Hoe kunnen leerkrachten inspelen op de verschillende ... · Door de openheid van deze leerlingen,...

Hoe kunnen leerkrachten inspelen op de

verschillende gezinsvormen waarin

leerlingen uit het secundair onderwijs

opgroeien?

bachelor in het secundair onderwijs

Katholieke Hogeschool Vives, vestiging Brugge

academiejaar 2017-2018

begeleidster: mevr. Vanwynsberghe

Emma Vandenbussche

1

WoordvoorafIn deze onderzoeksopdracht wil ik me verdiepen in de verschillende gezinsvormen vanleerlingen. Ikvoerditonderzoekomdat ikvinddat iedereenopeengelijkwaardigemanieronderwijsmoetkunnenvolgen. Ikvinddatdegezinsvormgeenredenkanenmagzijnomgediscrimineerdofandersbekekenteworden.Ikwilmij ook richten tot enkelemensen diemij geholpen hebben in het volbrengen vandezeonderzoeksopdracht.Indeeersteplaatswilikalleleerlingenbedanken,diemehunverhaaltoevertrouwdhebben.Door de openheid van deze leerlingen, kreeg ik een beter zicht op hoe jongeren hungezinsvormechtbeleven.Ookdeleerkrachtendieikmochtinterviewenverdieneneenwoordjevandank.Zijgavenmijeenzichtopwatscholenalallemaaldoenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen.Doordezeuiterstinteressantegesprekkenontdekteikdathetnietaltijdgemakkelijkis.Omdeprivacyvandegeïnterviewdentegaranderen,kregenzedanookfictievenamen inhetonderzoek.Tentweedewil ikmevrouwVanwynsberghebedanken.Doordegoedebegeleidingentipstijdens het uitvoeren van dit onderzoek, lukt het me om dit eindresultaat te behalen.MevrouwFauquantverdienteenwoordjevandankvoordebegeleidingbijhetvormenvandeonderzoeksvraagendeopstartvanmijnonderzoek.Ikwensmijnanderedocentenindelerarenopleidingtebedankenvoordeveleraadentipstijdensdedriejarigeopleiding.Verder verdienen de nalezers vanmijn onderzoeksopdracht een dikke pluim. Als externelezerverdientvooralSabineBulckeeendankwoordje.Tenslottewiliknogmijnouders,zusenvriendenbedankenvoordesteuntijdenshetuitwerkenvandezeonderzoeksopdrachtentijdensmijnopleiding.

2

Inhoudsopgave

Woordvooraf.....................................................................................................................1

Inhoudsopgave...................................................................................................................2

Inleiding.............................................................................................................................4

1 Watiseengezin?........................................................................................................5

2 Identiteitsontwikkingvaneenpuber..........................................................................7

3 Opvoedingsstijlen.......................................................................................................8

4 Soortengezinsvormen..............................................................................................104.1 Hettraditionelegezin....................................................................................................104.2 Heteenoudergezin........................................................................................................10

4.2.1 Eenoudergezinnennaoverlijden.....................................................................................104.2.2 Eenoudergezinnennaechtscheiding...............................................................................104.2.3 Bewustalleenstaandemoeders......................................................................................114.2.4 Gevolgen..........................................................................................................................11

4.3 Hetnieuwsamengesteldgezin......................................................................................124.3.1 Verblijfsregelingen:..........................................................................................................13

4.3.1.1 Co-ouderschap.....................................................................................................134.3.1.2 Livingtogetherapart............................................................................................13

4.3.2 Reactie.............................................................................................................................144.3.3 Gevolgenvaneennieuwsamengesteldgezin.................................................................154.3.4 Gevolgenvaneenechtscheiding.....................................................................................16

4.4 Hetadoptiegezin...........................................................................................................184.4.1 Voorwaarden...................................................................................................................184.4.2 Soortenadoptie...............................................................................................................194.4.3 Gevolgen..........................................................................................................................19

4.5 Hetpleeggezin..............................................................................................................214.5.1 Vormen............................................................................................................................224.5.2 Plaatsing..........................................................................................................................234.5.3 Gevolgen..........................................................................................................................24

4.6 Hetholebigezin.............................................................................................................254.6.1 Homofobie.......................................................................................................................264.6.2 Gevolgen..........................................................................................................................26

4.7 Opgroeienineenbegeleidingstehuis............................................................................274.7.1 Gevolgen..........................................................................................................................28

5 Methode...................................................................................................................29

6 Initiatieven...............................................................................................................306.1 Klasklimaat...................................................................................................................30

6.1.1 Duurzamerelaties............................................................................................................306.1.2 Openheid.........................................................................................................................316.1.3 Cultureleverschillen........................................................................................................316.1.4 Basisvertrouwen..............................................................................................................32

6.2 Omgaanmetgevoelensvanleerlingen..........................................................................326.2.1 Depuberijsberg...............................................................................................................336.2.2 Verdriet............................................................................................................................346.2.3 Schuldgevoelens..............................................................................................................34

3

6.3 Communicerenmettieners..........................................................................................356.3.1 Voorwaarden...................................................................................................................366.3.2 InteractieprincipesvanBiemansenPolderman..............................................................376.3.3 Doorvragenbinnendesocratischemethode..................................................................396.3.4 Constructieve,oplossingsgerichtemethode...................................................................416.3.5 Discretieplicht..................................................................................................................42

6.4 Automatischegedachten..............................................................................................426.5 Omgaanmetrouw........................................................................................................446.6 Omgaanmetouders.....................................................................................................456.7 Praktischezaken...........................................................................................................466.8 Anderegezinsvormenbinnenbrengenindeklas...........................................................48

7 Conclusie..................................................................................................................50

8 Bijlagen.....................................................................................................................518.1 Gesprekkenmetleerlingen...........................................................................................51

8.1.1 Robbe...............................................................................................................................518.1.2 Robin................................................................................................................................528.1.3 Matthias...........................................................................................................................568.1.4 Amin................................................................................................................................588.1.5 ElynenJade.....................................................................................................................608.1.6 Nicolas.............................................................................................................................638.1.7 Pauline.............................................................................................................................658.1.8 Marith..............................................................................................................................678.1.9 Jasper...............................................................................................................................688.1.10 Els(moedervanvermistepleegzoonAbdel)...............................................................71

8.2 Leerkrachten.................................................................................................................738.2.1 Elise..................................................................................................................................738.2.2 LaurenceenWouter........................................................................................................758.2.3 Bartel...............................................................................................................................808.2.4 Victor...............................................................................................................................818.2.5 Matthijs...........................................................................................................................828.2.6 Ella...................................................................................................................................858.2.7 Veronique........................................................................................................................878.2.8 Mieke...............................................................................................................................898.2.9 Wim.................................................................................................................................90

9 Bibliografie...............................................................................................................939.1 Websites.......................................................................................................................939.2 Boeken.........................................................................................................................939.3 Audiovisuelebronnen...................................................................................................95

4

InleidingTijdens de lerarenopleiding gingen we tijdens verschillende lessen dieper in op deverschillendegezinsvormenwaarinjongerenkunnenopgroeien.Hiermeewordteenaanzetgegeven om het onderwijs te laten aansluiten bij de huidige samenlevingsvormen.Desondanksondervondiktijdensmijnstagesdaterbepaaldeclichésendenkvormenblijvenbestaan.Hetleekmedanookeeninteressanteinvalshoekommijnonderzoeksopdrachtaantewijden.Deze onderzoeksopdracht is bedoeld voor secundaire scholen. Ze is geschreven omleerkrachten en scholen een breder zicht te geven op de verschillende gezinsvormen enwelke gevolgen dit meebrengt voor de jongeren. Het hoofddoel van dezeonderzoeksopdrachtisleerkrachtenenscholenenkeletipstegevenoverhoemenbeterkanomgaanmetdeverschillendegezinsvormen.In het eerste hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de definitie van een gezin en hoe demaatschappij hier ten opzichte van veranderd is. In het tweede hoofdstuk wordt kortingegaanopdeidentiteitsontwikkelingvandepuber.Ditheeftnamelijkeengroteinvloedopdemanier vandenkenenhandelenvanpubersbinneneengezin. Inhetdaaropvolgendehoofdstuk wordt kort besproken welke soorten opvoedingsstijlen er zijn. Deze hebbennamelijkeen invloedopdemanierwaarop jongerenfunctioneren. Inhetvierdehoofdstukwordt een beschrijving gegeven van de verschillende gezinsvormen. Er worden enkelegevolgengegevendiesamenhangenmetdezegezinsvormen.Inhetvijfdehoofdstukwordenuiteindelijkenkeletipsgegevenaanleerkrachtenenscholen.Dezetipszijnonderverdeeldinachtcategorieën.Degesprekkendieikvoerdemetleerlingenenleerkrachtenzijntevindenindebijlages.

5

1 Watiseengezin?Erzijnheelwatdefinitiestevindendiehetconceptgezinproberenteverklaren.“een huishouden bestaande uit een man, een vrouw en kinderen.” (Gezin, 2017)“Eengroepjemensendatmeestalbestaatuitvader,moederenéénofmeerkinderen.”(FonsVernooij,2018)“echtpaarmethuneventuelekinderen”(Gezin,s.d.)

“Onder gezin wordt verstaan een gemeenschap tussen meerdere mensen, die een

verwantschaphebbenmetelkaar.”(Gezin,2016)

“oudersenkinderen”(VanDale,2017)Hetgezinisdehoeksteenvandemaatschappij.Vroegerkonhetnietandersdandatdathetkerngezinwas:papa,mamaenkinderen.Sinds1970isdezeopvattingechternietmeerdestandaard.Hethuwelijkwas inde loopvandegeschiedenisnietaltijdgebaseerdop liefde.Gezinnenwerden vaak gevormd op basis van de economische en sociale omstandigheden waarinmensen leefden.Gezinnen vormden zichnaargelangde status vanmensen.Vroegerwerdweinig gesproken over een gezin. Een gezin bestond wel uit een papa, een mama enkinderen,maardezeleefdenvaakmetnogheelwatanderemensensamen.Mensprakveelmeeroverdefamilie.Hetispastijdensdeindustrialiseringdathetgezinvoorgoedloskwamuitdefamilie.Deredenhiervoorwasdatdemensentoenmassaalindestadgingenwonen,waarveelminderleefruimtewas.BijdeRomeinenwasde familiedeoverheersende leefvorm.Aanhethoofdvande familiestond de pater familias. Dezemanwas de baas. Hij had een onbeperktemacht over zijnvrouw, de kinderen, debediendenende slaven.Hij had in principe zelfs het recht om tedoden,hoewelditzeldenindepraktijkvoorkwam.Indietijdwerdenkinderenwelnogheelvaaktevondelinggelegd,wanneerzehetfamiliebezitinhetgedrangzoudenbrengen.Liefdeen affectie was ondergeschikt aan het economische belang van kinderen. De kinderenkregenookgeenprivacyenwarenheelonderdanig.OverdeontwikkelingvangezinneninVlaanderentotde17deeeuwisweinigbekend.Menleefdeophetplatteland inallerlei soorten samenlevingsvormen.Denadruk lagoparbeid.Vooral het aantal arbeidskrachten was van tel. In de 18de eeuw kwam er een groteverandering in het maatschappijbeeld. In de 19de en 20ste eeuw zou de opkomendeburgerij het burgerlijk gezin naar zijn hoogtepunt voeren. Alleswat niet binnen dit beeldpaste,werdveroordeeld.Ditbeeldwerdversterktdoordetweewereldoorlogen.Hetgemisofverliesvanman,vrouwofkindvoeddehetideaalbeeldvaneengelukkiggezin.

6

De quasi-onaantastbaarheid van het kerngezin begon rond 1970 te verbrokkelen. Deechtscheiding maakte zijn intrede binnen het maatschappijbeeld. Tegenwoordig scheidenéén op de drie koppels. Door deze sterke stijging van het aantal scheidingen wordt hetkerngeziningehaalddoornieuwegezinsvormen.Tegenwoordigleeftéénopdevijfkinderenniet ineenkerngezin,maar ineenalternatievegezinsvorm.Daaromishetmoeilijkomhetgezin inééndefinitietebepalen.Erzijnonderlingheelwatgroteverschillen.Menkanwelstellendatallegezinneneengemeenschappelijkebasishebben,namelijkhetfeitdatmeninliefdeengeborgenheidwilsamenlevenmetelkaar.Debandtussenmensenstaatbinneneengezincentraal. Ineengezinwordtvoorelkaargezorgdenkrijgt iedergezinslidallekansenomzichteontplooienentevolgroeieninzijnpersoonlijkheid(Appeldoornetal.,2013).Eénvandegeïnterviewdeleerlingenverteldewatvoorhemeengezinis: Voormij is vooraldegezelligheidbinneneengezinbelangrijk. Iedereenmoet liefde

en appreciatie krijgen. Jemoet verdraagzaam zijn en ermet je problemen terecht

kunnen.(Robin,leerling)

IndefilmMrsDoubtfirehaaltRobinWilliamsvolgendewoordenaan:

Somefamilieshaveonemommy,somefamilieshaveonedaddy,ortwofamilies…But

if there’s love dear… those are the ties that bind, and you’ll have a family in your

heart,forever.Allmylovetoyou,poppet,you’regoingtobeallright…byebye(Mrs.

Doubtfire,1993).

7

2 IdentiteitsontwikkingvaneenpuberTienerstussende12en16jaarwillenonafhankelijkerwordenvanhunouders.Tochblijvenhun ouders nog belangrijk. Het is voor tieners heel belangrijk om hun identiteit enzelfstandigheid te kunnen ontdekken in een veilige omgeving. Een goede relatie met deopvoeder is uiterst belangrijk voor een goede ontwikkeling tot jongvolwassene. Ze lerenzelfstandigdenkenenhandelen.Detienerisopzoeknaarwiehijeigenlijkechtisendatkanmoeilijkheden met zich meebrengen. Hij zal namelijk merken dat hij in verschillendesituaties op verschillendemanieren reageert. Zemoeten dus op zoek gaan naarwelke iknaarbovenkomtbinnenwelkesocialecontext.Voor pubersworden leeftijdsgenoten steeds belangrijker. Lichamelijk ontwikkelen ze zeersnel. De grote wisselingen in hun hormonen reflecteren zich op hun gevoel en humeur.Tienersgaanopzoeknaarliefdeenrelaties,maarvooralnaarseksualiteit.Zelerenzichzelfbeterkennen,enplaatsenzichzelfmeerbinnenhun relatiesmetanderen.Zecreëreneengevoelvanempathieenkunnenzichalbeterinleveniniemandanders(Put,2004).Hetzoekennaareenidentiteitverlooptvoortienersnietgemakkelijk.Hetiseenzoektochtmetveelvallenenopstaan.Tienersdienietopgroeienineentraditioneelgezinhebbenhetdaarvaaknogmoeilijkermee,omdatzesomsnietwetenwaarzevandaankomen.Alszenietwetenwiehunbiologischeouderszijn,hebbenzeookeenradennaardevraagvanwiezebepaaldekenmerkengeërfdhebben.Dewaarden,normenenideeëndiejongerenvanuithungezinmeekrijgen,speleneenbelangrijkerolindeidentiteitsontwikkelingvaneentiener.Inverschillendegezinsvormenkrijgentienersniethetideaalbeeldteziendatdesamenleving,media…hunvoorschotelt.Ditkanmoeilijkhedenveroorzakenvoorhunontwikkeling.Tienerskunnendezezoektochtnaarzichzelfnietalleendoorgronden.Hetisuiterstbelangrijkdatzehierinbijgestaanwordendoorvolwassenen.Tienersbestedenveeltijdopschool.Deschoolisnietalleeneenplaatswaarzeleskrijgen,maarookeenplaatswaarzehunsocialerelatieskunnenoefenen.Deschoolzalduseenprominenterolspelenindezoektochtnaarhunidentiteit.Dezoektochtendevelevragendietienerszichzelfstellen,zullenaltijdeenonderliggenderolspelenindeinteractiemethungezinsleden,leerkrachten,opvoeders…Hetisdusbelangrijkomhierevenbijstiltestaanentebeseffendatpubersdooreenmoeilijkeperiodegaan.Desamenlevingmoeteropgerichtzijndatallegezinsvormenevenwaardigennormaalzijn,zodattienersdezegedachtebeseffen.Zozullenzeéénwordenmetzichzelfenzullenzehunidentiteitvolzelfvertrouwenkunnenvormgeven.

8

3 OpvoedingsstijlenIedere ouder heeft een eigen opvoedingsstijl. Een opvoedingsstijl is de manier waaropouders hun kinderen opvoeden.Het karakter en temperament van een kindwordt onderandere door deze opvoedingsstijlen beïnvloed. Er bestaan enkele verschillende soortenopvoedingsstijlen.Het isbelangrijkdat leerkrachtendeze inhunachterhoofdhouden.Wekunneneenviertalverschillendeopvoedingsstijlenherkennen(Fauquant,2016).Ten eerste bestaat er een opvoedingsstijl waarbij de opvoeder macht over het kinduitoefent. Deze manier van opvoeding wordt de autoritaire opvoedingsstijl genoemd.Oudersnemeneenonechtehoudingaan.Zehoudengeenrekeningmetdemeningvanhetkind.Zegevenhetkindweinigtotgeenaanmoedigingenofschouderklopjes.Zetonennietdat ze trots zijn op hun kind. Ze stellen extreem hoge eisen aan hun kind en eisengehoorzaamheid. Discussie is bij deze opvoedingsstijl onmogelijk. Kinderen die opgroeienmetdezeopvoedingsstijlwordenvaakalshumeurigervaren.Zeproberenvaakuittedagenenzijnheelafhankelijkvananderen.Zewordenvakersociaalincompetentgevonden.In tegenstelling totopvoedersdie er eenautoritaireopvoedingsstijl opnahouden, zijn erookopvoedersdiemeerliefdetonenaanhetkind.Ouderstonenechtervaakteveelliefdeen hebben daarom te weinig controle over hun kind. De ouders hebben geen eisen tenopzichtevanhunkind.Zeverwachtennietveel.Deregelsdiezeopstellenwordeninoverlegmetdekinderengemaakt.Zekrijgendanookheelwatuitlegwaaromeenbepaalderegelnueigenlijkgeldt.Deoudershebbeneentegrootbegripvoordekinderenenerwordtdanookvaakmetfoutengelachen.Ouderswillenconflictenzoveelmogelijkvermijden.Dekinderenvertoneneenongeïnteresseerdehouding.Zehebbenvaaknietechteendoelvoorogenenwordenvaakalsverwendekinderengezienomdatzeallesmogenwatzewillen.Dekinderenzijnegoïstischenvindendatzijaltijdinhetmiddelpuntvandebelangstellingmoetenstaan.Deze opvoedingsstijl wordt de laissez-faire-opvoedingsstijl, of ook wel de permissieveopvoedingsstijlgenoemd.Eenderdemaniervanopvoedenvindenwebinnendedemocratischeopvoedingsstijl.Dezewordt ook wel de autoritatieve opvoedingsstijl genoemd. Binnen deze opvoedingsstijlmerkenweeengoedecommunicatietussenoudersenkinderen.Deoudersblijvenweldeuiteindelijkebeslissingennemen.Zedenkenhierbijprobleemoplossendenvragenraadaande kinderen. Door deze opvoedingsstijl zijn er minder conflicten. De kinderen wordenaangemoedigdomzoveelmogelijkzelfstandigteondernemen.Erwordenaanhenbepaaldeeisengesteld.Zewetenbinnenwelkegrenzenzekunnenhandelenendeoudersvoereneengoedecontroleuit.Erwordtvandekinderenverwachtdatzezichverstandigenvolwassengedragen. De leden binnen het gezin hebben dezelfdewaarden en normen enmoedigenelkaaraanindatgenewatzedoen.Ten slotte zijn er ooknogopvoeders die de afwijzendeof verwaarlozendeopvoedingsstijlhanteren.Dezeopvoedingsstijl steltgeeneisenenverwachtingenaanhetkind.Devragenvankinderenwordennietbeantwoord.Ouderszijnnietechtgeïnteresseerdindedingendiehunkindbezighoudenensteunenhenerooknietin.Binnenditgeziniserweinigstructuur.

9

De ouders verwaarlozen hun plichten ten opzichte van het kind. Daardoor hebben dezekinderenweinigzelfvertrouweneneennegatiefzelfbeeld(Fauquant,2016).

10

4 SoortengezinsvormenVroegerstondhettraditionelegezincentraal.Dezegezinsvormwasoverheersendaanweziginde samenleving.Andere gezinsvormenwerdenniet aanvaard.De samenleving is echtergrondiggeëvolueerd,waardoorwenietmeerkunnensprekenvaneenoverheersingvanhettraditionelegezin.Erbestaantegenwoordigheelwatverschillendesoortengezinsvormen.Aangezieneenklaseenweerspiegelingvandesamenlevingis,vindenwedezeverschillendesoortengezinsvormenterugbinneneenklas.

4.1 HettraditionelegezinHet traditionelegezinwordtookwelhetkerngezingenoemd.Dit iseengezinwaarbijeenman en een vrouw samenleven. Deman en vrouw kunnen gehuwd zijn,maar dat is nietnoodzakelijk. Zij voeden samen één of meerdere biologische kinderen op. Vroeger werddeze gezinsvormgezien als het ideaalbeeld. Tegenwoordig zijn er nog altijd conservatievemensendievasthoudenaandezegedachte(Fauquant,2016;Klasse,2016;Knaven,2007).

4.2 HeteenoudergezinEeneenoudergezinbestaatuiteenmanofeenvrouwenzijnofhaarbiologischekinderen.Hij of zij woont niet samenmet een andereman of vrouw. De ouder voedt de kinderenalleen op. Zelfstandigheid is binnen eenoudergezinnen een belangrijke waarde.Eenoudergezinnen kunnen op verschillendemanieren ontstaan. Deze gezinsvorm kan eenbewusteofeenonbewustekeuzezijn.Erbestaanzowelmoedergezinnenalsvadergezinnen.Volgenseenonderzoekin2004woonterinhetVlaamseGewest13procentvandekinderentussennulenzeventienjaarbijhunvaderen83procentbijhunmoeder(Corijn,2007).Aandehandvandeontstaanswijzevandezegezinsvormkunnenweeenoudergezinnen indriegroepenopdelen(Bossaerts,2000;Fauquant,2016;Klasse2016).4.2.1 EenoudergezinnennaoverlijdenTeneerste iserdegroepeenoudergezinnennaverweduwingontstaandoorhetoverlijdenvanéénvanbeideouders.Hierbij isdussprakevaneenonbewustekeuze.Hierbijgaathetomeennoodgedwongenafscheidnemen.Binnenditsoorteenoudergezinnenzijnermeermoedergezinnen,eengezinmeteenmoederalsgezinshoofd,danvadergezinnen,eengezinmeteenvaderalsgezinshoofd.Ditkomtdoordelangerelevensduurvanvrouwen.Kinderenverblijven slechts op één adres.De overblijvendeouder voedt de kinderen alleenop.Hetcontactmetdefamilievandeoverledenouderblijftmeestalwelbestaan(Bossaerts,2000).4.2.2 EenoudergezinnennaechtscheidingTentweedezijnerdeeenoudergezinnendieontstaannaeenechtscheiding.Dezegroep issinds 1980 de grootste groep binnen de eenoudergezinnen, namelijk zes op de tieneenoudergezinnenzijnontstaannaechtscheiding(Fauquant,2016).Hierbijgaathetvooralover eenoudergezinnenmet demoeder als gezinshoofd. Tegenwoordig neemt het aantal

11

vadergezinnen echter enorm toe. Dit komt doordat vaders een grotere inbreng krijgenbinnen de opvoeding en de grotere maatschappelijke aanvaarding van deze gezinsvorm.Tegenwoordig zijn rechters in vergelijking met vroeger meer geneigd zich voorvadergezinnen uit te spreken en hebben kinderen het recht om zelf hun voorkeur aan tegeven(Bossaerts,2000).

4.2.3 BewustalleenstaandemoedersMindervoorkomendisdederdegroepeenoudergezinnen.Dezeeenoudergezinnenontstaandoordateenvrouwerbewustvoorkiestomeenkindalleenoptevoeden(Bossaerts,2000).Hierbij spreken we van een bam, een bewust alleenstaande moeder. In deze afkortingbetekent ‘bewust’ dat ze diep vanbinnenwetendat zehet alleen kunnen, dat zehet ookalleenwillenendatzegoedhebbenstilgestaanbijdegevolgen.Diegevolgenwillenzeopeen positievemanier inzetten in het leven van hun kind. De sociale acceptatie tegenoverdezegroepéénoudergezinnen isenormgegroeid.Bewustalleenstaandemoederszijnvaakzelfstandigengoedopgeleid.Zewillenzelfdekostverdienenenzijndaardooreenbelangrijkrolmodelvoorhunkinderen(Brus,2012).Bammenkunnenkiezenvooreenbekendeofeenonbekendedonor.Geenbemoeienisvaneen derde partij, duidelijke afbakening van de familie en behoefte aan juridischeduidelijkheidzijnmogelijkeredenenomvooreenonbekendedonortekiezen.Eenmotivatievoordekeuzevaneenbekendedonorisdatdemoedervindtdatdekinderenrechthebbenopinformatieoverhungenetischeoorsprong.Zewillendatereenrelatieismetdedonorofze zijn bang dat een onbekende donor zou leiden tot psychosociale problemen in depuberteit.(Brus,2012)4.2.4 GevolgenDesociaaleconomischesituatievaneenoudergezinnennaoverlijdenennaechtscheidingligtgemiddeldlagerdandievaneentraditioneelgezin(Bossaerts,2000).Dezevaneenbewustalleenstaandemoederligtgemiddeldvaakhoger(Brus,2012).Alleenstaandeoudersmoetenmeer werken. Ouders in een eenoudergezin willen namelijk niet anders bekekenwordendan ouders binnen tweeoudergezinnen. Daarom doen ze grote inspanningen om dekinderenalles tegevenwat zenodighebben.Hiervoorontzeggendeouders zichzelf veel.Dezelageresociaaleconomischesituatieheeftookpluspunten.Eenoudergezinnenschattenanderezakendangeldmeernaarwaarde.Tijdmetelkaardoorbrengen,leukedingendoendienietveelkosten…wordenalswinstbekeken.Kinderenlerenbudgetteren.Desolidariteittussendeouder enhet kind groeit. Kinderenworden sneller financieel zelfstandig en zijndaardoordusrijperdanhunleeftijdsgenoten(Bossaerts,2000).Eenechtscheidingofhetoverlijdenvaneenoudergaatgepaardmetverdriet.Nietalleenhetverdriet omhet verlies vandeouder,maarookomeen gedwongen verhuizing enomdeonbekendesituatie.Kinderenkunnenbooszijnopéénvandeoudersofopdesituatie.Indebeginperiodezijndezeemotieshetsterkst.Sommigekinderenblijvenlangetijdlijden.Erzijnkinderendiedesituatievanbijhetbeginaanvaarden,maardiezichlaterbijhetopgroeienvragenbeginnen te stellen.Wanneerdecommunicatie tusseneenoudereneenkinddanmislukt, kunnen er grote problemen opduiken. Sommige kinderen kunnen hierdoor lijden

12

aanverlatingsangst.Insommigegevallenleidtdesituatietotverwenning,overbeschermingenverstikkendeaffectie(Bossaerts,2000).Sommigekinderenzijnontgoocheldenkunnenverbitterdgerakenvanhunouders.Kinderenbegrijpenvaaknietgoedwatergebeurtenhebbenhetgevoeldatzehetniet inwoordenkunnenuitdrukken.Zegaandanopzoeknaareenandereuitweg.Voorheelwatkinderenresulteert dit in probleemgedrag thuis, maar ook op andere plaatsen, zoals op school.Kinderenkunnendriftbuienkrijgen(Bossaerts,2000).Tijdens een echtscheidingsprocedure of na een overlijden kunnen concentratieproblemenontstaan (Bossaerts, 2000). Dit is niet bevorderlijk voor de schoolse prestaties. Het kanleiden tot gedragsproblemen. Als deze in de klas tot uiting komen, kan dit negatievegevolgenhebbenophetpositieveklasklimaat,wat leidt totslechtereschoolresultatenvanzoweldeleerlinginkwestiealsdeklasgenoten.Vaakgaankinderenopzoeknaareenschuldigeofzegevenzichzelfdeschuld.Het isvoorkinderenmoeilijkomhunoudersemotioneeltezien.Zewillendathunoudersgelukkigzijnennemendeontbrekendeouderrolopzich.Kinderenwillenloyaalblijvenaanbeideouders(Bossaerts,2000).Eenoudershebbenvaakteweinigtijdvoorhunkinderen.Ditwordtgecompenseerddoordeintensiteit van de korte tijd, die ze samen doorbrengen. De kwaliteit van de ouder-kindrelatie is hoger omdat ze zich volledig op de kinderen kunnen focussen (Bossaerts,2000).Doordatalleenstaandeoudersvaak zoweinig tijdhebben,kunnenzehunkinderenonvoldoende opvolgen. Hierdoor verliest de ouder het gezag. Dit leidt tot slechtereschoolresultaten (Kuti, 2004). In Vlaanderen werd vastgesteld dat 27,5 procent van dekinderen in een eenoudergezin het secundair onderwijs met een jaar vertraging afrondt.Daarenboven ondervindt 41 procent van de leerlingen uit een eenoudergezin hetwatervaleffect,wat inhoudtdatzemeerderemalenveranderenvanopleiding(Appeldoornetal.,2013).Kinderen van een bam scoren lager op het niveau van angst, depressie, vijandigheid enalcoholmisbruikdanhunleeftijdsgenoten.Zescorenhogerophetniveauvaneigenwaardeen zelfvertrouwen. Ze presteren gemiddeld beter op academisch niveau en in socialecompetenties(Brus,2012).

4.3 HetnieuwsamengesteldgezinEennieuwsamengesteldgezinontstaatnaeenechtscheidingofeenoverlijden.Erontstaateennieuwe relatie tussen tweepersonen.Minstenséénvanhenbrengteenkindmeeuiteenvorighuwelijkofeenvorigerelatie.Hetkinddatwordtmeegebrachtbinnendenieuwerelatiekrijgterduseenplusmamaofpluspapabij,ookwelstiefmamaofstiefpapagenoemd.Binnendeze ‘nieuwe’ relatiekunnenkinderengeborenworden.Zij groeiendanwelopbijhunbiologischeouders(Klasse,2016).Hetontstaanvaneennieuwsamengesteldgezinkaneengroteklap zijn voorkinderenenjongeren. Zemoeten namelijk heelwat veranderingen plaatsen. Kinderenmoeten dus denodigetijdkrijgenomdenieuwepartnerteaanvaardenenbinnentelateninhunleven.De

13

relatiemeteenplusmamaofpluspapakaneenmoeilijkestartkennen.Kinderenwillenhunbiologischeoudersnamelijknietverraden(Put,2004).4.3.1 Verblijfsregelingen:4.3.1.1 Co-ouderschap

Bij co-ouderschap behouden beide ouders het ouderlijk gezag. Ze zijn beideverantwoordelijkvoordeverdereopvoedingvanhetkind.Deinvloedvanbeideoudersopde opvoeding is gelijkwaardig. Ze behouden beide de rechten en plichten tegenover hetkind. Doordat beide ouders de taken verdelen, is er meer tijd om een betereouder-kindrelatie te creëren. Het verblijf van het kind wordt gelijkmatig verdeeld onderbeideouders.Co-ouderschap is niet altijd de meest evidente oplossing. Het is voor ouders niet altijdgemakkelijk omhet te plannen. Voor kinderen kunnen de verschillende gezinnenmoeilijkzijn.Hetisbelangrijkdatoudersdezelfderegelsafsprekenendezenaleven,zodatervoordekinderenduidelijkheidheerst.Co-ouderschapbrengteenwekelijkseverhuismetzichmee.Het wekelijks inpakken en verhuizen van spullen kan problemen opleveren. Doordatkinderenintweeverschillendehuizenwonen,ishetvoorhenmoeilijkomzichergensechtthuistevoelen.(Appeldoorn,Goyens&Willens,2013).4.3.1.2 Livingtogetherapart

Appeldoorn,GoyensenWillensbeschrijvenhetalsvolgt: Elk initiatief van ouders om bij een scheiding de negatieve gevolgen voor hun kinderenzoveelmogelijktebeperkendoortezoekennaarcreatieveoplossingenom hetouderschapblijvendtedelen,ooknahetbeëindigenvanhunrelatiealspartners (p.27,2013).Hierbijishetbelangvandescheidendepartnersondergeschiktaanhetbelangvanhetkind.Eén van de manieren om aan living together apart te doen is ‘birdnesting’ of het‘vogelnestmodel’.Ditiseenregelingvoordezorgvoordekinderen.Kinderenhoevenbinnenditmodelnietteverhuizenvanhetenenaarhetanderehuis.Dezetaakkomtbijdeoudersteliggen.Dekinderenblijvendusindeouderlijkewoningendeouderswisselenregelmatigvanwoning.Deverdelingvandezorgtijdisminofmeergelijk.Hetisdanwelheelbelangrijkdat de kinderen beseffen dat hun ouders weldegelijk gescheiden zijn. Deze manier vansamenlevenmagkinderengeenvalsehoopgeven.Dezevormwildeovergangvoorkinderenzomakkelijkmogelijkmaken.Hetfeitdathetkindinhetzelfdehuiskanblijvenwonen,zorgtervoordatdezezekerheidblijftbestaan.Eenanderemanierishetmentaalsamenblijven.Ditbetekentdatbelangrijkeactiviteiten,dievoor de scheiding zorgden voor een groot samenhorigheidsgevoel zoals verjaardagen,feestdagen, reizen… na de scheiding blijven. Ook hierbij willen de ouders de negatievegevolgen voor de kinderen verminderen. Hierbij staat een grote soepelheid in deverblijfsregeling centraal.De eneoudermag activiteitendoenmetde kinderen tijdensdeweekvandeandereouderenomgekeerd.

