Hoe bericht het NOS Journaal over de multiculturele ... Fatima Akgul.pdf · mensen is Huub Evers,...
Transcript of Hoe bericht het NOS Journaal over de multiculturele ... Fatima Akgul.pdf · mensen is Huub Evers,...
1
Hoe bericht het NOS Journaal over de multiculturele
samenleving
Naam: Fatima Akgul Studentnummer: 2060909
Onderwerp: Hoe bericht het NOS Journaal over de multiculturele samenleving?
Docent: Cindy van Summeren & Malou Willemars Opleiding: Fontys Hogeschool voor Journalistiek
Datum: april 2009
2
Inhoudsopgave pag.
1. Probleemstelling
1.1. Aanleiding: keuze van het onderwerp 3 1.2. Centrale vraagstelling 4 1.3. Deelvragen 4
1.4. Begripsbepalingen 5 1.5. Plan van aanpak 7
2. Literatuuronderzoek 2.1. Eerdere onderzoeken 8
2.2. Beeldvorming media 11 2.3. Aanbevelingen Migranten en Media 14
2.4. Samenvatting 18 3. Wat voor een journalistieke organisatie is de NOS?
3.1. Taken als onderdeel van de publieke omroep 20 3.2. Overheidsbeleid media en minderheden 21
3.3. Maatschappelijke verantwoordelijkheid 24 3.4. De NOS code en de richtlijnen van het NOS Journaal 25
3.5. Samenvatting 28 4. Inhoudsanalyse NOS Journaal
4.1. Frequentie berichtgeving 31 4.2. Inhoud nieuwsfeit 33
4.3. Inhoud berichtgeving 36 4.4. Conclusie analyse 37
5. Veldonderzoek Deskundigen en journalisten aan het woord a.d.h.v. analyse 39
6 Reflectie en aanbevelingen 6.1. Conclusie en eigen visie 44
6.2. Aanbevelingen 46
7. Literatuurlijst 48 Bijlage
Mailwisseling Hans Laroes 49 Artikel in de Volkskrant 50
Analyse uitzendingen 51 Interview Wasif Shadid 86 Interview Huub Evers 88
Interview Giselle van Cann 94
3
Hoofdstuk 1 Probleemstelling
1.1 Aanleiding keuze onderwerp
Tijdens mijn stage bij het Brabants Dagblad kregen we een e-mail van een jongerenmedewerkster uit Heusden. Zij wilde aandacht voor de Turkse en
Marokkaanse jongeren in Heusden die op eigen initiatief een oplossing hadden gevonden voor het hangjongerenprobleem in het dorp. Ze gingen in het
buurthuis gezamenlijk voetballen in plaats van buiten rond te hangen. Dit deden ze omdat ze niet langer te boek wilden staan als hangjongeren. De jongerenmedewerkster gaf in haar mail aan dat het belangrijk was om aandacht
te schenken aan deze goede ontwikkeling, omdat deze jongeren vaak negatief worden neergezet in de media. Er moest volgens haar ook aandacht zijn voor
positieve ontwikkelingen. Ik was het hier helemaal mee eens en na overleg met mijn praktijkbegeleider ben ik op pad gegaan om met die jongeren te praten. Tijdens het gesprek zei één van die jongens: “In de media worden allochtone
jongeren altijd negatief neergezet. Er is alleen aandacht voor ons als er weer eens problemen zijn. Terwijl we, zoals u kunt zien, ook positieve dingen doen. Ik
ben blij dat u hierover gaat schrijven. Dan is er tenminste een keer positief nieuws over ons.” Dit bleef lange tijd in mijn hoofd hangen. De kreet: we worden
altijd negatief afgebeeld in de media was voor mij niet onbekend. Doordat ik zelf van Turkse komaf ben en deel uitmaak van de multiculturele samenleving, wist ik dat deze gedachte onder meer allochtonen leefde. Alleen of dit overeenkwam
met de werkelijkheid moest ik nog onderzoeken. Tijdens de leereenheid Onderzoek die ik op school volgde, kreeg ik hier de
gelegenheid voor. We moesten tijdens deze leereenheid een onderzoek doen naar de berichtgeving over de multiculturele samenleving in de verschillende media. De aanleiding voor dit onderzoek was dat de Wasif Shadid, hoogleraar
Interculturele Communicatie, op diverse internetfora1 verkondigt dat de berichtgeving in de Nederlandse media over de multiculturele samenleving
vrijwel altijd negatief is. De allochtone Nederlanders zouden volgens hem nooit op een positieve manier in het nieuws komen. Deze stelling sterkt het gedachtegoed van veel allochtonen die er ook zo over denken. Er zijn echter ook
