Hoe passen stepped care en collaborative care binnen het

patiëntenperspectief?

Peter F M Verhaak

Angst en depressie: Voorkomen en behandeling

• 12-mnd Prevalentie1: – Depressie 7,6%– Angst 12,4%

• Contact met een hulpverlener2:– Depressie 69%

• 1e lijn 60%• 2e lijns GGZ 20%

– Angst 55% • 1e lijn 47%• 2e lijns GGZ 14%

1Bron: Nemesis 19972Bron: NESDA 2005

Wat gaat er mis?

• Niet iedereen zoekt hulp

• Niet iedere stoornis wordt gesignaleerd bij hulp zoeken

• Niet iedere patiënt ontvangt gepaste behandeling

• Niet iedere patiënt die behandeling krijgt, is therapietrouw

Ideeën over angst en depressie

• Oorzaak: niet organisch maar psychologisch of door omgeving bepaald

• Deel van respondenten ziet hun depressie als stabiel persoonlijkheidskenmerk

• Geprefereerde behandeling: psychologisch, geen psychofarmaca

• “gezonden” staan afwijzender tegenover medisch-biologische benadering dan mensen die een depressie of angststoornis hebben meegemaakt

Niet iedereen zoekt hulp

Bron: Prins e.a. 2008

Respondenten NESDA-1e lijn (N=743) met angst of depressie: behandeling in 6 mnd

57%

11%

11%

21%

43%

Behandeld

Ervaart geen probleem

Wil geen behandeling

Onvervuldebehandelbehoefte

Niet iedereen zoekt hulp

Bron: van Beljouw e.a. submitted

Zorgbehoeften van mensen met angst of depressie die geen hulp kregen, maar wel wilden, in 6 mnd.

0

20

40

60

80

%

Info

rmat

ie

Med

icatie

Counse

ling

Verwijz

ing

Praktis

ch

Vaard

igheid

Niet iedereen zoekt hulp

Reden waarom mensen met angst of depressie, én een zorgbehoefte, geen hulp zochten in 6 mnd.

020406080

100120140160

Info

rmat

ie

Med

icatie

Counse

ling

Verwijz

ing

Praktis

ch

Vaard

igheid

%

Gevraagd/nietgekregenGeen geld

Schaamte

"Wist niet waar"

"helpt niet"

Zelf oplossen

Niet iedereen zoekt hulp

Ernst van angst (BAI), depressie (IDS) en disfunctioneren (WHODAS) bij 3 groepen onbehandelden en bij behandelden

0

5

10

15

20

25

30

35

Geenervaren

prob.

Geenbehoefte

Onvervuldebehoefte

Behandeld

Angst

Depressie

Functioneren

Niet iedereen zoekt hulp

Kenmerken van persoon met angst of depressie met onvervulde

zorgbehoefte

• Relatief vaak niet in Nederland geboren

• Relatief eenzaam

• Minder groot sociaal netwerk

Niet iedereen zoekt hulp

57% van de mensen met angst of depressie krijgen een behandeling

57%

11%

11%

21%

43%

Behandeld

Ervaart geen probleem

Wil geen behandeling

Onvervuldebehandelbehoefte

% Mensen met angst en/of depressie van wie de diagnose geregistreerd was in het HIS

0

20

40

Alleen depressie

Alleen angst

Angst & depressie

%Bij benaderngExact

(N=148) (N=298) (N=275)

Niet iedere stoornis wordt gesignaleerd

Bron: Smolders et al. submitted

% mensen met angst en/of depressie dat conform de richtlijn behandeld werd

0

20

40

60

%

Alleen depressie

Alleen angst

Angst&Depressie

begeleidingcounselingmedicatieverwijzingOver-all

(N=148) (N=298) (N=275)

Niet iedere patiënt ontvangt gepaste behandeling

Bron: Smolders et al. submitted

Patiëntfactoren die de kans op gepaste zorg beïnvloeden

• Behoeften van de patiënt– Psychisch probleem zelf als zodanig ervaren– Behoefte aan info, medicatie, counseling, verwijzing

• Vertrouwen van de patiënt in professionele hulp• Positieve ervaringen met hulpverlener

– emotionele steun, patiëntgerichtheid

• Klinische factoren– Comorbiditeit van angst en depressie– Bij dysthymia, MDD single, GAD– Negatief bij uitsluitend angststoornis– Algemeen disfunctioneren

Niet iedere patiënt ontvangt gepaste behandeling

Kenmerken van arts- en praktijk-organisatie die het geven van gepaste

zorg beïnvloeden

• Positieve houding t.a.v. opsporen van depressie

• Optimistische houding t.a.v. hindernissen die een arts ontmoet bij het implementeren van nieuwe richtlijnen

• Samenwerking met AMW of ELP of SPV

Niet iedere patiënt ontvangt gepaste behandeling

Behoeften van behandelde patiënten en verkregen behandeling (N=423)

0

20

40

60

80

Informatie

Medicatie

Counseling

Verwijzing

Praktische steun

Vaardigheden

%

Niet (geheel) vervuld Vervuld

Niet iedere patiënt is therapietrouw

Bron: Prins et al. in press

Wat gaat er mis vanuit de optiek van de cliënt (I)

• Niet iedereen zoekt hulp

• De helft van degenen die geen hulp zoeken, vinden dat zelf niet nodig

• Gezien de relatief geringe ernst van hun symptomen, voelen ze de meesten dat goed aan

• De helft die geen hulp zoekt maar wel een zorgbehoefte heeft, is relatief vaak eenzaam en buitenlander

Wat gaat er mis vanuit de optiek van de cliënt (II)

• Niet iedere stoornis wordt gesignaleerd bij hulp zoeken

• De meest ernstige stoornissen worden wel gesignaleerd

Wat gaat er mis vanuit de optiek van de cliënt (III)

• Niet iedere patiënt ontvangt gepaste behandeling

• De meest ernstige stoornissen ontvangen wel gepaste behandeling

• Patiënten met vertrouwen in GGZ en hun huisarts ontvangen eerder gepaste zorg

• Patiënten die in zijn voor medicatie etc. ontvangen gepast zorg

• Samenwerking met andere eerstelijns GGZ bevordert gepaste behandeling

Wat gaat er mis vanuit de optiek van de cliënt (IV)

• Niet iedere patiënt die behandeling krijgt, is therapie-trouw

• Patiënten krijgen in het kader van gepaste zorg niet altijd aangeboden wat ze prefereren: counseling en informatie, in mindere mate verwijzing en vaardigheden

• Het enige wat ze meer krijgen dan ze willen: medicatie

Wat zijn zinnige verbeteringen?

• Een genuanceerde vorm van opsporing van mensen met een behandelwens

• Een aanbod dat het eenzijdig farmacologische overstijgt

• Een bewustmaking van de cliënt van noodzaak en mogelijkheden van behandeling

• Betere patiëntenvoorlichting• Een systeem van “watchful monitoring”• Investeer in patiëntenvertrouwen

Hoe krijgen dergelijke verbeteringen gestalte?

• Gerichte opsporing in huisartspraktijk• Mogelijkheid voor één of twee explorerende gesprekken,

b.v. met POH-GGZ, ten behoeve van probleemverheldering, voorlichting

• Mogelijkheid voor motiverende benadering• Mogelijkheid voor counseling en andere kortdurende

psychologische interventies in de huisartspraktijk (door POH-GGZ, SPV, AMW of ELP)

• Een goede dossierbewaking (EPD)• Een goede achterwacht (liaison psychiatrie, afspraken met

2e lijns GGZ