

h –

US

A

Mud, rock, rain, dirt.Adapt to every element on the trail.

DISCOVER THE ULTRA SERIES™ COLLECTION AT BEVER.NL/ULTRA

Naamloos-8 1 21-03-16 09:30

Regionieuw

s

Hoe krijg je het voor elkaar dat klimmers grote afstanden afleggen voor een regionale competitie? Zijn halklimmers

niet, om maar wat vooroordelen te noemen, veel te gemakzuchtig, klimhaleigenaren te eigenwijs, en de NKBV te bemoeizuchtig om zoiets te organiseren? “Grote onzin”, vindt Christianne Visser, zelf actief binnen de regio Oost en nu namens de NKBV contactpersoon tussen klimhallen, het NKBV-bureau en de klimjeugd. “Het is zo’n succes dat de organi-satie bij de eerste wedstrijd in klimcentrum Yosemite in Zwolle alle zeilen moest bijzetten om deelnemers niet teleur te stellen.”

Aanstekelijk enthousiasmeNiet alleen de klimjeugd ziet zo veel hallen van binnen. “Ook de eigenaren van klimhallen komen regelmatig bij elkaar kijken om te zien hoe andere hallen wedstrijden organiseren”, aldus Christianne. Sommige hallen overwegen om de moeilijkste wedstrijdroutes te laten voorklimmen, zodat de stap naar de landelijke NK Lead voor veel klimmers kleiner wordt, maar dat is volgens Christianne aan de

organiserende hal zelf om te besluiten. Niet alle hallen zijn ruim genoeg of voldoende ingericht op het voorklimmen. Erg is dat niet, vindt ze. “Het is juist de afwisseling van omgeving die het voor iedereen leuk maakt. En omdat ver reizen daarbij hoort, lijkt het soms wel een volksverhuizing.”

Weet Christianne waar dat enthousiasme en die saamhorigheid vandaan komen? “Klimmen verbroedert kennelijk. Bovendien werkt het enthousiasme van de jeugd aanstekelijk op de organisatie.” Ze voelt zich goed in haar organiserende rol. “Wat ik vooral leuk vind, is dat er ondanks het succes nog genoeg te verbeteren is komend jaar.”

Hoe werkt de competitie?De regionale competitie Jeugd Lead is voor jeugd van 8 tot en met 18 jaar. Je schrijft je in voor de competitie die uit minimaal drie competitiewedstrijden bestaat, waarbij je per wedstrijd vier routes klimt. Bij deze wedstrijden word je niet op leeftijd ingedeeld, maar op klimniveau. Als deelnemer kies je zelf (of in

Het is toch opmerkelijk: de regio’s Noord en Oost bestrijken in oppervlakte bijna de helft van Nederland en toch komen elke maand zo’n zestig jonge klimmers bij elkaar om in een van de vier grote klimhallen die de regio’s kennen, met elkaar de competitie aan te gaan. De ene maand ontmoeten ze elkaar in de Enschedese klimhal Arqué, de volgende maand 200 kilometer verderop in de Groningse klimhal Bjoeks, of in Mountain Network in Heerenveen.

‘Klimmen verbroedert’Christianne Visser over de regionale competitie Jeugd Lead

Meer informatie over de 15 NKBV-regio’s vind je op nkbv.nl/de-nkbv/regio-s.

TEKST FLORIAN VAN OLDEN | HOOGTELIJN 2-2016 | 73

NKBV regio’s Noord en OostDe regio Noord beslaat de provincies Drenthe, Friesland en Groningen en is met name actief op het gebied van klimmen en wandelen. NKBV-leden uit deze drie noordelijke provincies worden van harte uitgenodigd om mee te doen aan de regionaal georganiseerde activiteiten. De regio Oost is niet afgebakend door provinciegrenzen, maar loopt grofweg van Lelystad tot Enschede. De regio bestaat om precies te zijn, uit de postcode- gebieden 7740-7769, 7800-7939, 7960-7999, 8350-8359 en 8380-9999. De regio organiseert diverse lezingen, workshops en klim- en wandel- activiteiten. Kijk op noord.nkbv.nl en oost.nkbv.nl voor meer informatie over de activiteiten van beide regio’s.

overleg met je trainer) in welke categorie je gaat klimmen.• categorie Start:

routes met niveaus 4, 5a, 5b, 5c• categorie Mid:

routes met niveaus 5b, 5c, 6a, 6b• categorie Max:

routes met niveaus 6a, 6b, 6c, 7a

Klim je tijdens de wedstrijd alle routes in één keer uit, dan kun je ervoor kiezen om erna de moeilijkste twee routes van de volgende categorie te klimmen. Ga je naar de volgende categorie, dan ben je gepromoveerd en klim je de rest van de competitie in de hogere categorie. Je mag ook voorafgaand aan elke wedstrijd zelf kiezen in welke categorie je je inschrijft, maar je kunt niet terug naar een lagere categorie dan die waarin je eerder hebt geklommen.