mensen die het niet helemaal met Shadid eens zijn en de berichtgeving over allochtonen niet zo negatief vinden zoals Shadid dat beweert. Eén van die
mensen is Huub Evers, lector Interculturaliteit en journalistieke kwaliteit, aan de Fontys Hogeschool voor Journalistiek. Hij is van mening dat er over de multiculturele samenleving niet negatiever wordt bericht in de Nederlandse
media dan over andere zaken.2 Maar wie heeft er nu gelijk? Is de berichtgeving in de Nederlandse media over de multiculturele samenleving echt zo negatief of
is dat enkel het beeld dat allochtonen hebben over de Nederlandse media. Daarom lijkt het mij, als beginnend journalist van Turkse afkomst, relevant te onderzoeken of de berichtgeving over de multiculturele samenleving echt zo
negatief is als Shadid beweert. Om hier een uitspraak over te doen, zou ik alle Nederlandse media moeten raadplegen. Dit is helaas onmogelijk gezien de tijd
die ik heb voor het schrijven van mijn reflectieverslag. Daarom richt ik me alleen op het NOS Journaal, omdat dit nieuwsprogramma volgens de statistieken het
1 http://interculturelecommunicatie.com/shadid/nieuwsmanipulatie-in-de-media-de-burka-als-onderwerp/(2008)
geraadpleegd op: 23 februari 2009 2 http://www.zinfo.nl/zinfo/2007/11/draagt-de-media.html?cid=90967468#comment-90967468 geraadpleegd op:
23 februari 2009
4
hoogste aantal kijkers trekt van alle nieuwsprogramma‟s (SKO, 2008). Ook is de
NOS een journalistieke organisatie die onder de publieke omroep valt en heeft daarom een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Hier kom ik op terug in
hoofdstuk 3. Tijdens de leereenheid Onderzoek had Huub Evers een stelling geformuleerd die de mening van Shadid weergeeft. De stelling luidt: wanneer de multiculturele samenleving in het nieuws komt is dit vrijwel altijd negatief, in
verband met criminaliteit, gebrekkige integratie of andere problemen. Aan de hand van deze stelling ga ik kijken of dit ook geldt voor de berichtgeving van het
NOS Journaal. Met dit onderzoek moet duidelijk worden hoe het NOS Journaal bericht over de multiculturele samenleving.
1.2 Centrale vraagstelling:
Hoe positief of negatief bericht het NOS Journaal over de multiculturele samenleving in Nederland?
Journalistieke relevantie: Er is al langere tijd een discussie gaande over de berichtgeving over de
multiculturele samenleving. Er zijn ook diverse onderzoeken op dit gebied gedaan door middel van media-analyse (zie hoofdstuk 2). Maar hoe gaat een
journalistieke organisatie als het NOS Journaal, dat een onderdeel vormt van de publieke omroep, hiermee om? Houden journalisten bij het journaal er rekening mee dat de berichtgeving over de multiculturele samenleving genuanceerd is en
dat het journaal een goede afspiegeling is van de multiculturele samenleving?Of is de berichtgeving eenzijdig en staat het alleen in verband met problemen en
gebreken van de etnische minderheden? Maatschappelijke relevantie:
We leven in een multiculturele samenleving. Er leven in Nederland in totaal 1.765.7303 allochtonen. Het journaal moet dus bij de afspiegeling van de
Nederlandse samenleving ook rekening houden met deze groep mensen. Veel allochtonen zullen het journaal volgen en een mening hebben over de berichtgeving over hen. Als je als medium een brede groep wilt aanspreken, is
het belangrijk dat allochtonen zich kunnen herkennen in de berichtgeving.4 Een eenzijdige (negatieve) berichtgeving kan ertoe leiden dat allochtonen niet langer
kijken naar het journaal en het vertrouwen van hen in het Nederlandse media afneemt.
1.3 Deelvragen
1. Wat is er uit eerdere onderzoeken al bekend over de berichtgeving in de
Nederlandse media over de multiculturele samenleving?
2. Wat voor een journalistieke organisatie is de NOS? 3. Hoe vaak is er in de periode december 2008 – maart 2009 in het NOS
Journaal van 20.00 uur bericht over de multiculturele samenleving?