14

Eenderdevormishetmentaalenfysieksamenblijven.Hetmentaalsamenblijvenishierdebasis voor.Wanneer het voor de gescheiden partners dan ook nogmogelijk is om fysieksamenteblijven,biedtditdekindereneennoggrotervoordeel.Ditwilzeggendatdeoudersdichtbijelkaarblijvenwonen,datkanineentwee-onder-één-kapwoning,maarhetkanookgaan om twee huizen in hetzelfde appartement of in hetzelfde gebouw. Het kan dat zebeslissen om in dezelfde straat te blijven wonen. Voor de gescheiden ouders staat hetvooropdatdekinderenbeideouderskunnenzien,ophetmomentdatzedatwillenofnodighebben. Aangezien er weinig afstand tussen de ouders is, blijft er een stevigeverbondenheid.Voordekinderenbrengtditeengrootvoordeelmetzichmee.Dekinderenzulleneraanmoetenwennendathunoudersnietmeer inhetzelfdehuiswonen,maar zezullenminder snel het gevoel krijgen dat ze hun ouders verliezen of dat ze henmoetenmissen(Appeldoornetal.,2013).4.3.2 ReactiePubersgaandooreenmoeilijkeperiode.Zemoetenopzoeknaarhunidentiteit.Datuitzichin hun wisselende reacties. Verschillende pubers reageren dan ook verschillend op descheidingvanhunouders.Sommigepuberszullenzichbetrokkenvoelenenhetgevoelhebbendatzewillenofmoetenzorgenvoorhunouders,broersofzussen.Dezepuberszullenzichsnelvolwassengedragenof vroegrijp zijn. Bij deze tiener treedt parentificatie op. Ze nemen een deel van deverantwoordelijkhedenentakenvanhunoudersover.LeerlingenRobbeenRobinmerktenditbijhunbroerenzus: Ik zagmijn broer wel een beetje als vader. Ik was toen nogmaar drie jaar en hij

troosttemealtijd(Robbe,leerling).

Ikhadeenhelegoedebandmetmijnmama.Wanneerzeweggingvanpapawas ik

kwaadophaar.Ikkonnietmeerpratenmethaar.Toenhebikechteengoedeband

gekregenmetmijnzus.Zijluisterdenaarmeenpaktemenuendaneensvast(Robin,

leerling).

Parentificatiebrengtnadelenmetzichmee.Wanneer tieners teveelverantwoordelijkheidopnemenbinnenhetgezin,zullenzehet latermoeilijkerhebbenomlostekomenvanhetgezin en om op hun eigen benen te staan. Deze tieners slaan namelijk een deel van hunjeugdover.Zemisseneenperiodewaarinzekunnenzoekenenvinden.Ditiseenbelangrijkefasevanplezierenconflicten.Zelerenbinnenhunrelatiesenkelderolvandiegenediehelptenzorgt.Daardoorzullenzenietbeseffendaterbinneneenrelatieookvoorhungezorgdmagworden.Wanneer zeditwelbeseffenendatookaanvaarden, zullen ze zich schuldigvoelen(Put,2004).Sommigen zullen boos reageren. Ze voelen zich verraden en vluchten weg uit de somslastigesituatiethuis.Zeontwijkendeopvoedingvanhunoudersenwillenzoveelmogelijkzakenbuitenshuisdoen.Zewillenvaakgeencontactmeer.Hierdoorvalteenstukcontrolevandeoudersweg.

15

Sommige jongeren sluiten zich volledig af. De jongere vertelt niet meer wat er in zichomgaat.Hierdoorwilhijhetbeeldscheppenvoorzijnomgevingdatallesgoedgaatmethem(Put,2004).Jongerengaanopzoeknaarhetontbrekendecontact,steunentroostbij leeftijdsgenoten.Hetisvoorjongerenbelangrijkdatzediebijhenkunnenvinden.Wanneerdatniethetgevalis,gaanzeopzoeknaaranderevriendengroepen(Put,2004).Meisjesenjongensreagerenopeenanderemanier.Jongenszullenhunreactiesvooralaandebuitenkanttonen,metagressie.Dezeagressiewordtgezienalsvijandiggedrag,terwijlditvaaknietdebedoelingisvandejongere.Hijisgewoonindewarenweetniethoehijmoetomgaanmetzijngevoelens.Meisjesreagerenmet innerlijkereacties.Zij zullenzichsnellerverdrietig en bang voelen. Meisjes hebben meer kans om in een depressie te vallen. Zevoelen zichminderbelangrijk.Het zijn vooralmeisjes die de verantwoordelijkheidop zichzullennemen(Put,2004).Eenscheidingvanouderskaneennegatieveinvloedhebbenopdeontdekkingvanjongerenhun seksualiteit. De scheiding kan jongeren in de war brengen, boos maken of hunvertrouwen in relaties afnemen. Ze zijn bang om een relatie aan te gaan. Ze kunnen hetvertrouwen in een langdurige relatie verliezen en creëren daardoor een vorm vanbindingsangst.Het is belangrijkomdeeerdernegatieve reacties te relativeren.Wetenschapwijstophetfeitdatdegrootstegroepjongerenoplangeretermijnleertomgaanmetdeveranderingenin hun leven. Zeworden zelfstandiger enweerbaarder en gaan heel bewust ommet huneigenrelaties(Put,2004).4.3.3 GevolgenvaneennieuwsamengesteldgezinHet isuitzonderlijkdatgescheidenpartners lange tijdalleenblijven.Zekomensnel ineennieuwerelatieterecht.Dezehaastheeftnietalleennegatievegevolgenvoorhetkindmaarookvoordenieuwerelatie.Heelwatnieuwerelatieslopenstukomdateronvoldoendetijdwasomdevorigerelatieteverwerkenenomdekinderentelatenwennenaandenieuwesituatie.Voor een nieuw samengesteld gezin is vooral een nieuw evenwicht zoeken een groteuitdaging.Iedergezinheeftnamelijkzijneigenwaardenennormen.Wanneereengezinuitelkaarvalt,zullendeledenvanhetgezindezewaardenennormenaanhouden,omdatdezevertrouwdlijken.Wanneereennieuwepartnermetzijnofhaarkinderen,anderewaardenen normen hanteert, kan dit voor bepaalde conflicten zorgen. Deze moeten vermedenworden door een consensus en een nieuw evenwicht te zoeken. Dit is echter niet altijdvanzelfsprekend(Appeldoornetal.,2013).Doordevormingvannieuwsamengesteldegezinnenkomteenkindmetmeervolwassenenin contact,oudersmaarookplusouders.Plusouderskunnenkinderenmeebrengenbinneneenrelatie.Kinderenmoetenzichdusaanpassenaannieuwegewoontes,watervoorzorgtdat ze leren flexibel te zijn. Kinderen leren hierdoor beter omgaanmet verschillen. Dezeeigenschappenleidentoteengrotereautonomie.

16

Hetwelbevindenvandekinderenbinneneennieuwsamengesteldgezinzalafhangenvandebandmetdeplusouder.Delatwordtvoorplusoudersheelhooggelegd.Deplusoudermagdeafwezigeoudernietwillenvervangen.LeerlingRobbeverteltdathijhetdaarsomsnogmoeilijkmeeheeft: Ikhebhetdaar somsnog lastigmee.Hijwil de rol vanpapaopnemen,maarhij is

mijnvaderniet.Ikwildatniet.(Robbe,leerling)

Het is belangrijk dat de plusouder zijn eigenheid behoudt. Voor kinderen is het nietmakkelijk om geen vooringenomen beeld over de plusouder te hebben. Het beeld datsprookjesonsgevenover stiefouders, is tenegatiefendient zoveelmogelijkvermeden teworden.Wanneerdebandtussenplusouderenkindnietopeenpositievemaniergevormdenervarenwordt,zalditzorgenvooreendalingvanhetwelbevindenvanhetkind.Deschoolresultatenvankinderenbinneneennieuwsamengesteldgezinzijnbeterdandezevan kinderen binnen een eenoudergezin. In vergelijking met leerlingen uit eeneenoudergezin waar 27,5 procent van de leerlingenminstens één jaar blijft zitten in hetsecundaironderwijs,moet24,8procentvandeleerlingenuiteennieuwsamengesteldgezinminstenséénjaaroverdoeninhetsecundaironderwijs(Appeldoornetal.,2013).4.3.4 GevolgenvaneenechtscheidingEenechtscheidingbrengtgevolgenmeevoorhetpsychologischwelbevindenvankinderen.Kinderen, waarvan de ouders gescheiden zijn, hebben namelijk een grotere kans opsymptomen van angst. Ze hebben vaak een lager zelfbeeld, minder zelfvertrouwen enzelfcontrole en kunnen te kampen hebben met suïcidale gedachten. Ze hebben eenverhoogde kans op het ontwikkelen van een depressie. Kinderen die opgroeien in eeneenoudergezin hebben tien procent kans op depressieve gevoelens. Ze vertonen ook eengroter risico op schizofrenie. Kinderen die wisselend bij één van de biologische ouderswonenhebbenzevenprocentkansopdepressievegevoelens.Terwijlkinderendieopgroeienbij beide biologische ouders samen maar vijf procent kans hebben om depressievegevoelenstehebben(Carrette,2007).Hoe jonger de kinderen zijn bij de scheiding, hoe meer negatieve gevolgen ze kunnenondervinden. Jongens hebben meer kans om gedragsproblemen te vertonen. Ook hettemperament is een factor.Hoemoeilijkerhet temperament vande jongere is, hoemeerkansdieheeftomemotioneleengedragsproblementevertonen.Tenslottemoetenweookdecopingstrategieënvandejongerebekijken.Wanneerjongerenopeenactievemaniermetdescheidingomgaan,zullenzeminderpsychologischeproblemenondervindendanzijdieeropeenpassievemaniermeeomgaanendeproblemeneerdervermijden(Bronselaer,2007).Een echtscheiding heeft een impact op het schools functioneren. Jongeren kunnen zichminder goed concentreren, dagdromenmeer en vertonenmeer problematisch gedrag opschool. Ze voelen zich verdrietig en ongelukkig. Het welbevinden van het kind is eerdernegatief.Dezezakenleidenertoedatdekinderenmindergoedeschoolresultatenhebben.

17

Hoejongerhetkindhoeschadelijkereenscheidingisvoorhetschoolsfunctionerenvanhetkind.Meisjesvertoneneen lagere schoolbetrokkenheidomdat zij veelgevoeliger zijnvoorde mening van anderen. Deze negatieve gevolgen voor het schools functioneren vanjongerenkunneninverbandwordengebrachtmethetopvoedendhandelenvandeouders.Daarbij ismonitoringdooroudersheelbelangrijk.Monitoringkanwordenomschrevenalsdeaanwezigheidvanopvolgingencontroleopdeschoolseactiviteiten.De invloedvandeechtscheiding isnietenkel voelbaar voorhet kind zelf,maarookdeklasgenoten zulleneronbewustgevolgenvanondervinden(Craeynest,2007).Een scheiding heeft heelwat gevolgen voor de sociale relaties van kinderen.Wemerkenzowel negatieve als positieve gevolgen in het opbouwen van relaties. Kinderen die levenbinnen eenoudergezinnen zijn minder sociaal aangepast, hebben minder socialecompetenties enwantrouwen anderenmeer. Een jongere gaat relaties aanmet heelwatverschillende soorten mensen. Binnen deze verschillende relaties zullen de jongeren opverschillendemanierenhandelenenreageren.Hetisbelangrijkvoordejongerenomzichzelfbinnendezerelatiesteontdekkenenteaanvaarden.Binnen het gezin vormt hij ten eerste een relatie met zijn ouders. Voor jongeren is hetbelangrijkomeenemotionelebindingtehebbenmethen.Datzalervoorzorgendatzederegelsmeerrespecterenenhetgedragvanhunoudersbeterovernemen.Ouderlijkesteunin de vorm van aanmoedigingen, aanwijzingen en alledaagse steun zorgen voor eenpositieve ontwikkeling van jongeren. Deze relatie zal door een echtscheiding ernstigverstoord worden. Wanneer één van de ouders het ouderlijk huis verlaat, treedtvervreemdingopvandeniet-inwonendeouder.Hoelangerdeechtscheidinggeledenis,hoeminder contact er is met de afwezige ouder. Onderzoek wees uit dat niet-inwonendemoedersmeergeneigdzijnomcontactmethetkind teonderhoudendanniet-inwonendevaders(Bronselaer,2007).Tentweedegaatdejongereookeenrelatieaanmeteventuelebroersenzussen.Zijvormendeidealepartnersomtelerenruziemaken.Zenemenhetookvaakvoorelkaarop.Broersen zussen zijn belangrijke vertrouwenspersonen. Een scheiding kan er echter voor zorgendatdebanddiejongerenhebbenmetbroersenzussenverandert.Zekunnenzelfsletterlijkgesplitst worden. Deze splitsing kan wantrouwen met zich meebrengen en kan ervoorzorgen dat ze onderling zullen dingen naar de ouderlijke liefde en aandacht. Dit leidt totcompetitieenrivaliteit(Bronselaer,2007).Verderisereenbelangrijkerelatiemetanderefamilieleden.Dedichtstepersonenzijnvaakdegrootouders.Zijhebbeneenbelangrijke rol inhet levenvan jongeren.Zezijnvaakeenemotionelesteuntijdensdescheiding.Zevormeneenhouvasteneenzekerheidenzullenvoorvelejongereneentweedethuiszijn(Bronselaer,2007).Hetisvanbelangombuitenhetgezinendefamilieeeneigenleefwereldtehebbenomopterugtevallen.Voorjongerenzijndathoofdzakelijkhunvrienden,aldannietopschool.Eenvriendenkringontstaat vaakdoor gelijkheid in leeftijd, in socialeomgeving, inmilieuof inhobby’seninteresses.Eenvriendschapontstaatspontaanenkannietopgelegdworden.Hetbiedt de jongere een gevoel van veiligheid en zekerheid. Een vriendengroep is eenbelangrijke plaats om te oefenen. Er heerst vaak groepsdruk en dat leidt tot een betereweerstand.Hetiseenbelangrijkeplaatsomtelerenhoejegevoelensenemotieskantonen

18

enhoejeermeemoetomgaanenomtelerenhoezehunmeningkunnenuiten.Onderzoekwees uit dat jongeren die te maken hebben gehad met een echtscheiding minder snelnauwe vriendschappen sluiten, minder tijd vrijmaken voor hun vrienden en minderdeelnemenaangemeenschappelijkeactiviteiten.Zegevenbinneneenvriendschapmindersteunenkrijgendaaromminder vertrouwen terug.Voor jongerenmetgescheidenouderszijnlotgenotenheelbelangrijk.Zijwetennamelijkwatdejongeremeemaaktenzullenhemdanookmetraadendaadkunnenbijstaan.Daarbijmoetinrekeninggenomenwordendatde kwantiteit van vriendschappen er niet toe doet. De nadruk ligt op de kwaliteit(Bronselaer,2007).De scheiding van ouders heeft een impact op de relatievorming van jongeren. Ze bepaaltmee hoe de kinderen denken over een relatie. Kinderen kunnen wantrouwen in vasterelaties.Amerikaansonderzoekuit1998,gevoerddoorSinclairenNelson(Corijn,2007)wijsterop dat meisjes een afwijzende hechtingsstijl en negatieve liefdesstijl hebben. Ze zijnminder idealistisch in romantische opvattingen. De Britten Kiernan en Hobcraft (Corijn,2007) voerden in 1997 dan weer onderzoek naar de seksualiteit van jongeren. Zijondervondendatkinderenvangescheidenoudersopjongereleeftijdseksuelebetrekkingenhebben. Ze gaan eerder samenwonen en ze worden eerder vader of moeder. Ook deNederlander Fisher ontdekte in 2004 in zijn onderzoek dat jongeren het ouderlijk huisvroegerverlaten(Corijn,2007).De socialisatietheorie bepaalt dat kinderen het gedrag, inclusief het gedrag binnen eenrelatie,vanhunoudersovernemen.Hierdoorhebbenkinderenmetgescheidenouderseengroterekansomproblematischepartnerrelatiestehebben(Corijn,2007).Dechronische-stresstheoriebepaaltdatdestressdieeenscheidingmetzichmeebrengt,ertoe kan leiden dat kinderen eerder beslissen om het ouderlijk huis te verlaten, eerder tetrouwen en eerder kinderen te nemen. Ze scheiden vaak zelf ook meer. Kinderen dieopgroeienbinneneenproblematischerelatietussenouders,zoudenzelfmeerkanshebbenomproblematischerelatiesaantegaan(Corijn,2007).

4.4 Hetadoptiegezin

Eenadoptiegezinontstaatnaeenadoptieprocedure.Tijdensdezeprocedurenemenéénoftwee volwassenen samen wettelijk kinderen aan. Ze zijn niet de biologische ouders. Zekrijgen wel alle rechten en plichten tegenover de kinderen. Deze juridische maatregel isingesteldomkinderendekanstegevenoptegroeienineenstabielgezin(Fauquant,2016;Klasse,2016).4.4.1 VoorwaardenOmeenkindtekunnenadopterenmoetenadoptieoudersvoldoenaanenkelevoorwaarden.Zemoetenminstens25 jaar zijn.Daarenbovenmoeten zeook15 jaar verschillenmethetadoptiekind dat ze wensen te adopteren. In ons land geldt geenmaximumleeftijd om teadopteren.Debiologischeoudersmoetenakkoordgaanmetdeadoptie.Deadoptieoudersmoeten een verplicht voorbereidingsprogramma volgen en uiteindelijk moet dejeugdrechterbeslissenofdeadoptieoudersbekwaamgenoegzijn.Zemoetendaarvooroverenkeleopgelegdesocialeenpsychologischekwaliteitenbeschikken.Alleenstaandenkunnenadopteren. Koppels kunnen slechts samen adopteren als ze gehuwd zijn, wettelijk

19

samenwonenofals zeminstensdrie jaaropeenpermanentewijze samenwonen (KindenGezin,2016).Omkinderenteadopterendieouderzijndan15jaar,hebjedetoestemmingvanhetkindnodig(Fauquant,2016).Wanneermendekinderenvaneennieuwepartnerofvanfamilieleden,dieinBelgiëwonen,wil adopteren, is het mogelijk om een verkorte binnenlandse procedure tot adoptie tevolgen. In dergelijke situaties kan de jeugdrechter bepalen dat er geen maatschappelijkonderzoekvereist is.Alshet kindechter inhetbuitenlandverblijft,moetendekandidaat-adoptieouders wel geschikt verklaard worden én moet het thuisland het kind alsadopteerbaaropgeven(KindenGezin,2016).4.4.2 SoortenadoptieWe kunnen twee onderscheiden maken. Ten eerste kunnen we een onderscheid makentussen de volle en de gewone adoptie. Bij volle adoptie worden alle banden met debiologischefamilieverbroken.Hetgeadopteerdekindkomtvolledigbinnenindefamilievandeadoptieouder(s).Zehebbendezelfderechtenenplichtenalsdebiologischekinderen.Deadoptie is definitief en het is voor de biologische ouders onmogelijk om de adoptieongedaantemaken.Biologischeouderskrijgenwel tweemaandenbedenktijd, te rekenenvanaf de geboorte. Het is pas twee maanden na de geboorte mogelijk om een kind teadopteren.In tegenstelling tot de volle adoptie wordt de band met de biologische ouders bij eengewoneadoptienietvolledigverbroken.Hetkindbehoudtheterfrechtvandebiologischeouders.Deadoptie isnietdefinitiefenhet ismogelijkomdeadoptieongedaantemaken.Beidefamilieskunnensamenbesprekenofhetadoptiekinddenaamvandeadoptieouderskrijgt of de naam van de biologische ouders behoudt. Het is mogelijk om een gewoneadoptienaverloopvantijdomtezettenineenvolleadoptie.Hetismogelijkomeenkinduithetbinnen-ofbuitenlandteadopteren.Wekunnenduseenonderscheidmakentussenbinnen-enbuitenlandseadoptie.Bijbinnenlandseadoptiegaathet uiteraard om de adoptie van een kind dat in Belgiëwoont door een adoptant die inBelgiëwoont.Bijbuitenlandseadoptiewordthetkinduiteenanderlandovergebracht.Deadoptie kanworden uitgesproken in België of in het buitenland, dat is afhankelijk van dewetgeving van het thuisland van het kind. De vraag naar adoptieouders komt uit hetthuisland.Nadezevraaggaandeontvangende landenopzoeknaargeschikteadoptanten(KindenGezin,2016).

4.4.3 Gevolgen

Pubershebbenhetmoeilijkomhunidentiteittevormen.Zeontdekkenwelkeverschillenenovereenkomsten er zijn met hun ouders. Wanneer pubers geconfronteerd worden metveranderingen, is deze zoektocht nog lastiger. De identiteit van jongeren wordt gevormddoor genetische kenmerken, zoals hun aangeboren talenten, temperament, afkomst…, endoor omgevingsfactoren. Deze worden onder andere bepaald door het gezin waarin zeopgroeien.Daaruitkrijgenzenamelijkwaardenennormenmee.Hetgezinbepaaltookhuncultuur, status, sociale omgeving en de manier waarop ze kijken naar de wereld en demensenrondomhen.Deidentiteitvanjongerenwordtookgevormddoordedingendiezehebben meegemaakt. Voor geadopteerde kinderen is deze zoektocht extra moeilijk. Zijmoeten zich namelijk met twee ouderparen vergelijken, hun adoptieouders en hun

20

biologischeouders. Ze kregende genetische kenmerken vanhunbiologischeoudersmee.Aangezienzedezenietkennen,wetenzeamperietsoverhungenetischeaanleg.Heelwatjongeren kunnen denken dat ze alleen de negatieve genen van hun biologische oudershebbengeërfdendit kanervoor zorgendat zeeennegatief zelfbeeldontwikkelen.Het isvoorjongerenbelangrijkdatzewetenvanwiezehungenetischekenmerkenhebbengeërfd.Daarenboven weten de jongeren niet hoe hun biologische ouders over hun denken. Zijhebbenhunnamelijkafgestaanendatkanervoorzorgendatjongerenindeveronderstellingzijndathunbiologischeoudershennietwensten.Het isvoor jongerendanookbelangrijkomtewetenwaaromhunoudershenhebbenopgegevenvooradoptie.Aangezienjongerenvaakgeenantwoordkrijgenopdezevraag, ishetmoeilijkomopeengoedemanieromtegaanmetdit‘verlies’.Tenslotteishetvoorgeadopteerdejongerenheelmoeilijkomdetweeculturenwaarinzeopgroeien te verenigen in één identiteit. De jongere moet namelijk de verschillen enovereenkomstentussendetweeouderparenzienenaanvaarden(Wolfs,2008).Bij adoptie komt het soms voor dat kinderen hetmoeilijk vinden om zich te hechten aaniemand.Datkomtdoormogelijkeemotioneleverwaarlozing tijdenshun jonge leven.Dezekinderenworden‘bodemloze’kinderengenoemd.Zewillenvaakvoor iedereengoeddoenen kunnenmoeilijk nee zeggen. Ze vinden het ook heel lastig als iemand te dicht bij henkomt.Dezekinderenhebbenmeestalweinigaandachtgekregenwaardoorzenietvoldoendebasisvertrouwenhebbengevormd.Alshetbasisvertrouwennietvoldoendewordthersteld,zullendekinderenongelukkigworden.Onveiliggehechtekinderenzullennietvragenomdehulp of troost van ouders en opvoeders. Ze missen een belangrijk deel van de gezondeontwikkeling.Zezijnheelonzekerenwetennietgoedhoezemoetenomgaanmetemoties(Fauquant,2016;Michielsen,2005).Dehechtingsproblemenkunnenindriecategorieënwordenopgedeeld.Deeerstegroepzijndeonveiligvermijdendgehechtekinderen.Zijhebbenhunoudersnietnodig.Zeleerdenhoezealleszelfkunnenoplossen.Tentweedezijnerdeonveiligambivalentgehechtekinderen.Zij gaan de wereld niet zelf ontdekken. Als ze troost zoeken, blijven ze lang ongelukkig.Daaromlijkthetvaakdatoudershennietkunnenhelpen.Mennoemtditklampgedrag.Zekunnen in feiteweinig zelf. De derde categorie zijn de onveilig gedesoriënteerd gehechtekinderen.Zijleidenaanhevigeangstendatuitzichvaakinschrikreacties.Zijwetenniethoeze moeten reageren tegenover hun opvoeders. Een opvoeder is voor hen én een veiligezekerheid,éniemandombangvoortezijn(Michielsen,2005).Voor een goede ontwikkeling van de tiener is het nodig dat zij zich losmaken van hunadoptieouders en zich meer verbinden met hun biologische ouders. Dat is echter eenmoeilijkproces.Tienerskunnenzichhiervoorschuldigvoelen.Hetkanvoelenalsofzenietdankbaargenoegzijn.Zewillenloyaalblijvenaanhunadoptieouders,maarwillenookeenzekere loyaliteit creëren tegenover hun biologische ouders. Dit zorgt voor een innerlijkloyaliteitsconflict.Jongerenzijnzichhiernietaltijdvanbewust(Wolfs,2008).Geadopteerdejongerenhebbeneengrotereangstomverlatenteworden.Het isvoorhenniet vanzelfsprekend dat een relatie met ouders of vrienden blijft bestaan. Heel watgeadopteerde jongerenhebbendanookhetgevoeldatzijnietswaardzijn.Dezegedachtewillenzevaakbevestigdzienendaaromzoekenzebewustofonbewustgrenzenop(Wolfs,2008).

21

Jongerenkunnenomwillevandeveleonzekerhedenboosheidopkroppen.Dezeopgekropteboosheidkanevoluerentotagressievegevoelens.Hetisdanookbelangrijkdattienerszichvandezeboosheidbewustwordeneneropeenopbouwendemanier lerenmeeomgaan.Dat isnatuurlijkeenmoeilijkgegeven.Zezullenhiervoornietalleendehulpnodighebbenvanhunadoptieouders,maarookvanvrienden, familieendeschool.Het isbelangrijkdattieners leren dat ze hun boosheid moeten uiten in ik-boodschappen. Ze moeten zichzelfbenoemen. Boosheid wordt namelijk vaak gericht op een ander en dit kan leiden totconflicten. Begrip en steun zijn hierbij heel belangrijk. De jongere moet een gevoel vanstructuurervaren.Dejongeremoettijdenseventueledriftbuienopgelijkemanierbehandeldwordenalsopgewonemomenten(Wolfs,2008).

Bij buitenlandse adoptie zijn er nog enkele bijkomendemoeilijkheden. Vooral de taal kandan moeilijk zijn. Kinderen kennen namelijk enkel hun thuistaal en hebben het dan ookmoeilijkalszeineenanderlandplotsoveraleenvreemdetaalhoren.Daardoorishetvoorhetkindmoeilijkomtecommuniceren.Zekomenterechtineennieuwecultuur.Eennieuwecultuurbrengtheelnieuwegewoontes,waardenennormenmetzichmee.Zemoetenzichdusvolledigaanpassen,waardoorheelwatvanhunzekerhedenwegvallen.Voorsommigekinderenzalookhetetenendrinkeneenaanpassingzijn.

4.5 HetpleeggezinEenpleeggezinbestaatuitéénofmeerderevolwassenvrijwilligers,depleegouders,dieeenhuishouden vormen en die één of meerdere pleeggasten of pleegkinderen binnen dithuishouden opvoeden (Klasse, 2016). Meestal gebeurt dit omdat de kinderen in eenproblematische opvoedingssituatie leven. We spreken over een problematischeopvoedingssituatie als de ouders nietmeer voldoende zorg en leiding kunnenbieden aanhunkinderen.Kinderenwordendusineenpleeggezingeplaatstomhuneigenveiligheidengeborgenheid te blijven garanderen. Pleegzorg varieert in duur. Het kan gaan om enkeledagen,wekenofzelfsjaren(Fauquant,2016).Pleegoudersverkrijgenenkelhethoederecht.Datwil zeggendatdepleegoudersvoorhetkind zorgen en de dagelijkse verantwoordelijkheid over zijn opvoeding hebben. Bij eenpleeggezinwordtdejuridischebandmetdebiologischeoudersnietverbroken.Eenkinddatopgroeit ineenpleeggezinheeftduszowelpleegoudersalsouders.Dekinderenbehoudendenaamvanhunouders.Ookderechtenenplichtentussenoudersenkindblijvenbestaan.Met de ondersteuning van de diensten voor pleegzorg blijft regelmatig contact tussenoudersenkindmogelijk.Pleegouderskrijgeneenonkostenvergoeding.Hiermeekunnenzijhetpleegkind‘kosteninwoning’aanbieden(Willemse,2004).InVlaanderenwarener in 20164717pleeggezinnen. In Figuur 1 is eenonderverdeling tevindenvanhetaantalkinderendatopgroeitineenpleeggezinperprovincie.

Figuur1:Aantalpleeggezinnenperprovinciein2016(Uit:PleegzorgVlaanderen,2016,p.19)

22

4.5.1 VormenErbestaanenkelevormenvanpleegzorg.Ergebeurtdanookvoordeplaatsingvanhetkindeenonderzoeknaarwelkevormhetbestepastvoordesituatie. Iederesituatiewordtdusapartbekeken.Erbestaatcrisispleegzorg.Ditontstaatdooreencrisisgebeurtenis.Hierdoorwordthetlevenvaneenkindplotsvolledigverstoord.Kinderenwordendanbinneneencrisisgezingeplaatst.Zekunnenvaakheelsnelterugnaarhunouders.Wanneerblijktdatdittochnietmogelijkis,gaandeverschillendepartijenonderbegeleidingvandenodigedienstenopzoeknaareenoplossingoplangetermijn.Bijbehandelingspleegzorggaathetspecifiekomkinderenmetpsychiatrischeofemotioneleen gedragsproblemen. Binnen deze vorm wordt de pleegzorg gecombineerd met eenbehandelingvoorhetkind.Pleegouderswordenhierinookbijgestaan.Vervolgens kunnen we een onderscheid maken naar aard van de module tussenondersteunende, perspectiefzoekende en perspectiefbiedende pleegzorg. Bijondersteunendepleegzorgvangteenpleeggezineenkindopvoordetijddathetnodigis.Deopvang is binnen deze vorm eerder beperkt. Er worden dan ook duidelijke afsprakengemaakt.Ouders krijgen zo de kans omhun problemen op te lossen enweer een veiligethuistecreërenvoorhunkind.Bij perspectiefzoekende pleegzorg gaat het om kortdurende pleegzorg. Ouders kunnengedurende een korte tijd niet voldoende zorgen voor hun kinderen. Daarom wordenkinderenkortetijdineenpleeggezingeplaatst.Hierdoorkrijgendeoudersrust.Zekunnenmet de hulp van hulpverleners hun leven omgooien en een oplossing vinden voor hunproblemen. Perpectiefbiedendepleegzorg is langdurigepleegzorg.We sprekenhiervan alseenkindlangerdaneenjaarbinneneenpleeggezinwoont.Hetgebeurtdatpleegzorgzelfszolangduurtdathetkinduiteindelijkzelfstandigisenalleengaatwonen,zondernogterugtekerennaardeouders.InFiguur2staateenverdelingvandelopendepleegzorgplaatsingenop31december2016naar de aard van de module. De meeste pleegkinderen leven in perspectiefbiedendepleegzorg.

Figuur 2: Lopende pleegzorgplaatsingen op 31/12/2016 naar aard van module (Uit Pleegzorg

Vlaanderen,2016,p.11)

23

Overlappendkannogeenonderscheidgemaaktwordentussenfamilialenetwerkpleegzorg,sociale netwerkpleegzorg en bestandspleegzorg. Familiale netwerkpleegzorg ontstaatspontaan.Familieledendragenzorgvooranderekinderenbinnendefamilie.Hetkangaanom kleinkinderen, broer, zussen, neven, nichten, schoonzoon, schoondochter… Bij socialenetwerkpleegzorg gaat het niet om familieleden, maar wel om mensen in je nauweomgeving, zoals vrienden,buren…Zij nemenhet kindvoor korteof langereperiodeop inhungezin.Dezevormontstaatmeestalspontaan.Wanneermenindeomgevingniemandheeftomopterugtevallen,sprekenwevaneentezwak‘zorgendnetwerk’.DezegezinnenkunneneenberoepdoenopPleegzorgVlaanderen.Zijgaanopzoeknaareenpleeggezindatpastbijhetkind.Hetkindkentdepleegoudersniet.DepleegoudershebbenzichvrijwilligopgegevenbijPleegzorgVlaanderenenkomendaarnaselectie in het bestand terecht.Hierbij sprekenwedan vanbestandspleegzorg (Fauquant,2016;PleegzorgVlaanderen,2016;Willemse,2004).InFiguur3iseenverdelingtezienvandenieuwepleegzorgplaatsingendiein2016werdengerealiseerdnaardesoortvanopvangdieergebeurde.Indediagramisteziendat42%vandekinderenbinnenhetfamiliaalnetwerkwordtgeplaatst.

Figuur3:Nieuwepleegzorgplaatsingendiein2016zijngerealiseerd,naarsoortopvang(UitPleegzorg

Vlaanderen,2016,p.10)

4.5.2 PlaatsingErzijnverschillendemanierenomeenkindteplaatsenineenpleeggezin.Teneersteishetmogelijkomditopvrijwilligebasistedoen.Dansprekenwevanvrijwilligeplaatsing.Hierbijbeslissendeouderszelfomhunkindtelatenplaatsen.Erwordtdansamenmetdedienstvoor pleegzorg, de ouders en pleegouders een kader opgesteld waarbinnen afsprakenmogelijkzijn.In2016werd42procentvandegeplaatstekinderenvrijwilliggeplaatst.Bij41procent vandeplaatsingen gebeurdedit door eenuitspraak vande jeugdrechter. In dezegevallen sprekenwe van een jeugdrechtbankplaatsing. Deze plaatsing is noodgedwongen.Deoudersmoetenerverplichtmeeakkoordgaan.Bijdeoverige17procent sprekenwevancomitéplaatsing.OudersnemensamenmethetComitévoorBijzondereJeugdzorgdebeslissingomhunkindtelatenplaatsen.Hetgaatdusook om een vrijwillige keuze. De ouders gaan namelijk akkoord met de beslissing. De

24

jeugdrechterheeftindezeproceduregeenaandeel(Willemse,2004;PleegzorgVlaanderen,2016).4.5.3 GevolgenJongerendieopgroeien ineenpleeggezinhebbenvaakalveelmeegemaakt.Zewerden ineen pleeggezin geplaatst omdat ze leefden in een problematische opvoedingssituatie. Zehebbendusal heelwat zakenmoetenverwerken. Ze kunneneengevoel vanonveiligheidervaren.Sommige jongeren worden van het ene in het andere gezin geplaatst. Velen onder henhebbenalheelwatverschillendegezinnengezien. Iedergezinheeft zijneigengewoontes,eigenwaardenennormen,eigeneisenenverplichtingen…Pleegkinderenmoetenzichhiertelkens aan aanpassen. Al deze aanpassingen zijnmoeilijk. Ze hebben dan ook enige tijdnodig om te wennen aan de situatie. Deze jongeren missen structuur. Structuur is voortieners een belangrijk gegeven om zich goed te kunnen voelen. Het tekort aan structuurdient in het pleeggezinweggewerkt teworden. De school zal hier een belangrijke positieinnemen.Deschoolisnamelijkvaakeenvastewaarde.Verschillendegezinnenbrengenlogischerwijzeookverschillendeopvoedingsstijlenmetzichmee. Dit is voor kinderen een belangrijke verandering. Wanneer ze een bepaalde stijlgewoonzijn,ishetmoeilijkomzichaantepassenaaneennieuweopvoedingsstijl.Pleegkinderenblijvenhetcontactmethunoudersbehouden.Hierdoorvloeienverschillendemeningen,opvattingen,opvoedingsstijlen,waardenennormenvaakdoorelkaar.Dejongeremoeteenevenwichtzoekentussendeoudersendepleegouders.Voorkinderenzijnoudersbelangrijkendatblijvenzewanneerhetevenmoeilijkgaat.Heelwatpleegkinderenzijnhunpleegouders dankbaar enwillen loyaal blijven aan hun ouders. Zewillen niet ondankbaarlijken.Netdatmaakthetevenwichtvindenzomoeilijk.Zewillengoeddoenvooriedereen(Willemse,2004).Pleegkinderen moeten vaak afscheid nemen. Afscheid nemen is altijd moeilijk.Pleegkinderenrakensowiesogehechtaanhunpleegouders.Zewetenopvoorhanddatzeopeen bepaald moment afscheid moeten nemen. Dit blijft een moeilijk gegeven. Door hetgegevenvanhetvaakconstantehechtenenafscheidnemen,kanhetbasisvertrouwenvande jongere sterk verstoordworden. Het gevoel, dat afscheid nemenmet zichmeebrengt,kan ervoor zorgendat jongerenbangwordenom zich te hechten. Ze gaandit dus zoveelmogelijkvermijden.Zokaneenhechtingsstoornisontstaat(Willemse,2004).Pleegkinderen en pleegouders lopen maar al te vaak ongewild in de kijker. De jongerenkrijgen van hun omgeving heel wat vragen. Ze moeten telkens hun verhaal opnieuwvertellen. Dat kan voor de jongeren een pijnlijk gegeven zijn. Ze krijgen vaak vreemdeblikken.Hungezinzitvolgenssommigemensenraar inelkaar.Het ismoeilijkomhiermeeomtegaan.Ineendrangomdezeverhalentevermijden,zullenjongerenzichafzonderen.Zekomenineenisolementterechtenzullenhetmoeilijkhebbenomcontactteleggenmetklasgenotenenleeftijdsgenotenopschool(Willemse,2004).

