Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

40
Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER? 15 mei, 27 mei en 4 juni 2013

description

Lezing in het kader van de 'basisopleiding archeologie' met voorbeelden hoe archeologie kan opgenomen worden in ruimtelijke processen zoals RUP's, MER, e.a.

Transcript of Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Page 1: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013

Page 2: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Inhoudstafel

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

1 Stedenbouwkundige vergunningen

2 MER’s, mer-screenings en verzoek tot ontheffing

3 Structuurplannen

4 Uitvoeringsplannen

2

Page 3: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Stedenbouwkundige vergunningen

• Adviezen

• Afweging

• Procedure

Page 4: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Stedenbouwkundige vergunningen

Verplicht in te winnen adviezen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

Vergunningen bijzondere procedure:

advies voor alle vergunningsaanvragen die een ingreep hebben op de bodem -> bindend voor zover het voorwaarden oplegt

Vergunningen reguliere procedure:

besluit adviesverlenende instanties

• verkavelingen van ten minste 10 loten of > 5.000 m²

• groepswoningbouwprojecten > 10 woongelegenheden

• appartementsgebouwen > 50 appartementen

• nieuwbouwprojecten in woon- en recreatiegebied met > 500 m² bebouwd oppervlak

• ontginningen

4

Page 5: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Vrijblijvende adviezen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

• De goede ruimtelijke ordening omvat o.m. de cultuurhistorische aspecten (Codex art. 4.3.1 § 2)

• Aanvragen kunnen gericht worden aan Onroerend Erfgoed of aan intergemeentelijke archeologische dienst

5

Stedenbouwkundige vergunningen

Page 6: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Afweging: beschermd/geïnventariseerd?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

6

• Databank beschermd erfgoed

-> https://beschermingen.onroerenderfgoed.be/

• Centrale Archeologische Inventaris (CAI)

-> http://cai.erfgoed.net/

• Inventaris bouwkundig erfgoed

-> https://inventaris.onroerenderfgoed.be/

• Landschapsatlas

-> http://geo-vlaanderen.gisvlaanderen.be/geo-vlaanderen/landschapsatlas/

• Inventaris van historische tuinen en parken -> M&L Cahier (binnenkort online beschikbaar)

• Binnenkort: 1 geoloket met alle erfgoedlagen (https://geo.onroerenderfgoed.be/) -> in opmaak!

• Downloadbare GIS-lagen: zie document in map

Stedenbouwkundige vergunningen

Page 7: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Afweging: gekende gegevens

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

7

• Archeologische data: CAI, lokale bronnen of verzamelingen (IADs, IOEDs, GADs, heemkundige kringen, musea, …)

Stedenbouwkundige vergunningen

Page 8: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

8

• Landschappelijke data: bodemkaart, topografische kaart, geomorfologische kaart, DHM, luchtfoto’s, historische kaarten, terreingesteldheid en vegetatie (terreinbezoek)

Stedenbouwkundige vergunningen

Afweging: gekende gegevens

Page 9: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Procedure

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

9

Advies binnen 30 dagen

• Gunstig/ongunstig/voorwaardelijk gunstig

• Bij voorwaarden: opmaak bijzondere voorschriften

Stap 1

Terreininventarisatie: bureaustudie, veldkarteringen, boringen

Proefsleuven en/of proefputten

Gefundeerde AFWEGING!

Stap 2

Behoud in situ waar mogelijk Behoud ex situ waar noodzakelijk: volledige registratie van de

waardevolle archeologische zones

Stap 3

Vrijgave van terrein

Stedenbouwkundige vergunningen

Page 10: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

MER Mer-screenings Verzoek tot ontheffing

Page 11: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

• Plan-MER, project-MER, Ontheffingsdossier, Screeningsnota: geen principieel verschil in aanpak

• Kennis en documentatie centraal, het visuele aspect is van secundair belang

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Benadering archeologie

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

11

Page 12: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Afweging archeologie

~ stedenbouwkundige vergunningsaanvraag

Stap 1: referentiesituatie

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

12

betrouwbaar referentiebeeld: zijn er archeologische sites gekend? zijn er directe aanwijzingen voor archeologische sites? leemte in de kennis duidelijk aangeven!

