Hoofdstuk 1

Act of Supremacy

vervolgKarel verwerft door oorlogen de rest vande Nederlanden (17 gewesten)Friesland,Groningen, Drenthe, Sticht,Oversticht en als laatste Gelre (1543)In 1549 wordt in de Pragmatieke sanctie deNederlanden tot een ondeelbaar erfgoedgemaaktIn 1519 wordt hij keizer van Duitsland(gekocht met geleend geld van de Fuggers)In 1522 Habsburgse erflanden naar zijn broer FerdinandvervolgIn de gewesten stelt hij stadhouders aan(stadhouder betekent plaatsvervanger)Dat zijn hoge edelen die de centralisatiein de gewesten moeten uitvoerenb.v. Willem van Oranje (stadhouder van Holland,Zeeland en Utrecht)Tegenover Karel staan de GewestelijkeStaten die streven naar autonomie(particularisme)vervolgElk gewest had-eigen wetten-eigen rechtspraak-eigen munt-eigen belastingen(accijnzen,vermogens- belasting)-eigen bestuurBestuur verschilt per stad( burgemeestersen vroedschap) en platteland (adel)Schout en schepenen (rechtspraak)

vervolgElk gewest stuurt vertegenwoordigers naarde Staten GeneraalDaarnaast had je de-Grote Raad (hoogste rechtbank)-Centrale RekenkamerKarel had veel geld nodig voor strijd -tegen de Turken-tegen Frankrijk (omsingeld door Habsburgers)-tegen de Duitse vorsten-voor het onderwerpen van de Nederlanden

EngelandIn de 15de eeuw vond de War of the rosesplaats (Lancaster York)Hendrik VII wordt de eerste Tudorvorst-schaft een aantal privileges af bv koninklijke rechtbanken en geen privelegers meer-steden leveren een deel van hun macht in-op het platteland regeert de lage adel (gentry) namens de koningParlement tegenwicht tegen de koningvervolgHogerhuis (hoge adel en geestelijkheid)Lagerhuis (lage adel en rijke burgers)Parlement moet belastingheffinggoedkeurenFrankrijkLodewijk IX maakt een eind aan een reeksburgeroorlogen-stelt koninklijke rechtbanken in-maakt eind aan privelegers adelStaten Generaal weinig macht(koning kan belasting heffen zonder huntoestemming)Zijn opvolger Frans I legt basis voor hetabsolutismeReligieusBegin 16de eeuw vindt de Reformatie plaats(christendom valt uiteen in kath en prot.)Oorzaken-wantoestanden in de kerk-discussies over het ware geloofHumanisten leggen de basis-herbezinning op de mens en zijn plek in de samenleving (zelfstandig denkende mens centraal,nadruk op het individu)-op basis van bestuderen geschriften uit de oudheid vervolgIn noordelijke Nederlanden Humanismereligieus karakter-terug naar eenvoudige vroomheid los van uiterlijk vertoon via bestuderen van de Bijbel-kritiek op de kerkleidersErasmus bestudeert de chr schrijvers uitde Oudheid-bijbelvertaling-Lof der zotheidvervolgNederlandenKatholieke kerk is de staatskerkandersdenkende(Calvinisten) vervolgd DuitslandIn 1521 het Edict van Worms-Luther in de ban-zijn geschriften verbodenGodsdienstoorlog kath vorsten protvorstenKarel kan niet winnenvervolgIn 1555 Godsdienstvrede van Augsburg-vorst bepaalt de godsdienst in zijn gebied (cuius regio,eius relegio)-N Duitsland Lutheraans Z Duitsland katholiekWordt directe aanleiding aftreden Karel VvervolgEngelandHendrik VIII wil scheiden (mag niet van depaus)In 1534 Act of Supremacy-ontstaan Anglicaanse kerk (katholiek)-niet paus, maar koning hoofd van de kerk (staatskerk)Maatregelen-verkoopt landerijen kerk aan lage adel-heft de kloosters op (opbrengststaat)-laat Bijbel in het Engels vertalenvervolgEdward VI (puritein=pure protestant)-voert prot leer inkath vervolgd-beelden uit de kerk-geestelijken mogen trouwen-misdienst (Bijbellezen en psalmen zingen)Mary Tudor (Bloody Mary) (gehuwd metFilips II) is kath prot vervolgdElisabeth I mengkerk prot en kathelementenDissenters(=kath en andere prot) vervolgdvervolgFrankrijkKath kerk staatskerkprot (Hugenoten =Calvinisten) vervolgdHugenoten = 10 % van de bevolking maardaaronder veel (hoge) adel-Franse koning mag bisschoppen benoemenkerk onder controle van de staat

EconomieDe NederlandenVlaanderen en Brabant economisch hetbelangrijkst (samen 62 % van debelasting)-sterk verstedelijkt (1/3 van de bevolking)-hoorden bij handelsnetwerk van de noordduitse hanze(ook IJsselsteden)Antwerpen handelscentrum (stapelmarkt)-veel textiel (Brugge,Gent)-specerijen (via Portugal uit Azie)vervolgHolland economisch niet zo belangrijk(13 % belasting)-kleine steden-problemen met de voedselvoorziening (vervening grondingeklonken ongeschikt voor graanbouw)-invoer graan uit Oostzeegebied(moeder- negotie)-landbouw gecommercialiseerd -overgang op veeteelt -verbouwen handelsgewassenvervolg-specialisatie en schaalvergrotingGevolgen-verstedelijking -Holland rijk in staat hoge belastingen te betalen (eis:privileges)-opkomst nieuwe middelen van bestaan-visserij voor export (haring)-nijverheid (trafieken)-internationale handelFilips de Schone enJohanna de waanzinnige

Rijk van Karel V

Ferdinand en Filips II

Margaretha van Oostenrijk enMaria van Hongarije

Willem van Oranje