3CBS Statline, Kerncijfers Allochtonenprognose 2008,
http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=71877NED&D1=a&D2=a&HD=081219-
0659&HDR=T&STB=G1 geraadpleegd op 23 februari 2009 4 Bink, S. (2004), Media en Minderheden in Nederland, p.2
5
4. Hoe is er in de periode december 2008 – februari 2009 in het NOS
Journaal bericht over de multiculturele samenleving? 5. Hoe denken deskundigen over de berichtgeving van het NOS Journaal over
de multiculturele samenleving aan de hand van mijn analyse? 1.4 Begripsbepaling
Multiculturele samenleving:
Ik zou multiculturele samenleving willen definiëren als:
Meerdere culturen, die in een land naast elkaar leven op basis van gelijkwaardigheid en met behoud van de eigen cultuur. 5
Er wonen in Nederland mensen van heel veel verschillende culturen bij elkaar. De „multiculturele samenleving‟ is een breed begrip waar veel groepen in
Nederland onder vallen. In mijn onderzoek heeft het begrip multiculturele samenleving betrekking op de volgende etnische groepen in Nederland:
Marokkanen, Turken, Surinamers en Antilianen (ik noem het in mijn onderzoek voor het gemak de MTSA-groep). Dit omdat deze vier groepen volgens het
Centraal Bureau voor Statistiek (CBS)6 de grootste groep immigranten vormen in Nederland. Ook neem ik in mijn onderzoek de aanduiding moslim(s) mee omdat ik het gevoel heb dat de islam bijna altijd wordt geassocieerd met Marokkanen
en Turken in Nederland. Dit terwijl niet iedere Marokkaan of Turk per definitie de islam aanhangt. 7 Verder neem ik ook items mee waarbij wordt gesproken over
allochtonen maar waar ik aan de hand van beeld duidelijk kan zien (door taal, context etc.) dat het gaat om mijn onderzoeksgroep.
In mijn onderzoek gebruik ik ook de termen ‟etnische minderheden‟ en ‟allochtonen‟, omdat deze termen ook worden gebruikt voor mensen met een
niet- westerse afkomst. Allochtoon:
Allochtonen zijn alle personen die in Nederland wonen die, of niet in Nederland geboren zijn, of tenminste één ouder hebben die niet in Nederland is geboren. 8
Niet- westerse allochtoon: Tot de niet-westerse Allochtonen behoren de allochtonen uit Turkije, Afrika,
Latijns- Amerika en Azië, met uitzondering voor Indonesië en Japan9
5Definitie multiculturele samenleving http://www.hollanddoc.nl/dossiers/34436715/ geraadpleegd op: 23
februari 2009 6 CBS Statline, Bevolking naar herkomstgroepering en generatie 2008,
http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=70751ned&D1=1-4,6-
7&D2=1,128,143,206,223,245-246&D3=a&D4=l&HD=080331-1056&HDR=G3,T&STB=G2,G1
geraadpleegd op 23 februari 2009 7 Van Helden, P.E. 2005, Framing islam, Afstudeerscriptie
8 Sterk, G. (2000), p. 107
9 Definitie niet westerse Allochtoon: http://www.art1.nl/artikel/1376-De_definitie_van_allochtoon geraadpleegd op 20 april
2009
6
Etnische minderheden:
Omschrijving voor een groep die zich onderscheidt vanwege cultuur, taal en
godsdienst. 10 In mijn onderzoek omvat de term ‟etnische minderheden‟ de groepen: Marokkanen, Turken, Surinamers en Antilianen.
Positieve berichtgeving:
Het is moeilijk om een eenduidige definitie te geven van „positieve berichtgeving‟. Dat kan per persoon verschillen. Echter moet ik voordat ik aan mijn onderzoek begin voor mijzelf helder hebben wat ik onder positief nieuws
versta. Ik heb het in mijn onderzoek over positieve berichtgeving als er over de bovenstaande groeperingen (Marokkanen, Turken, Surinamers en Antillianen)
wordt bericht over ontwikkelingen die op een positieve manier bijdragen aan de maatschappij. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan berichtgeving over succesvolle allochtone voetballers, zangers, ondernemers, politici, rolmodellen
etc. Ook het hogere opleidingsniveau van steeds meer allochtone jongeren is hier een goed voorbeeld van.
Negatieve berichtgeving:
Een berichtgeving is voor mij negatief als de bovenstaande groeperingen (MTSA- groep) in verband worden gebracht met criminaliteit, gebrekkige integratie en
andere problemen die op een negatieve manier bijdragen aan de maatschappij. Hierbij kunnen we bijvoorbeeld denken aan Marokkaanse jongeren die voor
onrust in hun buurt zorgen of Antillianen die neergezet worden als criminelen. Ik ga hierbij ook kijken of er in de berichtgeving een (negatief) oordeel wordt uitgesproken over de betreffende groep of persoon.
