HOE KINDEREN MOTIVEREN OM

VIA ACTIEF TRANSPORT NAAR

SCHOOL TE KOMEN? EEN EXPERIMENTELE STUDIE NAAR DE ROL VAN

AUTONOME VERSUS GECONTROLEERDE MOTIVATIE

Aantal woorden: 18769

Merel Dutry Studentennummer: 01405876

Promotor(en): Prof. dr. Wim Beyers

Begeleidster: Nele Laporte

Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de psychologie

(bedrijfspsychologie en personeelsbeleid)

Academiejaar: 2018 - 2019

Voor deze masterproef werd in de opzet van het experiment en de dataverzameling

samengewerkt met Alison Stoica (01507853) en Lotte Meesschaert (01501253). Hierdoor

is er enige overlap mogelijk in de inleiding en methode. De tekst van deze masterproef

inclusief de onderzoeksvragen, het uitgevoerde kwantitatieve onderzoek en de

uitgevoerde analyses zijn echter individueel en kwamen in overleg met de promotor tot

stand.

Dankwoord

Eerst en vooral zou ik graag mijn promotor, Wim Beyers, willen bedanken voor

de goede begeleiding bij deze masterproef. Bedankt om mij goed op te volgen,

constructieve feedback te geven en hulp te bieden waar nodig en om daarbij toch

voldoende vrijheid te bieden waardoor ik op die manier een mooi leerproces kon

doorlopen. Als tweede zou ik graag mijn begeleidster Nele Laporte bedanken voor de

inhoudelijke steun bij de uitwerking van de workshops. Ook zou ik graag professor

Soenens en Vansteenkiste bedanken voor de inzichten die ze mij hebben meegegeven met

betrekking tot de discussie. Verder zou ik ook graag mijn collega-studenten Lotte

Meesschaert en Alison Stoica bedanken, die samen met mij het onderzoek uitvoerden.

Bedankt voor de vlotte samenwerking, naar mijn mening waren we een topteam.

Vervolgens zou ik graag de deelnemende scholen in Bredene bedanken. De

directeurs die instemden dat hun school hieraan zou meewerken en de leerkrachten die

het project nauwgezet opvolgden en vlot meewerkten in het algemeen, ondanks we weten

dat leerkrachten sowieso al een druk programma hebben. In het bijzonder zou ik graag de

leerlingen bedanken, zonder wie het niet mogelijk was geweest om dit onderzoek tot stand

te brengen. Natuurlijk ook een dankjewel aan hun ouders omdat zij instemden met

deelname van hun kinderen en omdat ze ook zelf een vragenlijst invulden.

Als laatste zou ik ook graag mijn familie en vrienden bedanken. Mijn mama die

me de dingen weer helder liet zien, toen ik door het bos de bomen even niet meer zag en

mijn papa die erop toezag dat ik mezelf niet verloor. Mijn tante Lieve die de tijd en energie

vond om mijn masterproef te overlezen. Mijn vriendinnen Liese, Jozefien en Elke met

wie ik mijn zorgen over de masterproef kon delen en die ook altijd met een oplossing

klaarstonden. Liese wil ik graag nog even in het bijzonder bedanken omdat ze de tijd en

energie kon vrijmaken om met mij een hele dag mee te gaan naar Bredene om de

workshops te helpen begeleiden. Als laatste wil ik graag mijn vriend Sam bedanken, mijn

beste vriend sinds dag één op de universiteit. Met betrekking tot deze masterproef wil ik

hem bedanken dat hij het zag zitten om een hele dag mee te gaan naar Bredene om de

workshops te helpen begeleiden.

Abstract

In deze masterproef wordt onderzocht hoe kinderen gemotiveerd kunnen worden om via

actief transport naar school te komen. Met de Zelf-Determinatie Theorie als theoretische

basis werden drie verschillende condities opgezet. In een eerste conditie werd getracht

om de autonome motivatie voor actief transport te stimuleren via workshops, in een

tweede conditie werd getracht om de gecontroleerde motivatie te stimuleren via een

beloningssysteem en in een derde conditie werden workshops en beloningen

gecombineerd. Centrale onderzoeksvragen waren: Is een autonomie-ondersteunde

omgeving de beste manier om autonome motivatie voor actief transport bij kinderen te

stimuleren? Maken kinderen met meer autonome motivatie meer gebruik van actief

transport? Rapporteren kinderen met meer autonome motivatie positievere gevoelens

tijdens actief transport? 128 kinderen en ouders uit drie basisscholen in Bredene namen

deel aan dit onderzoek. Aan de hand van een set MANCOVAs werden de concrete

hypotheses getoetst. De belangrijkste resultaten waren dat een gecombineerde aanpak tot

meer positieve gevoelens en autonome motivatie leidde dan de twee andere condities, dat

een aanpak met enkel een beloningssysteem een gelijkaardige toename in actief transport

veroorzaakte als een gecombineerde aanpak, maar dat zo’n aanpak wel gepaard ging met

een daling in positieve gevoelens, en dat meer autonome motivatie meer positieve

gevoelens en actief transport voorspelde. Op basis van deze masterproef kunnen we

stellen dat het een goed idee is om te werken met collectieve beloning in combinatie met

autonomie-ondersteunende workshops. Zo stijgt de kans dat kinderen zullen kiezen voor

actief transport en dat hun innerlijke beleving zal stroken met dit gedrag.