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Page 13: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Directe impact die veroorzaakt wordt door de projectrealisatie

Stap 2: ingreep-effectenanalyse

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

13

Natuurinrichting

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Page 14: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Directe impact die veroorzaakt wordt door de uitvoeringswijze

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

14

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Stap 2: ingreep-effectenanalyse

Page 15: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Directe impact die veroorzaakt wordt als indirect gevolg van de projectrealisatie

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

15

Aanleg van een stortplaats

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Stap 2: ingreep-effectenanalyse

Page 16: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Indirecte impact: fragmentatie, compactatie, verdroging

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

16

Organische vondsten

Heipalen

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Stap 2: ingreep-effectenanalyse

Page 17: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

17

Ontheffing RUP Dessel ‘Den Diel’

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Stap 2: ingreep-effectenanalyse

Page 18: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Stap 3: alternatieven en milderende maatregelen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

18

• Planalternatieven

• Locatiealternatieven

• Uitvoeringsalternatieven

Enkele voorbeelden:

- Rijplaten

- Versmallen werkstrook

- Leidingen in bestaande wegen aanleggen

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Page 19: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Stap 3: milderende maatregelen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

19

Doel: ongedocumenteerde vernieling van archeologisch erfgoed vermijden

Door:

• Fysieke vernieling te vermijden (voorkomingsprincipe!)

• Indien onvermijdelijk: registratie van archeologische sporen

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Page 20: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

20

“in geval van vondsten zal de aannemer contact

opnemen met de bevoegde archeologen”

➜ te sterke focus op vondstmelding, te vermijden voor ontwikkelaar.

Zorgplichtprincipe

Plan-mer-screening: Boechout RUP “Mussenhoeve”

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Stap 3: milderende maatregelen

Page 21: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

21

“De centrale archeologische inventaris vermeldt geen vindplaatsen. Er is geen beschermde archeologische site aanwezig. Conclusie: er zijn geen effecten op het archeologisch erfgoed”

Plan-Mer-screening: Bouchout RUP “ Mussenhoeve”

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Stap 3: milderende maatregelen

Page 22: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

22

“de aannemer verwittigt de archeologische diensten na het afgraven van de teelaarde”

➜ Hiermee kan onmogelijk een kwalitatieve archeologische registratie worden georganiseerd

De modaliteiten van een archeologische inventarisatie schetsen/uitwerken

➜ Voorafgaande prospectie

- veldkartering

- geofysisch onderzoek

- prospectie met ingreep in de bodem

MER/mer-screenings/verzoek tot ontheffing

Stap 3: milderende maatregelen

Page 23: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Ruimtelijke plannen

• Ruimtelijke structuurplannen • Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 24: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

• Integreren van beschikbare informatie over archeologie

• Algemene principes van hoe met archeologisch erfgoed wordt omgegaan

• Inpassen van het concept van vooronderzoek bij bodemverstorende werken

• Intentie tot opmaak van RUP’s voor archeologische aandachtszones

Ruimtelijke structuurplannen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

24

INFORMATIEF GEDEELTE

RICHTINGGEVEND/BINDEND GEDEELTE

Page 25: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

25

Inschrijven van archeologisch vooronderzoek in

stedenbouwkundige voorschriften

Opname ‘archeologische site’ als overdruk

Voorschriften met betrekking tot inrichting

Voorschriften over het “flexibel inpassen” van

archeologische relicten in het ontwerp

Milderende maatregelen uit de MER vertalen in RUP

Mogelijke benaderingen van archeologie in RUP’s

Page 26: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

26

Inschrijven van archeologisch vooronderzoek in

stedenbouwkundige voorschriften

PRUP Regionaal bedrijventerrein

Aalter

Structuurschets

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 27: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

27

Inschrijven van archeologisch vooronderzoek in

stedenbouwkundige voorschriften

PRUP Regionaal bedrijventerrein Aalter

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 28: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

28

Inschrijven van archeologisch vooronderzoek in

stedenbouwkundige voorschriften

PRUP Regionaal bedrijventerrein Aalter

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

Page 29: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

“Voor de aanvang van alle bouwwerken die aanzienlijke bodemingrepen

vereisen, dient men de mogelijkheid tot archeologische prospectie te verzekeren.

Oppervlakkige afgravingen van de teelaarde zullen in de meeste

gevallen niet beschouwd worden als aanzienlijk. Afgravingen voor de realisatie van een ondergrondse (kelder)verdieping, doorbrekingen

schoudertaluds en dergelijke dienen beschouwd te worden als aanzienlijk.”