Neutrale berichtgeving:
Sommige berichten over allochtonen zijn niet echt van positieve of negatieve aard, maar zijn meer een beschrijving. Om een voorbeeld te geven: als er wordt
vermeld dat voor de moslims de ramadan weer is begonnen, is dit een vermelding van een gebeurtenis. Het heeft dan niks te maken met positieve of
negatieve ontwikkelingen en/of problemen. In hoofdstuk 4 ga ik de items die gaan over de multiculturele samenleving
analyseren en indelen bij positief, negatief en neutraal. Dan wordt het duidelijker waar ik op doel als ik het heb over positieve, negatieve of neutrale berichtgeving.
Verder ga ik ook de nieuwsfeiten onderverdelen in positief, negatief of neutraal. Een nieuwsfeit kan immers negatief zijn, maar de berichtgeving daarover weer neutraal. Geweld is bijvoorbeeld negatief nieuws, maar de berichtgeving over het
geweld kan neutraal zijn.
10
Sterk, G. (2000), p. 107
7
1.5 Plan van aanpak
Om me te verdiepen in het onderwerp, ga ik in hoofdstuk 2 een
literatuuronderzoek doen. Ik ga kijken wat er al uit eerdere onderzoeken bekend is over de berichtgeving in de Nederlandse media over de multiculturele samenleving. Hierbij ga ik breder kijken dan mijn eigen onderzoek. Dus hier
neem ik niet alleen het NOS Journaal mee, maar kijk ik ook naar onderzoeken die zijn gedaan op het gebied van andere media. Ook ga ik in dit hoofdstuk
kijken wat negatieve berichtgeving betekent voor de beeldvorming over de multiculturele samenleving van mensen. In hoofdstuk drie ga ik bekijken wat voor een journalistieke organisatie de NOS
is. Het lijkt me relevant als ik eerst een duidelijk beeld schets van de journalistieke organisatie die ik als medium heb gekozen voor mijn onderzoek.
Hierbij ga ik in op de taken van de NOS als publieke omroep. Verder ga ik bekijken wat voor richtlijnen de journalisten bij de NOS hanteren op de redactie als het gaat om de berichtgeving over de multiculturele samenleving. Ook ga ik
naar het overheidbeleid ten aanzien van media en minderheden kijken en het hebben over de maatschappelijke verantwoordelijkheid die de publieke omroep
heeft. Voor hoofdstuk vier ga ik de uitzendingen van het NOS Journaal van 20.00 uur
voor de periode van drie maanden (1 december 2008 t/m 30 februari 2009) terugkijken. Hierbij selecteer ik alle items die gaan over mijn onderzoeksgroep (Marokkanen, Turken, Antillianen, Surinamers en moslims). Buitenlandse items
worden hierbij niet meegenomen, omdat mijn onderzoek gaat over de berichtgeving van de Nederlandse multiculturele samenleving. In hoofdstuk vier
geef ik als eerste de frequentie van de nieuwsfeiten over mijn onderzoeksgroep weer. Ik ga de nieuwsfeiten indelen bij negatief, positief en neutraal. Daarna ga ik de inhoud van de berichtgeving analyseren en die vervolgens ook
onderverdelen in positieve, negatieve of neutrale berichtgeving. In hoofdstuk vijf ga ik mijn in kaart gebrachte bevindingen voorleggen aan drie
deskundigen:
1. Washif Shadid, hoogleraar in Interculturele Communicatie, die vindt dat
over de multiculturele samenleving vrijwel altijd negatief bericht wordt.
2. Huub Evers, lector Interculturaliteit en journalistieke kwaliteit en docent media-ethiek aan de Fontys Hogeschool voor Journalistiek in Tilburg. Hij is het niet eens met de stelling van dhr. Shadid.
3. Hans Laroes, hoofdredacteur van het NOS Journaal.
De interviews met de bovenstaande interviewkandidaten ga ik vervolgens samenvoegen. Hieruit moet blijken hoe zij denken over de berichtgeving van het
NOS journaal over de multiculturele samenleving aan de hand van mijn bevindingen. Ook ga ik kijken op welke punten ze het eens of oneens zijn met
elkaar over de berichtgeving van het NOS Journaal over de multiculturele samenleving.
Tenslotte ga ik in hoofdstuk zes een conclusie trekken aan de hand van mijn inhoudsanalyse en veldonderzoek. Verder geef ik aanbevelingen voor een verder
onderzoek en voor de journalisten van het NOS Journaal.