25

4.6 HetholebigezinDe term ‘holebi’ wordt in Vlaanderen gebruikt sinds 1969. Binnen deze term kunnenwehomo’s, lesbiennes en biseksuelen samenvatten. Een holebi wordt omschreven als eenpersoondieverliefdwordtop iemandvanhetzelfdegeslacht.Lesbienneszijnvrouwendieverliefdwordenopvrouwen.Homo’szijnmannendieverliefdwordenopmannen.Personendie zowel op mannen als op vrouwen verliefd kunnen worden, worden biseksuelengenoemd.Verliefdheidovervalt iemandenmenkanerniets aandoenofmenaldannietverliefd wordt op iemand van hetzelfde geslacht. Het kan soms lang duren voor iemandontdektdathijofzijholebiis.Insommigegevallenkomthetvoordatditbesefpasnaeenhuwelijkkomt.InBelgiëisergeenaparthomohuwelijk.Hetisvoorholebi’snetzoalsvoorhetero’smogelijkomhetgewoonburgerlijkhuwelijkaan tegaan.Er isdusgeenverschil.Het ismomenteelvoorholebi’salin25landentoegelatenomtetrouwen(Karrewiet,2017)Vaneenholebigezinkunnenwesprekenalstweemannenoftweevrouwensamenwonenensamen kinderen opvoeden (Fauquant, 2017). Deze kinderen kunnen voortkomen uit eenvorige heterorelatie of ze kunnen geadopteerd zijn. In België kunnen sinds 2006holebikoppelsofficieeleenkindadopteren.Erzijnenormlangewachttijdenvooradoptieendaarom geldt er sinds 2015 een aanmeldingsstop voor de binnenlandse adoptie. Op diemanierishetdusbijzondermoeilijkomkinderentekrijgen(Cavaria,s.d.)Eenlesbischekoppelkanmakkelijkerkinderenkrijgendanhomokoppels.Detweelesbischevrouwen kunnen beslissen om een KID-procedure te volgen. KID is de KunstmatigeInseminatie met Donorsperma. Vrouwen kunnen kiezen voor een bekende of eenonbekendedonor.Wekunnennietaltijdvaneenbiologischemoederspreken.Hetisbeteromtesprekenovereengeboortemoeder.Zijisnamelijknietnoodzakelijkdegenetischemoeder.Hetismogelijkdaterbijdeverwekkingeeneicelwerdgebruiktvandemeemoederofvaneenbekendeofonbekendedonor.Eenmeemoederisdevrouwbinnenderelatiedienietbevalt.Wanneerdemeemoedergehuwdismetdegeboortemoeder,wordtzeautomatischookdejuridischeouder van het kind. Wanneer de vrouwen niet getrouwd zijn, kan de meemoeder weljuridischemoederworden door het kind via de burgerlijke stand of een notariële akte teerkennen(Boone,2016).België heeft nog geen wettelijk kader opgesteld voor draagmoederschap. Het is dus nietverboden. Bij draagmoederschap draagt een vrouw een kind voor een ander koppel. InBelgië zijn hier enkele voorbeelden van. Het draagmoederschap is echter niet volledigzonderrisico’sopjuridischevlak.InBelgiëisdepersoondiebevaltvanhetkindautomatischdejuridischemoeder.Wanneerdevrouwgetrouwdis,wordthaarpartnersowiesoookdejuridische ouder van het kind. De wensouders van het kind krijgen dus geenouderschapsrechtenof –plichten.Wanneer zeditwelwillenmoeten zedeprocedure vanadoptievolbrengen(Cavaria,s.d.).

26

4.6.1 HomofobieHomofobie wordt gedefinieerd als alle negatieve uitingen of vormen van afwijzing,uitsluiting,haat,geweldendiscriminatiegerichtopindividuenofgroepenomwillevanhunhomoseksuele geaardheid. Homofobie betekent letterlijk ‘angst voor homoseksualiteit’.Homofobieofhomohaat isdeonderliggendeattitudediekanleidentothomofoobpesten.Ditiseenvormvanagressiegerichtopeenhomoseksuelejongen,eenlesbischmeisje,eenbiseksuele persoon of een transgender. Kinderen van homoseksuele ouders zijntegenwoordig ook vaak het slachtoffer van homohaat. Voorbeelden van homofobie ofhomofoob pesten zijn plagen, sociale uitsluiting, fysiek geweld en fysieke aanvallen.Homofoob pestgedrag heeft niet enkel een impact op het slachtoffer, maar ook op depester(s), de medeleerlingen en de hele schoolomgeving. Het kan ernstige pedagogischegevolgenhebben.Jongerendiemeermaalshetslachtofferzijnvanhomofoobpestenvoelenzichsnellerdepressief,angstigenvijandig.Zeondervindenookmeerproblemenwatbetrefthun mentale en fysieke gezondheid. Dit alles leidt tot een lager zelfvertrouwen ennegatieverwelbevinden.Dit heeft ook zijn uiting op school. Veel slachtoffers kunnen zichminderconcentrerenenzijnvakerafwezig.Zemoetenheelwatstressverdragen.Kinderenvan homoseksuele ouders ondervinden dezelfde gevolgen. Daarbij komt nog dat dezekinderen zich hierdoor kunnen schamen voor hunouders en zich er dus ook zullen tegenverzetten.Hierdoorverliezenzeeenveiligehavenwaarzeterechtkunnen(Cavaria,2013).

4.6.2 Gevolgen

Puberszittenindeontwikkelingvanhunidentiteit.Zemoetenzichzelfontdekkenenditopheelverschillendevlakken.Zemoetenzichzelfopseksueelvlakontdekken.Depuberteit isdeperiodevandeeersteverliefdhedenendeverlangensnaarfysiekcontact.Voorsommigepubers ligt deze ontdekking lastiger dan voor anderen (Put, 2004). Wanneer jongens ofmeisjes namelijk verliefd worden op iemand van hetzelfde geslacht, vinden ze zich vaakabnormaalenkunnenzedooreenmoeilijkeperiodegaan.Pubersdieopgroeienbinneneenholebigezinzullenhiersnellerovernadenken.Zezullensnellerdenkendatzenetzoalshunmama’sofpapa’szijn.Zezullendenkendatzeditvanhunouderserven.Nochtansisditnietnoodzakelijkhetgeval.Pubersmoetenzichhiervanbewustzijn,anderszoudezegedachtehunpositieveontwikkelingindewegkunnenstaan.Holebigezinnen krijgen te maken met heel wat vooroordelen. Ze kunnen ook negatievereactieskrijgen.Hetislastigomhiermeeomtegaan.Zevindennietechteenevenwaardigepositiebinnendemaatschappij alsheterokoppels.Het is voorkinderen ineenholebigezindan ook belangrijk dat ze sterk in hun schoenen staan. Ze moeten namelijk met dezenegatievevooroordelenkunnenomgaan.Zewordenooknogheelvaakgeconfronteerdmetdestereotiepesamenstellingvaneengezin.Dat is lastigenzorgtervoordat jongerenzichonzekervoeleneneenlagerzelfbeeldcreëren,alszezichnietvoldoendekunnenverwerenofhetnietvoldoendevanzichafkunnenzetten(Fauquant,2017).Jongerenervarendrukvanbuitenaf.Zemerkenhetsneldathunholebi-oudersvaakandersbekekenworden.Wanneerjongerendezekijkophunoudersovernemen,kanditleidentotconflicten.Hierdoorkunnenjongerenertoegedrevenwordenomzichaftezettentegenhunouders.

27

Jongerendieopgroeienbinneneenholebigezinzullenmetheelveelvragenzitten.Zewillenantwoordenkrijgenopvragenoverhunafkomstenverwekking.Zezullendezevragenookniet enkel bij zichzelf denken. De vragen zullen ook door mensen rondom hen gesteldworden. Zij kunnen deze vragen ervaren als vervelende vragen.Wanneer ze hun verhaaltelkensopnieuwmoetenvertellen,krijgenzeweinigkansenomzicheen‘gewone’jongeretevoelen.Dejongerezalhetgevoelhebbendathijofzijandersis.Jongerendieopgroeienineenholebigezinkrijgenheelandererolpatronenmee.Zijhebbendeclichébeeldenvanmannenenvrouwennietgezienbinnenhungezin.Zehebbenhierduseenheelanderekijkop.Datveranderthunkijkopdemaatschappijvolledig.Deblikvandezejongerenisvaakopenerdandievanjongerendienietineenholebigezinopgroeien.Ditkanbinnen een klas tot interessante discussies leiden, waarin ze met hun kijk op demaatschappijheelwatvanhunklasgenotenkunnenovertuigenvaneenanderemaniervandenken.Ditzalhuneengoedgevoelgeven(Fauquant,2017).

4.7 OpgroeienineenbegeleidingstehuisSommigejongerenwonennietineengezin.Zijwordendoorprofessionelenbegeleidinhetsamenwonen met andere jongeren. Dit kan het gevolg zijn van een problematischethuissituatie. Kinderen kunnen ook in een gesloten instelling terecht komen omwille vanbepaaldegebeurtenissen(Fauquant,2016).Plaatsing binnen een begeleidingstehuis is enkel mogelijk op vraag van het Comité voorBijzondere Jeugdzorg of de jeugdrechtbank. Jongeren leven samen in leefgroepen. Dezeleefgroepen worden begeleid door professionele medewerkers. Zij zorgen voor eenpedagogische, logistieke en administratieve ondersteuning. Leefgroepen worden bewustsamengesteld. De jongeren worden begeleid in groep maar ook individueel. Ze krijgensociale vaardigheden aangeleerd. Ze leren hoe ze zelfredzaam kunnen zijn. Er wordt ookgestreefd naar een positieve persoonlijkheidsontwikkeling (Regionale OverleggroepBijzondereJeugdzorg,s.d.).Jongeren vertrekken vanuit de leefgroep naar school of naar hun werk. Daarna keren zeterug naar de leefgroep. Er worden vaak ook mogelijkheden tot vrijetijdsbestedingaangeboden. Indevoorzieningkrijgendekinderenkosten inwoon.Erwordtookgezorgdvoorschoolspullenenzakgeld(RegionaleOverleggroepBijzondereJeugdzorg,s.d.).Wanneerdemogelijkheidernog is,wordterwelgezorgddaternogvoldoendecontact ismethetgezinvanhetkind.Menprobeerterookvoortezorgendatdeopvoedinggedeeldwordt met de ouders. Jongeren kunnen tot een maximumleeftijd van 20 jaar in eenbegeleidingstehuisblijven.Wanneerzemeerderjarigwordenkunnenzeechtervrijkiezenofzealdannietwillenblijven.Alszezelfstandiggaanwonen,kunnendejongerenwelnogtot21 jaar een beroep doen op begeleiding (Regionale Overleggroep Bijzondere Jeugdzorg,s.d.).

28

4.7.1 GevolgenDejongerendieopgroeienineenbegeleidingstehuishebbenvaakalheelwatmeegemaakt.Demeestengroeidenopineenproblematischeopvoedingssituatie.Zehebbenvaakalheelveel moeilijke gebeurtenissen moeten plaatsen en verwerken. Ze sleuren dus vaak eengevulde rugzak met zich mee. Dat kan ervoor zorgen dat de jongeren zich niet zo goedvoelen in hun vel. Ze kunnen zich ongelukkig, verdrietig of boos voelen. Velen onder hendragenookeenschuldgevoelmetzichmee.Deze jongeren misten in hun thuissituatie structuur en controle. Binnen eenbegeleidingstehuiswordtgewerktaandezetekorten.Structuurisnamelijkeenvoorwaardeomopeenveiligemaniertekunnenopgroeien.De jongeren die opgroeien in een begeleidingstehuis worden geholpen met allerhandeproblemenwaarzemeetekampenkrijgen.Zowordenzeookgeholpenmetproblemenopschool. Ze krijgen bijvoorbeeld een heel uitgebreide studiebegeleiding, wat eventueleachterstandenmoetwegwerken(RegionaleOverleggroepBijzondereJeugdzorg,s.d).

29

5 MethodeDitonderzoekistotstandgekomendoorhetinterviewenvanenkeleleerlingenenleerkrachten.Erwerdentienleerlingen,eenpleegmamavaneenleerlingen10leerkrachtengeïnterviewd.Omhetvertrouwenvandegeïnterviewdennietteschaden,kregenzefictievenamen.Erwerdenleerlingengezochtdieopgroeieninverschillendegezinsvormen.Zokreegikeenbeterzichtopdezegezinsvormen.Ikinterviewdevierleerlingendieopgroeienineennieuwsamengesteldgezin.Eénvandegeïnterviewdeleerlingenleeftineeneenoudergezinnaechtscheiding.Ikgingingesprekmettweezussendieopgroeienbijhunvaderineeneenoudergezinnaoverlijden.Erwerdeenjongengeïnterviewddieopgroeitineenlesbogezin.Tenslotteinterviewdeikooknog2adoptiezussendieopgroeienbijeenalleenstaandeadoptiemoeder.Dezevrouwbeslistebewustomalleenkinderenteadopteren.Hetwasmoeilijkomleerlingentevindendieineenbegeleidingstehuisopgroeienenervooropenstondenomzichtelateninterviewen.Vandezegezinsvormiserbinnenditonderzoekdusgeengetuige.Ikzorgdeerookvoordatdegeïnterviewdeleerlingenopverschillendescholenzittenenverschillenderichtingenvolgen.Ikprobeerdeeenvariatieaanleerkrachtenteinterviewen,doorleerkrachtentezoekendieinverschillendescholenlesgevenenverschillendevakkengeven.Ikzorgdeervoordatikleerkrachteninterviewdedielesgeveninhetaso,tso,bsoenbuso.Zokreegikeenruimbeeldopdemaniervanomgaanmetdergelijkegezinsvormen.Deinterviewsvondenplaatstussenseptemberennovember.Naarheteindevanhetonderzoektoegingikdannogmaalsingesprekmettweevandegeïnterviewdeleerlingenoverbepaaldeaspectenuithetonderzoek.Aandehandvandezeinterviewsontdekteikenkelemoeilijkheden.Voordezemoeilijkhedengingikopzoeknaarpraktischeinitiatieven.Dezeverdeeldeikinenkelecategorieëndieterugtevindenzijninhoofdstuk6.

30

6 Initiatieven

6.1 KlasklimaatVoor iedere leerling ishet vanbelangomeenpositief klasklimaat te creëren.Eenpositiefklasklimaatzorgternamelijkvoordatleerlingentotlerenkunnenkomen,watnogaltijdhetbelangrijkstedoelisvaneenschool.Leerkrachtenmoetenduswelhuneisenblijvenstellen.Het isnamelijknietmotiverendalsernietveelvande leerlingenverwachtwordt.Omtotlesgeventekunnenkomen,moetenenkelevoorwaardenvolbrachtworden.Hetisbelangrijkdat leerlingen zich goed voelen in klas. Leerkrachten moeten oog hebben voor hetwelbevindenvandeleerlingen.Hetisbelangrijkdatleerkrachtenenscholenvoldoendestructuurgevenaanhunleerlingen.Structuurzorgtnamelijkvoorzekerheid.Sommigeleerlingenmoetenditthuismissen.6.1.1 DuurzamerelatiesEenpositiefklasklimaatbegintbijeengoedebandtussendeklasgenoten.Zemoetenelkaarkennen en weten te waarderen. Nu en dan een goed gesprek kan hierbij helpen. Eenschooljaarhoorttebeginnenmeteendoordachtekennismaking.Hetmagnietblijvenbijeenkortevoorstelling.Hetmoetverdergaan.Deleerlingenmoetenechtinzichtkrijgeninelkaar.Deleerkrachtmoetzo’nkennismakinggoedbegeleiden.Deleerkrachtmoetzichhierbijookopenstellen en de vragen van leerlingen durven beantwoorden. De leerlingen moetenaangespoordwordenomookietsmeertevertellenoverhunthuissituatie. Bijonsopschoolisereenteamdag.Datiseendagomdeklassendichterbijelkaarte

brengen en elkaar beter te leren kennen. We moesten een boek bespreken. We

moesten een titelmaken voor dat ene boek dat ons leven perfect beschrijft. (Elyn,

leerling)

Behalve een goede band tussen klasgenoten is het ook nodig dat er duurzame relatiesontstaantussendeleerlingenendeleerkrachten.Leerkrachtenmoetentegenwoordigveelmeerdoendanenkellesgeven.Iedereleerkrachtisookeenopvoeder.Leerkrachtenmoetenzichopstellen als vertrouwenspersonen. Zemoetenhun leerlingenduidelijkmakendat zevoor hen klaarstaan en dat ze een luisterend oor zijn. Leerkrachtenmoeten zich flexibelopstellen.Zemoetenzichkunneninleveninhunsituatie.Hetisbelangrijkdatleerlingenhetgevoelhebbendatzeopschoolkunnenthuiskomenendatermensenzijnwaarbijzeterechtkunnenalsdatthuismisschienniethetgevalis.Leerlingenkunnenditgevoelkrijgenalsdeleerkrachtentonendatzeoprechtinteresseinhenhebben.Wanneerjealsleerkrachtzichthebt op de hobby’s van leerlingen en de dingen die hen bezighouden, kun je beteraansluiten bij hun leefwereld. Als leerkracht kun je vragen stellen over de hobby’s vanleerlingen,overwatzeinhetweekenddeden,overhoehetmetbroersenzussengaat…Alsleerlingeneenoptredengevenofeenmatchmoetenspelen,kanhetheneengoedgevoelgevenalshunleerkrachtereensaanwezigis. Hobby’s?Ditvind ikbelangrijkomdat ikerprobeerop in te spelen.Dankun jehun

eroveraanspreken.Zeappreciërendat jegeïnteresseerdbent. Ikbenookeensgaan

31

kijkennaar een kampioenschap vanéén vande leerlingen.Als ze eindexamens van

dictie of voordracht of piano hebben, vraag ik of ikmag komen en dan ga ik eens

kijken.Zohebjewatcontact.(Wim,leerkracht)

Onze leerkrachtopmaandagvraagt iederekeerhoehetwasoponswerken inhet

weekend.Zegaatpersoonperpersoonaf.Wemoetenookluisterennaarelkaar.Alle

leerkrachten zouden meer geïnteresseerd moeten zijn in wat er in de leerlingen

omgaat.(Amin,leerling)

6.1.2 OpenheidOpenheid ineenklas isheelbelangrijk. Iedereenmoetzichgoedkunnenvoelen inklasenzichzelfkunnenzijn.Ookleerkrachtenmoetenzichopenopstelleneneenpositievehoudingaannemen. Zemoeten begrip tonen voor alle gezinssituaties, gezinsvormen en eventueleproblemen. Als leerkracht mag je niets veroordelen. Je moet alle gezinsvormen alsevenwaardigbeschouwen. Ikgaernietopeenanderemaniermeeom.Elkesituatieisvoormijevenwaardig.Ik

ga leerlingen niet anders behandelen. Als ik weet heb van een homogezin of co-

ouderschap, behandel ik hen op dezelfdemanier en ik vind dat je dat zo hoort te

doen.(Elise,leerkracht)

Jemaggeenkritischehoudingaannemenofdenigrerendeopmerkingenmaken.Datzorgternamelijkvoordat jongerenzichgaanafsluitenennietmeerdurvenpraten.Zekunnenhetgevoel krijgen dat ze minder waard zijn. Denigrerende opmerkingen kunnen er ook voorzorgendatjongerenhetextramoeilijkhebbenomdatgenewaarzemeezitteneenplaatstegeven. Leerkrachtenmoeten zich dus bewust zijn van hun ‘verborgen agenda’ en ervoorzorgendatzenietdenkenofhandelenvanuitdeze ‘verborgenagenda’.Leerlingenhebbensneller door hoe leerkrachten denken over hen of over hun ouders dan dat leerkrachtendenken.

Sommige leerkrachten kunnen hierin raar uit de hoek komen en dan kan het

verkeerdlopen.

Leerlingkomtdansomsofdeklaskomtzeggendateenleerkrachtbepaaldedingen

verteldheefttegenleerling.Hetgebeurtsomsdatleerkrachteneengrapjemakendat

niet slecht bedoeld is. Leerlingen nemen het soms verkeerd op. Ik moet de balans

tussenleerlingenenleerkrachtherstellen.Hetissomszoeken.(Laurence,leerkracht)

6.1.3 CultureleverschillenVoor leerlingendieafkomstigzijnuiteenander land ishetvaakmoeilijkom ineennieuwomgevingterechttekomen.Zemoetenheelwatveranderingenondergaan.Hetkandatzeineenheelanderecultuurmoetenlerenkennen.Datisnietaltijdmakkelijk. Eten ismoeilijk. Tijdenshet sobermaalop schoolwerder rekeningmeegehouden.

Hijmagnamelijkgeenkoeeten.Zehebbenerookdingenvoorveranderd.Leukdat

errekeninggehoudenwordtmetzijnthuiscultuur.

32

Zwemmen is een struikelblok. In India leren zedatniet.Voorhemwasde zwemles

een marteling. Hij zei er ook niet veel over. Thuis werd er goedmee omgaan. Hij

moest wel echt mee.Wij hebben nog geprobeerd om de woensdagavond te gaan

zwemmenomhethemteleren.(Els,pleegmamavanAbdel)

Het kan voor deze leerlingen motiverend zijn als hun klasgenoten ook hun cultuur lerenkennen.Leerkrachtenmoetenindeklasdanookruimtemakenvoordienieuweculturen.Deleerkrachtenkunnensamenmetleerlingenopzoekgaannaarcultureleaanknopingspunten.Wanneer leerlingenmerkendaternietalleenverschillenzijn,maarookveelgelijkenissen,zullenzemisschienmakkelijkermetelkaarkunnenpraten. Hijwasheel tevreden.Zewarenallemaalheelopenomhemop tevangen. Ikdenk

datdeklastitularisdaareengroterol ingespeeldheeft.Zijnklasheeftdanookeen

asielcentrumbezochtmetdeleerkrachtgodsdienst.Hijvonddatplezantomtetonen

aanzijnklasgenotenuitwelkesituatiehijkomt.(Els,mamavanAbdel)

6.1.4 BasisvertrouwenHeel wat leerlingen hebben een tekort aan basisvertrouwen. Dat kan heel verschillendeoorzakenhebben.Een leerkrachtkandezeoorzakennietoplossen.Een leerkrachtkanwelproberenomhetbasisvertrouwenvandeleerlingentelatengroeien.Datmoetgebeurenineen veilige omgeving. Leerkrachten kunnen deze creëren door de leerlingen bewust temaken van het feit dat ze fouten mogen maken en dat fouten erbij horen. Leerlingenmoeten uitgedaagdworden omhet goed te doen.Wanneer leerlingen op het goede padzijn,moeten ze voldoende bekrachtigdworden. Leerkrachtenmoeten leerlingen dus vaakbevestigen.Doordezepositievebekrachtigingwordenleerlingenaangespoordomverdertedoen.Leerkrachten moeten er ook voor zorgen dat alle leerlingen succeservaringen kunnenopdoen. Ze kunnen dit doen door voldoende te differentiëren. Wanneer leerlingen eensucceservaringdoormaken, zullen zemeer zelfvertrouwencreëreneneenhoger zelfbeeldkrijgen.Datkanervoorzorgendatleerlingenbeseffendatzedemoeitewaardzijn.Ditleidttoteenhogerbasisvertrouweninzichzelf,hunmedeleerlingen,leerkrachten…

Zemoeten tonendat ze er voorons zijn, dat zeonsprobleembegrijpenenwebij hen

terechtkunnen(Jade,leerling)

6.2 OmgaanmetgevoelensvanleerlingenEen klas is een weerspiegeling van de maatschappij. In een klas leren leerlingencommunicerenmet anderen, zowel leeftijdsgenoten als volwassenen. Ze leren in een klasook omgaan met emoties, van zichzelf en van anderen. Leerlingen leren hoe ze zichempathischmoetenopstellen.Zelerenookhoezeeventueleconflictenopeenvolwassenenverstandigemanierkunnenoplossen.Ditoefenenmoetbinneneenveiligecontextkunnengebeuren.Leerkrachtenmoetendezeveiligecontextcreëren,door leerlingentetonendathetpositiefisomhunemotiestetonen.Scholenkunnenooksocialevaardighedenopnemeninhunlessenpakket.Scholenhebbeneenbelangrijkdeelvandeopvoedingvandejongereninhunhanden.Zegevenjongerenbelangrijkewaardenennormenmee.

33

6.2.1 DepuberijsbergPubershebbenhetvaaklastigomomtegaanmethunemoties. Indepuberteitwordthetregulatiesysteemvanemotiesvolopontwikkeld.Zeervarendusvaakstemmingswisselingen.Emotieswisselenelkaarsnelafenwordenvaakheelextreemgevoeld.Puberskunnenhunemotiesnognietvoldoendedoseren.Pubers zullen hun emoties ook niet willen tonen.We krijgen van pubers vaak enkel hungedrag te zien.Dat gedragbepaalt hun imago.Deuitingendiewe te zien krijgenwordenvaakbeïnvloeddoorverschillendefactoren.Eénvandezefactorenzijndegevoelens.Dezefactorenwordenvoorgesteldinde‘puberijsberg’(Fauquant,2017).Hierinwordtbepaalddatenkelhetpuntjevandeijsberg,hetimago,bovenwaterkomt.Onderwaterbevindenzichdefactoren die het imago beïnvloeden, namelijk de identiteit en zelfbewustwording, dekwaliteitenenvaardighedenendeemotiesvandepuber.Dezeonderliggendefactorenzijnmeestalnietuiterlijkzichtbaar.Pubersgebruikenhunimagoalsoverlevingsmechanisme.Zetonenenkelhunimagoomdatzezohunkwetsbaarhedenniethoeventetonen.Achteriedergedragdatdeleerlingsteltzitnamelijkeenreden.Hetisdanookbelangrijkdatjealsleerkrachtdurfttezoekennaardezeachterliggendereden.Ditzalervoorzorgendatde leerlingen het gevoel hebben dat leerkrachten om hen geven en dat ze oprechtgeïnteresseerd zijn in hen (Fauquant, 2016). Dat geeft leerlingen een goed gevoel, zoalsRobbehetverwoordt: Het is leuk als leerkrachten tonen dat ze om je geven en dat ze oprecht met je

inzitten.(Robbe,leerling)

Vanbelangisdusdat leerkrachtenooghebbenvoorhetgedragvanhunleerlingenendanvooralvoordeveranderingenindatgedrag.Hetisbelangrijkomoprechtinteressetetoneninhoehetmetdeleerlinggaat.Vooreenleerlingisheteenenormedrempelomtevertellendathetnietgoedmethemofhaargaat.Zezullenzeldenzelfomeengesprekvragen,omdatzebang zijn voorde reacties van anderen.Het gevolgdaarvan is dat hun gedrag vaak alsstorendwordt ervaren, terwijl dat eigenlijk niet zo bedoeld is. Leerlingen zoeken gewooneenmanieromdeaandachttetrekkenenzoingesprektekunnengaanmeteenleerkrachtdiezevertrouwen. Ikhebal eens leerlingengehaddieopzettelijkwat kattenkwaaduithalen tijdensde

lesomdatzewetendatdatmijnwerkwijzeis.Zewetendatikdannadelesmethen

zal praten. Ze durvenhet anders niet te vragenom te praten.Dat is namelijk voor

veleleerlingeneengrotedrempel.(Wim,leerkracht)

Hetisdusbelangrijkomhetnietbijeenvrijblijvendevraagtelaten.Hetisnodigomdevraagmeerderemalen teherhalen, zodatde leerlingenbeseffendatzebijde leerkracht terechtkunnen.Zomaaktdeleerkrachtdedrempelvoordeleerlingenzolaagmogelijk. Wanneermijnoudersbeslistenomtescheiden,zatiknoginhetVTI.Daarwistenze

dat mijn ouders die beslissing gemaakt hadden. De leerkrachten hebben mij daar

nooitgeholpen.Zehebbenindieperiodeooknooitgevraagdhoehetmetmeging.Ik

34

hebnooitgevoelddaterbegripwas.Ikwildedaardoorooknietechttonendatikhet

indieperiodemoeilijkhad.(Robin,leerling)

6.2.2 VerdrietHetgebeurtaleensdateenleerlingbeginttehuilenindeklas.Datiseenmoeilijkesituatie.Erisgeenperfectemanieromhiermeeomtegaan.Hetisteneersteuiterstbelangrijkdatjeje als leerkracht empathisch opstelt en je probeert te verplaatsen in de situatie van deleerling.Wanneerjealsleerkrachteenleerlingnaarbuitenlaatgaan,alsdezeaanhethuilenis, dan kan dit verkeerd overkomen. Deze vaak niet-verkeerd bedoelde boodschap, kanleerlingen kwetsenof het gevoel gevendat de leerkracht nietweethoehij of zijmethetgevoelvandeleerlingmoetomgaan. Als ik het echt moeilijk hebt, zeggen ze wel: “Als het echt niet gaat, mag je naar

buitengaan.”. Ikvinddatniet leuk.Danheb ikhetgevoeldatzeonswegduwenen

datzenietwetenhoezemetonsmoetenomgaan.Dathelptookniet.Hethelptbeter

alsikmetietsandersbezigben.Anderszitjebuitenalleentehuilen.Alsdaniemand

indegangpasseert,moetjeallesuitleggen.Opzulkemomentenhebikhetnietnodig

dat leerkrachten me wegsturen, dan heb ik nood aan een gesprek. (Jade,

leerling)

Hetisbelangrijkdatdeleerkrachtinspeeltopdenodenvandeleerling.Daaromishetvanbelangomtevragenaande leerlingwaardieopdatmomenthetmeestenoodaanheeft.Wanneerdeleerlingopdatmomentnoodheeftaaneengesprek,kanjeals leerkrachtdatgesprek aangaan. Als het niet mogelijk is om de andere leerlingen even alleen te latenwerken, kun je de leerling aansporen om naar een andere leerkracht of deleerlingenbegeleidingtegaan.Laatdeleerlingopeenemotioneelmomentnietalleen.Hetisbeteromeenklasgenootmeetesturenmetdeleerling. Alseen leerlinghuilt,maardeklaszitvol,dankan ikhetnietmakenomdeklas te

verlaten.Ikkanmijnklasnietzomaaralleenachterlaten.Ikzegweltegeneenandere

leerlingdatzeeensmoetenmeegaan,zodatzekunnenbekomeneneroverbabbelen.

Achterafvraagikwelofhetgaat.(Wouter,leerkracht)

Liefstwilikdieonmiddellijkapartnemen.Ikhebhetnognietveelmeegemaaktdatze

dan echt weg willen. Als het gebeurt, dan vraag ik of ze even met een vriend of

vriendin ergensanders naar toewil.Danpraat ikmet hennade les.Als ze huilen,

maardeklasreageertgoed,daniseenklasgespreknodig.Ikgaernooitlosover.Als

eenleerlinghuiltopschool,isdatvoorheneendrempel.(Ella,leerkracht)

6.2.3 SchuldgevoelensLeerlingen die opgroeien in een niet-traditioneel gezin krijgen soms te maken metschuldgevoelens.Leerlingenwaarvandeoudersgescheidenzijn,hebbenvaakdeneigingomzichzelf hiervande schuld te geven.Het idee vandeze leerlingenmoetdoorpriktworden.Leerlingen moeten beseffen dat het niet hun schuld is. Leerkrachten moeten ook ooghebben voordeze gevoelens.Het is nodigomde leerlingeneenbrede context te bieden.

35

Leerlingenmoetenhungevoelenseenplaatskunnengeven.Decontextmoetopeenveiligemanier aangeboden worden. De puberteit gaat gepaard met heel wat onzekerheden enonduidelijkheden. Inbepaaldesituatieskunnendieonzekerhedennoguitvergrootworden.Het gezin en de school zijn voor jongeren belangrijke zekerheden. Wanneer er zichveranderingen voordoen binnen het gezin, valt er een zekerheid van de leerlingen weg.Leerlingen kunnen hierdoor machteloze gevoelens creëren. Wanneer leerlingen zich nietgoedinhunvelvoelen,zichonzekervoelenofzichmachteloosvoelenengeenantwoordenkrijgenopvragenwaarmeezezitten,zullenzeniettotlerenkomen.Leerkrachtenkunnen leerlingenhierinbijstaaneneen luisterendoorbieden.Leerkrachtenmoetenwelinziendatzedeproblemenvanleerlingennietkunnenoplossen.Leerkrachtenzijngeentherapeuten. Alsleerkrachtkunnenwijnietalles.Wijzijngeentherapeuten.Wijkunnennietalles

oplossen.(Wouter,leerkracht)

Alsleerkrachtkanjehulpkanalenaanbieden,leerlingenkunnendatvaakzelfniet.Je

kanhetnietzelfoplossen.(Veronique,leerkracht)

Leerkrachtenmoetende leerlingenwel informerenovermogelijkehulpkanalen.Leerlingenkunnen in heel wat organisaties terecht voor hulp. In eerste instantie kunnen leerlingenterechtbijdeleerlingenbegeleiding.EenvolgendestapkanhetCLBzijn,maarookhetJAC.Jongeren hoeven niet altijd de drempel te overwinnen om naar een bepaalde locatie tegaan.Erbestaanheelwatorganisatieswaarmeejongerenkunnenbellenofchatten,zoalsdeholebitelefoon, Awel en Tele-Onthaal. Leerkrachten zijn een belangrijke schakel in hetaanbieden van deze hulplijnen. Wanneer leerkrachten dergelijke kanalen bespreekbaarmaken,zaldedrempelvoorjongerenlagerliggenenzullenzemakkelijkerdestapdurventezettenomhulptevragen.