29

RUP Opslitsen grote woningen buiten de kern (Hoeilaart)

Afgraven van teelaarde is wel relevant want de sporen worden vernield door o.a. het overrijden met zwaar materieel. Enkel een prospectie van het hele terrein kan uitwijzen hoe diep de archeologische sporen zich bevinden.

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Inschrijven van archeologisch vooronderzoek in

stedenbouwkundige voorschriften

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

Page 30: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

30

Opname ‘archeologische site’ als overdruk

Detail grafisch plan

GRUP Pinnekesweyer-Gerhagen (Tessenderlo)

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 31: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

31

GRUP Pinnekesweyer-Gerhagen (Tessenderlo)

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Opname ‘archeologische site’ als overdruk

Page 32: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

32

Opname ‘archeologische site’ als overdruk

RUP Zagerijstraat (Tongeren)

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 33: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

33

RUP Zagerijstraat (Tongeren)

Art. 3 Zone met archeologische waarde

Richtinggevend - Toelichting bij de voorschriften:

Het plangebied wordt gekenmerkt als archeologisch waardevolle zone. In de directe omgeving werden reeds een aantal archeologische

vondsten gedaan.

Het gebied ligt binnen de zone die beschouwd wordt als het noordoostelijk grafveld. …

Verordenend - Stedenbouwkundige voorschriften:

Het gebied gelegen binnen de groene puntlijn dient aangeduid te

worden als een “archeologisch waardevolle zone en/of archeologische site”.

Werkzaamheden met ingreep in de bodem dienen aan de betreffende

wetgeving inzake de bescherming van het archeologisch patrimonium te voldoen.

Opname ‘archeologische site’ als overdruk

Onduidelijke formulering

?

Page 34: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

34

Voorschriften met betrekking tot inrichting

RUP De drie Tommen (Tienen)

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 35: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

35

Voorschriften met betrekking tot inrichting

RUP De drie Tommen (Tienen)

Art. 10 ‘Zone voor park’

De historische reconstructie van de “3 tommen” in deze zone is te allen tijde mogelijk. Alle hiervoor nodige infrastructuur is toegestaan: ommuring, altaar, standbeeld, infopanelen … . Een deskundige landschappelijke inkleding is verplicht. Het historisch – archeologisch karakter dient gerespecteerd te worden. Er dient rekening te worden gehouden met een optimale zichtbaarheid en bescherming van de archeologische relicten.

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 36: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

36

Voorschriften over het “flexibel inpassen” van archeologische

relicten in het plan

RUP Grobbendonk begraafplaats

Uittreksel CAI. Bron: http://cai.erfgoed.net beheerd door het VIOE

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 37: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

37

Voorschriften over het “flexibel inpassen” van archeologische

relicten in het plan

RUP Grobbendonk begraafplaats

“Het RUP komt tegemoet aan de behoefte aan een uitbreiding van

de bestaande begraafplaats met een oppervlakte van ca. 0,95 ha. Deze uitbreiding wordt in fasen gerealiseerd. De fasering wordt

gekoppeld aan een voorafgaandelijk archeologisch onderzoek van

de site. Indien mogelijk, zullen waardevolle vondsten behouden blijven en geïntegreerd worden in het ontwerp van de

begraafplaats.”

ART 2: zone voor begraafplaats:

“Waardevol archeologisch erfgoed dat eigen is aan de locatie

(zoals wegen, restanten van gebouwen, graven…) dient, waar mogelijk, behouden te blijven en geïntegreerd te worden in

de aanleg van de begraafplaats.”

Page 38: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

38

Milderende maatregelen uit de MER vertalen in RUP

RUP Liefkenshoek spoortunnel

milderende maatregelen uit het MER doorvertaling in GRUP

Gevolg: bouwheer pas in vergunningstraject geconfronteerd met archeologie

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 39: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

39

Koppeling aan planologie

Voordelen

• archeologie in vroeg stadium: behoud in situ is mogelijk of

eventuele archeologische kosten kunnen in kaart gebracht

worden

• archeologische sites maken wezenlijk deel uit van de

ruimtelijke structuur en van de identiteit van een landschap

Nadelen

• archeologie is meestal niet zichtbaar en dus zonder

onderzoek moeilijk te detecteren

• archeologische sites zijn bijna nooit ruimtelijk structurerend

Ruimtelijke uitvoeringsplannen

Page 40: Hoe omgaan met archeologie in ruimtelijke ordening en MER?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Archeologie in RO en MER— © Onroerend Erfgoed

40