8
Hoofdstuk 2 Literatuuronderzoek
In dit hoofdstuk ga ik als eerst kort terugblikken op de onderzoeken die al
gedaan zijn naar de berichtgeving over de multiculturele samenleving. Daarna ga ik beschrijven wat negatieve berichtgeving kan betekenen voor de beeldvorming van mensen over de multiculturele samenleving. Ook ga ik de aanbevelingen die
het ondertussen opgeheven bureau Migranten en Media heeft opgesteld voor de journalisten bespreken.
2.1 Eerdere onderzoeken
Van Emmerik-Levelt en Teulings De kritiek op de manier waarop media berichten over allochtonen is zeker niet
iets is van de laatste tijd. Het onderzoek naar de berichtgeving over etnische minderheden in onze samenleving begon al in de jaren ‟60 met de komst van de gastarbeiders. Het eerste Nederlandse onderzoek naar de berichtgeving over
etnische minderheden dateert dan ook uit 1967. In het onderzoek „Buitenlandse Arbeiders in Nederland‟ deden Van Emmerik-Levelt en Teulings onderzoek naar
de specifieke relatie tussen media, beeldvorming en allochtone Nederlanders. Zij onderzochten welke thema‟s omtrent de „buitenlandse arbeiders‟ voorkwamen in
de regionale en landelijke dagbladen en bladen van werkgevers en werknemersorganisatie in het jaar 1965. De auteurs kwamen tot de conclusie dat de positie van de„buitenlandse arbeider‟ voornamelijk werd besproken vanuit het
Nederlandse perspectief, waarin vooral de problemen die hun aanwezigheid opleverden voor de Nederlandse samenleving, centraal stonden. (Emmerik-Levelt
en Teulings 1967, in Leurdijk, 1999). Frank Bovenkerk
Ook criminoloog Frank Bovenkerk kwam eind jaren zeventig met een soortgelijk geluid over de berichtgeving van minderheden in Nederland. Hij onderzocht de
misdaadverslaggeving in enkele Nederlandse dagbladen (Algemeen Dagblad, NRC Handelsblad, Het Parool, De Telegraaf, Trouw en de Volkskrant in de periode 1972- 1978) en vergeleek die met de officiële criminaliteitsstatistieken van de
politie. Bovenkerk bekeek in zijn onderzoek of de media het aandeel van Surinamers, Turken en Marokkanen in de misdaad overdreven ten opzichte van
de werkelijkheid en concludeerde dat minderheden in relatie tot criminaliteit veel vaker in het nieuws kwamen dan op grond van de statistieken verwacht mocht worden. De berichtgeving ten opzichte van criminaliteit van etnische
minderheden werd echter niet sensationeler of op een andere manier gebracht dan criminaliteit van de Nederlandse bevolking. (Bovenkerk 1978, in Leurdijk
1999). Teun van Dijk
In 1983 publiceerde Teun van Dijk een even kritisch als berucht onderzoek naar de berichtgeving over Nederlandse migranten. Hij deed door middel van
discoursanalytische technieken onderzoek naar de Nederlandse pers en de beeldvorming van etnische minderheden. Zijn belangrijkste conclusies waren dat er in het Nederlandse nieuws maar weinig aandacht is voor etnische
minderheden, en dat er bovendien meestal sprake is van een negatieve beoordeling van etnische minderheden in de berichtgeving. Etnische
minderheden worden meestal in verband gebracht met problemen in de samenleving, zoals overlast, misdaad en geweld. Tevens werd er in de
9
berichtgeving veel gebruik gemaakt van stereotypen. Etnische minderheden
werden vaak voorgesteld als ondergeschikten, artiesten, misdadigers of probleemgevallen. Bovendien werden zij vaak bestempeld als dom, primitief of
grappig. Het accent in de berichten lag op (gewelddadige) incidenten en niet op de achtergronden van de positie van minderheden of op de eigen cultuur of het dagelijks leven van etnische minderheden. Dit in tegenstelling tot de
berichtgeving over autochtonen, waarin dergelijke verhalen wel voorkwamen. Tenslotte werden de berichten die
gaan over etnische minderheden meestal vanuit het perspectief van de autochtone Nederlandse meerderheid gebracht; „wij‟ tegenover „zij‟. Ook ging de conclusie van Van Dijk een stapje verder als de andere
onderzoeken. Hij stelde namelijk vast dat „de pers een systematisch racisme reflecteert‟. (Van Dijk, 1983).