Iedere leerkracht moet tot op zekere hoogte begeleiding bieden. Sommige vinden

zichzelfdaarniet toe instaat.Danmoetenzewelwetennaarwiezemoetengaan.

Sommige leerkrachten doen in het geheel niets. Ze moeten leerlingen wel

hulpschakelsaanbieden.Het isnietokéals zeditnietdoenende leerlingenzoaan

hunlotoverlaten.

Ineerste instantiemoet je luisteren.Want leerlingenkiezeneen leerkrachtommee

te praten omdat ze die vertrouwen. Daarna kan je als leerkracht vragen aan de

leerlingenomteoverleggenmetleerlingenbegeleiding.(Laurence,leerkracht)

Het aanbiedenvandezehulpkanalen isniet enkelnodigbij de leerlingen.Vaak ishetooknodigomouderstewijzenopmogelijkehulpkanalen.Zijhebbenhetsomsookmoeilijkmetdesituatieenmoetensomsookmetiemandkunnenpraten.

6.3 CommunicerenmettienersCommuniceren met tieners is niet altijd gemakkelijk, maar wel nodig om eenvertrouwensband te creëren. Door goede communicatie kan de leerkracht zijn leerlingenbeterlerenkennenendusmeertewetenkomenoverdethuissituatievandeleerlingenende manier waarop ze erover denken en hoe ze zich erbij voelen. Praten is in moeilijke

36

situatiesofinconflictsituatieshetsleutelwoord.Hetisbelangrijkomtebeseffendatpratenniet de enigemanier van communiceren is,maar dat een leerling veel afleidt uit de non-verbale handelingen en de gezichtsuitdrukkingen van leerkrachten. Tieners willen op eendemocratische manier opgevoed worden. Ze willen gehoord en gerespecteerd worden.Daaromishetopbouwendommeningenuittewisselen.Datgeeft leerlingennamelijkeengevoelvanvolwassenheidenonafhankelijkheid.6.3.1 VoorwaardenEen essentiële voorwaarde om tot communiceren te komen is dat de tiener voldoendebasisvertrouwenheeft.Eengoedbasisvertrouwenzorgtervoordattienersnietbangzijnomhungevoelenstedelen.Datbasisvertrouwenkanmencreërendoorcomplimententegeven.Bijmeisjesishetbelangrijkomcomplimententegevenoverwiezezijn.Zewillennamelijkgewaardeerdwordenenleukgevondenworden.Voorbeeldenzijn: Watzitjehaargoedvandaag! Jijbentechtleuk! Datisongelooflijkliefvanje!Jongenswillendanweeraangesprokenwordenophunprestaties:

Wow,datwaseenmooidoelpunt! Watjedeed,wasechtstoer! Dierolwasperfectvoorje!Leerlingen moeten het gevoel hebben dat hun gesprekspartner oprecht interesse in henheeftenhetgoedmethenmeent.Eenactieveluisterhoudingtoontdatmenwilluisterenendatdetienervrijmagverdervertellen.Hetisdaarbijuitdenbozeomdegevoelensvaneentienerintwijfeltetrekken.Alseentieneropeenduidelijkemanieraangeeftdathijofzijnietwilpraten,danishetbelangrijkomdezewensterespecteren. Hetgingbijonseensoverstervenenpijnhebben.Ikverteldemijnervaring.Ikwasop

datmomentnognietaanhethuilen. Ikzeiweldat ikernietechtverderop inwou

gaan.Deleerkrachtbleefvragenstellen.Zebleeferopingaan.Opdatmomentbegon

ik te huilen. Ik vind dat niet kunnen. Ik vind dat leerkrachten moeten inspelen op

onzegevoelensenalswijaangevendatweheternietoverwillenhebben,datzezich

daardanookmoetenbijneerleggen.(Jade,leerling)

Bij communicatie moet men altijd stilstaan bij de aard van de tiener. Extraverte tienerszullen namelijk liever een gesprek voeren tijdens een bezigheid, bijvoorbeeld tijdens hetvoetballen, basketballen, dansen, wandelen... Introverte en rustige tieners zullen lieverpratenineenruimtewaarweinigafleidingis.Vooraljongensuitenhungevoelenshetliefst

37

terwijlze ietsaanhetdoenzijn.Meisjesdaarentegenvoeren lieveréén-op-ééngesprekken(Wolfs,2008).6.3.2 InteractieprincipesvanBiemansenPoldermanEenbruikbaarmodelomtoteengoedecommunicatietekomenzijnde interactieprincipesvanBiemansenPolderman (Wolfs, 2008).Hierbijwordtdatgenedat het kinddoet, voelt,denktofwenst,ondertitelt.Zotoontmenaanhetkindmetofzonderwoordendatmendeactieofhetinitiatiefheeftgezien.Erwordtactiefnaarhetkindgeluisterdengekeken.Voorkinderen is dit heel positief aangezien zij constant op zoek zijn naar erkenning enbevestiging: Ik wilde altijd volledig in het centrum van de aandacht staan, allesmoest ommij draaien, zowel thuis als op het werk. Die aandacht trachtte ik te krijgen op een negatievemanier: liegen, woede-aanvallen en dingen wegnemen. Zelf had ik daar heel langgeenerg in,was ikhetmenietbewusttotdat ikerookziekvanwerd,zo rondmijn18ejaar.Ikmerktealtijdweldaterveelmensennaarmetoekwamendie meomraadvroegenofdie indeproblemenzaten.En ik stondaltijdweervoor ze klaar,ookalkreegiksomseentrapna.Dieaandachtvananderengafmehetprettige gevoel iemand te zijn, een gevoel waar ik zo’n behoefte aan had (Wolfs, 2008, p. 132).Aandehandvandeinteractieprincipesdoorlooptmendriestappennaaraanleidingvaneeninitiatiefofeenreactievaneentiener.De eerste stap is het actief ontvangen van het initiatief van het kind. Dit versterkt devertrouwensband.Hetkindkrijgthetgevoeldaternaarhemofhaargeluisterdengekekenwordt.Erzijntweemanierenomhetinitiatiefteontvangen.Teneersteishetmogelijkomteontvangenzonderwoordenenmetnon-verbalemiddelenaan de jongere duidelijk te maken dat men luistert. Voorbeelden hiervan zijn hetoogcontact, de gebaren, de gezichtsuitdrukking, de manier van knikken, geïnteresseerdelichaamstaal…Alsdenon-verbalehoudingtijdenseengesprekactief,openenaandachtigis,zaleenjongerehetgevoelkrijgendatiemandoprechtgeïnteresseerdisinwaterinhemofhaaromgaat.Ten tweede ishetmogelijkom teontvangenmetwoorden.Hierbij kun jede jongereeenontvangstbevestiging geven. Dit kan door de boodschap in eigenwoorden te herhalen ofsamentevatten.Anderszaldejongereditalspapegaaienwerkervaren,watnietbevorderlijkis voor de interactie. Noodzakelijk is dat de ontvangstbevestiging in een stellende vormwordtgegevenennietineenvragendevorm.Opeenstellendezinhoeftdejongerenamelijkniettereagerenenditzorgtvoorrustindeinteractie.Eengesprekkanzobeginnen: Tiener:Waaromgeeftmijnpapamijaltijddeschuld?Waaromishijnooitkwaadop Lucy? Leerkracht: Jekrijgthetgevoeldat jepapaaltijdalleenboos isop jou. Jevindthet nietleukdathijnooitboosisopLucy.Menkanookhetgedrag,degevoelensofdegedachtenachtereenboodschapbenoemen.Dit is positief omdat de tiener hierdoor het gevoel krijgt dat hij of zij emotioneel gezien

38

wordt.Deze reactie is heel positief voor jongerenmeteengebrek aan zelfvertrouwen. Zijlerenzichzelfhierdooraanvaarden.Zebeseffendatzijerookmogenzijnenhunmeningengevoelensmogenuiten.Debenoemingvanhetgedragenhetgevoelvandejongeremoetstellend,neutraal en concreet zijn.Hetmoeteen jij-boodschap zijn en verwijzennaarhethierennu.Voorbeeldenhiervanzijn: Jelachtzoveel.Jekreegwaarschijnlijkgoednieuws. Jebentzostil.Jebentvastteleurgesteldoverjeresultaat. Jezittemokken.Jebentvastboosopme. JewilwaarschijnlijklievermetQuintensamenwerken. Jezittehuilen.Jewiltervastoverpraten.De tweede stap is een persoonlijke reactie op het initiatief van de jongere.Wanneer deleerkrachtzijngevoelenskenbaarmaakt,leertdetienerzichintelevenindegevoelensvaneenander.Ditisbelangrijkvoorzijnontwikkeling.Detienerleertrekeningtehoudenmetdemeningvananderenendaarenbovenzijneigenmeningtevormen.Wanneerdetienerietsdoetofzegtwaarmenzichnietinkanvinden,geeftmenhetbeststuringaanhetgedragofhetgevoel,doortezeggenwatmenverwachtvandetiener.Hetletterlijkbenoemenvanhetverwachtegedragzorgtvoorduidelijkheid.Mogelijkeboodschappenkunnenzijn: IkbegrijpdatjelievermetQuintenwilsamenwerken.Ikwildatjenueenshelptmet EmielendankanjedevolgendekeerweermetQuintensamenwerken. Jebentactieverdanvorigeweek.Ikvinddatheelleuk. Jebentteleurgesteldoverjeresultaat.Ikbegrijpje.Alsjeietsnietbegrijpt,dankanik jemisschienhelpen.Misschienkanéénvanjeklasgenotenhetookeensuitleggen.Dederdestapmagnietvergetenworden.Tijdensdezestapwordtnaardemeningvandetiener gevraagd. Als de tiener zijnmening kan uiten, zal hij zich gelijkwaardig voelen. Ditgeefthenhetrespectdatzeverwachten.Detienerheefthetgevoeldathijserieusgenomenwordt en dat zijnmening belangrijk is. Essentieel hierbij is om open vragen te stellen ensubjectievewoordentevermijden(Wolfs,2008).Voorbeeldenhiervanzijn: Begrijpjewatikbedoel,ofbenjehetnietmetmeeens? Welkgevoelgevenmijnwoordenje? Ikvraagmeafwatjouwmeninghieroveris?

39

6.3.3 DoorvragenbinnendesocratischemethodeHet kan dat men bij de eerste stap van de interactieprincipes het gevoel heeft nog nietvoldoendeteweten.Eenoplossinghiervoorisdoorvragen.Wanneermendoorvraagt,moetde tienerverdernadenken.Dit kanaanleidinggeven totnieuweantwoorden.Mennoemtdezemaniervanvragenstellende‘socratischemethode’.Hetisdebedoelingdatdetieneraan de hand van vragen zelf tot oplossingen en nieuwe denkwijzen komt. Dezevraagmethode zal een gevoel van gelijkwaardigheid en vooral ook zelfstandigheidontwikkelen(Wolfs,2008).Doorvragenkanopviermaniergebeuren.Teneerstekanmengebruikmakenvandirectevragen.Directevrageneindigenaltijdmeteen vraagteken en hebben een vragende intonatie. Tieners kunnen bij directe vragen hetgevoelkrijgendatzeverplichtzijnomteantwoorden.Ditbeïnvloedtdespontaniteitendeeerlijkheidvandeantwoorden.Dathangtafvanhettemperamentvandetiener.Erzijntweemanierenomdirectevragentestellen.Erbestaanopenengeslotenvragen.Bijopenvragendetienerruimteomvanuiteigeninzichtenteantwoorden.Dezeopenvragenmakenhetmogelijkommeer teweten tekomenoverdegevoelensengedachtenvandetiener: Welkgevoelkreegjedaardoor? Watvindjijvanwatergebeurdis? Watdoejealsjeruziehebt?Waarom-vragenzijnnietideaalindecommunicatiemettieners.Dezevraagkannamelijkhetgevoel opwekken dat de tiener zich moet verantwoorden. Het is beter om eenwaarom-vraag om te buigen tot een hoe-vraag. Een hoe-vraag is oplossingsgericht. Denadrukligtophetgewenstegedrag.Eentienerverwoorddeditzo: “Waarom gaat het niet goed op school?Waarom doe je niet beter je best?” Gek werdikvandievragenvanmijnouders.Ikvoeldemeaangevallen,kreeghetgevoel alsofikallesfoutdeed.Zovondikhetnogmoeilijkeromtevertellenwateréchtmet meaandehandwas.Meestalgaf ikdaaromvageantwoorden,zovan: ikhadgeen zininschoolofikhadnietgeleerd.Somsliepikgewoonweg(Wolfs,2008,p.146).Een tweedesoortdirectevragenzijndegeslotenvragen.Hetantwoordopzo’nvraag teltweinigwoorden, vaak zelfs enkel ‘ja’ of ‘nee’. Gesloten vragen beperken het gesprek. Zekunnen een gesprek wel in een bepaalde richting duwen. Gesloten vragen geven eenduidelijkestructuurenzijndoelgericht.Dezestructuurzorgtvooreengevoelvanveiligheid,wateenessentiëlevoorwaardeisvooreengoedecommunicatie(Wolfs,2008).Voorbeeldenvangeslotenvragenzijn: Watlukternietgoed? Benjeteleurgesteld?

40

Waarhebjehetpreciesmoeilijkmee?Tentweedekanmenbijhetdoorvragengebruikmakenvanneutrale,stellendezinnen.Dezeeindigennietmeteenvraagteken,maarmeteenpunt.Zehebbeneenneutraleintonatie.Zekomenminderbedreigendendwingendover.Ditcreëerteenrustigeenneutralesfeer.Detiener is niet verplicht erop te antwoorden. Neutrale, stellende zinnen kunnen op tweemanierengeformuleerdworden.Het is ten eerste mogelijk om het non-verbale gedrag of de emotie te benoemen. Voorjongerenisditnamelijkmoeilijk(Wolfs,2008).Voorbeeldenzijn: Jekijktboos. Jehebttraneninjeogen. Jebentzoaanhetlachen.Ten tweede kan men de boodschap van de tiener herhalen of samenvatten in eigenwoorden. Door dit te doen geef je de tiener de kans om er verder op in te gaan en zichbewusttewordenvanwathijofzijzegt.Belangrijkisomzichopeenobjectievemanieruittedrukken(Wolfs,2008).Onderstaandezinnenzijnhiervoorbeeldenvan: Jevindthetnietleukdatjemamanietnaarhetschoolfeestkomt. Jebentdroevigomdatjeruziehebtmetjepapa’s. Jevindthetfijndatjeeenpleegbroerkrijgt.Een derde vorm is het doorvragen op subjectievewoorden. Subjectievewoorden hebbeneen emotionele lading. Men moet subjectieve woorden signaleren. Wanneer een tienerdoor zijn subjectievewoorden bepaalde gevoelens duidelijkmaakt, is het van belang omdeze niet te relativeren. Het is dus niet goed om onmiddellijk een positieve wending tewillen geven aan eventueel negatieve gevoelens. Het is belangrijk om de emoties van detieners te respecteren en er eventueelmet hem verder op in te gaan (Wolfs, 2008). Eengesprekkanalsvolgtbeginnen: Tiener:Mijnouderswillenscheiden.Ikvinddatechtkinderachtig. Leerkracht:Watbedoeljepreciesmetkinderachtig?De laatstevormvandoorvragen ishet confronterenofhetoplatenvanproefballonnetjes.Confrontatieszijnvaakmoeilijk.Het isdanookbelangrijkdatmenrustigenneutraalblijft.Zoervarentienershetmeesterespect.Dezeconfrontatiesdienenalsgespreksmiddelennietals aanval. Het is belangrijk dat op een neutrale toon gezegd wordt. Deze manier vancommuniceren kan kwetsend overkomen. De confrontatie zal de tiener tot denkenaanzetten (Wolfs, 2008). Een mogelijke confrontatie in een conflict tussen leerkracht enleerlingkanzijn:

41

Dus jij vindthet raardat ikboosop jeben.Het isnatuurlijk vreemdvanmijdat ik kwaadbenalsjijmebeledigt.Ikvoelmedaarnatuurlijksupergoedbij.Wanneerconfronterennietlukt,kanmenhetopeenindirectemanierproberenmetbehulpvan proefballonnetjes. Hierbij biedt men de tiener een vergelijking aan met een anderesituatie of met andere mensen. Een proefballonnetje oplaten is een zachte en veiligemanier.Ze isbedoeldalseenopmerkingennietalseendirectevraag.Zezetdetienertotdenkenaanengeefthemdevrijekeuzeomereventueelop integaan(Wolfs,2008).Eenproefballonnetjevooreenadoptiekinddatzichnietgoedvoeltindeklas,kanzijn: Ik heb gehoord dat geadopteerden het vooralmoeilijk vinden dat ze als jong kind zijnafgewezenendatzedaaromaltijdbangzijnomopnieuwafgewezenteworden.6.3.4 Constructieve,oplossingsgerichtemethodeDeoplossingsgerichtemethoderichtzichnietophetprobleem,maar legtdeaandachtopdingen en momenten die wel goed gingen. Deze methode geeft tieners meer ruimte enmogelijkheden.Zeisgerichtopdeindividuelebehoeften.Binnendezemethodekunnenwegebruikmakenvanenkelesoortenvragen.Teneerstekunnenwedewondervraagoftoekomstvraagtoepassen.Wolfsgeeftvolgendevraagalsvoorbeeldvooreengesprekmeteenadoptiekind: Stel dat je morgen wakker wordt en het probleem blijkt weg te zijn, je bent wel geadopteerd,maar je hebt er ineens helemaal geen problemenmeermee.Wat is danheteerstedatjezouopvallenwaardoorjeweetdatditisgebeurd?(Wolfs,2008, p.178) Dezevragendoeneenberoepopdefantasievantieners.Dezevraaghelpttienersomnaardetoekomstenhunwensentekijken.Dooreenantwoordtevormenopdezevraag,creërenzeeennieuwewerkelijkheid.Wanneerzeeenbeeldgevormdhebben,ishetbelangrijkomhieralsleerkrachtopintegaanentepeilennaardedetails,gevoelensenreactiesdiedezeoplossing bij de tiener en de omgeving van de tiener zullen oproepen. Zo probeert deleerkracht dus samen met de leerling een oplossing te bedenken, zonder het probleemopnieuwspecifiektemoetenbespreken.Denadrukligtbijdezevraagophetgedrag.Tentweedezijnerdeschaalvragen.Aandehandvandezevragenkuntueenmaniervindenom makkelijker te praten over zaken die voor tieners moeilijk te verwoorden zijn. Dezevragenpeilennaar een getal om tebepalenhoe tieners iets ervarenenhoe graag zehetprobleemwegwillen.Eenvoorbeeldvanzo’nvraagis: Als we uitgaan van een schaal van 0 tot 10, waarbij 10 betekent dat je helemaal tevreden bent over je resultaten voor Engels en 0 beteken dat je helemaal niet tevredenbent,waarstajedanvandaag?(Fauquant,2016,p.7)Op die manier is het mogelijk om kleine veranderingen te bereiken. De punten kunnennamelijkkleinestapjesvoorstellenomhetuiteindelijkedoel,de10tebereiken.

42

Eenderdesoortvragenzijndeuitzonderings-ofbeschrijvingsvragen.Dezemethodegaatuitvan de uitzondering. Niets gebeurt namelijk altijd op dezelfde manier. Wanneer eenleerkracht de tiener bewust laat stilstaan bij hetmomentwaarop hij of zij zichwel goedvoelde,zaldeleerlingbeseffendatdezepositieveuitzonderingvoorherhalingvatbaaris.Detienerishierzelfverantwoordelijkvoor.Eenvoorbeeldvaneenuitzonderingsvraagis: Zijnerookvriendendiejenietindesteeklaten,dieaardigtegenjedoen?Wiezijn dat?Hoedoejetegendievriendenwaardoorzejenietindesteeklaten?Hoedoen zetegenjou?Lijkendievriendenopelkaar,ofzijnzeallemaalanders?Watbepaalt hetverschil?(Wolfs,2008,p.182)Bijdezeuitzonderingsvragenishetbelangrijkomstiltestaanbijdetails.Hetisbelangrijkdatde tiener en de leerkracht een goed zicht hebben op hoe de tiener zich voelde op datmoment of wat hij eventueel anders deed. Zo kunnen ze ervoor zorgen dat dezeuitzonderingenmeerderekerenvoorkomen(Fauquant,2016;Wolfs2008)6.3.5 DiscretieplichtIn de omgangmet leerlingenmoeten leerkrachten discreet optreden. Leerlingen diemetproblemen zitten, willen niet opvallen. Het is voor hun al moeilijk om de drempel teoverwinnen om er met iemand over te praten. Ze willen zeker niet dat er veel mensenafwetenvanhunproblemen.Leerlingenmetproblemenwillennietinhetmiddelpuntvandebelangstellingstaan.Wanneerleerlingeneenbepaaldeleerkrachtalsvertrouwensleerkrachtzien, dan mogen die leerkrachten dat vertrouwen niet schenden. Leerkrachten hebbennamelijk discretieplicht. Zij moeten dus voorzichtig optreden met de informatie die zeverkrijgen van leerlingen. Leerkrachten hebben geen beroepsgeheim. Ze zijn dus nietverplichtomtezwijgen.Wanneerzevindendaterietsgemeldmoetworden,danmogenzijdat doen. Ze moeten loyaal blijven aan hun leerlingen, maar ook aan hun collega’s. Zemoeten dus goed afwegenwelke informatie ze voor zich houden enwelke informatie zedoorgeven.Ook tegenover ouders moeten leerkrachten discreet omgaan met de informatie die zeverkrijgen van leerlingen. Als leerlingen hun leerkrachten zaken toevertrouwen over hunthuissituatieofhunouders,danishetbelangrijkdatleerkrachtenditvoorzichzelfhouden.Leerkrachtenhebbeneensoortvanmeldingsplicht.Wanneerleerkrachtenveranderingeninhet gedrag van leerlingen merken, moeten ze dit signalen aan de ouders. Ouders enleerkrachtendienendaneenteamtevormenenaanhetzelfdezeiltetrekken.

6.4 AutomatischegedachtenAlle tieners hebben gevoelens en gedachten. De Relationeel Emotieve Therapie (RET)bepaalt dat er een verband bestaat tussen deze twee zaken. Het zijn onder andere onzegedachtendieonzegevoelensbepalen.VolgensdeRETmoet jedusandersdenkenom jeanderstekunnenvoelen.DeRETbepaaltnamelijkdatdemeesteproblemenontstaandooronze manier van kijken. Mensen zullen op verschillende manieren reageren op dezelfdegebeurtenis.Wanneermen negatieve gedachten heeft, zalmen zich ook negatief voelen.Positievegedachtendaarentegenleidentoteenpositievergevoel.Dezemaniervandenken

43

hangtaf vanheelwat factoren. Sommigemensen zijn vannaturepositieverofnegatieveringesteld.Hethangtvaakookafvanwatiemandallemaalmeemaakte,deopvoedingenhetbasisvertrouwen dat iemand heeft kunnen ontwikkelen. Deze factoren zorgen ervoor datkinderen op jonge leeftijd enkele basisgedachten over zichzelf opstellen. Deze gedachtenwordenautomatismen,waarmeekinderenzichzelfbeoordelen.Naarmatezeouderworden,tredendezeautomatischegedachtendominanterop(Wolfs,2008).Vooral adoptiekinderen zijn extra gevoelig voor deze automatische gedachten. Zijondervonden al heel wat negatieve ervaringen in hun jonge leven. Deze negatieveervaringen zorgen voor automatische gedachten, die weinig realistisch zijn. Jongerenhebbeneenbehoefteaanliefdeenzijnbangomafgewezenteworden,daaromgedragenzezich volgens deze automatische gedachten. We zouden ze dus kunnen zien als eenfunctioneel overlevingsmechanisme. Een voorbeeld ervan is bijvoorbeeld dat jongerendenken dat niemand van hen houdt. Als ze hierin geloven, schermen ze zichzelf af vaneventueleafwijzingen(Wolfs,2008).Eenvoorbeeldvanzo’ngedachtekanzijn: Hetisnormaaldatdiejongenmepest.Niemandvindtmeleuk.Ikbendanookniet normaal.Het is belangrijk dat leerkrachtendeze automatische gedachten van leerlingen signaleren.Alleen op die manier zullen ze het besef ontwikkelen dat hun gedachten niet altijd dewerkelijkheidzijnendatzegebaseerdzijnophunpersoonlijkeervaringen.Zemoetenlerendatnieuwegedachtenhungevoelengedragopeenpositievemanierkunnenveranderen.Automatische gedachten zitten echtermeestal diep verankerd.Deze gedachten zorgen ervoor dat ze voorbereid zijn op eventuele negatieve gebeurtenissen. Pubers zijn heelnieuwsgierigenstaanopenvoorreflectie.Zewillenhuneigenwereldbeeldenhetbeelddatze over zichzelf hebben graag toetsen aan het beeld van anderen. Ze laten zich graagverrassendooreenanderemaniervandenken.Daarom ishetvanbelangdatmensendieoptreden als opvoeders, zoals leerkrachten, de tieners bewust maken van het feit datautomatische gedachten niet noodzakelijk zo zijn of zo moeten zijn. Tieners moeteneventueelmetdehulpvanopvoedersmeerrealistischegedachtentoelaten.Ditzalervoorzorgendatzezichandersvoelen(Wolfs,2008).Alsopvoederkanjeuiteraardgeentherapeutspelenenishetonmogelijkomproblemendiedoordezegedachtenontstaanoptelossen.Hetisvoordetienerweluiterstbelangrijkdatopvoeders,endusleerkrachten,betrokkenzijn,goedluisterenenvooralookkijkennaarhungedrag(Wolfs,2008). Meestalzal ikdeleerlingeerstevenruimtegevenomopademtekomenendaarna

opeenmeegaandemanierdekansgevenomzijnverhaaltedoen.

Ik ga niet kotteren. Ik ben daarin veranderd. Ik doe dit niet meer omdat de

hoofdtaakvaneenschoolonderwijsis.Datkanechteralleenalsleerlingenzichgoed

voelen.Ikbengeenpsycholoog.Ikwilluisterenenduidenenhelpen,maarikkanhet

nietoplossen.Ikbennietbevoegdomzulkezakentedoen.(Matthijs, leerkracht)

44

6.5 OmgaanmetrouwRouwen kan verschillende oorzaken hebben. Tieners kunnen iemand verliezen door eenoverlijden,maarookdooreenechtscheiding.Zekunnenhetmoeilijkhebbenmethetnietmeer zien van één van de ouders. Geadopteerde kinderen kunnen ook rouwen om hunbiologischeouders(Wolfs,2008).Iedereenrouwtopeenanderemanierenhet isbelangrijkomtienersdekanstegevenophuneigenmaniermethetverdrietomtegaan.Rouwenisbelangrijk.Somskanhetnegatiefzijn. Dat is het gevoel wanneer ongezonde rouwemoties naar boven komen. Het is alsleerkrachtbelangrijkomdezeongezonderouwemotiestesignalerenenermeeomtegaan.Gezonde rouwemoties helpen iemand. Ze ontstaan door realistische gedachten.Voorbeeldenhiervanzijnverdrietenboosheid.Zewordenophetmomentzelfbeleefd.Dezerouwemotieslerentienersomzichteverbindenmetdedingendiezebelangrijkvinden.Zezijn positief voor de ontwikkeling van de tiener. Robin begreep niet waarom zijn oudersscheiden,maarwilvooralzijnmamagelukkigzien: Vroegerbegreepiknietwaarommamavertrokvanpapa.Alsiknuziehoegelukkigze

ismetmijn stiefpapadanbegrijp ik hetwel. Toch vraag ikmeafwaaromhet niet

meer klikt tussen mama en papa. Het doet raar om mama gelukkig te zien met

iemandanders.(Robin,leerling)Ongezonde rouwemoties, daarentegen, zijn negatief. Deze emoties komen voort uit deabsolute,automatischegedachten.Dezezijnnietgebaseerdopdewerkelijkheid.Zekunnenleiden tot apathie. Depressie, woede, schuld en schaamte zijn hier voorbeelden van.Voorbeeldenvanzinnendieduidenopongezonderouwemotieszijn: Hetismijnschulddatmijnmamawegging.Mijnoudershaddenaltijdruzieommij. Mijnoudershebbenmijafgestaan.Zevondenmijnietbelangrijk.Wanneereentienervasthoudtaandezeongezonderouwemoties,duwthijzichzelfverderinde put. Het is belangrijk dat leerkrachten deze ongezonde rouwemoties opmerken en deleerlingenditlatenbeseffen.Deleerkrachtmoetleerlingenerbewustvanmakendatzezelfverantwoordelijk zijn voor hun geluk. Het is voor leerlingen moeilijk om alleen tot zulkeconclusiestekomen.Daaromkaneenleerkrachthelpen.Ditkangebeurendoordeleerlingbewusttemakenvanderealiteitenhemte latenbeseffendatdienegatievegevoelensernietaltijdzullenzijn.Deleerkrachtmoeteencontextaanbieden,waarbinnendeleerlingzijngevoelenskanplaatsen.Gevoelenszijnveranderlijkefeitenenhetisbelangrijkdatleerlingendit inzien.Leerkrachtenkunnende leerlingerookattentopmakendathijnietdeenige ismetzulkegevoelens.Doordeleerlingdekanstegevenomtepratenmetlotgenoten,toontde leerkracht dat hij of zij oog heeft voor de situatie. Tieners hechten veel belang aanleeftijdsgenoten. Praten met een lotgenoot zal er voor zorgen dat de tiener zich minderalleen voelt. Hij zal zich begrepen voelen en meer voor zijn gevoelens durven uitkomen(Wolfs,2008).RobinhadveelaanzijnvriendRobbe,diehetzelfdemeemaakte:

45

Ikpraaternietzoveelmeerover.Eriseigenlijkmaaréénvrienddieikkenvaninhet

beginvandescheiding.Diepersoonheeftmeookechtgeholpen.Hijheefthetzelfde

meegemaaktenwistdusperfecthoe ikmevoelde.Daardoorhielphetmeechtom

methemtepraten.Robbeen ikzatensamen2 jaar indeklas inhetVTI.Wezitten

nu ook samen op school. Hij is mijn beste vriend. Hij heeft me echt door de

scheidinggeholpen.Bijhemkaniknuooknogaltijdterecht.(Robin,leerling)

6.6 OmgaanmetoudersEen school is veel meer dan alleen een gebouw. Een school is een plaats waar mensensamengebrachtworden.Zo’nplaatsmoetdanookeen‘iedereen-is-welkom-beleid’voeren.Scholenen leerkrachtenmoetenerdusvanuitgaandatallegezinsvormennormaalzijnenevenwaardigzijn. Bij ons op school is er ‘De Egel’. Daar zit een leerkracht. Je kunt bij die leerkracht

terechtmetaljeproblemen.Ikmoesteensgaan,toenmijnmeteroverledenwas.Die

leerkrachten willen echt wel dat iedereen zich goed voelt op school. (Robbe,

leerling)

Zo’n beleid vereist ook het gebruik van regenboogtaal. Onder regenboogtaal verstaanwegenderneutrale taal. Wanneer alle leerkrachten en medewerkers dezelfde gedachte enmeningdelen,zaldateenpositieveuitstralinghebbennaarvolwassenenenkinderentoe.Ouderszijnvoorleerlingenbelangrijk.Leerlingenwillenaltijdloyaalblijvenaanhunoudersofopvoederswaterookgebeurt.Zevindenhetbelangrijkdatanderemensenopeengoedemanier denken over hun ouders. Het is dan belangrijk dat je als leerkracht loyaal benttegenover de ouders of opvoeders van leerlingen. De leerkrachtenmoeten de ouders ofopvoedersmet respectbehandelen. Inwelkeopvoedingssituatieofwelke gezinsvormeenkindopgroeit,maggeeninvloedhebbenopdemanierwaaropeenleerkrachtkijktnaardeouders of opvoeders van leerlingen. Leerlingen vinden het dan ook niet kunnen alsleerkrachten negatief praten over hun ouders of opvoeders. Ze zijn zelf heel loyaal tenopzichtevanoudersenzeverwachtenvanleerkrachtenhetzelfde. Ikvinddatleerkrachtenoudersgelijkmoetenbehandelen.Zemoetenvriendelijkdoen

tegenmijnmamaenpapa.Hunsituatiedoeterniettoe.(Robin,leerling)

Als ouders onderling niet overeenkomen over het kind, is dat heel moeilijk. Bv:

beslissingtotheroriëntering:alsoudersdanonderlinginruziekomen,ofruziemaken

methetkinderbij,danisdatongemakkelijk.Jekanjeeralsleerkrachtnietinmoeien.

Maar ikprobeerhetgesprek tochterugte laten focussenophetonderwerp. Jekan

nietveelmeerdoendanmoderatorzijn ineengesprek.Deoudersmoetenbeslissen

wat het kind moet doen. Je moet ouders samenbrengen om zo tot conclusie te

komen.(Bartel,leerkracht)

Wanneerdeoudersvanleerlingennietmeersamenlevenishetbelangrijkdatleerkrachtennaarbeideouders toe loyaalzijn.Zemogengeenkantkiezenvooréénvandeouders.Deschool moet een neutrale positie innemen. De school is geen betrokken partij bij een

46

scheiding.Het isbelangrijkomopentecommunicerennaarbeideouders toeenbegriptehebbenvoorbeide. Inrechtszakenzijnwijheelautonoom.Alseenkindgeencontactwilmetbijvoorbeeld

devader,terwijlergeencontactverbodis,danzijnwijverplichtomdevaderookte

corresponderen. Leerlingen hebben rechten, maar ouders ook. (Matthijs,

leerkracht)

Deschoolkanoptredenalseensteunvoordekinderen,maarookvoorbeideouders.Tijdensoudercontactenishetdanookvereistdatbeideoudersdekanskrijgenomaparttekomen.Daarbijishetnietalleenbelangrijkomoverhetkindtepraten,maarkanhetookpositiefzijnomalsleerkrachteensaandeouderstevragenhoehetgaat,wantvoorhenishetooknietgemakkelijk. Een kort gesprek tijdens een oudercontact of een informatiemoment is heelbevorderlijk voor de band tussen ouders en leerkrachten. Dergelijk gesprek kan ervoorzorgendatoudersenleerkrachtenopdezelfdelijnstaan.Ditzorgtvoormeerzekerheidenduidelijkheidvoordeleerlingen.Opencommunicatieisdaaromzeerbelangrijk. Tipsvoorleerkrachten:

- opencommunicatienaardeouders

- Opheteindevanhetschooljaarmoetereenuitgebreidoudercontactzijn,waaralle

sterktesenallewerkpuntenaangegevenworden.