Wil je deelnemen aan een regionale competitie? Kijk dan op nkbv.nl/sportklimmen/ wedstrijdsport/regionale-wedstrijden om te zien of er al een competitie draait bij jou in de buurt.

Foto

Jorn

van

den

Bos

HL0216_r22_regio.indd 73 21-03-16 09:42

Vakantie testers gezochtSerfaus-Fiss-Ladis ligt op een hoogte tussen 1200 en 1400 meter boven het Tiroler Oberinntal (Oostenrijk) op een hoog plateau. Het zomer- en winterparadijs wordt omringd door de bergen van de Samnaungroep en de Ötztaler Alpen. Het is enerzijds een echt gezinsparadijs en aan de andere kant een ontspanningsregio bij uitstek.

En, actie …!Het activiteitenprogramma in Serfaus-Fiss-Ladis kent geen grenzen! Vakantieplezier voor gezinnen en wandelaars staat voorop. Wat dacht je ervan om eens met een e-bike de bergen in te gaan? Naar de top van de drieduizenders te wandelen? Het netwerk van 500 kilometer aan wandelwegen te leren kennen? Met de “Fisser Flieger“ of met de Skyswing in vliegende vaart de grandioze bergwereld te

beleven? Je kunt ook heerlijk ontspannen terug-lopen naar het dal. Het is ook een feest om de bergwereld met alle zintuigen te beleven: op het Six Senses-belevenis-pad in Serfaus zijn de bergen niet alleen te zien, te horen, te ruiken en te voelen, maar wandelaars ervaren hier ook de verrassende attracties die onderweg opduiken.

Natuur & plezier voor het hele gezinen voor liefhebbers van genietenSerfaus-Fiss-Ladis is ook een paradijs voor rust-zoekers. Sommigen vinden die in de hotelspa’s, anderen relaxen gewoon in de vrije natuur – in een hangmat op een van de feelgood stations boven in de bergen. Of je maakt een van de vele themawandelingen, die behalve natuurbeleving ook ontspanning bieden.

De gezinsvakantieregio Serfaus-Fiss-Ladis in Tirol wil zich in de zomer grondig laten testen. We zoeken enthousiaste NKBV-leden die willen meedoen als “vakantietesters“.

adv-vakantietester.indd 74 21-03-16 09:01

MEER INFORMATIESerfaus-Fiss-Ladis Information

A-6534 Serfaus/TirolTel. 0043-5476-6239

E-mail: info@serfaus-fi ss-ladis.at Internet: www.serfaus-fi ss-ladis.at

ZO WORDT U VAKANTIETESTER Heb je zin in een vakantie in Serfaus-Fiss-Ladis/

Tirol, laat ons dan weten waarom wij juist jou als onze ideale vakantietesters (2 volwassenen)

moeten uitkiezen. Je bent dan vijf dagen lang, van 11 tot 16 juni 2016, onze gast in Tirol.

Stuur je reactie aan: [email protected]

met als onderwerp: Win reis Serfaus-Fiss-Ladis. Reageren voor 20 mei 2016.

adv-vakantietester.indd 75 21-03-16 09:01

Lief voormalig zwak, sinds kort gelijkberechtigd geslacht. Draag je eigen rugzak, laat in de hutten vooral je huis- vrouwelijke talenten zien en leg het niet aan met mannen.