Andra Leurdijk In het onderzoek Televisiejournalistiek over de multiculturele samenleving van
Andra Leurdijk (1999) wordt de kritiek dat nieuwsmedia vooral over allochtone Nederlanders berichten in relatie tot negatieve zaken als werkloosheid,
criminaliteit en drugs bevestigd. Leurdijk deed onderzoek naar de manier waarop actualiteiten- en discussieprogramma‟s problemen in de multiculturele
samenleving in de periode 1991 - 1994 definieerden en verklaarden. Zij beschrijft in haar onderzoek ook de invloed van de media. Zij zegt hierover: “De belangrijkste invloed van de media is niet de directe invloed op houdingen en
opinies van mensen, maar het indirecte; het beschikbaar maken van beelden en informatie aan de hand waarvan mensen zich een veronderstelling kunnen
maken van de hen omringende sociale werkelijkheid. Door selectie van onderwerpen en invalshoeken en door de duiding van gebeurtenissen maken de media een bepaald repertoire aan kennis en opvattingen beschikbaar waaruit de
mediagebruikers kunnen putten om hun houding, opvattingen en gedrag ten aanzien van de sociale werkelijkheid te bepalen.” (Leurdijk, 1999, p. 3)
Stiana Sibon In haar afstudeeropdracht Berichtgeving over allochtonen en criminaliteit (2005)
heeft Stiana Sibon onderzoek gedaan naar de mate waarin krantenartikelen uit het Algemeen Dagblad, NRC Handelsblad, De Telegraaf en de Volkskrant
(gedurende de maanden april, mei, juni, oktober, november en december 2001) een representatief beeld geven van Antillianen, Marokkanen, Surinamers en Turken die in aanraking komen met criminaliteit in vergelijking met
Nederlanders. Zij is hierbij tot de conclusie gekomen dat deze dagbladen geen representatief beeld geven van de bovenstaande groeperingen. Het beeld dat
dagbladen schetsen van de etnische achtergrond van verdachten en criminelen is volgens haar vertekend. Zij concludeert dat de aandacht voor minderheden in verband met criminaliteit naar verhouding soms overdreven maar net zo vaak
onderbelicht is. De krantenartikelen uit het Algemeen Dagblad, NRC Handelsblad, De Telegraaf en de Volkskrant uit 2001 berichten volgens haar niet op dezelfde
manier over Antillianen, Marokkanen, Surinamers en Turken die in aanraking komen met criminaliteit als over Nederlanders in dezelfde omstandigheden. Soms krijgt de Antilliaanse, Marokkaanse, Surinaamse en Turkse etniciteit te veel
aandacht, zowel in de hoeveelheid berichten als in de plaatsing en vormgeving van de berichten in vergelijking met de Nederlandse etniciteit. Maar net zo vaak
krijgt het onderwerp te weinig aandacht. Verder valt haar op dat Marokkanen
10
vaker in verband worden gebracht met criminele activiteiten dan op grond van
misdaadcijfers mag worden verwacht.
De probleemstelling die luidt: wanneer de multiculturele samenleving in het nieuws komt is dit vrijwel altijd negatief, in verband met criminaliteit, gebrekkige
integratie of andere problemen, wordt ook bevestigd door de hierboven genoemde onderzoeken die zijn gedaan naar de berichtgeving over de
multiculturele samenleving. De discussie rondom de berichtgeving over de multiculturele samenleving is nog altijd een actueel onderwerp. Zo schreef Leurdijk in 2008 een essay over
mediabeleid en culturele diversiteit, waarin ze nogmaals aankaart dat er in de Nederlandse media vooral aandacht voor problemen is als het gaat om de
multiculturele samenleving.11 In haar essay zegt ze: “Kijkend naar het huidige media- aanbod is er geen onderwerp waarover in de afgelopen jaren meer is gediscussieerd dan juist over de multiculturele samenleving en de daarmee
samenhangende problemen. Vooral in kranten, nieuws, praatprogramma‟s en actualiteitenrubrieken zijn integratie, islam, criminaliteit, werkloosheid,
schooluitval onder allochtone jongeren, problemen in stadswijken en vluchtelingen terugkerende onderwerpen. Problematisch zijn de hypes, de
uitvergroting van het negatieve nieuws en de neiging om vooral aandacht te besteden aan de extremen en aan meningen en niet aan de praktische oplossingen die mensen proberen te vinden voor problemen en voor positieve