- infomomentwaaropoudersincontactkunnengaanmetleerkrachten(Els,mamavan

Abdel)

6.7 PraktischezakenEen gesprek over de situatie tussen de gescheiden ouders, de leerling in kwestie en deschoolisnodig.Ermoetenduidelijkeafsprakengemaaktworden.Deschoolmoetwetenwatde ouders verwachten. Zo moet de school weten wie over welke zaken op de hoogtegebrachtmoetworden.Moetenbrieven,rapportenenrekeningennaarbeideoudersgestuurdworden,ofwordtditonderlinggeregeld?Allepartijenmoetenzichaandezeafsprakenhouden. Inhetbeginvanhetschooljaarwordtergevraagdofernaartweeadressenbrieven

gestuurdmoetenworden.(Matthias,leerling)

Scholen moeten er rekening meehouden dat sommige gezinnen het financieel moeilijkhebben. Ze kunnen dit doen door ouders de kans te geven om rekeningen in deeltjes tebetalen.

Naaraanleidingvanonzesnowboardstagekregenweeenbriefdatweallesinstukjes

konden betalen. Ik vind dat goed voor alleenstaande ouders die het niet in 1 keer

kunnenbetalen.(Jasper,leerling)

Incommunicatiemoetenscholenneutraalzijn.Zemoetendanookgoednadenkenoverdewoorden die ze gebruiken in brieven en inschrijvingsformulieren. Wanneer er in eeninschrijvingsformulierbijvoorbeeldgepeildwordtnaardenamenenberoepenvanmamaen

47

papa, kan dit negatief overkomen bij éénoudergezinnen, holebigezinnen, kinderen dieopgroeien ineenbegeleidingstehuis…Het isdusheelbelangrijkdat scholen indezezakeneenduidelijkstandpuntinnemenenhuncommunicatiezoneutraalmogelijkproberenoptestellen. Invoorstellingsbladenstaater:“Stel jemamaenpapavoor?” Ikdenkdathetbeter

zouzijnmochterstaan:“Stelouder1voorenouder2voor.”

Zemoetenhieronmiddellijkaandenken.Zemoetenniettijdensdeleszeggen:“Aah

ja,jijmoethetandersdoen.”.(Nicolas,leerling)

Voor sommige leerlingen is het niet altijd mogelijk om af te spreken voor groepswerkenthuisofomdingenthuisopeencomputertedoen.Voorzulkeproblemenmoetdeschoolsamenmetdeleerlingenoplossingenzoeken.Eenoplossingkanzijndatscholenlokalenvrijmakenwaarleerlingennadelesurenkunnensamenkomenomgroepswerkentemaken.Deschoolkanookmomentenvoorzienwaarophetmogelijkisomopcomputersvandeschooltewerkenaanopdrachten.Leerlingendiewekelijks vanhet enenaar het anderehuismoeten verhuizen, hebbenhetsomsmoeilijkomhunkoffergoedtemaken.Hetkandanaleensgebeurendat leerlingenboeken of materiaal voor een les vergeten. De school kan dit proberen te vermijden.Leerkrachtenmoeten ruim op voorhand, liefst zeker eenweek op voorhand, latenwetenaandeleerlingenwelkmateriaalenwelkeboekenenhoofdstukkenzezullennodighebbenindelessen. Ikvinddathetvoordebetrokkenleerlingenmoeilijkisomzichzelfteorganiseren.Ze

moeten vaak alles dubbel hebben enmoeten iedereweek hun valies of boekentas

maken. Ikhouerrekeningmeedatzeeens ietsvergeten.Het isalmoeilijkomalles

goedteregelen.Jemerktsnelals leerlingenervanzoudenprofiterenen ikhebnog

nooitgemerktdatzehetdoelbewustdoen.(Elise,leerkracht)

De scholen kunnen ook samen met leerlingen een schoolbox maken. Hierin kunnen deleerlingenalhetmateriaalstoppendatzenodighebbenopschool.Zokunnendeleerlingenhun materiaal makkelijker verzamelen en verhuizen van het ene naar het andere huis.Leerkrachten kunnen ook altijd zelf extra materiaal meebrengen voor in het geval datleerlingenietsvergeten. Ikweetweldatmateriaalmeebrengenvoor sommige leerlingenmoeilijk is endaar

houikrekeningmee.Ikvraaginklasvaakofiemander2of3kanmeebrengen,voor

mocht er iemand iets niet hebben. Ik breng zelf ook materiaal mee. (Laurence,

leerkracht)

Ookwanneer leerlingenstagemoetendoen ishetnietaltijdgemakkelijk.Het isbelangrijkdat leerkrachten hier ook rekening mee houden, zodat leerlingen hun stageplaatsgemakkelijkvanuitbeidehuizenkunnenbereiken. Ze zorgen er bijvoorbeeld altijd voor dat onze stageplaatsen makkelijk bereikbaar

zijn. Ze proberen dit ook altijd te doen voor leerlingen waarvan de ouders op

48

verschillendeplaatsenwonen.Zezoekendaneenstageplaatsdievanuitbeidehuizen

makkelijkbereikbaaris.(Robin,leerling)

Wanneerscholenwerkenmetonlineplatformen,moetenzeervoorzorgendatbeideoudershiereenverschillendaccountopkrijgenalszedatwillen.Zo ishetvoor iedereenmogelijkomdeleerlinginzijnschoolspresterentevolgen.

6.8 AnderegezinsvormenbinnenbrengenindeklasOp school krijgende leerlingeneenhelebredebasisaankennis. Zewordenopgevoed totkritische wereldburgers. Daarom is het belangrijk dat leerlingen de kans krijgen om huneigenmeningen ideeënteuiten.Als leerkrachtmoet jehieroptoezien.Meningenkunnennamelijk leiden tot discussies. Deze zijn bevorderlijk wanneer ze goed begeleid worden.Bepaalde ideeën van leerlingenmoeten doorpriktworden. Zemoeten leren verder kijkendan hun neus lang is. Dat is zeker het geval bij de verschillende soorten gezinsvormen.Leerlingenmoetenbeseffendathungezinsvormnietdeenigeisendatallesoortengezinnengelijkwaardigzijn. Inhetvijfdejaarisereenthemaliefdeenrelaties.Injanuarigeefikdanookeenstuk

rondhetgezin.Watzijndecriteriavaneengezin?Wanneerisietsgeengezinmeer?

Zemoetenerechtovernadenken.Inethiekwordterookgesprokenoverhetfeitdat

bepaaldemensengeenkinderenkunnenkrijgen.Inmijnonderdeelkomtdatexpliciet

aanbod.Danmerk jedat sommigendaarnogheel conservatief in zijn. Jemoetals

leerkracht soms bepaalde leerlingen drukken en hun laten beseffen dat ermeer is

danenkelhunmening.(Ella,leerkracht)

In bepaalde lessen is het ook mogelijk om specifiek in te gaan op die verschillendegezinsvormen.Datkansommige leerlingenhelpen.Zokrijgenzedekansomineenveiligeomgeving over hun ervaringen te vertellen.Het ismotiverend om in de les te vertrekkenvanuiteigenervaringenofervaringenvanvrienden. Ikdenkdatleerkrachtendaarweinigrekeningmeehouden.Ikvindooknietdatzeons

specifiek andersmoetenbehandelen,maar ik vindwel dat er begrip getoondmoet

worden. InhetVTIheb ikdatenormgemist. Ikhebhetgevoeldat leerkrachtennog

tevaakalleenaaneen‘gewoon’gezindenken.Ikmerknietechtdatzesomseensde

nadrukleggenopanderevormenvangezinnen.(Robin,leerling)

Alsweinpedagogischhandelenwerkenrondgezinssituatiesvragenzedaarweliets

over.De leerkrachtenspelenergoedop in.Alswepratenoverhoeeen jongerkind

zich moet aanpassen bij een echtscheiding, dan houden de leerkrachten daar

rekeningmeeenspelenzeerindeklasopinalsditbijeenleerlingookhetgevalis.

Zo wordt er vaak naar ervaringen gevraagd om hier input uit te halen. (Robbe,

leerling)

Welerenweloverdiedingen, inhetvakpalliatievezorgenenmensenzorg.Datkan

somszwaarvallen.Zevragendanvaaknaareigenervaringen.Inprincipekanikdaar

49

welveeloververtellen,maar leerkrachtenzeggenaltijddat ikdatniethoeftedoen

alsikdatnietwil.(Elyn,leerling)

Boeken zijn vaak nog cliché en biedenmeestal het beeld van het traditionele gezin aan.Leerlingenmoetenechterbeseffendatditnietaltijd zo isendatdeanderegezinsvormenookbelangrijkzijn.Alszedezebeeldenechternooittezienkrijgen,wordthetbeeldendeidee van die andere gezinsvormen niet voldoende geaccentueerd en zullen ze ook nietnormaalbevondenworden.Daaromishetmotiverenddatleerkrachteninextraoefeningen,teksten of voorbeelden ook eens niet-traditionele gezinnen naar voren laten komen. Datmoetnietaltijduitdrukkelijkgebeuren.Ookeenholebigezinkaneenscentraalstaanineenvraagstuk.Datkansubtielgebeurendoortweemannen-ofvrouwennamentegebruikenentevermeldendatzijsamenmethunkinderenietsdoen.

Vraagstukkenzijnjammergenoegnogheelcliché.Bv:papaenmamagaanopreis.

Ikmoetveeldifferentiëren.Ikmaakdusheelwatextraoefeningenenvraagstukken.

Hieringaikafwisselen.Ikzorgdatdevraagstukkendanmeeraansluitenbijdetijden

de maatschappij waarin we leven. Ik steek er bijvoorbeeld vreemde namen,

alleenstaandeouders,2papa’sen2mama’sin.Ikdenkdatbepaaldeboekendatnog

nietdoenomdatdittotdiscussiezouleiden.Ermagovergediscussieerdworden.Wij

moetenbepaaldebeeldendoorprikken.(Bartel,leerkracht)

Ikschrijfmijncursussenzelf.Daarbijletikerwelopdatiknietdeheletijdmamaen

papazeg.(Laurence,leerkracht)

50

7 ConclusieIkbegonditonderzoekmetvolenthousiasme.Ikwildemeeroverdegezinsvormentewetenkomenenhooptetotenkeleduidelijketipstekomenomalleleerlingenindeklaseengoedgevoeltegeven.Ik vond het aanvankelijk moeilijk om voldoende leerlingen en leerkrachten te vinden diewildendeelnemenaanmijnonderzoek,maaruiteindelijkvondikvoldoendemensenbereidomhuninputtegeven.Tijdensdeinterviewsmerkteikdatersomsleerkrachtenzijndieeenclichébeeldhebbenoverhetgezin.Heelwat leerlingenwarenheelopen.Sommigenonderhenhaddenhettijdenshetgesprekmoeilijk,omdatzealheelwathebbenmeegemaakt.Ikvondhetsomsmoeilijkomhieroptereageren.Ikbeseftedatmijnonderzoeksopdrachtdusdaadwerkelijknutheeftendatgafmeveelmoedomervoortegaan.Ik ondervond dat er tegenwoordig steeds minder jongeren zijn die opgroeien in eentraditioneelkerngezin.Erzijnmeerenmeeralternatievegezinsvormen,zelfsveelmeerdanikzelfhadgedacht. Tijdensmijnonderzoekvond ikheelwat informatie terugoverwatdegezinsvormennueigenlijk inhouden,maar ikvondweiniggevolgendiedezegezinsvormennumet zichmeebrengen.Nogmoeilijkerwas het omgoede tips terug te vinden. Ik vondvooralheelweinigoverjongerendieopgroeienineenbegeleidingstehuis.Ikmerkteookdateropheelwatscholenalveelzakengebeurenomzogoedmogelijkopallesoortengezinsvormentekunnen inspelen.Tochhoorde ikafentoeookanderestemmen,waaruit bleek dat er nogwerk aan dewinkel is. De goede tips heb ik gebundeld in dezeonderzoeksopdracht.Ik heb veel bijgeleerd tijdens dit onderzoek. Ik leerde welke soorten gezinsvormen erbestaan,maarikleerdevooraldatdesamenstellingvaneengezinereigenlijkniettoedoet.Hetbelangrijkstebinneneengezinisdeband,deliefdeenhetvoorelkaarzorgen.Ikhoopmetmijnonderzoeksopdrachtdeogenvanheelwatleerkrachtentekunnenopenen.Het is belangrijk dat iedereen zich goed voelt op een school. Het belangrijkste is dus datleerkrachteninziendatnietiedereenopgroeitbijeenmamaeneenpapa,maardatditookhelemaalniet erg is. Leerkrachtenmoeteneen steun voor leerlingen zijn.De schoolbiedtleerlingen namelijk een zekerheid, die bij hen thuis soms ontbreekt. Het is belangrijk datscholenditbeseffen.Leerkrachtenmoetendeleerlingenstructuurgevenenvooralluisterennaardatgenewatdeleerlingnodigheeft.Deleerkrachtenmoetenhuneigenblik,maarookdeblikkenvanleerlingenverruimen.Leerkrachtenhebbennamelijkeenvoorbeeldfunctieenalszijopenzijntenopzichtevandeverschillendegezinsvormen,danzullenjongerendatookdoen.

51

8 Bijlagen

8.1 Gesprekkenmetleerlingen8.1.1 RobbeIkbenRobbe.Ikbengeborenop1maart1999inRoeselare.Ikben18jaar.IkzitinhetzesdejaarverzorginginhetMMI.Ikwillatergraaginhetonderwijsstappen.Iktwijfelnogtussenhetlagerenhetsecundaironderwijs.Mijnhobby’szijnvoetballenengitaarspelen.Kunjemijwatbetervertellenhoejougezinssituatieinelkaarzit?Mijnmamaenpapazijngescheiden.Mamaiselfjaargeledenopnieuwgetrouwdmetmijnstiefpapa.IkwoonmethensameninKortemark.Mijnmamaenstiefpapazijnzelfstandiginrenovatiewerken. Mijn jongste broer woont bij ons in. Dat wel in een aparte studio. Deandere studio in ons huis wordt verhuurd aan een studente.Mijn oudste broer en tweestiefzussenwonennietmeerbijons.MijnpapawoontnogalleeninGits.Ikganietmeerzoveelnaarmijnpapa.Mijnpapaisbuschauffeur.Ikkomnogovereenmethem, maar de sfeer tussen mama en papa is niet zo goed door problemen met deallimentatie.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Ikzit ineenklasdiebestaatuit18 leerlingen,waarvan2 jongens.Vorig jaarwas iknogdeenigejongenindeklas.Ikhebdangevraagdofhetmogelijkwasomeenjongennaaronzeklastelatenoverstappen.IkzatvroegerinhetVTIendaarzatenalleenjongensinmijnklas.Ditwasduseenenormeaanpassing.Hetiseentoffegroepmaarhetisvaakmoeilijkomdatikmerkdatvrouwensnellerophuntenengetraptzijnenerdussomswatdramais.Mijnklasweetdatmijnoudersgescheidenzijnendatikbijmijnmamawoon.Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?Ikdenkdatalleleerkrachtenwetenhoemijngezinssituatieinelkaarzit.Mijnmamawerktevroegernamelijkindieschool.Deleerkrachtenkennenhaar.Zereagerenhierheelnormaalop.Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?Alswein‘pedagogischhandelen’werkenrondgezinssituatiesvragenzedaarwelietsover.De leerkrachten spelen er goed op in. Alswe praten over hoe een jonger kind zichmoetaanpassenbijeenechtscheiding,danhoudendeleerkrachtendaarrekeningmeeenspelenzeerindeklasopinalsditbijeenleerlingookhetgevalis.Zowordtervaaknaarervaringengevraagdomhierinputuittehalen.Inde lessendienietstemakenhebbenmetverzorging,pratenwewelveelmeeroverhettraditionelegezin.Dangaathetmeerovereenmamaeneenpapa. Ikzelfvinddatnunietmeerzoerg.Vanmijisdescheidingallanggeleden,ikbeseftedattoennietzogoed.Ikdenkdathetvoorleerlingen,diehetnurecentmeemaken,welmoeilijkmoetzijn.

52

Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?In het vierde en vijfde middelbaar stuurden ze rapporten en rekeningen naar allebei.Aangezienmijnpapazichernietzoveelvanaantrok,heeftmamaditopzichgenomen.Zijregeltnuallesonderlingmetpapa.Opoudercontactenwordenzowelmijnmamaalspapauitgenodigd.Mijnoudersgaanalleennaarhetoudercontactalsmijnrapportnietgoedis.Datisnooitechthetgeval.Mamagaatenkel naar het laatste oudercontact van een schooljaar om te vragen wat goed en watmindergoedliep.Papagaatnooitnaarhetoudercontact.Zijnersomsproblemen?Het isweleensgebeurddateen leerkrachtvroegaaneen leerlinge:“Hoedoet jouwpapadat?”.Haarpapawasechteroverleden.Datwaseenmoeilijkmoment,maarde leerkrachttoonde onmiddellijk medeleven en dan hebben we over de ervaring van die leerlingegepraat.Zodatiedereenindeklashetwistenwedaarrekeningmeekondenhouden.Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?

- Leerkrachtenzoudenonseenskunnenapartnemenenvragenhoeweonsnuechtvoelenenhoeweermeeomgaan.

- Het is leuk als leerkrachten tonen dat ze om je geven en dat ze oprecht met jeinzitten.

- Zezoudennaarbeideoudersrapportenenrekeningenmoetensturen.- De leerkrachten kunnen twee Smartschoolaccounts aanmaken, voor beide ouders

één. Zo krijgen ze beide informatie,want nu krijgt enkelmama de informatie vanSmartschool.

- Indeklasmoetenzeminder inspelenophettraditioneelgezinenookmeerpratenover bijvoorbeeld alleenstaande ouders. Zo zullen die kinderen zich ook meeraangesprokenvoelen.Hetisvooriedereenbelangrijkdatwedezekantenooklerenkennen.

8.1.2 RobinIkbenRobin.Ikbengeborenop6juli1999.Ikbendus18jaar.Ikhebeenzusvan20jaar.IkvoetbalinStaden.Somsgaikeenslopen,maarnietoverdrevenveel.IkbensindskortookanimatoropspeelpleinZoeber.Ik ga naar hetMMI in Kortemark. Ik zit inmijn zevende jaar verzorging. Ik koos voor deafstudeerrichting‘thuis-enbejaardenzorg’.VroegerzatikinhetVTIvanTorhout,daarvolgdeikhoutbewerking.Ikdeeddatechternietzo graag. In dat jaar lag mijn opa eventjes in het ziekenhuis. Er lag naast mijn opa eenbejaardemanindekamer.Ikhielpdiemandeheletijd.Mijnpapazeitoen:“Zoujedatnietbeterdoen?”.EnzohebikbeslistommeinteschrijveninhetMMI.Ikbendaargestartinhetvijfdemiddelbaar.Kunjemijwatbetervertellenhoejougezinssituatieinelkaarzit?Mijnmamaenpapazijnvierjaargeledengescheiden.Mijnmamaheefteenvriendendaariszealdrie jaarmeesamen.Zijwonensamen.Mijnmamaenpapawonenbeide inStaden,nietzovervanelkaar.Mamaenpapahebbennogcontact,maardatisaanhetverwateren.

53

Momenteelhebbenzealleennogcontactovermijnzusenmij.Mijnpapaheeftsindskorteennieuwevriendinenzijwoontnuookbijons.Ikwoonvastbijmijnpapa.Mijnbiologischezuswoontvastbijmijnmama.Bijmijnpapaenstiefmamaheb iknog tweestiefbroers. Ik ziemamanogveel. Ikprobeerzeker1keerperweekopbezoektegaan.Datluktechternietaltijd.Mijnzusenpapahebbengeencontactmeer.Papaenikhebbenruziegehadmetmijnzus.We zijn alle drie koppig. Die ruzie duurde wel even. Mijn zus en ik hebben het weerbijgelegd.Metmijn papa heeft ze de ruzie nog niet bijgelegd. Ik heb een serieus gesprekgehadmetmijnzusenallesisweeroké.Zijvoetbaltook,daardoorzieikhaarheelvaak.Wehebbensomsopdezelfdedagtraining.Anderszieikhaaralleenalsiknaarmamaga.Hoegajehierzelfmeeom?De eerste maanden van de scheiding kon ik het moeilijk plaatsen. Ik deed anders tegeniedereen.Ikwildeernietoverpraten.Navierjaarhebikhetweleenplaatskunnengeven.Vroegerbegreepiknietwaarommamavertrokvanpapa.Alsiknuziehoegelukkigzeismetmijnstiefpapadanbegrijpikhetwel.Tochvraagikmeafwaaromhetnietmeerklikttussenmamaenpapa.Hetdoetraarommamagelukkigtezienmetiemandanders.Mamaisonmiddellijkbijhaarfamilieingetrokken.Wehaddenafgesprokendatwijbijpapablevenomdathijandersniemandhad.Papahadnietechteengoedebandmetzijnfamilie,waardoorhijeigenlijkwatalleenachterbleef.Wewildenpapasteunen.Deregelingisdanzogebleven,omdatmamaeennieuwevriendkreeg.Toenontstondderuzie tussenpapa, ikenmijnzus.Mijnzushadeenserieuzerelatiemethaar vriendin. Ze ging bij haar vriendin inwonen.Die relatie is nu voorbij en zij verhuisdenaarmama.Nu kan ik er serieus over praten en heb ik erminder problemenmee. Vroeger zou ik eremotioneeldoorworden,nunietmeer.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Ik zatvorig jaar ineengoedeklas.Wehaddeneenzeergoedeband.Als jevanhet zesdenaarhetzevendegaat,danmoetjekiezentussen‘kinderzorg’en‘thuis-enbejaardenzorg’.De klassen werden dus grondig door elkaar geschud. Nu zitten we met 23 in onze klas,waarvan4jongens.Ikvoelmenietzogoedindenieuweklas.Ikkanermijneigendingnietdoenenmijneigenmeningnietkwijt.Wanneer ikditweldoe,ontstaaterruzie.Demeisjeskunnenernietzogoedtegenalshungezegdwordtdatzeongelijkhebben.Zekunnenhuneigenfoutennietgoedaanvaarden.Eenvoorbeelddaarvan isonlangsgebeurd.WewildenmetdeklasnaarBellewaerdegaan.Erwildeeenmeisjeuiteenandereklasmeegaan.Hetkliktnietmeerzogoedmetdatmeisje,dusikwildelievernietmeegaan.Deklasvondditnietleukenheeftmeverplichtommeetegaan.Ikhebmezelfdanooknietopgedrongenenbenmeegeweest.Ikbenerechterzekervandathetomgekeerdanderszougeweestzijnendatzenietzoudenmeegegaanzijn.Ikkanmijneigenkeuzesnietmakenindeklas.Ikzaloprechtblijzijnalshetschooljaarvoorbijis.Overserieuzezakenkanikindeklasmetééniemandpraten.Diepersoonkandatsomsnietgoed loslaten, en begint er dan vaak enkele weken later opnieuw over. Daardoor kan ikbepaaldezakennietvergeten,dieikeigenlijkwelzouwillenvergeten.Opschool,buitendeklas,kanikbijnog3anderevriendenmijnhartechtluchten.

54

Hoereagerenvriendenopjouwsituatie?Zewetendatmijnoudersgescheidenzijn,maarerzijnmaartweeofdriemensendieallesweten.Dedetailswetenzeniet.Alsoudersscheidenisditgeenverrassingmeer.Zedoenernietspeciaalover.Zevragenerooknietnaar.Ikpraaternietzoveelmeerover.Eriseigenlijkmaaréénvrienddieikkenvaninhetbeginvandescheiding.Diepersoonheeftmeechtgeholpen.Hijheefthetzelfdemeegemaaktenwist dus perfect hoe ik me voelde. Daardoor hielp het me echt ommet hem te praten.Robbeen ikzatensamen2 jaar indeklas inhetVTI.Wezittennusamenopschool.Hij ismijnbestevriend.Hijheeftmeechtdoordescheidinggeholpen.Bijhemkaniknuooknogaltijdterecht.Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?Wanneermijnoudersbeslistenomtescheiden,zatiknoginhetVTI.Daarwistenzedatmijnoudersdiebeslissinggemaakthadden.Deleerkrachtenhebbenmijdaarnooitgeholpen.Zehebbenindieperiodeooknooitgevraagdhoehetmetmeging.Ikhebnooitgevoelddaterbegripwas.Ikwildedaardoornietechttonendatikhetindieperiodemoeilijkhad.Ikhebhetvooralinheteerstejaarvandescheidingmoeilijkgehad.Nubenikhetgewoonenheb ikernietechtproblemenmeermee. InhetMMIhebbenzeerweloogvoor,maar ikvindhetvoormezelfnietechtmeernodig.Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?Ik denk dat leerkrachten daar weinig rekening mee houden. Ik vind ook niet dat ze onsspecifiekandersmoetenbehandelen,maarikvindweldaterbegripgetoondmoetworden.InhetVTIhebikdatenormgemist.Ikhebhetgevoeldatleerkrachtennogtevaakalleenaaneen‘gewoon’gezindenken.Ikmerknietechtdatzesomseensdenadrukleggenopanderevormenvangezinnen.Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?Dat vind ik wel. Ze zorgen er bijvoorbeeld altijd voor dat onze stageplaatsen makkelijkbereikbaar zijn. Ze proberen dit altijd te doen voor leerlingen waarvan de ouders opverschillende plaatsen wonen. Ze zoeken dan een stageplaats die vanuit beide huizenmakkelijkbereikbaaris.Op de proclamatie mochten normaal enkel je beide ouders komen. Ik wilde dat mijnstiefpapaaanwezigwas.Ikhebditdangevraagd,enzehebbenhettoegelaten.Metoudercontactenhebbenmijnbeideoudersdekansomtegaan.Ikweetwelnietgoedofzeapartzoudenmogengaan.Meestalgaatmijnpapa.Alshijnietkan,datgaatmijnmamamee.OpSmartschoolhebbenmijnbeideouderseenaccount.Mijnpapaontvangtderekeningenvandeschool.Mijnmamaontvangtderekeningenvanmijnzus.Dathebbenmamaenpapazoafgesproken.Opbrievenvandeschoolstaaterbovenaan:‘Besteouders,besteverantwoordelijke’.Zijnersomsproblemen?Erziteenhomoinonzeklas.Opeenbepaaldmomentgingdejongennaarbuiten.Hijhadgevraagdaaneenvriendvanhem,ofhijwildevertellendatde jongenhomowas.Dehele

55

klas lachteermeewanneerde jongennaarbinnenkwam.Opzo’nmomentverwacht jedateenleerkrachtietsdoet,maarhijdeedernietsaan.Ikvinddatraar.Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?

- beterreagereninbepaaldesituaties,zoalsindesituatiemetdiehomojongen- opkomenvoorleerlingen- meerpratenmetleerlingenovergevoelens- Ikhebheelveelsteungemist. Ikvindhetbelangrijkdatleerkrachtenhunleerlingen

steunen.- begriphebbenvoorbepaaldezaken- lettenopdeaansprekinginbrieven- Leerlingeneensapartnemenom tepraten. Leerkrachtenmoetenookeengesprek

aangaanmetmeerdereleerlingensamenalszeproblemenmerken.- Zemogenbepaaldezakennietlatengebeuren.- Ermoetveelmeergepraatworden.- Zemoetenzorgenvooreengoedeklassfeer.

WanneerikmetRobinenRobbenogeenspraatteovermijnonderzoeksopdracht,haddenzijbijenkelezakenwatopmerkingen.Iksteldehunnogvolgendevragen.Watisvoorjoueengezin?Robin

Voor mij is vooral de gezelligheid binnen een gezin belangrijk. Iedereen moet liefde enappreciatiekrijgen.Jemoetverdraagzaamzijnenermetjeproblementerechtkunnen.Robbe

Ikvindvooral liefdebelangrijk.Ikziebepaaldevanmijnvriendenookalsbroersenzussen.Hebbenjijofjezusderolvanjeouderswilleninnemen?Robbe

Ikzagmijnbroerweleenbeetjealsvader.Ikwastoennogmaardriejaarenhijtroostte mealtijd.Robin

Ikhadeenhelegoedebandmetmijnmama.Wanneerzeweggingvanpapawasikkwaadophaar.Ikkonnietmeerpratenmethaar.Toenhebikechteengoedebandgekregenmetmijnzus.Zijluisterdenaarmeenpaktemenuendaneensvast.Hebbenjullieeengoedebandmetjulliestiefouders?Robbe

Nee,ikbengeenfanvanmijnstiefpapa.Ikhebookhetgevoeldatdatwederzijdsis.Ikhebhetdaarsomsnoglastigmee.Hijwilderolvanpapaopnemen,maarhijismijnvaderniet.Ikwildatniet.

56

Robin

Ikhebmetmijnplusmamaenpluspapaeenheelgoedeband. Iknoemhenwelnietzo. Iknoemhengewoonbijhunnaam. Ik vind zewel tof.Wedoenveel samen.Mijnmamaenpapazijngelukkignu.Moetenleerkrachtenandersdoentegenoverjullieouders?Robbe

Nee,mijnouderszijnhetzelfdealsandereouders.Robin

Ikvinddatleerkrachtenoudersgelijkmoetenbehandelen.Zemoetenvriendelijkdoentegenmijnmamaenpapa.Hunsituatiedoetertochnietechttoe?Wetenjulliebijwiejeopjullieschoolterechtkanmetproblemen?Robbe

Ja!Bijonsopschooliser‘DeEgel’.Daarziteenleerkracht.Jekuntbijdieleerkrachtterechtmetaljeproblemen.Ikmoesteensgaan,toenmijnmeteroverledenwas.Dieleerkrachtenwillenwelechtdatiedereenzichgoedvoeltopschool.Ondervindenjulliesomsgevolgenvandescheiding?Ofgebeurenersomsdingenwaarvanjedenktdatdescheidingerietsmeetemakenheeft?Robbe

Goh…Datvindikeenmoeilijkevraag.Ikstadaarnietzohardbijstil.Ikwasookpas3jaaralsmijnouders scheiden. Ikbenzoopgegroeid. Ikhebhetnooitechtandersgeweten,dus ikmaakteerookweinigproblemenvan.Robin

Ikhebmeinhetbeginechtheelslechtgevoeld.Ikslootmeafvaniedereen.Ikwaskwaad.Ikbegreepnietwaarommamavanpapawegwilde.Ikbennaeentijdjedoordescheidingwelgaanbeseffendatnietalles inhetlevenperfectwas. Die gedachte hielp me wel. Ik was een heel lastige puber. Wanneer mijn oudersscheidden,wistikmemezelfgeenraad.Ik heb het soms moeilijk met mensen die te dicht komen. Ik merk dat vooral in mijnvrienschappen.Wannereenvriendofvriendinteveelovermewilweten,danstootikdieaf.Alsikbesefdatikmeteveelhechtaaniemand,danbeniksomsbang,datdatzalwegvallen.8.1.3 MatthiasIkbenMatthias. Ikben16 jaar.Mijnhobby’s zijnwielrennenensporten inhetalgemeen.Mijnouderszijnal14jaargescheiden.IkzitinhetVTIvanRoeselare.Ikzitinhetvijfdejaar.Ikvolghoutbewerking.Wezittenmet11jongensineenklas.Eriseengoedesfeer.Kunjemijwatbetervertellenhoejougezinssituatieinelkaarzit?MamaissindseenpaarmaandenverhuisdnaarLimburgendaardoorzieikhaarmaaréénkeeromdetweewekenofzelfsminder.Zijheefteennieuwevriend.Mijnhalfbroerwoontbijmijnmama.Hijis11jaar.Mamakomtomdetweewekennogeenseendagnaarhiermetmijnhalfbroerenstiefpapa.

57

We proberen het wel te regelen dat ik soms eens een weekend naar daar ga.Ik heb een goedebandmetmijnmama.We kunnenover alles praten.Nu is datwel eenbeetjeandersomdat ik zeniet zoveelmeerzie. Ikkendenieuwevriendvanmijnmama,maarnietzogoed.Papaisal3jaargetrouwdmeteennieuwevrouwenzijhebbensameneendochtertje.Metpapaheb ikeenheel goeieband.Wezijn zoveelmogelijk samen.Denieuwevrouwvanmijnpapaisalseenmamavoormij.Mijnouderszijnal14jaaruitelkaar.Vroegerwoondeikeenweekbijmijnpapaeneenweekbijmijnmama. Datwas lastig omdat ik telkens van het ene huis naar het anderemoest.Erwordtdaargeenrekeningmeegehoudenopschool.Alskindkunjeerzelfnietsaandoendatjeouderszijngescheiden,dusvindikdatleerkrachtendaarbegripvoormoetentonen.Zemoetenonsnietechtandersbehandelen,maarzemoetenweltonendatzeonzesituatiebegrijpen.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Goed.Hetiseentoffebende.Ikzalnietsnelovermijngevoelensvertellen.Ikdenkweldatwebijonzeleerkrachtenterechtkunnen.Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?Ikdenknietdatde leerkrachtenditweten.Erheeftalleszinsnognooiteen leerkracht ietsovergezegd.Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?Zepratenopenoverdeverschillendegezinsvormen.Alserietsnetgebeurdis,proberenzeerwelrekeningmeetehouden,andersnietecht.Erheefteenjongenuitmijnklaseenhelezomerineeninstellinggewoond.Deleerkrachtenhebbenaanhetbeginvanhetschooljaaraanhembewustnietgevraagdhoezijnvakantiewas. Ikdenkdatzezohetprobleemwatprobeerdenteontwijken.Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?Inhetbeginvanhetschooljaarwordtergevraagdofernaartweeadressenbrievengestuurdmoetenworden.Rapportenwordenmetmijmeegegeven. Ik krijgwelmaaréénexemplaarmee.Hetmoetmaardoorééniemandgetekendworden.Opoudercontactenwordenoudersnietpersoonlijkuitgenodigd.Ikmoethetzelfaanallebeivragen.Mijn ouders komen nog overeen en komen dus samen naar het oudercontact. Ikdenk dat de mogelijkheid er zeker moet zijn dat gescheiden ouders apart naar hetoudercontactkomen.Zijnersomsproblemen?Ikhebnognietechtproblemenervaren.Welkbeeldkrijgenjullieinwerkboekentezien?Wekijkennietveelinboeken.Hetisbelangrijkdatleerkrachtenoverallesoortengezinnenpraten.Specifiekeleszougoedzijn.Ikvindhetnamelijkbelangrijkdatwijeenbeeldkrijgenvandemaatschappijendatleerlingenbeseffendaternietaltijdeenmamaenpapais.