Word in hemelsnaam geen wild bergwijf. Een helleveeg met wilde haren en slordige kleren is geen toonbeeld van vrouwelijke schoonheid.” Dat verzuchtte de schrijver Franz Nieberl in 1922. Alpinist Paul Preuss maakte het nog een slagje erger: “Vrouwen zijn de ondergang van het alpinisme.” Deze uitspraak stond jaren model voor de aversie tegen vrouwenklimmen, hoewel Preuss wel

76 | HOOGTELIJN 2-2016 | TEKST PETER DAALDER

klom met vrouwen, onder wie zijn vriendin en zijn zus. Later meende men dat Preuss zijn uitspraak ironisch had bedoeld. Helga Rädler van het Frauenmuseum in Hittisau moet er om glimlachen: “Er was veel verzet tegen vrouwen in de bergen. Vooral tegen vrouwen die ook wilden bergklimmen. Maar ondanks die tegenwerking zijn er altijd vrouwen geweest die zich daarvan niets aantrokken. Onverschrokken vrouwen die gewoon hun eigen weg gingen. Toen wij de tentoonstelling Ich, am Gipfel maakten, hebben we veel aan het onderzoek van Ingrid Runggaldier gehad. Haar boek daarover is een standaard-werk.”

VrouwenclubsVrouwen lid van een Alpenvereniging? Geen denken aan, aldus de Zwitserse SAC. Dat kon pas vanaf 1980(!). Dus richtte Aline Margot met enkele medestanders de SFAC op, de Schweizer Frauen Alpen Club. Zoals begin twintigste eeuw ook vrouwenclubs

Vrouwen telden als het om prestaties in de bergen aankwam, tot ver in de vorige eeuw nauwelijks mee. Tegelijkertijd waren er altijd doortastende vrouwen actief in de bergwereld. Er waren boerinnen, kaasmaaksters, herderinnen, vrouwelijke sjouwers en jagers, smokkelaarsters en huttenwaardinnen.

HelleveegDe vrouw als ondergang van het alpinisme

in de bergen

Tegen de conventies in beklom Henriette d’Angevilles de Mont Blanc. (1838)

“

Tekening

Jule

s Hé

bert

HL0216_r45_vrouwen.indd 76 21-03-16 09:42


In cartoons werden vrouwen in de bergen vaak te kijk gezet.

opgericht werden in Engeland en Schotland. Enkele rotsklimsters richtten in 1921 in Engeland The Pinnacle Club op. Die bestaat nog steeds en laat alleen vrouwen toe als lid.

Discussie over gezondheidEr was geen man die bezwaar maakte als vrouwen met zware las-ten tot 40 kilo de bergen in trokken, naar hun boerderij hoog op de alm of om proviand te halen in een dorp waar je alleen te voet kon komen. Ook smokkelaarsters werden geaccepteerd als ze zwaar beladen met tabak, drank en kleding over en weer hun spullen over hoge bergpassen zeulden. Maar als vrouwen wilden klimmen, werd het ze lastig gemaakt. Klimmen in broek was uit den boze voor vrouwen. Zij dienden minstens een rok te dragen, liefst tot de enkels en met meer dan één laag stof.

Toen was er opeens een discussie over de gezondheid van het vrouwenklimmen. Sommige artsen waren van mening dat het

vrouwen zou vermannelijken. De vrouwenhuid was niet bestand tegen de zon op hoogte en bovendien zou de grotere spiermassa onesthetisch zijn. Het belangrijkste argument was dat de bergsport vrouwen zou verhinderden van wat het feitelijke levenswerk van de vrouw behoort te zijn: baren en moeder zijn.

Op de tentoonstelling Ich, am Gipfel in Hittisau worden drie Nederlandse pioniersters genoemd. Drie vrouwen die hun tijd vooruit waren, zich niets aantrokken van de heersende moraal en hun weg vonden in de bergen. De eerste was zelfs koningin van Nederland, Hortense Eugénie Cécile de Beauharnais (1783-1837), getrouwd met Napoleon Bonaparte en later gekoppeld aan diens broer Lodewijk Napoleon.