ontwikkelingen.” (Leurdijk, 2008, p 9.). Volgens haar is dit na de aanslagen van 9/11 alleen maar nog meer verscherpt. Zij beweert dat de multiculturele
samenleving na de aanslagen haar onschuld heeft verloren en de nadruk- zeker in het politieke debat- is verschoven van de positieve kanten van culturele diversiteit naar de spanningen, de conflicten en de problemen in multicultureel
Nederland. Ik ben het ook met Leurdijk eens dat na de aanslagen van 9/11 en de moord op Theo van Gogh de positie van de islam (en de moslims) onder vuur is
komen te liggen. Ook vind ik dat door de bovengenoemde gebeurtenissen de vooroordelen ten opzichte van moslims zijn toegenomen. In juni 2004 hield de Volkskrant een onderzoek onder 813 autochtonen naar hun gevoelens ten
opzichte van allochtonen en moslims. Hieruit bleek dat de angst ten opzichte van moslims na de aanslagen is toegenomen. Ter illustratie volgt hieronder een citaat
van twee respondenten die deelnamen aan het onderzoek: Citaat 1: “Veel (vooral jonge) allochtonen gedragen zich onbeschoft en agressief en asociaal. Ik voel
me vooral bedreigd als ze in groepen bij elkaar zijn, wat meestal het geval is want alleen
durven ze niet veel. Bovendien heb ik gemerkt dat moslims in mijn omgeving sinds de aanslag
op de Twin Towers fanatieker aan het worden zijn. (…) Het zwembad van Duinrell en meer
zwembaden worden geterroriseerd door allochtone jongens die meisjes lastig vallen. Ik vind
dit een beangstigende ontwikkeling.”(Kane, 2004, p.7)
Citaat 2: “Door al de aandacht in de media wordt je bang gemaakt voor aanslagen en oorlog. Vooral
de problemen met Al Qa’ida maken me soms wel ongerust. Het kan zomaar zijn dat hier in het
dorp ook iemand bezig is met het beramen van een aanslag. En het is heel vervelend voor al
11
Leurdijk, A. (2008) Van marge naar mainstream; essay over mediabeleid en culturele diversiteit 1999-2008
p.9
11
die goede mensen, maar de aanslagen worden door buitenlanders gepleegd. Het is in dit
onderwerp wel een punt van de goeden moeten onder de kwaden lijden.”12
(Kane, 2004, p.8)
Samenvattend Antwoord op mijn eerste deelvraag: Wat is er uit eerdere onderzoeken al bekend
over de berichtgeving in de Nederlandse media over de multiculturele samenleving? luidt:
Uit de bovenstaande eerdere onderzoeken die verricht zijn naar het beeld dat over etnische minderheden in de media naar voren komt, blijkt dat over
minderheden vooral bericht wordt naar aanleiding van incidenten en in relatie tot problemen zoals criminaliteit en werkloosheid. Er is meer aandacht voor negatieve ontwikkelingen dan voor positieve ontwikkelingen. Dit komt doordat er
over de multiculturele samenleving vooral wordt bericht vanuit het Nederlandse perspectief, waarin problemen van de etnische minderheden centraal staan.
Maar wat betekent dit voor het beeld dat autochtonen hebben van de multiculturele samenleving? In de volgende paragraaf ga ik hier een antwoord op
zoeken. Ik ga bekijken wat voor invloed negatieve berichtgeving over etnische minderheden heeft op de beeldvorming van autochtonen over de verschillende
groeperingen in de samenleving.
2.2. Beeldvorming De media bepalen voor een groot deel het beeld dat wij hebben van personen en
gebeurtenissen in onze samenleving (Sterk, 2000). Vooral bij onderwerpen waar we weinig kennis over hebben, wenden we ons tot massamedia. De werkelijkheid
die de media ons voorschotelen, beïnvloedt hoe wij de wereld zien. De media weerspiegelen immers ook de samenleving, de houding en de maatschappelijke waarden met betrekking tot de verschillende etnische groepen in die
samenleving. Weinig mensen komen rechtstreeks in contact met etnische minderheidsgroepen en vormen hun opinies en houdingen veelal op basis van
wat er in de media over deze groeperingen worden verteld. De media beïnvloeden hiermee het beeld dat we hebben over verschillende groeperingen in de maatschappij. “Of de beeldvorming van de media nu wel of geen gevolgen
heeft op het gedrag van mensen, de impact van de media op de snelle verspreiding en acceptatie van ideologieën bij grote groep burgers blijft even
reëel.”(Van Dijk, 1983, p. 113).