58

Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?Ik vind dat leerkrachten meer begrip moeten tonen voor de situatie van leerlingen. Zemoetennatuurlijknietoverdrijven,maarzemoetenweltonendatzeonsbegrijpenendatzeervooronszijn.8.1.4 AminIkbenAmin. Ikben18 jaar. Ik zit inhetCentrumvoor LerenenWerken. Ik volgdeeltijdsonderwijs. Ik ga twee dagen per week naar school je ik werk drie dagen in de Spar inAardooie.Ikvindhetleuk.Ikbennaarheelveelverschillendescholengegaan.Inheteerstentweedemiddelbaarzatikin het Atheneum in Izegem. Ik volgde daar het ‘moderne’. In het derde middelbaarveranderde ik van school. Ik ging ‘technische bouw’ volgen in het VTI van Roeselare. Hetvierdemiddelbaarhebiktweekeergedaan.Ikvolgde‘sociaaltechnischewetenschappen’inhetVISO.Voormijwasditeenzeerslechteervaring.Ikhaddezelfdepuntenalsandereninmijn klas. Zij mochten echter wel overgaan naar het vijfde middelbaar. In het vijfdemiddelbaarhebiknogéénsemester‘sociaaltechnischewetenschappen’gevolgd.Injanuaribenikveranderdvanschoolenrichtingenvolgdeikeensemester‘LOensport’inhetSIVI.Ikwasschoolmoe.Ikgingechtnietgraagnaarschoolenikwildewerken.Daarombeslootikuiteindelijkomdeeltijdsonderwijstevolgen.Kunjemijwatbetervertellenhoejougezinssituatieinelkaarzit?Ikwoonbijmijnmama.Mijnouderszijnallanggescheiden.Ikhebeenbroereneenzus.Mijnbroeris12jaarenmijnzusis15.Mamaheeftsindseenjaar een nieuwe vriend. Zewonen nog niet samen. Ze slapenwel soms bij elkaar.Mamahelptsomsindewinkelvanhaarvriend.De band tussen mij en haar nieuwe vriend is niet zo ideaal. Ik heb niet het typischevadergevoel.Ikbenblijommijnmamagelukkigtezien.Inhetbeginhad ikhet ermoeilijkmee.Opmijn verjaardagwas ik ziek,maarhij trokmegewoon uit mijn bed. Daarmee maakte hij geen goede indruk. Ik kan het niet van mijafzetten.Alshijerishebikgeenzinomhemtezien.Ikdoesomsietsmethem,maarnietmetvolleenthousiasme.Wezijnaleensbijhemthuisgeweest,vooreenfeestjevoormijnmamaenomtehelpenindetuin.Mijnbroeriserblijmee.Hijheefternietechtproblemenmee.Metmijnbroerhebikeenbetereband.Mijnzuspraatnietzoveel.Zeismaar2dagenperweekthuis.Ikhebnietgeengoedebandmetmijnzus.Ikvindhetnuweloké.Mijnzuswilmijnpapanietmeerzien.Hijstuurtbijvoorbeeldmaartweemaandennaonzeverjaardageenbericht.Ikhebgeencontactmeermetmijnpapa.Hijwilonswelzien.Hijvraagthetvaakviamijnmamaenmijngrootouders,maarikwilhetniet.Familie langs mijn papa’s kant zie ik ook niet meer. Dat vind ik jammer. Mijn familie inMarokkowas aan de ene kant wel streng,maar ze begrepenwel dat ik niet de typischemoslimjongenwil zijn. Ikdoenietmeeaande ramadan.Hetdeeltje vande familiedat inBelgiëwoont,woontinBrusseldusdiezieikooknietmeerzoveel.

59

Hoegajehierzelfmeeom?Zoalsikalzeibijdevorigevraag,vindikhetweloké.Ikhebgeengoedebandmetdenieuwevriendvanmijnmama.Zekannatuurlijknietvooraltijdalleenblijven.Ditisdederdevriendvanmijnpapa.Deeerstenieuwevriendvondikeenleukeman.Hijwasgeïnteresseerdindedingen die ik deed. Hij deed ietsmet computers als job. Enwe deden samen karate. Detweedevondikinhetbeginleuk,maaropheteindenietmeer.Ikvondhetnietergdatderelatievoorbijwas.Bijdederdezouikditwaarschijnlijknietergvinden.Praatjedaarmetjemamaover?Ikhebdesituatieovermijnverjaardagverteld.Zeheeftermethemovergepraat,maarzeheefternietechtopgereageerd.Hijisonlangsgeopereerdenmamaisheelbezorgd.Zeishet gewoon dat ik zo reageer. Ze zegt datwe niet de beste vriendenmoeten zijn. Zewilgewoondatwevriendelijkzijntegenelkaar.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Ikhebalinheelveelverschillendescholengezeten.Ikvolginhetdeeltijdsonderwijsnuderichting‘verkoop’.Wekrijgenalstheorieveelthema’sinverbandmetdeverkoop.In‘PAV’krijgikdetheorieopnieuwdieikinhetderdemiddelbaarkreeg.Ikbendustesnelklaarmetallesendatissaai.Ikvindhetdeeltijdsonderwijsnogteschools.Indeklasneemtiedereenafstandvanelkaar.Wepratentegenelkaar.Ikhebhetgevoeldatik als nieuwepersoon inde klaswatwordtweggeduwd. Ikmagmeelachenofmeepratenvooreenopdracht.Andersisergeenband.Buitendeschoolzeggenwenietstegenelkaar.Eriseengrootleeftijdsverschil.Ikziterzowattussen.Erzittenmensendiejongerzijndanmij,maarookmensendieouderzijn.Ikwasschoolmoe. Ikvoeldemebeterbijdemensenopmijnvorigeschool.Aangezienweelkaarveelmeerzagen,haddenweeenbetereband.Wededenookbuitendeschoolmurendingenmetelkaar.Hoereagerenvriendenopjouwsituatie?Nuwetenzeeigenlijknietsvanmij.Inmijnvorigescholenwistenzeditwel.Zereageerdenernietraarofvreemdop.Iedereenreageerdeneutraal.Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?Ik heb aan sommige leerkrachten mijn gezinssituatie verteld. Het CLB en deleerlingenbegeleidingvragensomsofikmegoedvoelenofikproblemenheb.Zehoudenernietaltijdrekeningmee.Eriseenmeisjeinmijnklasdiegeencontactwilmethaar papa. De school nodigde de papa toch uit naar een gelegenheid. Hetmeisjewas inpaniekenliepweguitschool.Hetmeisjekreegstrafstudie,omdatzewegliepvanschool.Wemoetensomsonzegezinssituatieuitleggen.Zowetenleerkrachtenenleerlingendatwel.Aanhetbeginvanhetschooljaarkrijgenweeenlijstdiewemoeteninvullen.Daarmoetenweheelwatinformatiegeven,onzegezinssamenstelling,hetberoepvanonzeouders…Zevragenmeestalwelnaareenmamaeneenpapa.Dit isnatuurlijknietaltijdzo.Opzo’nvlakhoudenzeerteweinigrekeningmee.

60

Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?Er wordt niet zoveel over onze eigen ervaringen gepraat. Ze moeten er rekening meehouden.Voormijmaakthetnietzoveeluit.Ikbennietechteengeslotenpersoonenzetmeopenvooriedereenenwildusookmetiedereenpraten.Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?Alleswordtaanmijnmamagevraagd.Inhetbeginvanhetjaarwordtgevraagdnaarwaardebrievengestuurdmoetenworden.Als ouders gescheiden zijn, wordt er een oudercontact voor mama en één voor papageorganiseerd.Zijnersomsproblemen?Neenietechtmeereenspecifiekprobleem.Ikdenkhetniet.Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?

- Inhetbeginvanhet jaareenvoorstellingsblad.Watwil jewelzeggenenwatniet?Hoevoeljejebijjeouders?Hoelooptjegezinssituatie?

- Leerkrachtenmoeten dit blad ook lezen. Zemoeten de informatie en achtergrondvanleerlingenbeterweten.Ikhebsomshetgevoeldatleerkrachtendeachtergrondvanhunleerlingennietkennen.

- Onzeleerkrachtopmaandagvraagt iederekeerhoehetwasoponswerken inhetweekend. Ze gaat persoon per persoon af.Wemoeten luisteren naar elkaar. Alleleerkrachten zouden meer geïnteresseerd moeten zijn in wat er in de leerlingenomgaat.

8.1.5 ElynenJadeIk ben Jade. Ik ben 14 jaar. Ik ga naar de Burgerschool. Ik studeer ‘ondernemen encommunicatie’. Ik zit in het derde middelbaar. In mijn klas zitten twaalf meisjes en vijfjongens.Mijnhobbyispaardrijden.Ik ben Elyn. Ik ben 17 jaar. Ik ga naar het Viso in Roeselare campus Delbeke. Ik volg derichting ‘kinderzorg en ouderenzorg’. Ik zit in het vijfdemiddelbaar. Inmijn klas zitten 14meisjes.Mijnhobby’szijnhandbalenpaardrijden.Kunjemijwatbetervertellenhoejougezinssituatieinelkaarzit?Wijzijnmetdrie thuis.Wijwonensamenmetonzepapa.Mama is in2006overleden.Ophaar29 jaarwerdeenhersentumorvastgesteld.Zehebbeneenpaarkeergeprobeerdomhetwegtehalen.Zelagoppalliatievezorgen.Zewas30,wanneerzeoverleed.Hoegajehierzelfmeeom?Elyn

Ikvondhetdeeerstejarenmoeilijk,vooralvoorpapa.Nuhebikhetermindermoeilijkmee.Datwilnietzeggendatikhetnietergvind.Ikhebhetgewooneenplaatsjekunnengeven.Jade

Ikdenkerwelnogveelaan.

61

Erwordtveelovergepraat,vooraldoormémé.Zijzietmamainons.Zeverteltdanhoezewas.Wevragenveelaanpapahoehetwas,hoehaarstemklonk…zulkedingen.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Elyn

Eriseenslechtesfeerindeklas.Ikzitaldriejaarbijhen.Erisnietechteenband.Iktrekmeernietzoveelvanaan.TijdensdeLO-lessenisersomsruzie.Erzit inonzeklasiemandmetADHD.Zijsportgraag.Sommigeleerlingenkunnenernietgoedtegendatzijaltijdheelgedrevenistijdensdieles.Datverpestdesfeerdanvaakvoorheeldedag.Ikvoelmeerredelijkdownbij.Ikvoelmedankwaad,maardurfdatnietteuiten.Jade

Ikvindmijnklaswelleuk.Ikkommetbijnaiedereenovereen,behalvetweejongens.Ik kom van Barnum. Daar vond ik het niet zo leuk. De school en richting, modernewetenschappen,sprakenmenietaan.Nuhebbenwenognooitechtruziegehad.Erwasweleenmeisjedieeenzelfmoordpogingheeftgedaanvorigjaar.Deklaswasdaarverdrietigover.Ikwaswelgeschokt.Wantikhadhetnietverwacht,normaalisdatmeisjeheelenthousiast.Toenzeernognietwas,heeftdeklastitularis enkele regels besprokendie Lunahadopgesteld.Wehebbendaneen cadeaugemaakt,allemaalhartjesmetdaaropwaaromwevanhaarhouden.Hoereagerenvriendenopjouwsituatie?ElynInhetbeginzeidenmijnvrienden:“Oei,sorry,gaathet?”Omdatzebangwarendatzeietsverkeerd hadden gezegd. Ik ben die vragen ondertussenwel al gewoon. Daarna gaanwegewoonverdermetvanalles.Zedoenalsofernietsis.Ikkanernuweltegenalszeeroverpraten. Indeeerste jarenwasdatmoeilijk. Ikbeseftetoenookperfectwatergebeurde.Nuishetweloké.Diepinmijknaagthetwel.JadeWanneerikveranderdevanschool,kendeikal5vriendinneninmijnnieuweklas.Zijwistendat mijn mama overleden is. De andere hebben het onlangs ook ontdekt. We moestennamelijkeenspreekbeurtgevenoveréénvanonzeklasgenoten.Eénvanmijnvriendinnendeeddatovermijenheeftdattoenverteld.Danwasdeklaswatgeschrokkenenvroegenzeofhetmetmegingengavenzemeeenknuffel.Toenhuildeik.Ikvindhetnietzoergalszeeroverpraten.Ikkanernormaalweltegen.Behalvealsiemandzegt: “Jemama zou trots zijn op je!”. Dan krijg ik hetmoeilijk. De leerkracht van dat vakheeftnog lesgegevenaanmijnmama. Ze zei dat zehaar inmij herkende,ookdat vind ikmoeilijkomtehoren,omdatikdatzelfnooitechtgezienheb.Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?ElynIkhebhetverteldaandeleerkrachtenwaarikleskrijg.Leerkrachtenzeggenvaak:“Alserietsis,magjehetmealtijdzeggen.”of“Alsdelessentezwaarzijn,magjealtijdeensnaarbuitengaan.”Datisnietleuk.Ikhebdanhetgevoeldatzehet‘probleem’vanzichwillenafzetten.

62

We lerenwel over die dingen ‘palliatieve enmensenzorg’. Dat kan soms zwaar vallen. Zevragendanvaaknaareigenervaringen.Inprincipekanikdaardanwelveeloververtellen,maarleerkrachtenzeggenaltijddatikdatniethoeftedoenalsikdatnietwil.JadeIkhebhetnogniettegenalleleerkrachtengezegd.Dusikweeteigenlijknietofzehetweten.MijnleerkrachtEngelskentpapa.Alshijeenbriefmeegeeftdanzegthijaltijd:“Hiervoorjepapa.”.Hijhoudterechtheelveelrekeningmee.Devrouwvandieleerkrachtkentonsookgoed. We kregen in het eerste leerjaar les van haar. Zij ging samen met ons naar depsychiateromverwerkingsoefeningentedoen.Zededendataltijdopleukemanieren.Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?ElynZebehandelenonswelallemaalgelijk.Datisgoed.Zehoudenernietspecifiekrekeningmeealsweeenseenmoeilijkedaghebben.Hethangteenbeetjeafvanleerkrachttotleerkracht.Opsommigemomentenzoudenzewatbuigzamermogenzijn.Zodatbepaaldezakennietzonegatiefoverkomen.Jade

Als we brieven moeten laten tekenen door beide ouders zeggen ze tegen kinderen vangescheidenouders:“Julliemogenhetlaterindienen.”.Tegenonszeggenzenietechtiets.Alsikhetechtmoeilijkhebt,zeggenzewel:“Alshetechtnietgaat,magjenaarbuitengaan.”.Ikvinddatnietleuk.Danhebikhetgevoeldatzeonswegduwenendatzenietwetenhoezemetonsmoetenomgaan.Dathelptniet.Hethelptbeterals ikmet ietsandersbezigben.Anders zit je buiten alleen te huilen. Als dan iemand in de gang passeert, moet je allesuitleggen.Op zulkemomentenheb ik het niet nodig dat leerkrachtenmewegsturen, danhebiknoodaaneengesprek.Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?ElynToenikinschreefindeBurgerschool,zeipapa:“Haarmamaisoverleden.”.Dievrouwvroeger dan heel veel over en schreef alles op. Ik denk dat dat is zodat ze daar rekeningmeekunnenhouden.

JadeInhetbeginvanhetschooljaarkrijg jeookzo’nlijstwaarinjevanallesmoet invullen.Daarzijnmeestal2kolommenop:ééntjevoordemamaenééntjevoordepapa.Wijmoetenindekolomvanmamaaltijdnoterendatzeoverledenis.Ikvinddatzedatbeteropeenanderemanierkunnendoen.Zijnersomsproblemen?Beide

Het is echt niet leuk als leerkrachten zeggen: “Jemag eens naar de gang gaan, als je hetmoeilijkhebt.”.

63

Elyn

Ikhebeigenlijkookwelhetgevoeldatzeernietechtopletten.Erzouindeklasiemandheelhardmogenzittenwenen,dannogdenkikdaterleerkrachtenzoudenzijndieernietnaaromkijken.Pasalseenandereleerlingdeleerkrachteropzouwijzen,zoudenzeerrekeningmeehouden.Jade

Hetgingbijonseensoverstervenenpijnhebben. Ikverteldemijnervaring. Ikwasopdatmomentnognietaanhethuilen. Ik zeiweldat ikernietecht verderop inwougaan.Deleerkrachtbleefvragenstellen.Zebleeferopingaan.Opdatmomentbegoniktehuilen.Ikvinddatnietkunnen.Ikvinddatleerkrachtenmoeteninspelenoponzegevoelensenalswijaangeven dat we het er niet over willen hebben, dat ze zich daar dan ook moeten bijneerleggen.Elyn

Bij ons op school is er een teamdag. Dat is een dag om de klassen dichter bij elkaar tebrengenenelkaarbeter te lerenkennen.Wemoesteneenboekbespreken.Wemoesteneentitelmakenvoordateneboekdatonslevenperfectbeschrijft. Iedereenhuildetijdensdieworkshop.Ikniet.Ikwildemesterkhouden.Vanbinnenhuildeikwel,ikwildedatechterniet tonen.De leerkrachtverteldemedat zevonddat ikeenheel sterkmeisjeben.Zulkedingenwilikniethoren.Zemogendatdenken,maarzemoetendatnietbenoemen.Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?

- Leerkrachtenmoetenzienwaarzemoetenstoppen.Zemoeteneengrensaanvoelenenrespecteren.

- Zemoetenmensenkennishebben.- Zemoetentonendatzeervooronszijn,datzeonsprobleembegrijpenenwebijhen

terechtkunnen.8.1.6 NicolasIk zit in het tweede jaar. Ik volg de richting ‘moderne’. Ik zit in de Broederschool inRoeselare.Kunjemijwatbetervertellenhoejougezinssituatieinelkaarzit?Ikhebtweemama’senikbenenigkind.Hoegajehierzelfmeeom?Ikhebergeenproblemenmee.Mijmaaktdatnietveeluit. Ikwilgewoondatzegelukkigzijn.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Erwordtnietveelovergesproken.Erzijngeenpesterijen.Ikhebnognooitechteproblemengehadopschool.Hoereagerenvriendenopjouwsituatie?Iedereenreageertvrijnormaal.

64

Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?Ikhebernognooitmetleerkrachtenovermoetenpraten.Mijnoomwerktopschool.Indeklaswordternooitietsgevraagdovereenpapa.Erwordtnooitovergepraat.Ikvinddatnueigenlijknietzoerg.Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?Erwordtnietmeerspecifiek ietsgevraagdovereenpapa. Ikhebereigenlijknognooitbijstilgestaan.Zedoennietechtietsspeciaalstegenovermij.Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?Erisnognooitgepraatoverdeverschillendegezinnen.Ikvindooknietechtdatdatmoet.Erisnognooiteenconflictgeweest.Wewetenooknietzoveelvanelkaar.Zijnersomsproblemen?Ikhebnognooitechtproblemenondervonden.Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?Leerkrachtenspelenergoedopin. IkvinddeBroederschooleengoedeschool.Erzijnveelmogelijkhedenenerisveeleigenheid.Alsjeeenprobleemzouhebben,kunjeeroverpratenmetiemand.Ikhadruzie.Deleerkrachtenvroegenmeonmiddellijkwaterscheelde.Aandebalie kan je terecht met je problemen. Arne, Annelies en Joke zijn onze opvoeders. Zijluisteren echt goed en willen je echt helpen. Er zijn ook heel wat leerkrachten die zichbezighoudenmethetgevoelvanhunleerlingenopschool.Vindjedatleerboekeneropeengoedemaniermeeomgaan?Dat valt mij niet echt op. Je kunt in de boeken wel niet echt zien of er verschillendegezinsvormenbestaan.Jezietwelvaakeenmamaenpapastaan.Vorig jaar inEngels isergepraatoversoortengezinnen.Hoenoemendegezinnenenwatzijndekenmerken?In Nederlans ook verschillende relaties en samenstellingen van gezinnen. Er is nooitingegaanopdeeigenervaringenvandeleerlingen.Ikvinddatnieterg.Hebjetips?Invoorstellingsbladenstaater:“Steljemamaenpapavoor.”Ikdenkdathetbeterzouzijnmochterstaan:“Stelouder1voorenouder2voor.”Zemoetenhieronmiddellijkaandenken.Zemoetenniet tijdensde leszeggen:“Aah ja, jijmoethetandersdoen.”Inbrievenstaater“Besteouders…”Als je een handtekening van beide ouders nodig hebt, staat erwelmoeder van en vadervan…Mijnmoedersmakenergeenproblemenvan.Ikkanmewelinbeeldendatandereleerlingenerproblemenmeekunnenhebben.

65

Hetisbelangrijkdatereengoedesfeerisopschool.IndeBroederschoolisdatechtzo.Wekennenelkaarbijnaallemaal. Ikhebnognooitgewetendatergepestwerdop school.Deleerkrachten staanheel dicht bij ons. Ik vindhet leukomhet gevoel te hebbendat je opschoolbijiemandterechtkan.8.1.7 PaulineIkbensinds2009inBelgië.MamawerktevoorArtsenzonderGrenzeninMozambique.Ikbengeadopteerdin2006.IkzatdaarvoorineenFranse,internationaleschool.We hebben in Mozambique de procedure voor adoptie gevolgd in samenspraak met deBelgischeinstanties.Mamaheeftmijdanin2007erkendopafstand.ZowasdeadoptieookinBelgiëgeldig.In2009zijnwenaarBelgiëgekomen.IkzitindeChiroenikvolgdansles.Hoegajehierzelfmeeom?Deadoptievondiknietechtspeciaal.Ikwasnogheeljong.Ikvondhetlastigomnaarhierteverhuizen. Ikmoest daar almijn vriendjes achterlaten. Hetweer is hier helemaal anders.Daarmoestikenormaanwennen.MijnovergangwasveelgeleidelijkerdandievanmijnzusMarith.ToenwenoginMozambiquewoonden,kwamenwetijdensdevakantieafentoealeensnaarBelgië.Tijdensdevakantiesgingenweopbezoekbijmijnfamilieenindenieuweschool.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Inonzeklas zittenwemet20meisjes.Er zittengeen jongens inonzeklas.Er isheel vaakruzie inklas.Meestalzijnhetnuttelozeruzies.Het isvaakgewoonuitkoppigheid. Iemandwilgeensorryzeggenenzowordtuiteindelijkdeheleklaserbijbetrokkenendaardoorvaakook leerlingendieniet inonzeklaszitten.Vorig jaarzat ik ineenandereklas.Alleklassenwerdendoorelkaargesmeten. Ik kwambeterovereenmetde jongens.Opde speelplaatshebiknogcontactmethen.Inheteerstejaarvroegenzeveelovermijnsituatie,nuveelminder.Indelagereschoolvondikdatlastig.Vriendenkomenhierveel langs.Het isevident.Zevindenhetnietraardat ikgeadopteerdben.Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?Ikvinddatzenormaalreageren.Ikkreegnognietechtraregezichten.Er isnognooitstilgestaanbijadoptie. Ikvinddat jammer.Sommigemensenbegrijpenhetnamelijknietgoed.Zijzoudenheteigenlijkmoetenbegrijpen.Hetismisschiennuttigomonseenuitgebreiderbeeldtegevenoverhoedewereldinelkaarzit.Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?Zezienmijalseengewonedoorsneeleerling.

66

Indelagereschoolhaddenweweleenthemaronddestamboom.Toenwasdatechtrondhetklassiekeplaatje.Erwasweinigaandachtvoorspecifiekegevallen.Datisconfronterendvoorveleleerlingen.Zemoetenercreatievermeeomgaan.We leren in sommige vakken wel over het gezin. Dan wordt er niet stilgestaan bijverschillende mogelijkheden. Het blijft vaak gewoon bij ‘mama’, ‘papa’ en ‘kinderen’.Leerkrachtenzeggendatdanweleenskortmaarnooituitgebreidgenoeg.Opdatvlakkijkenlessen,leerkrachtenenleerboekennogteclichématignaardewereld.Er wordt geen specifieke aandacht besteed aan hoe ik opgroei. Ik zou het niet spontaanvertellen.Ikzouwelwillendaterwordtbijstilgestaan.Vorigjaarvroegenleerkrachtenhoehetwas.DeadoptievanMarieverliepmoeilijk.Ikkwampas5maandenlaterterug.Datwasdoordesituatie.Leerkrachtenvolgdendattoenop.Dedirectricevolgthaarleerlingenheelgoedop.Deovergangnaarhetmiddelbaarwasnietproblematisch,wanthaarNederlandswasperfect.WewordenminderopgevolgdinhetPolenpleinomdatweermetmeerzijn.MamaLeerkrachtenindeVisoophetPolenpleinwistennieteensdatzedyscalculiehad.Zevielenvollediguitdeluchttoenikhetvertelde.Engagementinbeidescholeniserwel!LeerkrachtencommunicerenindeschoolvanMarithwelbetermetelkaarenmetons.Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?Opbrievenstaater‘Besteouder(s)’.Scholen zouden misschien beter persoonlijke brieven maken, of een betere aansprekingbedenken.OpSmartschoolkunnenouders.MijnmamaheefteenaccountopSmartschool.Zijkunnendusallesweten.Zijnersomsproblemen?Ikweetnietveeloverdegezinssituatiesvanmijnklasgenotenenzekernietindetail.Ikhebnognietechtproblemenondervonden.Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?

- Hetonderwerpeensaanbodlatenkomen.Hoereagerenleerkrachtenopleerlingendiehuilen?Leerkrachtenvragenofweeensnaarbuitenwillen.Zegaannietmeenaarbuiten.Ermagaltijdeenvriendinmeenaarbuiten.Meestaldoenzealsofernietsgebeurdis.Ikvindhetnietzogoedalsleerkrachtendatzeggen.Ikvoelmedannietopmijngemakbijdie leerkracht. Ik zou lieverhebbendat leerkrachtenwatmeerbegrip tonenof tenminsteeensvragenwaterscheelt.Erisoponzeschoolwel‘Peersupport’.Datzijnleerlingenuithetvierdejaar.Zijvolgeneenopleiding.Metdieleerlingenkunjegaanpratenvoorjenaardeleerlingenbegeleidinggaat.

67

8.1.8 MarithIkbenMarith.Ikben13jaar.IkzitinVisoDelbeke.Ikzitin1B.IkzatéénjaarindeOKAN-klas.Wezijnmetelfinonzeklas,waarvantweejongensennegenmeisjes.Mijnhobby’szijndansen,zingenennaardeChirogaan.Kunjemijwatbetervertellenhoejougezinssituatieinelkaarzit?Ikhebéénmama.Ikhebgeenpapa.Ikwerdgeadopteerd.IkkomuitOeganda.Ikbenhiersindsvorigejaar.IkhebéénzusPauline.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Ikvindschoolgoedomdatikerveel leer.Sommigeninklaszijnleukenanderenniet.Mijnvriendenwetenwaarikvandaankom.DejufvandeOKAN-klaskwaminklasomdatallemaaluit te leggen. Ze is nu al 3 keer gekomen sinds september. Zij nam het op zich ommijnsituatie uit te leggen aan de andere leerlingen. Zo moest ik niet zelf alles vertellen.De OKAN-klas was niet zo goed. We leerden niet zoveel. Ik had liever meer geleerd. Zehadden beloofd om te alfabetiseren. Maar dat is niet gebeurd. Ze zouden bij het beginbeginnen.Maarhetwarenalleenjongensdieouderswarendan16indealfaklas.Duskwamikineenandereklas,waardemeestealveelkenden.ErwerdindeOKAN-klasveelgepest.Ikbenblijdatikineenandereklaszit.Nu heb ik ook koken, knutselen, mode… dat vind ik leuker dan vorig jaar. Toen had ikelektriciteit, hout en bouw… dat vond ik niet leuk. Het is niet echt toegepast op deverschillendeniveaus.Ikhebgeensnuffelstagegevolgd,hetmochtniet.Deleerlingen,dieoverblevenkwamendansamen om dingen te doen. Ze hebben dan een mooi programma samengesteld voor deleerlingendieopschoolbleven.Hoereagerenvriendenopjouwsituatie?Vriendenhelpenmijalshetnodigis.Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?mama

Deklastitularisvolgthetheelgoedop.Zeneemtrechtstreekscontactmetmeop.Zevultdeagenda aan. Heel wat leerkrachten ontvingenme persoonlijk om uitleg te geven. Ze zijnallemaalheelliefvoorMarith.HaarNederlandswasnognietveelverbeterd.DeOKAN-klaswasnietgoed.Daaromzochtenwevrijwilligers.MarithisingeschrevenonderhetM-decreet.VoorNederlandsenwiskundehelpendevrijwilligers.Ditkantijdensbepaaldeurenopschool.Voorwiskundehebbenweeenheen-en-weerschriftje.Deleerkrachtbepaaltwatmoetgebeuren:oefeningen,theorie…Erisveeloverlegmetdeschool.SchoolVISODelbekestondhierheelopenvoor.Ikhebeenaantalkeersamengezetenmetdedirecteur,deleerkrachtenendeleerlingenbegeleidervoorhetschooljaarbegon.We werken samen met het Ondersteuningsnetwerk. Hierbij komt een leerkracht uit hetbuitengewoononderwijsindeklasondersteuninggevenaandeleerkracht.Datisnietaltijd

68

voor slecht één leerling. Het kan voor een groepje zijn om bijvoorbeeld nog eens extrainstructiestegeven.HetiseensoortGON-begeleiding.OKANdeedhunbest.LeerkrachtenuitdeOKAN-klashaddenhetgevoeldatervoorMarithteveelondersteuningwasenvoorandere leerlingenniet.Dusmoestenzeeenevenwichtzoeken.Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?mama

Ja,heelgoed.Somswordteentoetsopvoorhandgestuurdenwordtmijnmeninggevraagd.Kanzedital?Kandezetoetsaldannietoppuntenstaan?DeleerkrachtMAVOstuurtaltijdeencursusdoordieingevuldiszodatzebeterkanoplettenenzegeenaandachtentijdmoetverliezenbijhetinvullentijdensdeles.Leerkrachtenmailennormaalaltijddezelfdedagnogterug.Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?mama

Agendawordtaangevuld.Brievenkrijgtzemeezoalsandereleerlingen.Lesmateriaalkrijgikopvoorhand.Alsergecommuniceerdwordtmet leerlingen,wordt ikook inCCgezet,omdatMarithnognietzelfstandigmetdecomputerkanwerken.Zijnersomsproblemen?Ikhebvooralnogveelproblemenmetdetaal.Ikbegrijpnietaltijdalles.Zegebruikenvooralveelbeeldmateriaal.Danlukthetmewel.Godsdienstismoeilijkomdatdatvaakinbeeldspraakis.Datisheelmoeilijk!Humorismoeilijk!Grapjesbegrijpiknogniet.Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?

- Zemoetenonsveelhelpen:veelkomenkijkenalsikmeeben,helpenaanvullen.- mama

Overlegencommunicatie:zijsteldenveelvragenaanmij,maardatissomsmoeilijkin te schatten. Regelmatig overleg en bijsturing is belangrijk. Frans is bijvoorbeeldmoeilijk.Zeblijftinklas,maarerwordtnietsmeervanhaargevraagd.Zekrijgtveeloefeningen.Deschoolmaaktergeenprobleemvanalsermoetveranderdworden.

- mamaZemoetensomsoplettendathetnietteveeldeandererichtinguitgaat.Indeeersteplaatsiszeeenleerling.

- mamacontactmetopvolgcoachhebben:HoefunctioneertMarith?

- mamavingeropsteken:haaruitdekastlokken

8.1.9 JasperIkbenJasper.Ikben18jaar.IkzitinSIVITorhout.Ikvolger‘LOensport’.DatiseenrichtinginhetTSO.Ikzitineenklasmet13jongens.Eriseengoedesfeerinonzeklas.Wekomen

69

allemaal overeen.Mijn hobby’s zijn badminton, vissen en lopen. Ik ga soms alleen vissenmaarmeestalmetmijnstiefpapa.Kunjemijwatbetervertellenhoejougezinssituatieinelkaarzit?Mijnmoederenmijnvaderzijngescheiden.Samenkregenze4kinderen.Stef,JudithenikzijneendrielingendaarnakwamFloriannog.Mamaheefteennieuwevriend.Hijheeft3kinderen:Lander(15),Simon(13)enHélène(13).Vroegergingenweomdetweeweken inhetweekendnaarpapa.MaarplotswildeJudithnietmeergaan.2jaargeledenheefthijindezomergebeldomtevertellendatwenietmeermoestenkomen.Wehebbennuooktotaalgeencontactmeermetmijnpapa.Nuwonenwebijmamaenhaarnieuwevriend,samenmetLanderenHélène.Zijgaanooknietmeer naar hunmama. Simonwoont bij zijnmama en komt nietmeer naar ons.WehebbengeencontactmeermetSimon.Papahadeendrankprobleemendaardoorverspildehijveelgeld. Hijwaszelfstandigenisfaillietgegaan.Hijgingnietgaanwerkenomdathijlanginzijnbedlag.Hijbeldeomtezeggendatwenietmeermochtenkomen,hijgafzijndrankprobleemtoe.Hijheeftheelveelschuldenbijmama.Mamaenhaarnieuwevriendzijnnietgetrouwd,maarwelofficieelsamenwonend.Inhetbeginhadikhetermoeilijkmeedatikgeencontactmeerhadmetmijnpapa.Ikdenkdatikmeernuwelvolledigovergezet.Hoegajehierzelfmeeom?Ik ga er goedmee om.We praten er somswel eens over aan tafel. Het is geregeld eengesprekonderwerp.Wepratenvaakoveronzepapa,dathetjammerisdathijgeencontactmeerzoekt.Mamaisblijdatwebijhaarzijn.Zevindthetwelfrustrerenden jammerdatwehemnietmeerzien.Hoevoeljijjeopschool?Injeklas?Kunjeeenervaringvertellen?Ikdoederichtinggraag.Ikkanmeuitleveninaldiesporten.Ikhebdatnodig,wantheeldetijdstilzittenisnietsvoormij.Ikbeniemanddiegeenruziewilenikhebdanookmetiedereeneengoedeband.Zewetendatmijnoudersgescheidenzijn,maarzewetenhetverhaalernietachter.Wepratenbinnenonzevriendengroepnietspeciaaloveronzegezinssituatie.Hoereagerenvriendenopjouwsituatie?Zereagerendaarnietop.Zewetenhetgewoonenzestellenzicherookgeenvragenbij.Inklaszitereengeadopteerdejongen.Ikvinddatnogchill.HetisiemandvanThailand.Weplagenhemdaaromsomswel,maarhijkandaarweltegendenk ik.Vanmiddagwarenwegeblinddoekt in het vak ‘psychologische aspecten’. Er zei iemand: “Het is allemaal zwart,precieszoalsX”.MaarXkonermeelachen.Hoereagerenleerkrachtenopjouwgezinssituatie?Zewetenwaarschijnlijkwelhoedegezinssituatieis,maarzewetendeverderedetailsniet.