Ook dat tweede huwelijk werd een drama en Hortense, die zich desondanks nog lang koningin mocht noemen, vertrok naar Zwitserland, waar ze actief was in de bergen zoals haar collega’s keizerin Sissi en koningin Marie van Pruisen.Bekender is de naam Marguerite ‘Meta’ Claudia Brevoort, dochter van een Nederlandse handelaar die emigreerde naar de VS. Meta is in 1871 in hevige concurrentie met Lucy Walker om als eerste vrouw de Matterhorn te beklimmen. Walker wint. Brevoort, vaak als Nederlandse aangeduid, feliciteert Walker en haalt als tweede vrouw de top en maakt meteen als eerste vrouw de overschrijding naar Italië. Vlak daarna beklimt ze de Weisshorn en de Dent Blanche. In haar leven voltooit ze zeventig deels zeer zware beklimmingen.De bekendste van de drie is Jeannette Friederike Hermine Diest, beter bekend als Jeanne Immink (1853-1929), een vrouw met een bewogen levens-wandel. In Amsterdam geboren, woonde ze eerst in Zuid-Afrika en Indië, en daarna in Zwitserland en Italië. Ze verliet haar man en kind en stortte zich volledig op het rotsklimmen. Talrijke eerstbeklimmingen komen op haar naam en ze valt op door haar enorme doorzettingsvermogen. Twee toppen worden naar haar genoemd in de Palagroep in de zuidelijke Dolomieten: Campanile Giovanna en Cima Immink. Ze stond model voor de groep vrouwelijke Nederlandse klimsters die ervoor ijvert om meer jonge vrouwen tot klimmen te bewegen.

women only

Nederlandse pioniersters

Jeanne Immink en een berggids, gefotografeerd door Theodor Wundt, ook berggids én fotograaf. Hij noemde Immink een van de eerste vrouwelijke helden in het alpinisme.

Meer over het Nederlandse vrouwenklimmen vind je op Facebook; zoek op Cima Immink. Samen met de NKBV organiseert de groep deze zomer een basiscursus sneeuw en ijs voor vrouwen. Kijk op bergsportreizen.nl/alpinisme/c1/venediger-zuid-women-only. Kijk voor het internationale vrouwennetwerk voor klimmende vrouwen, Rendez-vous Hautes Montagnes, op rhm-climbing.net.

Meta Brevoort met de gidsen vader Christian (links) en zoon Ulrich Almer (rechts). Haar neef William Coolidge staat links naast haar. Vooraan de hond Tschingel. (Omstreeks 1874)

De tentoonstelling Ich, am Gipfel is tot 26 oktober 2016 te zien in het Frauenmuseum Hittisau (Vorarlberg). Kijk voor meer informatie op frauenmuseum.at.

HL0216_r45_vrouwen.indd 77 21-03-16 09:42

Naamloos-13 1 15-03-16 16:29Naamloos-9 1 21-03-16 09:31


Op een tekening van The Club Room of Zermatt uit 1864 worden achttien bekende alpinisten met cijfers aangeduid, met uitzondering van de twee vrouwen rechts bij de deur: Matterhorn-eerstbeklimster Lucy Walker en haar moeder.

Vrouwen met een rolDe geschiedenis van het alpinisme was lange tijd een mannengeschiedenis. Geschreven door, voor en over mannen en hun prestaties. Vrouwen kwamen hooguit voor in curieuze anekdotes, in een bijrol of werden gezien als ‘sto� ering’. Vrouwen waren exotische verschijningen van de tweede of derde garnituur. Zo beschrij� Ingrid Runggaldier (1963, Bozen/Bolzano) hoe vrouwen lange tijd werden gezien in de bergwereld. In een kloek boekwerk, dat mede de basis vormt van de tentoonstelling Ich, am Gipfel. De Zuidtiroolse, van wie de vader berggids was en de moeder hoofd van de bergredding, beschrij� in een goed gedocumenteerd en fraai geïllustreerd boek de rol van vrouwen in de bergwereld tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. Een rol die destijds zelden de openbaarheid haalde. [Peter Daalder]

HeimweeTwaalf vrouwen tussen 32 en 79 jaar, waar-dinnen op zeer uiteenlopende Zwitserse berghutten, vertellen over hun ambacht en hun leven. Al lezend krijg je heimwee naar de Alpen van de mensenmaat, waar de toeristi-sche industrie nog niet de dienst uitmaakt. Waar een moederlijke waardin een volwassen gast, die beteuterd in de keukendeur staat omdat hij niet kan slapen, onderstopt en een aai over zijn bol gee� . Dit laatste is een van de anekdotes uit het boek van Daniela Schwegler, die eerder schreef over boerinnen op de almen. Ze vermijdt de valkuil van het eindeloos opte-kenen van anekdotes, op een paar prachtige na. Behalve het centrale thema ‘waardin en huttenleven’, zijn het twaalf heel diverse portretten, prachtig geïllustreerd met een fotokatern aan het einde van elk hoofdstuk. Een hartverwarmend boek. [Frank Husslage]

Berg� eber, Hüttenwartinnen im Porträt, Daniela SchweglerUitgave: Rotpunktverlag, 2015ISBN: 978 3 85869 668 7Prijs: € 34,00

Hoogtelijn verloot twee Duitstalige boeken die vrouwen in de bergen als onderwerp hebben. Stuur voor 1 mei 2016 een mail naar [email protected], o.v.v. Berg� eber of o.v.v. Frauen im Aufstieg, a� ankelijk van het boek dat je wilt winnen.