Inhoudstafel

Inleiding 1

Zelf-Determinatie Theorie en Motivatie 3

Motivatie en Persoonlijk Functioneren 6

Beloning als motivator om te fietsen 9

Autonome motivatie om te fietsen 11

Gecombineerde motieven om te fietsen 13

Huidig Onderzoek 15

Methode 19

Participanten 19

Opzet en Procedure 20

Stimulatie van autonome motivatie 22

Stimulatie van gecontroleerde motivatie 24

Metingen 25

Achtergrondvariabelen 25

Motivatie 26

Ervaren gevoelens tijdens actief transport 27

Transport naar school 28

Cross-situationele transfer van actief transport 28

Resultaten 30

Preliminaire Analyses 30

Hypothese 1: Effecten van Conditie op Motivatie van Kinderen en

Ervaren Gevoelens

32

Hypothese 2: Effecten van Conditie op Actief Transport 33

Hypothese 3: Verbanden tussen Motivatie van Kinderen en Actief

Transport en Ervaren Gevoelens

34

Discussie 36

Effecten van Conditie op Motivatie van Kinderen en Ervaren Gevoelens 36

Effecten van Conditie op Actief Transport 37

Verbanden tussen Motivatie van Kinderen en Actief Transport en

Ervaren Gevoelens

39

Sterktes 41

Beperkingen 41

Suggesties voor Toekomstig Onderzoek 43

Theoretische Implicaties 44

Praktische Implicaties 45

Algemene Conclusie 45

Referenties 46

Bijlagen 54

1

Inleiding

Ongeveer een kwart van de Vlaamse kinderen (27.8%) gaat met de auto naar

school (De Standaard, 2017). Dat is twee procent meer in vergelijking met tien jaar

geleden. De auto is daarmee bijna even populair als de fiets, ook al blijft de fiets iets

populairder (28.5%). 13.5% van de kinderen gaat met de tram, de bus of de metro en

slechts 10% gaat te voet (Karrewiet, 2017). Zelfs bij heel korte afstanden wordt vaak voor

de auto gekozen, uit gemak of uit angst voor een ongeval (De Standaard, 2014). Die angst

is niet volledig onterecht: kinderen hebben meer risico op een ongeval en ernstige letsels

wanneer ze fietsen of wandelen dan wanneer ze als passagier in de auto zitten (Staes,

2014). Een kanttekening hierbij is echter noodzakelijk. Hoe langer je je kind weghoudt

uit het verkeer, hoe onzekerder het zich waarschijnlijk zal voelen tussen al die auto’s.

Bovendien is er maar één manier om fiets- en verkeersvaardig te worden, en dat is het zo

veel mogelijk doen. Eveneens blijkt uit onderzoek dat onervaren en minder bekwame

kinderen veel meer ongevallen hebben in vergelijking met ervaren kinderen, ondanks het

feit dat onervaren kinderen zich veel minder in het verkeer begeven (Trapp et al., 2011).

Dit toont aan hoe belangrijk het is om vroeg genoeg met fietsen te beginnen: als kinderen

van jongs af aan veilig leren fietsen, zijn ze voorbereid om zich later op een veilige manier

autonoom in het verkeer te begeven.

Actief transport (dit gaat zowel over fietsen als stappen) is essentieel voor de

ontwikkeling van de verkeersvaardigheid van een kind, maar actief transport heeft ook

tal van voordelen op andere vlakken. Het leidt niet alleen tot een vermindering in

luchtvervuiling, lawaaioverlast en verkeersbelasting, ook heeft het positieve effecten op

de persoonlijke gezondheid van de fietser of stapper (Mueller et al., 2015). Dit komt

omdat actief transport leidt tot een verhoging van de totale fysieke activiteit en fitheid.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (2019) zouden kinderen (ouder dan

vijf) en adolescenten minimum 60 minuten per dag matig tot intens fysiek actief moeten

zijn. Uit het rapport van Wijtzes et al. (2016) blijkt dat slechts zeven procent van de 6-

tot 9- jarigen en twee procent van de 10- tot 17- jarigen deze norm behalen. Het is dus

geen overbodige zaak om fysieke activiteit te stimuleren. Aangezien actief transport kan

bijdragen aan het totale niveau van fysieke activiteit, is het stimuleren van actief transp