70

In formulierenvanschool staangegevensvanmama, stiefpapaenpapa. Ikdenkdatpapanogopdehoogte isvanwateropschoolgebeurt.Onzerapportenkrijgthijniet.Hijweetwaarweopschoolzittenenwelkerichtingwedoen.Hijgaatnietnaaroudercontacten.Hebjehetgevoeldatleerkrachtenhiervoldoenderekeningmeehouden?Ja,ikdenkhetwel.Zeziendatwelaanjealsjehetergensmoeilijkmeehebt.Danvragenzewelofzehetergensandersovermoetenhebbenofdatweevennaarbuitenmogen.Zolangwezelfnietaangevendatweeroverwillenpraten,gaanzehetooknietdoen.Ikdenknietdatzezichspeciaalfocussenophetclichébeeld.Ingodsdienstmoestenweeenstamboommakenendaarmoestenweopaanduidenwelkeconflictenerwaren.Dezeleerkrachtweethetduswel.Zijkanerwelrekeningmeehouden.Wehebbenernietechtovergesprokenindeklas.Wehebbendatnietklassikaaloverlopen.Ikdenkdaterwelovergesprokenmoetworden,maarikvindnietdathetpersoonlijkmoetworden.Datjejeeigenervaringmoetvertellen.Eenalgemenesituatieisbeter.Wordtervoldoenderekeninggehoudenopschoolmetdeverschillendesoortengezinnen?Naar aanleiding van onze snowboardstage kregen we een brief dat we alles in stukjeskondenbetalen. Ikvinddatgoedvooralleenstaandeoudersdiehetniet in1keerkunnenbetalen.Opbrievenstaat‘Besteouder(s)’.Datvindiknietgoed.Opoudercontactenishetdenkikwelmogelijkdatgescheidenoudersapartgaan.Mijnvaderwilnietmeergaan,dusikweetheteigenlijkniet.Zijnersomsproblemen?Alsheterovergaat,danmaakikwelduidelijkdatikheternietwiloverhebben.Ikvinddatzijdatnietmoetenweten.Wantdemeestevandeklaszijnnogalkinderachtigenzijzoudenhetinhetbelachelijketrekken.Leerkrachtenzoudendaarwelopingaan.Zezoudeneenfunctioneringsgesprekvoeren.Datiseenvragenlijstdiejekrijgt.Hoezitjeindeklas?Metwiekomjewelofnietovereen?Zijnerproblemen?Watzoujeveranderen?Daarnamoetenwedaarindividueeloverpratenmetdeleerkrachten.Vorigjaarwasdatzoomdatergepestwerd.Diejongenszijnnuweg.Watzoudenleerkrachtenanders/beterkunnendoen?Ingodsdienstof zomoetereenseenhele lesgegevenwordenomervoorbeeldenvan tegeven:filmpjesofreportagesomerovertepraten.Als het nog maar pas gebeurd is, denk ik dat ze het in het begin willen stilhouden. Alsleerlingen er niet overwillen praten, danmoeten ze dat niet doen. Leerkrachtenmoetenhenweldekansgeven. Ikhebhetgevoeldat leerkrachtendatnogteweinigtonendatzeopenstaanvoorons.Werkboeken?Daarishetnogvaakgewooneenmamaenpapa.

71

8.1.10 Els(moedervanvermistepleegzoonAbdel)IkhebeenpleegkindAbdel.Hijis16jaarenzitinhetderdemiddelbaar.Hijisverdwenen.Hij is een vluchteling. Hij kwam van een ander land. Er is een taalbarriere. Hij heeftOKAN-klasgevolgdinDendermondeeninRoeselare.Datgingheelvlot.HetgingnogvlotterwanneerhijbijonsterechtkwamomdatwijechtNederlandspratenmethem.HijkonnoggeenperfectNederlands,maarbegonzichteverveleninOKAN.Hijwildesnelinhetreguliereonderwijsinstappen.Hijgingopsnuffeldag.Hijvolgdeverschillenderichtingen.Hijvondelektriciteit interessant.HijisbegonneninhetVTIvanRoeselare.Deovergangisvlotverlopen,omdathetdezelfdelocatiewas.HijzagzijnvriendenuitdeOKAN-klasnogoverdemiddag:waarhijzijneigentaaltegenkonspreken.Hijwerdgoedopgevangenomdatheteenkleineklasgroepwas.De klastitularis had aandacht voor hem. Als wij een vraag hadden, mochten we haarrechtstreeks mailen op Smartschool en zij antwoordde bijna onmiddellijk. Dat was goedomdatwijnietvertrouwdzijnmethetsysteeminhetVTI.MijnanderedriekinderengaannaardeBroederschool.Deleerkrachtgafonmiddellijkalleuitlegdienodigwas.Hijwasheeltevreden.Zewarenallemaalheelopenomhemoptevangen. Ikdenkdatdeklastitularisdaareengrote rol ingespeeldheeft.Zijnklasheeftdanookeenasielcentrumbezochtmetdeleerkrachtgodsdienst.Hijvondhetplezantomtetonenaanzijnklasgenotenuitwelkesituatiehijkomt.HijzateerstinhetasielcentrumvanSteenokkerzeel.DaarnaginghijnaarDendermonde.Hijondergingveelaanpassingen.Hetwarenooktelkensnieuwemensen.MensendieinOKANlesgevenzijnheelgedrevenHij sprak al heel wat talen, maar het Frans erbij was te moeilijk. Ze hebben hem danindividueel lesgegeven inhetuurtjedatzeFranshadden.Dedinsdagavondmochthijooknognaardebijles,maarhijzaghetnietzittenomnoglangeropschoolteblijven.Zehebbendatheelgoedopgenomen.Franswerdnietmeegenomen indeeindevaluatie.Het isgoeddatleerkrachtendaarrekeningmeehoudenalserietsechtonoverkomenlijkis.Alleleerkrachtengingenerheelgoedmeeom.Alshijgoedepuntenhad,washijheeltrots,daarspeeldendeleerkrachtenopin.Hijstartteinhetmiddenvanhetschooljaaropschool.Deklastitulariszorgdeeronmiddellijkvoor dat hij al het correctemateriaal had. In de kerstvakantie kreeg hij een deel van heteerstesemestermeezodatwehetsameneenszoudenkunnenbekijken.Bijna alles werd doorgegeven via Smartschool. Alle communicatie verliep wel in hetNederlands.Tipsvoorleerkrachten:

- opencommunicatienaardeouders- Zorgendatdeleerlingzichopzijngemakvoeltendathijzichbegrepenvoelt:praten

metleerlingenouders.- Opheteindevanhetschooljaarmoetereenuitgebreidoudercontactzijn,waaralle

sterktesenallewerkpuntenaangegevenworden.

72

- infomomentwaaropoudersincontactkunnengaanmetleerkrachten- Belangrijkdatleerlingkantonenwaarhijofzijmeebezigis.

Etenismoeilijk.Tijdenshetsobermaalopschoolwerderrekeningmeegehouden.Hijmagnamelijk geen koe eten. Ze hebben er ook dingen voor veranderd. Leuk dat er rekeninggehoudenwordtmetzijnthuiscultuur.Zwemmen is een struikelblok. In India leren ze dat niet. Voor hemwas de zwemles eenmarteling.Hijzeiernietveelover.Thuiswerdergoedmeeomgegaan.Hijmoestwelechtmee.Wijhebbennoggeprobeerdomdewoensdagavondtegaanzwemmenomhethemteleren.

73

8.2 Leerkrachten8.2.1 EliseIkgeeflesinBarnum.IkgeefFransinheteerste,tweedeenderdejaaraso.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Hoemeerurenlesperweekhoemeerzichtwedaarophebben.Hetisdanmakkelijkeromdeleerlingentelerenkennen.Ikgeeflesaaneenklasinhetderdejaar.IkgeefdieklasaliederjaarFrans.Henkenikduszeergoed.Zevertellennietveeloverhungevoelens,weloverzichzelfalsikereenopdrachtovergeefofspecifiekevragenstel.Ze zijn het niet gewoon uit zichzelf iets te vertellen en zeker niet als het gaat over hungevoelens.Ikmerkweldatzesnelietszeggenoverhunhuisdierofalseenopaofomaziekis.Alsikmerkdaterietsisenikvraagernaar,danwillenzehetwelvertellen.Hethangtookafvanhunkarakter.Ik weet de gezinssitaties niet van alle leerlingen. Ik kan het wel in de leerlingendossiersopzoeken.Ikweethetnietvanbuiten.Op de overdrachtsklassenraden worden de leerlingen besproken en wordt informatiegegevenoverspecialegevallen.Alswevermoedendatereenprobleemkanzijn,wordtdatindeklassenraadvertelt.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Ik ga er niet op een anderemaniermee om. Elke situatie is voormij evenwaardig. Ik galeerlingenniet anders behandelen.Als ikweetheb vaneenhomogezinof co-ouderschap,behandelikhenopdezelfdemanierenikvinddatjedatzohoorttedoen.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Leerlingen moeten zichzelf voorstellen, binnen het kader van woordenschat. Wij hebbenveel leerlingen die vermelden dat ze leven in een samengesteld gezin. Het wordt loutervermeld.In de klas heb ik nog geen leerlingen gemerkt die er problemen mee hadden, ofopmerkingenovergaven.Ik denkookniet dat leerlingenermoeilijk over doen.Mocht dat toch zo zijn, dan zal datwaarschijnlijkgebeurenbuitenhetgezichtsveldvandeleerkrachten.Ikhebhetgevoeldatergeenopmerkingenoverkomen.Bij een echtscheiding vind ik het somsmoeilijk omdat ze een ouder somsweinig zien, ofomdathetpraktischmoeilijkeris.Ikmerkdathetdanvooraldepapaisdiezeminderzien.Ik toon interesse. Ikprobeeropeenneutralemaniervragentestellenenalsde leerlingeneroverkunnenpraten,ziejedatzezichbetervoelen.

74

Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Administratievanuitdeschoolgebeurtnaarhetopgegevenadres.Rapportenwordenaltijdin tweevoud geprint als dat nodig is. Beide ouders worden uitgenodigd vooroudercontacten.Alszeditwillen,kandatapart.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrahten?

• Weesjezelfalsleerkracht.Weesauthentiek!• Steljezelfindeplaatsvandejongerenene”leerlingen.• Probeerjeintebeeldenhoezijzichvoelen.• Behandelhengelijkengaervanuitdatzegelijkwaardigzijn.• Doegewoon!

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?Nietecht.Ikbenblijdatikbepaaldezakenweet.Zokanikerrekeningmeehouden.Zokwetsikgeenleerlingen.Co-ouderschap:vergeetboekIk vind dat het voor de betrokken leerlingen moeilijk is om zichzelf te organiseren. Zemoetenvaakallesdubbelhebbenenmoeteniedereweekhunvaliesofboekentasmaken.Ikhouerrekeningmeealszeeensietsvergeten.Hetisalmoeilijkomallesgoedteregelen.Jemerktsnelalsleerlingenervanzoudenprofiterenenikhebnognooitgemerktdatzehetdoelbewustdoen.Inboekenishetbeeldwelnogenormclichématig.Nalangereperiode:Wewetenmeestalniethoelangdeechtscheidinggaandeis.Ikblijferrekeningmeehouden.In het eerstemiddelbaar zit een leerlingwaarvan de papa overleden is. Ik heb er inmijnlessennognietovergepraat. Ikdenkdathetwel indelessengodsdienstgebeurtofbijdeklastitularis.Op school wordt vooral gekeken naar het welbevinden van de leerlingen door dezorgbegeleiding.Alszemerkendat leerlingenongelukkigzijnofzichnietgoedvoelen.Danwordtdatdoordeleerkrachtenofklastitularisdoorgegeven.Datwordt eerst besproken in de cel leerlingenbegeleiding.Daarnawordt er besprokenofhetnodigisommetdeleerlinginkwestietespreken.Ikkomincontactmettweeleerlingendieopgroeienineenhomoseksueelgezin.Ikhebnognietgemerktdatzehetermoeilijkmeehebben.Ik heb van een collega wel vernomen dat de ene leerling het ermoeilijkmee heeft. Dieleerlingtoontdatwelniet.Indelesmerkiknietechtdatandereleerlingeneropeenspecialemanieropreageren.Zedoenernormaalover.

75

Mijnblikverandertnietdoorbepaaldegezinssituaties.Hetgaatnietomdegezinssituatiemaarhetgaatomdeleerlingalspersoon.8.2.2 LaurenceenWouterIkbenLaurence.Ikbenafgestudeerdalsleerkrachtwiskundeenfysicain2012.Ikvolgdedebanabazorgverbredingenremediërendleren.IkgeeflesinhetKleinSeminarieinRoeselare.Ik geef de vakken fysica en wetenschappelijk werk. Ik geef halftijds ook STEM. Ik benleerlingenbegeleidstervanhettweedejaar.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Ikkanalleszieninhetleerlingenvolgsysteem.In het begin van het jaar vinden portretterende klassenraden plaats. Hierin wordt debelangrijkste informatiegegeven.Bepaaldegevoeligedingenwordenverteldalsze invloedhebbenophetlesgeven.Nietiedereleerkrachtkomtallesteweten.Deleerlingenbegeleidingendirectiebepalenwaterbesprokenmoetworden.Als leerlingenbegeleidster ken ik meer details. Binnen een moeilijke thuissituatie weet ikspecifiekerwateris.Leerlingen komen meer naar mij als leerlingenbegeleidster. Naar sommige leerkrachtengaanzeook,ditisdandeklastitularis.Leerlingenuitanderejarenkomenook.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Tijdensdelesprobeerikiedereengelijktebehandelen.Ikweetweldatmateriaalmeebrengenvoorsommige leerlingenmoeilijk isendaarhou ikrekeningmee. Ik vraag in klas vaak of iemand er tweeof drie kanmeebrengen, voor hetgevaleriemandietsnietzouhebben.Ikbrengzelfookmateriaalmee.Alseenleerlingwisselendbijbeideoudersverblijfteneenboekvergeetbijdeandereouder,vindikdatnieterg. Ikgeef leerlingenaltijddekansomdevolgendekeerhetboekmeetebrengen.Ikvraagdeleerlingenaltijdwaaromzehetnietbijhebbenenofzehetdevolgendeleswelbijzichkunnenhebben.Tijdensdeleszorgikervoordatdeleerlingkanmeekijkenmetiemandanders.Ikcontroleernadienwelofzemeegenoteerdhebbenenhunboekgoedaangevuldhebben.Alsleerlingenbegeleidsterspreekikbepaaldeleerlingenopschoolwelaan.Alsleerlingenzeggendathetgoedgaat,laatikhenwelgerust.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Inmijnvakkenwordterweinigspecifiekaandachtaanbesteed.Ikschrijfmijncursussenzelf.Daarbij let ikerwelopdatiknietdeheletijdmamaenpapazeg.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Metde leerlingenbegeleidingproberenweomzoweinigmogelijkstereotieptedenkenoppostersbijvoorbeeld.Wesprekenleerlingennietechtpersoonlijkaantenzijwewetendaterproblemenzijnopdespeelplaatsofindeles.

76

Wij spreken af met de leerkrachten. Als er in bepaalde lessen moeilijke onderwerpenworden behandeld, dan weten wij dat. Zo kunnen we er rekening mee houden en deleerlingeninkwestieeenbeetjeinhetoogtehouden.Wijgelovendatgezinssituatiesnietindedoofpotmoetengestokenworden.Alsiemandvandeleerlingenkomt,vragenwewelofzeerkunnenoverpratenmetleerlingen.Weproberendeleerlingenincontacttebrengenmetlotgenoten.Voorsommigewerkthetvoorsommigeniet.Sommigewillenerooknietsoverzeggen.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?

- luisterennaarleerlingen- Signalenproberenoptevangen,ookdesignalenvanandereleerlingen:bv.starenin

derichtingvanandereleerlingen. Bijvoorbeeld: Leerling met twee mama’s kiest ervoor om het niet te melden. Leerlingen kunnen die leerling dan wel viseren. Zo kan je als leerkracht te weten komendatermisschienietsgaandeis.- Leerlingendekansbiedenomhunideetegevenenbepaaldeideeëntedoorprikken.- Als leerlingenwillen pratenmet de leerlingenbegeleiding dan is er een klassenuur

waarbinnen het kan besproken worden. Dat kan ook tijdens het lesuur van deklastitularis.Deleerlingenbegeleidingkanerbijkomen.Tijdensdeverplichtestudieisditookmogelijk,omdatleerlingendanopschoolzijn.

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?Ja,maardanmeestalnietovereenechtscheiding.Datismeeringeburgerddanbijvoorbeeldeenhomoseksueelgezinofcultureleverschillenbinneneengezin.Sommigeleerkrachtenkunnenhierinraaruitdehoekkomenendankanhetverkeerdlopen.De leerling of de klas komt dan soms zeggen dat een leerkracht bepaalde dingen verteldheeft tegen een leerling. Het gebeurt soms dat leerkrachten een grapje maken dat nietslecht bedoeld is. Leerlingen nemen het soms verkeerd op. Ik moet de balans tussenleerlingenen leerkrachtherstellen.Het is soms zoeken.Alshetnodig iswordtdedirectieingeschakeld.Ouderswordenerooksomsbijgehaald.Alsoudersanderstaligzijn,zeggenleerkrachtenbijvoorbeeldvaakdatzegeenoudercontactkunnenvoeren.Datkanechterwelmetdetolkentelefoon.Veleleerkrachtenwillendatnietdoen.Danmoetikalsleerlingenbegeleidsterdeplaatsvandeleerkrachtinnemen.Alsikopdatmomentzelfoudercontactheb,danspringtdedirectiein.Communicatie gebeurt via e-mail naar alle ouders diewerden opgegeven. Erworden ookbrievengegeven,maarallesgebeurtviamail.Voorhetrapportiserdubbelecorrespondentietenzijzezelfzeggendatnietnodigis.Oudercontact kan ook voor beide ouders, ook op verschillende momenten. Sommigeklassenleraren die al veel leerlingen hebben, weigeren het soms wel. Het is dusleerkrachtgebonden.

77

Bij inschrijving:wie is contactpersoon?Wij veronderstellendanwel dat die hoofdpersoonhetdoorgeeft.Alsereenprobleemisvragenweofzezelfdeandereouderverwittigenofalszelieverhebbendatwijdatdoen.Opbrievenstaater:“Geachteouderenvoogd.”Watdoetualseenleerlingbeginttehuilen?Hethangtafvandesituatie.Alsdeleerlingenemotioneelzijn,danvraagikofzeeroverwillenpraten.Alszehuilen,danvraag ikwatde leerlingenzelfwillen. Ik laatdekeuzeaande leerlingenover.Alseenleerlingkwaadwordt,danprobeerikdietekalmeren.Ikvraagwatdeleerlingnodigheeftomtekalmerenenwaarzedathetliefstedoet.Alseenleerlingbeslistomnaarbuitentegaan,dangaikmee.Ikvinddatnormaal.IkbenWouter.Ikbenafgestudeerd in2012. Ikgeef les inhetSint-Lodewijkscollege inBrugge. Ikbenparttimeleerkrachtwiskunde.Ikgeeflesinhetderdeenvierdejaar.Ikbenklastitularisvaneenklasinhetderdejaar.Ikwerkookparttimealsopvoeder.Dathoudtvooraladministratievetakenin.Zestellenaanmijdanookvooralpraktischevragen.Zekomennietechtnaarmijomtepratenoverhoehetmethengaat.Daarvoorgaanzenaardeleerlingenbegeleiding.Er is op school een kern leerlingenbegeleiding. Dat is een groep van mensen die deproblematiekbesprekenmetleerlingen,bijvoorbeeldpestgevallen…Eenopvoederisdusniethetzelfdealseenleerlingenbegeleider.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Ik vind niet dat we er voldoende zicht op hebben. We kunnen wel bepaalde dingen opSmartschool terugvinden, maar niet alles en zeker niet voldoende. We weten of oudersgescheidenzijn,ofoverleden,maarwewetenbijvoorbeeldnietofereenmamaeneenpapais, twee mama’s of twee papa’s. We weten ook niet of er ruzie is tussen de ouders.Zolangergeenproblemenofmoeilijkheden zijn, vind ikhetnietnodig. Er gebeuren somsdingen,waarbijjeachterafdenkt,hadikhetmaargeweten.Mijn leerlingenwetendatzealtijdmogenkomenalszeproblemenhebben.Nuhebikeenmoeilijkeklas.Erzittenéénex-OKAN-leerling,drieanderstaligeleerlingenwaarvanéénzijnvadernogmaarnetoverledenisendaardoorverhuisdisnaarhiervanuitMalta.Deandereanderstalige leerlingen komen uit Polen en Engeland. Er zit in die klas ook een leerlingwaarvandebroereenhersenbloedingheeftgehad.Ikvinddatdeanderstaligeleerlingeninonzeschooleenbeetjeaanhunlotovergelatenworden.Nuzijnzeopschoolwelbezigmethetuitwerkenvaneenbegeleidingsplanvooranderstaligen.Determinologievanmijnvakisvooranderstaligeleerlingenheelmoeilijk.

78

De jongenuitMaltawaarvanzijnpapagestorven is,werdop31augustus ingeschreven. Ikhebdejongenenzijnmamagezien.Ikhebhemdanvertelddathijmekanvertrouwenenhijbijmijterechtkanalserietsis.Ikgahethemwelnietzelfvragen.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Misschien een beetje. Als jeweet dat ze het thuismoeilijk hebben, dan ben jemisschienlakser.Dejongenwaarvandebroereenhersenbloedinghad,wasnietgoedbezig.Deoudersvroegenomhemwattijdenbegriptegeven.Inzulkegevallengaikernietkeihardtegeningaan.Alseenleerlingzijnofhaarboekvergetenis,danzegik:“Proficiat!”engaikverdermetdeles.Datisalseenmopjebedoeld.Alsikdenkdatdeleerlingernietomzalkunnenlachen,danzegikdatzemogenmeekijkenmethunbuur.Ikgeefweinigtotgeenstraf.Alsoudersgescheidenzijn,danspoorikdeleerlingaanomzijnboekmeetebrengenvanafhetmomentdathijkan.Als ik weet dat een leerling bij twee papa’s of twee mama’s opgroeit, dan moet ik dateigenlijknietweten.Datinteresseertmijniet.Alsdeleerlingerzelfnietmeeomkanoferomgepest wordt, danmoetenwe hetwel weten. Het is niet leuk om uit de lucht te vallen.Als ouders gescheiden zijn, of in een scheidingsprocedure zitten, dan vind ik wel dat wemoetenwetenofhetaldannietomeenvechtscheidinggaat.Zulkedingenkunnennamelijkinvloedhebbenopdeleerlingen.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Nee,ikgeefwiskunde.Datismoeilijkdan.Vraagstukkenbeginnenzichaantepassen.Hetmagniettestereotiepzijn.Maarmijkandatabsoluutweinigschelen.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Nietseigenlijk.Iklosveelopmethumor.Alsertweeleerlingenaanhetpratenzijn,danzegikdatzemaarmoetendatennaschool,ookalshetgaatom2jongens.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?

- Humor?Datissomswelgevaarlijkbijmoeilijkesituaties.Danzitjedichtbijdegrens.Is het alsmopje bedoeld?Of komt het kwetsend over?Over ouders ga ik dit nietdoen.

- Alsleerkrachtkunnenwijnietalles.Wijzijngeentherapeuten.Wijkunnennietallesoplossen.

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?Nietecht.Bij ex-OKAN-leerlingen is het wel zo dat oudercontacten niet zo evident zijn. Ik weet alsklastitularis eigenlijk ook niet dat wij recht hebben op een tolk. De directie moet ditmeegeven of het moet in het profiel staan. Dat is heel moeilijk. Wanneer magtolkentelefoon?Directiemoestditallanguitgepluisdhebben.

79

Bijeenechtscheidingishetmogelijkdatdeoudersapartkomen.Maaralszeallemaaldubbelkomen,danduurthetnogveellanger.Ikvinddatalsjesameneenkindgemaakthebt,datjedanmetelkaarmoetkunnenbabbelenalshetomjekindgaat.Ikvinddusookdatzesamennaarhetoudercontactmoetenkomen.Er zijngescheidenoudersdie samenkomenenovereenkomen.Zijdenkenaanhetbelangvanhetkind.Hetkindmaggeenrechterwordendietussenzijnoudersstaat.Gaeensopdegang?Alseenleerlinghuilt,maardeklaszitvol,dankanikhetnietmakenomdeklasteverlaten.Ikkanmijnklasnietzomaaralleenachterlaten.Ik zeg wel tegen een andere leerling dat ze eens moeten meegaan, zodat ze kunnenbekomeneneroverbabbelen.Achterafvraagikwelofhetgaat.Communicatie?Opbrievenstaat:“Geachteouder(s)”.Mailswordennaarbeideoudersgestuurd.Tenzijerbijdeinschrijvingenwerdvermelddatéénvandeoudersgeencontactmeermochthebbenmetdeleerling.OpSmartschoolhebbenbeideouderseenaccount.Hebtunogbedenkingen?Hebbenweditgezieninonzeopleiding?Dat zou in onze basisopleiding moeten zitten. Als leerkracht moet je niet meer alleenlesgeven, er komt tegenwoordig veel meer bij kijken. Daar wordt niet voldoende opingegaan.Hetwordtonsnietaangegevenhoewehetmoetendoen.Delerarenopleidingisnietvoldoendeup-to-date.Veranderingenmoeten,maarhetmoetookergensstoppen.

Laurencereageert:Iedere leerkrachtmoet totop zekerehoogtebegeleidingbieden. Sommigevinden zichzelfdaar niet toe in staat. Dan moeten ze wel weten naar wie ze moeten gaan. Sommigeleerkrachten doen in het geheel niets. Zemoeten leerlingenwel hulpschakels aanbieden.Hetisnietokéalszeditnietdoenendeleerlingenzoaanhunlotoverlaten.In eerste instantie moet je luisteren. Want leerlingen kiezen een leerkracht om mee tepratenomdatzedievertrouwen.Daarnakanjealsleerkrachtvragenaandeleerlingenomteoverleggenmetleerlingenbegeleiding.Er zijnnog teveel leerkrachtendie zich teweinigaantrekkenvanhetwelbevindenenhetgoedvoelenvandeleerlingen.Erwordtteweinigaandachtaanbesteed.Wouterheeftgelijk.Ikvinddaterindebasisopleidingteweinigwordtopingegaan.Daaromdeedikdebanaba.Diebanabaisheelgoedgeorganiseerd.Daarinkrijgenwehetbesefdathetwelbevindenzeerbelangrijkisenkrijgenweooktipsomermeeomtegaan.Ikvinddatenkelevandevakkenuitdebanabaeigenlijkindebasisopleidingzoudenmoetenzitten.

80

8.2.3 BartelDit is het vijfde jaar dat ik lesgeef. Ik geef al vier jaar les in het VTI van Ieper. Ik geefwiskundeenwetenschappen,vanheteerstetothetvierdejaar.Ikbenklastitularisvaneenklasinheteerstejaartso.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Ik vind van wel. In september gaat er voor elke klas een klassenraad door, waar destartsituatiewordt gegeven over leerlingen: zowelmoeilijkheden bij de leerling zelfmaarookhoeditthuisloopt.Insommigegevallenkrijgenweechtdetails:sommigeouderszitten ineenvechtscheiding.Hetgebeurtdateenkindéénvandeoudersnietmeermagzien.Erzittenkinderenoponzeschool die geplaatst zijn en hun ouders niet meermogen zien.We zijn heel goed op dehoogte.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Heelveelrekeninghouikdaarnietmee,inwiskundeenwetenschappenisdatnuooknietechtvanbelang.Alserleerlingennaarmijkomenmetbepaaldeproblemen,speeltdatwelmee.Ik ben klastitularis. Ikmoet dus oudercontactendoen. 9 vande 19 leerlingen inmijn klashebben gescheiden ouders. Daar hou ik dus rekening mee. Ik vraag zoveel mogelijk omsamentekomen,maaralsdatechtnietkan,wordenzeapartuitgenodigd.Alsjeweetdateenleerlingnietmeerbijzijnoudersopgroeit,danbenjebegripvoller.Ikhouerrekeningmeealsleerlingenietsmoetenmeebrengen,ofondertekenen.Ikvoorziezelfmateriaal.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Nee, wel naar praktische zaken toe. Ik zorg zelf voor reservemateriaal. Na enkele wekenmoethetdanwelinordezijn.Jekanmeerruimtegeven,maarhetstoptergens.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Zeweten dat als ze ietswillen vragen of vertellen dat ze altijdmogen en kunnen komenvoor,naensomszelfstijdensdeles.ViaSmartschoolmogenzealtijdvragenomsamentezitten.Hetmoetmeeruitde leerlingzelfkomenomover iets tebabbelen. Ikgahetniet telkensvragen.Nuendanvraagikweleenshoehetgaatendankijkiknaarhunreactie.Elkeleerlingisandersenvereisteenandereaanpak.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?

- Bijonsopschoolloopthetwelgoed.- Uitgebreide informatie die we krijgen in september: zodat we er rekening mee

kunnenhouden.Zodatwewetenvanwaareenbepaaldgedragkomt.- Menselijkzijn!Wezijnallemaalmensenenwehebbenallemaalproblemenduswe

moetenluisterennaarelkaar.

81

- Openopstellennaarleerlingentoe,zodatzeeenbepaaldvertrouweninjehebben.- Jemagnietdebullebakzijnennietalleenjelesaframmelen.Jebentevenhardeen

opvoederenvertrouwenspersoonalsleerkracht.- Bepaalde leerlingen hebben een deel opvoeding gemist door hun thuissituatie dus

wemoetenhenhelpen.

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?Alsoudersonderlingnietovereenkomenoverhetkind,isdatheelmoeilijk.Bv: beslissing totheroriëntering: als oudersdanonderling in ruzie komen,of ruziemakenmethetkinderbij,danisdatongemakkelijk.Jekanjeeralsleerkrachtnietinmoeien.Maarikprobeerhetgesprektochterugtelatenfocussenophetonderwerp.Jekannietveelmeerdoen danmoderator zijn in een gesprek. De oudersmoeten beslissenwat het kindmoetdoen.Jemoetouderssamenbrengenomzototconclusietekomen.Watalseenleerlingbeginttehuilentijdensdeles?Alseen leerlinghuilt, zet ikandere leerlingenaanhetwerk.Danneem ikde leerlingeensmee en vraag ik of ik iets kan doen. Ik vraag of ze eroverwillen praten en indien ze datwillen,wanneer.Ikzaleenleerlingzekernooitinzijneentjebuitenzetten.PraktischezakenOpSmartschoolheeftiedereoudereenaccount!Opbrievenstaat:“Aandeouder(s)vanofaandeverantwoordelijkevan”.Alsdeoudersietsapartmoeteninvullen:“Aanvadervanofaanmoedervan…”.Rekeningenzijngesplitst.Deschool splitstde rekening.Dusbeideouderskrijgeneendeelvanderekening.Vraagstukkenzijnjammergenoegnogheelcliché.Bv:papaenmamagaanopreis.Ikmoetveeldifferentiëren.Ikmaakdusheelwatextraoefeningenenvraagstukken.Hieringa ik afwisselen. Ik zorg dat de vraagstukken dan meer aansluiten bij de tijd en demaatschappij waarin we leven. Ik steek er bijvoorbeeld vreemde namen, alleenstaandeouders,2papa’sen2mama’sin.Ikdenkdatbepaaldeboekendatnognietdoenomdatdittotdiscussiezouleiden.Ermagovergediscussieerdworden.Wijmoetenbepaaldebeeldendoorprikken.8.2.4 VictorIkgeeflesinhetDominiekSavioInstituut,inhetsecundaironderwijs.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Somswelensomsookniet.Erstaatergveel in leerlingendossiersengezienweeenkleinepopulatie in de klas hebben met circa acht leerlingen per groep, worden thuissituatiesduidelijkerdoordeverhalendieverteldwordenonder leerlingen.Tussendeoudersendeleerkrachtstaat invelegevallensteedsdesocialedienstvanzorgalsbuffer.Voorschoolse

82

zaken richten de ouders zich tot ons, maar voor de vele aanvragen van zorgmateriaal,financiëlekwestiesof conflictenwordtde socialedienst ingezet. Zoheeftdezediensteenbeterzichtophetreilenenzeilenbinnendefamilialecontext.Dushebbenwevoldoendezicht?Genoegomeenerggoedschoolsaanboduittebouwen,maar soms teweinigomtekunnen inschattenwaaromeen leerling zich zogedraagt.Welmoet gezegd worden dat bij urgente zaken we meestal per mail op de hoogte gesteldworden door onze ortho of de sociale dienst zodat we vrij up-to-date zijn wat dethuissituatieenhetwelbevindenbetreft.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Nietecht,eigenlijkstaikdaarweinigbijstiltenzijerzicheenprobleemvoordoetdatikkankaderenbinnenzijn/haargezinscontext.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Specifiekals lesonderwerpniet. Iedereenweetvan iedereenofdeoudersgescheidenzijn,alleenwonenofeen relatiehebben.Alseroverhetweekendverteldwordt,begrijpendeleerlingenelkaar.Dehelft vanmijnklasheeftgescheidenouders.Demama isdecentraledraaischijfbinnenhungezin.Depapa’shoorikveelminder.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Ikinformeermebijdesocialedienst,diemeeenupdategeven.Iknoteervrijveeltijdensofnaeengesprekmeteenoudertijdenseenoudercontact.Somsisditnuttig,somsookniet.Ikvinddatuwvraagimpliceertdatalsikbeterinspeelopdegezinsvorm,ikhetkindbeterkanbegeleiden.Ditisnietsteedsjuistdenkik.Sommigejongerenvindenhetneteenontlastingomnietalweergeconfronteerdtewordenmetscheidenofdethuiscontextenhebbenzoopdeschoolmeermentaleruimteomtelerendanzethuiszoudenhebben.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?Praten over de leerlingen met collega’s helpt andere ingangen zien om leerlingenoplossingenaantereikenzodatzeterugofmeeropenstaanomzakenbijteleren.Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?Elkesituatieisandersenmoetindividueelbekekenworden.Ikdenkdatdeoudersookwelbegriphebbendatbuitenstaanderszoalsdelerarennietmeteenopdehoogtezijnvanhetwerkelijke reilen en zeilen binnen het gezin. We kennen de grote lijnen en houden errekeningmee,maar individueel,weeknaweekrekeninghoudenmetelkprobleembinneneen gezin is onmogelijk qua tijdsinvestering. Dus ondervind ik problemen?Niet direct, desocialedienstendeoudershebben(meestal)eengoedecultuurvanpratenenafstemmenopelkaar.8.2.5 MatthijsIk ben Matthijs. Ik geef les in het Klein Seminarie. Ik ben zeven jaar werkzaam en hebondertussenistienscholengewerkt.Ik ben musicoloog. In het Klein Seminarie geef ik filosofie en klank. Ik benleerlingenbegeleidervanhetvierdejaar.