Frauen im Aufstieg, Ingrid RunggaldierUitgave: Edition Raetia, 2011ISBN: 978 88 7283 346 9Prijs: € 29,90

Win � n boek

Dat werd gezegd in dezelfde tijd dat vrouwen als arbeidsters, boerinnen en dienstmeiden wel geacht werden dagelijks zeventien uur zware lichamelijke arbeid te verrichten.

Moderne klimstersIn de tentoonstelling in het Frauenmuseum worden deze zaken ruim behandeld, evenals de vele voorbeelden van sterke tegen-draadse vrouwen die pas veel later bij een groter publiek bekend werden. In het laatste deel ook aandacht voor moderne klimsters, zoals Nina Caprez, Gerlinde Kaltenbrunner, Nives Meroi, Edurne Pasaban en Oh Eun-sun. De controverse rond de Koreaanse, die beklimmingen deels met helikopters zou doen en over wie wordt gezegd dat ze niet alles hee� beklommen wat ze hee� gemeld, zet het klimmen door vrouwen ineens in een ander daglicht. Het lijken wel mannen met hun ruzietjes, verdachtmakingen en rivaliteit. Is de emancipatie volledig geslaagd?

Het was eind 19e eeuw bij welgestelden gebruikelijk dat ze zich naar de top van de Vesuvius lieten dragen.

HL0216_r45_vrouwen.indd 79 21-03-16 09:42

gespot

Volg @hoogtelijn op Twitter voor het laatste nieuws van de redactie. Tips zijn welkom op [email protected].

Wil je weten wat er gebeurt in de klimwereld, dan is Instagram onmisbaar. Vrijwel alle klimmers zijn er te vinden, van jorgverhoeven en verazijlstra_nl tot shaunacoxsey en mccollsean. Vaak zie je hier de meest recente prestaties langskomen, met commentaar van de klimmer zelf. Zoals van Jorg, die met het Nederlands Team in Spanje was en daar een 8c+ klom. En dat is best inspirerend!

Dat bergwandelen niet zonder gevaar is, bewijst dit � lmpje van een groep wandelaars. Als je de video bekijkt (blijf vooral kijken tot na de Spaanstalige tekst!), zie je dat de groep zijn leven dankt aan de oplettendheid van de begeleiders. Want dit had ook heel anders kunnen aflopen... Kijk op goo.gl/acygHH of scan de QR-code.Flinterdun

Robert Jasper verbaasde in 1991 de klim-wereld door in recordtijd rotpunkt solo de noordwanden van Grandes Jorasses, Matterhorn en Eiger te beklimmen. En op die laatste wand is hij kennelijk verliefd geworden. In de loop der jaren herhaalde hij klassieke routes, maar opende hij ook meerdere nieuwe op deze Alpenwand. Uiteraard komt ook zijn vrije beklimming van de Japanse Direttissima aan bod, de John Harlinroute die hij deed met Harlins zoon, en zijn tochten met zijn vrouw en klimpartner Daniëla. Prachtige foto’s completeren de tekstblokken. Toch houd ik na het lezen van het boek het gevoel over dat er iets mist. De verhalen zijn flinterdun en missen emotie, de foto’s zijn te mooi en vaak geënsceneerd. Hele pagina’s over zijn gezin snap ik in een boek met de autobiogra� sche subtitel Mein leben mit dem Eiger. Maar wat doet een hoofdstuk over Patagonië en Vuurland in dit boek? Was een dergelijk van-dik-hout-zaagt-men-planken-voor-woord van Messner echt nodig? Noordwand laat bij mij de indruk achter snel in elkaar gezet te zijn onder invloed van een marketingafdeling; het ‘product Jasper’ moet worden verkocht. En dat is jammer, want deze sympathieke en grensverleggende klimmer kan en verdient beter. [Frank Husslage]

Nordwand, Robert JasperUitgave: Delius Klasing Vlg GmbhISBN: 9783667102959Prijs: € 29,99

Bergsporters, zeg eens eerlijk: wie is er nou nooit met hoge nood achter een rots of struik gedoken, ondertussen stilletjes genietend van het imposante berglandschap om je heen? Wie hee� er geen zucht van verlichting geslaakt als er ergens op een wandel- of klimroute een toilethokje – hoe primitief ook – bleek te zijn? Berg- en landschaps-fotograaf Marco Volken bracht deze ‘Stille Orte’ in Zwitserland prachtig in beeld: van houten huisjes op de alm tot bouwwerken van golfplaat en steen op meer dan 3000 meter hoogte. Een leuk boek om rustig door te bladeren als je thuis op je eigen troon zit, maar ook een ideaal boek om cadeau te doen aan die tochtgenoot (m/v) die onderweg om de haverklap ‘moet’. Weet je meteen waar je het fraaiste uitzicht hebt als je voor de zoveelste keer moet wachten. [Marieke van Kessel]

Stille Orte - Eine andere Reise durch die Schweiz, Marco VolkenUitgave: 2015ISBN: 9783906055411Prijs: € 44,95

Altijd opletten!

INSTAGRAM IS HOT

Stil genieten

80 | HOOGTELIJN 2-2016 | ONDER REDACTIE VAN FRANK HUSSLAGE EN ICO KLOPPENBURG

HL0216_r13_gespot.indd 80 21-03-16 09:43


Heldenepos

De busjes blijven komen. Natuurlijk het klimbusje van Marianne van der Steen en Dennis van Hoek, dat het in het ijsseizoen vaak flink koud krijgt. Maar ook de bus van Susan en Tjaco, op de parking van Trois Pignons in Fontainebleau. En dan blijkt dat je als busje vaak ook niet alleen bent!Ook Kevin en Dorien stuurden een foto van hun busje. Ze hadden al

een tijd het plan om een langere periode op stap te gaan en zo veel mogelijk te klimmen. “We wilden een bus, maar hadden het geld niet voor een ‘echte’ bus. Een oude Peugeot Expert bleek de uitkomst: met oud bioscooptapijt tegen de wanden als isolatie, een verhoging erin getimmerd en opbergbakken van Ikea. Maar toen we als proefrit een weekendje naar de Ith gingen,

bleek het wel erg claustrofobisch te zijn. We moesten buikschuivend naar binnen, ’s nachts konden we niet bij de deurgrendel en we hadden te weinig frisse lucht. Een dakluik bleek de oplossing. In juli was het zo ver: huurhuis en baan opgezegd, en klaar om zeven maanden met onze ‘Mad Monkey Machine’ naar de Ith, Pfalz, Dolomieten, Arco, Costa Blanca, El Chorro en Algarve

te gaan. De bus gaf ons het gevoel van echte vrijheid en dat lonkt naar meer. Home is where you park it!”

‘HOME IS WHERE YOU PARK IT’

Yosemite in the Fi� ies is de laatste bijdrage aan de heldenverering van een naoorlogse generatie klimmers; jongemannen (bijna geen vrouwen) die het burgerlijke bestaan inruilden voor een armoedig, maar avontuurlijk leven op de wanden van Half Dome en El Capitan. Het ko� etafelboek (1,6 kilo) is uitgebracht door kledingmerk Patagonia, een bedrijf dat in 1973 is opgericht door een van die helden, Yvon Chouinard. De verrichtingen van deze generatie klimmers is al eerder uitvoerig beschreven in boeken en docu-mentaires, zoals Valley Uprising (2014). En ook deze uitgave kan niet om de beroemde rivaliteit tussen Royal Robbins en Warren Harding heen. Maar gelukkig hee�

dit boek nog veel meer te bieden:prachtige foto’s waarop klimmers je soms met een ontroerende alle-daagsheid aangrijnzen vanuit de hangmat of standplaats. Hoeveel van hen leven nu nog? De verhalen zijn altijd verrassend van toon en perspectief. Dat krijg je als je niet per se alles zelf wilt beschrijven, maar ook de vele archieven en het bronmateriaal gebruikt dat je tot je beschikking hebt. Het mooie, maar tragische verhaal van Bill “Dolt” Feuerer is zelfs ooit als post geplaatst op klimforum supertopo.com. Ik wil je hem niet onthouden: google ‘Dolt’ en ‘Don Lauria’. De foto’s en zelfportretten bij het verhaal zijn minstens zo ontroerend, maar daarvoor moet je het boek lezen. [Florian van Olden]