83

We vechten voor meer ruimte voor de leerlingenbegeleiding. Er is veel marge voorverbetering. Verbetering gebeurt ook wel. Alle leerlingenbegeleiders zitten op dezelfdegolflengte.Erisechterweinigtijdofruimteomtepratenmetleerlingen.Er is een intens contact tussen leerlingenbegeleiders onder elkaar zodat doorstroommogelijkis.Detitularisisheteersteaanspreekpunt.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Hetleerlingenadministratiesysteemisveranderd.Vorigjaarwashetheelmakkelijk.Ditjaarkunnenwehetnogvrijgemakkelijkzien.Deberoepenvanouderskunnenwenietmeerzien.Hetzitnietmeerstandaardinhetsysteem.Er vinden portretklassenraden plaats. Als de gezinssituatie recent gewijzigd is of als eenleerlingeremotioneelmeeindewaris,dankrijgtdeklassenraadhettehoren.Hetgebeurtnietvanalleleerlingen.De leerlingenbegeleiding heeft ermeer zicht op.We krijgen een volledige briefing op heteinde van augustus. We beslissen wat gezegd moet worden en wat niet tijdens deportretklassenraad.Eenleerlingmoetdekanskrijgenomzelfonderscheidtemakentussenthuisenschool.Ikkeneenaantalleerlingendieineenzwaarbeladenthuisomgevingleven,alszeaandeschoolpoortkomenwillenzehetgezinvergeten.Danmoetenweerooknietelke week op ingaan. Ik ken concreet van al mijn leerlingen de thuissituatie.Ik ken deconcrete gezinssamenstelling. Ik ben verantwoordelijk voor 150 leerlingen. Degezinssamenstellingkomtdaardoorsomsopdeachtergrond.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Nee, ikdenkdatniet. Ik zounietwetenwaarom. Ikprobeerelke leerling gelijkwaardig tebehandelen.Datiseenrechtvandeleerlingen.Degezinssamenstellingmagnietindewegkomentestaan.Hetmaggeenredenzijnomtediscrimineren.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Ikhebgodsdienstgegeven.Jemoeteropeengoeidemaniermeeomgaan.Het leerplanvangodsdienst iszeerruim. Iedereengeefteropeenanderemanierzinaan.Zekerindeeerstegraad,alshetgaatoverdeidentiteitenontwikkeling,gedragingenindegroep,gezinssituatie…Wanneer leerlingen in twee gezinnen opgroeien geven we de leerlingen soms eenschoolbox. We willen structureel het probleem oplossen. We zoeken samen met deleerlingennaaroplossingen.Erisverplichteavondstudie.Deboekenblijvendusvaakopschool.Dekansisduskleinerdathetprobleemzichstelt.Ikmerkdatervaakheelweinigbegripvooris.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Ikprobeerinvoorbeeldenencasussenzoveelmogelijkverdertedenken.Ikwilnietbinnenheteersteregisterblijven.AlshetovereenkoppelgaatmoethetookkunnengaanovereenJaneneenTom.Datisnogniethetgeval.

84

Erismomenteelookeenwetsvoorsteldathetadministratiefgemakkelijkermoetmakenomtescheiden.Depolitiekvolgthierbijdemaatschappij.Scholenenleerkrachtenmoetendatookdoen.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?

- Wemoeteneenpositiefklasklimaatontwikkelen.- Wemoeten heel gewoon doen,maar danmoet je dat als leerkracht ook gewoon

vinden.- Wemoetenvoelsprietenhebbenenheelbegripvol reageren, zonder tebetuttelen.

Het is aan de leerlingen in kwestie om dat zelf aan te geven, liefst ook zelfprobleemoplossendtedenkeninsamenspraakmetvolwassen.

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?Er zijn leerlingendieemotioneelopener zijndanandere leerlingen.Voormij isdatechtergeen indicatiedat zij het lastigerhebben. Er zijnnamelijkheelwat leerlingendiehetnietzullenvertellenalszeergensmeezitten.Zewillenvaakniettonendatzeemotioneelzijn.Datgaatnietalleenovergezinsvormen,maarookgewoonconflicten.Heelveel leerlingenhebbenersomsookgeenbehoefteaanommethunproblemennaarleerkrachtentegaan.Watdoetualseenleerlingbeginttehuilen?Dathangtervanaf.Meestalvraagikdangewoonofhetzouhelpenomevenmeteenvriendof vriendin naar buiten te gaan.Meestal lukt het dan. Dan ga ik na de les ookwel eenspolsen.Alsikweetdaterthuisietsaandehandis,gaikwelmeerdoorvragen.Zoisereenleerlingdiethuismetveelgeweldtemakenheeft,bijdieleerlinggaikwelmeerdoorvragenalsdiebeginttehuilen.Zakenvanverschillendekaliberskunjenietvergelijken.Meestalzalikdeleerlingeerstevenruimtegevenomopademtekomenendaarnaopeenmeegaandemanierdekansgevenomhunverhaaltedoen.Ikganietkotteren. Ikbendaarinveranderd. Ikdoeditnietmeeromdatdehoofdtaakvaneenschoolonderwijs is.Datkanechteralleenals leerlingenzichgoedvoelen. Ikbengeenpsycholoog.Ikwilluisterenenduidenenhelpen,maarikkanhetnietoplossen.Ikbennietbevoegdomzulkezakentedoen.Incommunicatiestaater:“Besteouder(s)”.Inagendastaater:“Handtekeningouderofvoogd”.Ikvindhetnietwenselijkdatjeinallecommunicatiegaatzeggenouderofvoogd.Ikkenleerlingendiebijgrootouderswonen,datiszekerietsomovernatedenken.Ikvraagmeafofjedanniettestigmatiserenddenkt.Erzijnleerlingendiedaarwelennietvanafzien.Ikdenkdaterdingenzijnwaarleerlingenmeerdoorafzien,dandecommunicatievandeschool.

85

Hetinschrijvingsformulierisstigmatiserend.Erwordtgevraagdnaardenaamvanmamaendenaamvanpapa.Erzoubetergevraagdwordennaarouder1enouder2,denkik.VanafjanuaribeginnenweopSmartschooltewerkenmetco-accounts,zodatbeideoudersopSmartschoolkunnen.Wemoetenerwelnogonsbeleidoveropstellen.Vroeger was er wel een probleem met die co-accounts. Als je namelijk het ene jaarco-account1aandeeneoudergeeftenaccount2aandeandere.Danwashetzodatalsjehethetvolgendejaarperongelukandersdoet,jedeberichtenvanhetvolgendeschooljaarooknogkonzien.Datwiljenatuurlijkniet.Datisnuwelopgelost.Ikdenkweldathetopoudercontactenmogelijkisomopverschillendemomententekomen.Ikherinnermeweldaterleerkrachtenzijndiedaaroverklagen.Erzijnoudersdiewelsamennaarhetoudercontactkomen.Hetisnietdenormdiejekanopleggen,jemoetalsschoolderuimtebieden.In rechtzaken zijnwij heel autonoom. Als een kind geen contactwilmet bijvoorbeeld devader, terwijl er geen contactverbod is, dan zijn wij verplicht om de vader ook tecorresponderen.Leerlingenhebbenrechten,maaroudersook.8.2.6 EllaDitishettweedejaardatiklesgeefinhetKleinSeminarieinRoeselare.Ikgeefgodsdientindederdegraad.Ikgeefookfilosofieinhetzesdejaar.Binnenhetvakgosdienstisimputvande leerlingen heel belangrijk. Leerlingen verwachten meer openheid vangodsdienstleerkrachtendanvanandereleerkrachten. Ikvinddatnieterg.Jekrijgtdanookheelveelvanjeleerlingenterug.Mijntollerantieniveauindeklasishoger,denkik.Zehebbenvaakeventijdnodigommethunbuuraftetoetsenvoorzeietszeggen.Inhoudenleerstofvanhetvakisnietsimpelomveeluitdagingtevoorzien.De leerlingen weten dat ze bij mij terecht kunnen. In godsdienst is wisselwerking heelbelangrijk.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Nietvaniedereen,opSmartschoolkunjehetwelvinden,maarnietallesoveralleleerlingeniseropaanwezig.Erzijneenaantalleerlingendiemijietsvertellen,ofklassenleraarsdiehetaldannietopdeklassenraadbrengen.Ikdenkdatwesowiesonietvoldoendewetenoverleerlingen.Erwordtvaakeenandereredengezochtvoorbepaaldezaken.Ikdenkdathetvoormijnvakbelangrijkisomdatmeerteweten,wantwebesprekenheelpersoonlijkethema’s.Ikmoetwetenwaarikleerlingenaldannietopmagaanspreken.Ikwilgeenmoeilijkesituatiescreëren.Heelveelvanmijnvijfdeshadikvorigjaarinhetvierde.Ikkenhenendebandiseral.Ombepaaldesituatiestevermijden,wiliksomsmeerweten.Ikwilnietonbedoeldietsverkeerdzeggen.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Metdesituatiesdie ikweet,hou ik rekening.Het ismoeilijk teverwoorden. Ikwilhenderustgunnenopschool.Als ikmerkdathetnietgoedgaat,danben ikwelextraalert.Er iséénleerling,waarvanikweetdatdesituatienietoptimaalis.Hijweetnietdatikdatweet.

86

Wehaddeneenseenklasgesprekoverlijden.Ikhebhemnietaangesproken.Alshijnietswilvertellen,danmoethijniet.Ikgaermetvoorzichtigheidmeeom.Alsdeleerlinghetzelfkomtzeggen,danspreekikdeleerlingzelfaan.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Inhetvijfdejaarisereenthemaliefdeenrelaties.Injanuarigeefikdanookeenstukrondhetgezin.Watzijndecriteriavaneengezin?Wanneerisietsgeengezinmeer?Zemoetenerechtovernadenken. Inethiekwordterookgesprokenoverhet feitdatbepaaldemensengeenkinderenkunnenkrijgen.Inmijnonderdeelkomtdatexplicietaanbod.Danmerkjedatsommigen daar nog heel conservatief in zijn. Je moet als leerkracht soms bepaaldeleerlingendrukkenenhenlatenbeseffendatermeerisdanenkelhunmening.Bijalleswaartekstenaanbodkunnenkomen,kaneenleerkrachterwelopletten.Alserineen tekst iets verteld wordt over een gezin, kan je ook eens een niet-traditioneel gezingebruiken.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Ikdoeerheelnormaalover.Ikwilhetnietspecialermakendanhetis.Ikwildatjehetopdegewonemanierkanbehandelen.Ikdenkdatdatbelangrijkis.Tijdensdeleszeieenleerlingdattweemama’softweepapa’sietsmissen.Danbenikerwelopingegaan.Ikvroegofdatechtzois.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?

- Ernormaaloverdoenalsiemandinklaszitmeteenanderegezinssituatie.- Alsalleleerlingenbinneneentraditioneelgezinleven,danookdeandereoptiesop

subtiele manier binnenbrengen. De leerlingen laten beseffen dat anderegezinsvormenooknormaalzijn.

- Als je ziet dat leerlingen er onder lijden of vragen hebben,moet je die leerlingenvragenlatenstellen.Jemoethuneenveiligeruimtegeven.Als jehetals leerkrachtzelf nietweet,moet je de leerling helpen ombij iemand terecht te komen, die ermeeroverweet.

Positiefklasklimaat:

- Ikhebernietbewusttechniekenvoor.- Vanafhetbeginhenmeegevendaterdialoogmoetontstaan.Ikstavooraanniette

doceren.Ikwilwisselwerking.- Stilte kunnen verdragen. Als er geen antwoord komt, geef dan een andere imput,

maarzorgdatzewelkunnennadenken.- Inklasgesprekken leerlingenpersoonlijkaanspreken. Ikhebklassendieerheelveel

deugdvanhebben.Alszezelfvragenomerverderopintegaan,dandoeikdat.Zolerenzeelkaarkennenenappreciërenzeelkaar.

- Beginnenmetschrijfgesprekkenendiedangebruikeninklasgesprekken.Zolerenzeelkaarechtkennen.

- Jemoetwelduidelijkeafsprakenmaken:luisteren,respect,iedereeneigenmening…

87

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?Ikhebnognooitechtextremeproblemenondervonden.Het issomswelzodat jezeevenmoettemperen.Leerlingenduidelijkmakendatzegoedmoetennadenken.Zemoetennogveelleren.Echtgroteproblemenhebiknognietgehad.Vorig jaar had ik in een klas in het vierde jaar een discussie over vluchtelingen. Enkeleleerlingen hadden extreem rechtse reacties. Ik vroeg de leerlingen of ze beseften dat ertwee vluchtelingen in hun klas zitten. Dan was één van hen wel echt geschrokken datiemandinhunklaszodacht.Hetisbelangrijkdatleerlingenalleskunnenbenoemen.Zogaanzebijzichzelfooknadenken.Leerlingbegintehuilen.Watdan?Liefstwilikdieonmiddellijkapartnemen.Ikhebhetnognietveelmeegemaaktdatzedanechtwegwillen.Alshetgebeurt,vraagikofzeevenmeteenvriendofvriendinergensandersnaartoewil.Danpraatikmethennadeles.Alszehuilen,maardeklasreageertgoed,daniseenklasgespreknodig.Ikgaernooitlosover.Alseenleerlinghuiltopschool,isdatvoorheneendrempel.Ikdenkdatdebrievenopschoolbeginnenmet:‘Besteouder,ouders’.Ikvindhetnogheelformeelenklassiek.Ikbenzekerdatleerlingenerbijstilstaan.Zegaandatnietaltijdtonen,maarhetzalhunwel ietsdoen.Ikweetnietofzedaarrekeningmeehoudenopschool.Alszehetnietdoen,moethet.Ikdenkdatdemogelijkheiderisdatoudersapartkomen.Hetwordtookexplicietgezegd.WegebruikenSmartschoolnogmaaréénjaar. Ikgebruikhetvooralalspuntenboek.Hetisnog niet toegankelijk voor ouders. Mocht het zo zijn, dan lijkt het mij logisch dat beideouderseenaccounthebben.Alserietsontbreektbijonsopschoolishetdeaandachtvoorhetwelzijn,hetmentalevandeleerlingen.8.2.7 VeroniqueIkgeeflesinTIHFBrugge.Ikgeefal17jaarles.Ikhebaltijdlesgegeveninhetbso.IkhebookeentijdjeindeOKAN-klaslesgegeven.Ikbennogdezorgcoördinatorvandeschoolgeweest,vervolgcoachinOKANencoördinatieinOKAN.IkhebeendiplomabehaaldvoorNederlands,geschiedenis en godsdient, maar ik geef Nederlands, MAVO en godsdienst. Ik benklastitularisvaneenklasinheteerstejaar.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvandeleerlingen?Meestalwelalsklastitularis,vooraldoordeleerlingenzelf.Leerlingenuit1Bvertellenveel.Zekomenhetuitzichzelfvertellen.Ikgahetnietzelfvragen.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Hethangtervanaf,nietzozeervandegezinsvormmaarwelvandeaandachtdieeenkindvraagt.Alshetgezinnietveelaandachtgeeft,dangeefikmeeraandacht.Ikganietspecifiekandersommetleerlingenuiteenniet-traditioneelgezin.

88

Op oudercontacten kunnen gescheiden ouders wel individueel bij mij komen als ze datwensen.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Indelesgodsdienstgaathetevenoverhetgezinwaarindeleerlingenleven.Deleerlingenkrijgendemogelijkheidomhuneigenmeningtegeven.Deleerlingendenkenernietmeerclichéover.Zevindenhetnietmeerraar.Voordeleerlingenisdatgewoon.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?

- goedluisterennaarleerlingen- Actualiteitbetrekkenvoorzoverdathaalbaaris.Iserietsgebeurd? Hierdoorvertellenleerlingenwatzeervanvindenenleerjehenbeterkennen.

Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?- Hetgevoel gevendatwarmteenveiligheidhetbelangrijkste is.Hendoenbeseffen

dathetnietstemakenheeftmetwiejebent- openheidcreëren- informatiegeven- respecttonen

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?- Ikhebeenseen leerlinggehaddietemakenhadmetgeweld inhetgezin.Datwas

heel extreem.Hetmeisjewasom8uur aanhet klaslokaalmetbloedaanhanden.Papa had mama messteken gegeven. Het meisje en haar broer hadden zichopgeslotenindebadkamerenzijnzodoorhetraamontsnapt.

Watalseenleerlingbegintehuilen?Iktoondatikhetopgemerktheb.Danvraagikapartofhetgaatengeefikaandatikeralsluisterendoorvoordieleerlingben.Ikwachtafwatdeleerlingaangeeft.Ikvraagaltijdalszeiemandheeftommeetepraten.Alsdatnietzois,wilikzekerhelpen.Alsblijktdatdeleerlingnietmeerkanvolgen,zetikderestvandeklasaanhetwerkengaikermeenaarbuiten.Iklaatzenooitalleennaarbuitengaan.PraktischezakenOudershebbenelkeenverschillendeaccountominteloggenopSchoolOnline.Opbrievenstaat:“Besteouder(s)/opvoeder”.Alsleerkrachtmoetjealertzijnofhetkindeengoedwelbevindenheeft,alsdatfoutloopt,kunnenzemindergoedleren.Alsleerkrachtkanjehulpkanalenaanbieden,leerlingenkunnendatvaakzelfniet.Jekanhetnietzelfoplossen.Handboeken?Demeestevandehandboekenzijnnogcliché.Alsereenkindindeklaszit,datnietineentraditioneelgezinopgroeitdandenk ikeraanomdiegezinsvormeens tegebruiken,als zezichnietindeklasbevinden,denkikerminderaan.

89

8.2.8 MiekeDit ishetachtste jaardat ik lesgeef. IkgeefNederlandsenEngels. Ikgeef les inhetvierdejaartsoeninhetvierde,vijfde,zesdeenzevendejaarbso.IkgeefvijfurenEngelsperweeken zestien uren Nederlands. Ik ben klastitularis van een klas in het vierde jaar voeding-verzorging.Alsklastitularishebjeoverhetalgemeeneenbeterebandmetjeklas.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Nietvanalle leerlingen.Vandeextremegevallenweet ikhetwel.Alszenietthuiswonen,danweetjedatwel.Ikweetniethoedegezinnendraaien.Alszenietthuiswonen,ofineeninstellingzittendanishetwelhandigomerrekeningmeetehouden.Nietalleleerlingenlopenermeetekoop,danweetjehetinbepaaldegevallensomste laat.Danwildejehet lievervroegerweten.Bepaaldeonderwerpen,zijnnietaltijdvantoepassing.Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Ikbehandelzenietanders.Ikgeefalleleerlingenevenveelkansen.Alsjeweetdatleerlingenhetthuismoeilijkhebben,danhebjemeerbegrip.Jeziethetmeerdoordevingers.Hetisvoorhennietaltijdmakkelijk.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?InEngelsgaatereendeeltjeover‘thefamily’.Inhetboekstaathettraditionelegezinendegescheidenouders,maarmeerniet.Ikvoegdiezakenerzelfwelaantoe.Datiszekernietinelkjaarhetgeval.Hetistoevallig.De leerlingen geven vaakuit zichzelf aanwat hun ervaringen ermee zijn. Ze gaan er vaakmakkelijkmeeom,alszeineenspecifiekesituatiezitten.Leerlingeninhetbsozijneropenerover.Zegevenhetvaakuitzichzelf.Nognietechtspecifiekeproblemenondervonden.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Zekernietteveelaandachtaanbesteden.Wanteigenlijkiszo’ngezinevenbelangrijk.Alszeerietsoverzeggendanbenikweleenluisterendoor.Aanenekantwel rekenigmeehouden,maarvaakwordthetsneleenexcuus,wantdat isdan vaak voor een volledigeweek. Zemoeten hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Jeprobeerthetweltedoen.Naeentijdweetjewiehetmeentenwiehetalsexcuusgebruikt.Zemogenergeenmisbruikvanmaken.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?

- Toonbegripvoorbepaaldesituatiesmaarzorgervoordatergeenmisbruikvanwordtgemaakt,moeilijkominteschatten. Jemoet jebuikgevoelgebruiken.Bijdeene isdatmetopzet,bijdeandereniet.

- Niet teveel aandacht aan besteden. Zij zijn geen speciaal geval. Ze willen vaakgewoonzijn.

- Toonbegripenluister.

90

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?Ik geef les aan twee leerlingen uit een instelling. Zij staan anders in leven en zijnvolwassener.Zijlachennietmeermetbepaaldezakenwaarleefijdsgenotenwelmeelachen.Zijzijnveelvolwassenerdoorwatzeallemaalalmeemaakten.Watalseenleerlingbegintehuilen?Alszeemotioneelwordenvraagikofzeermetiemandoverkunnenbabbelen,waarschijnlijkbenikdatniet,maarikwilzekerluisteren.Alszenietwillenpraten,vraagikofzeevennaarbuitenwillen.Danvraagikofzewillendatiemandmeegaat.Ikgeefhunautonomieendevolledigvrijekeuze,zodatzehunhartkunnen luchtenalszedatwillen.Latergaikzekergaankijkenofiknogkanhelpen.NadeleswilikhenafleideneneventueelpratenOudercontact:Oudersmogenapartkomenalszeditwillen.Erkruiptwattijdin.Het rapport wordt in tweevoud meegegeven. Wanneer ouders apart komen wordendezelfde zaken gezegd. Leerlingen worden aangespoord om met beide ouders mee tekomennaarhetoudercontact.Hetisvrijblijvend.OpSchoolOnlineheeftiedereeneenaccount;beideoudersendeleerling.Schoolboekenzijnergenswelnogcliché.Als ikdatgevoelhebdanvoeg ikerzelfnog ietsaantoe.8.2.9 WimIk ben in 1981 beginnen lesgeven. Ik geef dus al een 36 jaar les. Ik geef Nederlands enEngels. Vroeger was dat nog in de hogere cyclus. Nu is dat het vierde, vijfde en zesdemiddelbaar.Nugeefikelfurenperweeklesenwerkikvijfurenperweekvoordevakbond.IkgeeflesinhetVMSinRoeselare.Ikgeeflesinhetaso.Ikbenklastitularisvan6EW.Ikziehennooitapart.Ikgeefaltijdlesaanhensamenmeteenandereklas.Datvindikeengemis.Ikkanzenooitevenalleenspreken.Heeftuvoldoendezichtopdegezinssituatiesvanleerlingen?Ik laat de leerlingen nog fiches invullen. Zo kom ik meer over hen te weten. Ik vind datbelangrijk.Ikstelhierinenkelevragen:

• Waarwoonje?• Aantalbroersofzussen?• Hobby’s?Ditvindikbelangrijkomdatikerprobeeropintespelen.Dankunjehuner

eensover aanspreken. Ze appreciërendat je geïnteresseerdbent. Ik benook eensgaankijkennaareenkampioenschapvanéénvandeleerlingen.Alszeeindexamensvandictieofvoordrachtofpianohebben,vraagikofikmagkomenendangaikeenskijken.Zohebjewatcontact.

• contactgegevens

91

• papa+beroepenmama+beroep• broersenzussenmetstudiesofberoep

Datisnietvandeschooluit.Ikkanveelinhetleerlingenvolgsysteemtergvinden,maardatisnietzouitgebreid.Jevindtwelwaarzewonen,welksoortgezin…Gaatuopeenverschillendemanierommetleerlingenuitverschillendegezinsvormen?Ikbenweleenbeetjebegripvollerophetmomentdatzeietsnietbijzichhebbenomdathetnogbijmamaofpapaligt.Ikbenoverhetalgemeenbehoorlijkbegripvol.Zehebbeneenhandboekeneenwerkboek.Zemoetenhetwerkboekbijzichhebben.Hethandboekmoetenzemaarpertweebijzichhebbenvanmij.Ikheberwelnogmeegelachen,danzetikstreepjesophetbord.Ikdoedatechternooit.Ikstrafnietsnel.Soms zeggen leerlingen zelf iets,maar soms zeggen leerlingen er niets over en zetten zegewooneenstreepjebijvader.Danmoetjeaanvoelenhoeverzeopenstaanomerovertevertellen.Ikhebhetalmeegemaaktdatiknaardebegrafenisvandemamaofpapavanéénvanmijnleerlingenmoest. Vorig jaar was er ook een leerling waarvan de papa op sterven lag. Zijmocht haar gsm bijhouden om snel naar het ziekenhuis te kunnen gaan. Dat was eennoodsituatie.Indatjaarishijwelweerveelverbeterd.Alsdatgebeurt,dangaanweeensnaardestilleruimte.Daarrichtenweeenrouwhoekjein.Dan kunnen de leerlingen daar heen gaan om iets te schrijven of samen te zitten en tepraten.Wordterinuwlessensomsaandachtbesteedaandeverschillendegezinsvormen?Nietspecifiek.Hetkomtinsommigethema’swelaanbod.Datismeerindelagerejarenhetgeval,denkik.Gezinnenintekstenzijnheeldivers.VoorEngelswerkikmeteentijdschrift.Daarstaandenieuwereartikelsin.Hetgaatgoedmeemetdemaatschappij.Leerlingenmogenzelfonderwerpenkiezenenzemoetenerzelf lesovergeven.Zekiezeneen artikel en dan hebben we het daarover. Ze mogen stemmen welke artikels hen hetmeestaanspreken.De leerlingen zijn heel zelfstandig. Peergroupteaching vind ik heel sterk. Vanleeftijdsgenoten en collega’s hebben ze alles graag gehoord. Ze vinden ook goed tekst-,beeld-of luistermateriaal.Het isnieuwmateriaal. Zemogenhun lessenwel tijdensde lesvoorbereiden.Zoiservariatie.Hetsluitdussowiesomakkelijkaanbijdeleefwereldvandeleerlingen.Ikvinddatbelangrijk.Hetiswelmoeilijkomdathetdeheletijdnieuwmateriaalis,maarjekomtnietvasttezitteninboekofeenmethode.Watdoetuzelfombeterintespelenomdeverschillendegezinsvormen?Ik zorg dat de leerlingen makkelijk kunnen praten over die onderwerpen. Je moet voordiscussiesopenstaan.Jemoettonenaandeleerlingendatjeopenbent.Heeftueengoeietipvoorandereleerkrachten?

- interessetoneninhen

92

- Jemagnietgewoonjecursusgeven.Jedoetveelmeerdandatalsleerkracht.- Je moet in interactie gaan. Leerlingen voelen dat en dat zorgt voor wederzijds

respect.- Ikhebnognooitinbeginvanjaargezegdwatwelennietmag.Zewetenwelwieik

ben,enwatwelofnietmag.- Jemoethenalsvolwassenenbehandelen.- Jemoetjeinleveninhunpositie.Jemoetempathievertonen.- Jemagnietonmiddelllijkindetegenaanvalgaan.- Jemoetjezelfproberenteblijven.- Jemoetbetrokkenzijnindeklas.Jemoetrondlopenindeklasennietgewoonaanje

bankzitten.- Humorkanwerkenomeenopensfeertecreëren.

Ondervindtusomsproblemenindeomgangmetdeverschillendegezinsvormen?NietechtWatdoetualseenleerlingbeginttehuilen?Alsikmerkdaterietsis,danzegikdatweelkaarnadelesspreken.Zokaniktijdensdelesnognadenkenhoeikhetzalaanpakkenenoplossen.Datzorgtervoordathetgesprekbeteren vlotter verloopt. Ik vraag naar de reden van hun gedrag en emoties. Ik wil een goedluisterendoorzijn.Ikhebaleensleerlingengehaddieopzettelijkwatkattenkwaaduithalentijdensdelesomdatzewetendatdatmijnwerkwijzeis.Zewetendusdatikdannadelesmethenzalpraten.Datisnamelijkvoorveleleerlingeneengrotedrempel.PraktischeschoolzakenDeschoolheefteraangewerktzodatallecommunicatiebijdegoedepersonenterechtkomt.Oudersmogen op verschillendemomenten naar het oudercontact komen. De rekeningenwordennaarbeideoudersgestuurd.Deoudersmoetenwelzelfbepalen,wiewatbetaalt.

93

9 Bibliografie

9.1 WebsitesCavaria. (s.d.). Draagmoederschap. Geraadpleegd op 27 december 2017, ophttps://cavaria.be/draagmoederschap.Cavaria. (s.d.). Adoptie sinds 2006. Geraadpleegd op 27 december 2017, ophttps://cavaria.be/adoptie-sinds-2006.Ensie. (2016, 29 december). Gezin. Geraadpleegd op 10 januari 2018, ophttps://www.ensie.nl/piet-van-der-ploeg/gezin.Klasse.(2016,1januari).Jeleerlingengroeiennietopineentraditioneelgezin.Geraadpleegdop 9 september 2017, op https://www.klasse.be/6952/leerlingen-groeien-niet-op-i-traditioneel-gezinn/.Nederlandse encyclopedie. (s.d.). Gezin. Geraadpleegd op 16 september 2017, ophttp://www.encyclo.nl/begrip/gezin.RegionaleOverleggroepBijzondereJeugdzorg.(s.d.).Begeleidingstehuizen.Geraadpleegdop29december2017,ophttp://www.robj.be/index.php/voorzieningen/begeleidingstehuizen.Van Dale. (2017). Betekenis ‘gezin’. Geraadpleegd op 16 september 2017, ophttp://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/gezin#.WlYH-yPWC8U.Vernooij,F.(2018,1januari).BedrijfseconomischebegrippenmeteenG.Geraadpleegdop10januari2018,ophttps://www.fons-vernooij.nl/bb-site/hoofdg.html.Wikiwoordenboek. (2017, 29 april). Gezin. Geraadpleegd op 16 september 2017, ophttps://nl.wiktionary.org/wiki/gezin.

9.2 BoekenAppeldoorn,B.,Goyens,M.&WillensJ.(2013).Livingtogetherapart:scheidenalspartner,samenlevenalsouders.Tielt:Lannoo.Bollen,D.&Witters,C.(2006).Eenkinduiteenpleeggezininjeklas.Antwerpen:Garant.Boone,I.(2016).Personen-,familie-enfamiliaalvermogensrecht.Leuven:Acco.Bossaerts,B.(2000).Levenineeneenoudergezin.Tielt:UitgeverijLannoo.Brus,A.(2012).Bammam&bamkids,hètbamboek.Nijkerk:UitgeverijvanBrug.

94

Bronselaer, J. (2007). Impact op gedragsproblemen bij kinderen. In VlaamseOverheid.Deimpactvaneen(echt)scheidingopkinderenenex-partners.(p.70-97).Brussel:s.n.Bronselaer, J. (2007). Impactopde sociale relatiesvankinderen. InVlaamseOverheid.Deimpactvaneen(echt)scheidingopkinderenenex-partners.(p.113-129).Brussel:s.n.Carrette, V. (2007). Impact op het psychologische welbevinden van kinderen. In VlaamseOverheid.Deimpactvaneen(echt)scheidingopkinderenenex-partners.(p.38-69).Brussel:s.n.Cavaria.(2013).Kleurbekennen.S.l.:s.n.Colpin, H., DeMunter, A., Kuti, K. & Vandemeulebroecke, L. (2004). Als je er alleen voorstaat.Tielt:UitgeverijLannoo.Corijn,M. (2007). Impactopdeverdererelatie-engezinsvormingbijkinderen. InVlaamseOverheid. De impact van een (echt)scheiding op kinderen en ex-partners. (p. 130-147).Brussel:s.n.Corijn,M.&VanPeer,C.(2013).GezinstransitiesinVlaanderen.Brussel:s.n.Craeynest,K.(2007).Impactophetschoolsfunctionerenvankinderen.InVlaamseOverheid.Deimpactvaneen(echt)scheidingopkinderenenex-partners.(p.98-112).Brussel:s.n.Emmery,K.(2015).Jongmeteenhartvoorfamilie.Tielt:UitgeverijLannoo.Fauquant, A. (2016).Onderwijskunde 5: Focus op pubers.[cursustekst]. Brugge: KatholiekeHogeschoolVIVES.Fauquant,A.(2016).Onderwijskunde5:Omgaanmetmoeilijkegezinssituatiesenspecifieke

moeilijkhedenbijjongeren.[cursustekst].Brugge:KatholiekeHogeschoolVIVES.Fauquant, A. (2016).Onderwijskunde 5: Oplossingsgericht werken.[cursustekst]. Brugge:KatholiekeHogeschoolVIVES.Genijn,K.(2013).Schooltasvolverdriet.Leuven:Acco.Herbert,M.(1996).Echtscheiding.Baarn:UitgeverijIntro.Johnson, R.L.,McCannV.& Zimbardo, P.G. (2013).Psychologie een inleiding. Amsterdam:PearsonBenelux.Knaven,S.(2007).Welkgezinpastbijjou?Haarlem:UitgeverijJ.H.Gottmer.Lodewijckx, E. (2008). Veranderende leefvormen in het Vlaams gewest, 1990 – 2007 (en

2021).Brussel:s.n.

95

Maaskant, A. & Reinders, A. (2013). Pleegkinderen opvoeding, begeleiding en zorg. Tielt:LannooCampus.Michielsen,D.(2005).Wennen&hechten.Amsterdam:UitgeverijSWP.Nagel,Y.(2006).Co-ouderschap.Hetbestevantweeouders.Baarn:UitgeverijDeKern.PleegzorgVlaanderen(2016).Registratierapport2016.Leuven:PleegzorgVlaanderen.Put,E.(2004).2oudersapart.Tielt:UitgeverijLannoo.Welscher,M. (2012).Adoptiepubers.Gesprekkenmetpubersenouders.Nijkerk:UitgeverijvanBrug.Willemse,A.(2004).Elkedagispleegzorgdag.Tielt:UitgeverijLannoo.Wolfs,R.(2008).Deadoptiedialoog.Amsterdam:UitgeverijSWP.

9.3 AudiovisuelebronnenColumbus,C.(regie).(1993,24november).Mrs.Doubtfire.[Dvd].LosAngeles:20thCenturyFox.Karrewiet.(verslaggeving).(2017,18november).DeweekvanKarrewiet.[tv-uitzending].Brussel:VRT,Ketnet.

Hoe kunnen leerkrachten inspelen op de verschillende ... · Door de openheid van deze leerlingen,...

Documents

Transcript of Hoe kunnen leerkrachten inspelen op de verschillende ... · Door de openheid van deze leerlingen,...