Yosemite in the Fi� ies, Dean Fidelman, John Long and Tom AlderUitgave: PatagoniaISBN: 978-1-938340-48-2Prijs: € 52,99

Goed nieuws voor mooiweerklimmers en bankhangers: sportklimmen kan binnenkort ook op de computer. De Duitse gamestudio Crytek werkt aan een virtual reality computerspel waarbij je met een zogeheten Occulus Ri� headset een ‘levensechte’ klimervaring krijgt. Helemaal echt is de ervaring trouwens niet: je ziet alleen handen en pakt als klimmer de volgende greep door de goede kant op te kijken. De Britse krant The Guardian mocht een versie testen met klimroutes in het Vietnamese Halong Bay en schreef hierover: “It may not function as a realistic climbing simulation (you can’t see or use your feet for example), but it is certainly about being somewhere and experiencing the traversal of a precarious space.” Bekijk de trailer op theClimbgame.com.

Klimgame

HL0216_r13_gespot.indd 81 21-03-16 09:43


v� r

uitb

lik

Hoogtelijn 3-2016 verschijnt 3 juni

ColofonHoogtelijn is het o� ciële tijdschri� van de Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport Vereniging (NKBV). Het verschijnt vijf keer per jaar.De redactie staat open voor bijdragen van leden en derden waarbij de redactie het recht hee� , zonder opgave van redenen, de bijdragen niet te plaatsen. Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen aan Hoogtelijn impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging ten behoeve van de elektronische ontsluiting van Hoogtelijn.Overname van (delen uit) artikelen is alleen toegestaan na schri� elijke toestemming van de redactie van Hoogtelijn.

RedactiePeter Daalder (hoofdredacteur) Femke Welvaart (eindredacteur) Ernst Arbouw, Mirte van Dijk, Sieto van der Heide, Frank Husslage, Marieke van Kessel, Ico Kloppenburg, Anne van Leeuwen, Florian van Olden, Ivar Schute.

MedewerkersJody Hagenbeek, Dim van den Heuvel, Christine Tamminga, Arnold Tang, Peter Uijt de Haag (correctie), Saskia Gottenbos (cartogra� e), Toon Hezemans (cartoons).

Redactie-adresNKBV, t.a.v. Hoogtelijn,Postbus 225, 3440 AE [email protected], hoogtelijn.nl

Advertentie-exploitatiePatrick Baars Postbus 225, 3440 AE Woerden0348-484066/[email protected]

Productie en vormgevingStudio ManagementMedia, Hilversum Edith van de Giessen (art director), Anita Baljet

Druk Senefelder Misset, DoetinchemOplage: 37.000ISSN: 1387-862X

Los abonnementNiet-leden kunnen zich abonneren op Hoogtelijn voor € 22,50 per jaar. Kijk op nkbvwebshop.nl.

Koninklijke Nederlandse Klim- en Bergsport VerenigingBellen0348-409521BezoekenHouttuinlaan 16-A, 3447 GM WoerdenSchrijvenPostbus 225, 3440 AE WoerdenFax 0348-409534, [email protected]: IBAN NL84RABO0161417213BIC RABONL2U

Een nieuw kruisvoor de Hörnle

Huttentochtin de Lasörling

Nederlands team traint in Catalonië

Interview metReinhold Messner

HL0216_r12_vooruitblik.indd 82 21-03-16 09:43

erd

man

npei

sker

/ R

ob

ert

Bö

sch

Tested by heart.Ons DNA: Absolute Alpine Ons laboratorium: de bergen. Bij het bekende drietal Eiger, Mönch en Jungfrau hebben we onze producten grondig onderzocht. Het resultaat: hartslagversnellers met Zwitserse kwaliteit. De bijwerkingen: verhoogde aanmaak van endorfi ne en adrenaline. Nu is het aan jou: ervaar de nieuwe Mammut-collectie! www.mammut.ch

Runbold Light IN Jacket Alto Guide High GTX Lithium Light

Naamloos-10 1 21-03-16 09:32

Naamloos-11 1 21-03-16 09:57

Hoogtelijn 2/2016

Documents

Transcript of Hoogtelijn 2/2016