Volgens Garjan Sterk is beeldvorming dan ook een ingewikkeld proces. Het gaat volgens haar steeds tegelijk over bestaande, al gevormde beelden en over de
vorming van nieuwe beelden. Waar beeldvorming gebruikmaakt van het onderscheid tussen mensen om het verschil te bestendigen, vormen beelden in
de media in die zin de werkelijkheid en de mentale beelden die wij hebben van groepen van mensen. (Sterk, 2000) Hierbij kunnen we denken aan de sociaaleconomische ongelijkheid tussen verschillende groepen mensen in de
samenleving die in de media worden benadrukt. Volgens Gerbner is vooral de televisie verantwoordelijk voor het cultiveren van
wereldbeelden over de werkelijkheid bij kijkers. Daarbij geeft hij nadrukkelijk
12
Kane, P. (2004), Gevoelens van autochtone Nederlanders t.o.v allochtonen & Moslims. Onderzoek in opdracht
van de Volkskrant. geraadpleegd op: 24 maart
12
aan dat er een groot verschil is tussen de televisiewerkelijkheid en de echte
werkelijkheid. Maar als het publiek te vaak wordt blootgesteld aan de televisiewerkelijkheid, wordt dat langzamerhand ook hun werkelijkheid. (Gerbner
1994, in De Boer & Brennecke, 2003)
Objectiviteit
De media kunnen dan wel ons „venster op de wereld‟ vormen, maar al te vaak wordt hierbij over het hoofd gezien dat de getoonde wereld steeds een
interpretatie of manipulatie van de werkelijkheid is. Al zouden we er vanuit willen gaan dat de media een objectief beeld van de werkelijkheid geeft, is dit niet
mogelijk. Want alleen al door te selecteren wat aan het publiek getoond wordt en wat niet, geven de media een vertekend beeld van de maatschappij. Hierdoor komt de werkelijkheid altijd gefiltreerd tot ons. “Enerzijds beïnvloeden de media
de mediagebruikers en anderzijds zijn ze geneigd die onderwerpen te selecteren en te presenteren, waarvan ze veronderstellen dat die door de mediagebruikers
belangrijk bevonden worden. De media zijn dus meer dan een doorgeefluik van informatie.” (Shadid, 2005, p. 331)
De media spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van beelden over
verschillende minderheidsgroepen en beïnvloeden zo indirect ook de ontwikkelingen in de multiculturele samenleving. Journalisten geven de
werkelijkheid en de verschillende partijen daarin kleur door de verschillende keuzes van hun onderwerpen, de invalshoeken waaruit een gebeurtenis wordt
beschreven en de stijl van de berichtgeving. In die zin geven media, als institutie, ook inhoud aan maatschappelijke beelden die ontstaan over de multiculturele samenleving. De onderwerpen die een journalist kiest en het
perspectief dat hij biedt, zijn afhankelijk van zijn referentiekader. Wanneer de samenstelling van redacties eenzijdig is (en dat is in Nederland overwegend wit),
is de kans groot dat de werkelijkheid alleen wordt gezien en weergegeven vanuit de optiek van die dominante aanwezige groep. (Sterk, 2000)
Visie van allochtonen ontbreekt
De belangrijke rol die media hebben bij de beeldvorming over etnische
minderheden, maakt de berichtgeving over allochtonen een discutabele zaak. De media vormen de belangrijkste bron van informatie over deze
bevolkingsgroepen. Veel onderzoekers vinden dat er over allochtonen in de media eenzijdig en negatief wordt bericht. Dit kan ertoe leiden dat er een negatieve beeldvorming bij mensen over allochtonen ontstaat. Allochtonen
zouden ook tegelijk over- en ondervertegenwoordigd worden in het nieuws. In negatieve contexten gaat het om een oververtegenwoordiging van etnische
minderheden. Vooral criminaliteit scoort hoog als negatief nieuwsitem. Uit onderzoek van Bovenkerk (1978) en Sibon (2005) kwam al naar voren dat etnische minderheden in relatie tot criminaliteit veel vaker in het nieuws kwamen
dan op grond van de statistieken verwacht mocht worden. Hiermee wordt de indruk gewekt dat bepaalde minderheidsgroepen crimineler zijn dan andere
bevolkingsgroepen. De ondervertegenwoordiging neemt dan weer de vorm aan van een beperkte aanwezigheid van minderheden in positief of neutraal nieuws. Volgens Leurdijk (2008) wordt bij onderwerpen die voor iedere inwoner van
Nederland belangrijk zijn, de stem van minderheden nog te weinig gehoord. Zo hoor je nauwelijks hun mening bij straatinterviews. Ook bij onderwerpen die over
hen gaan, ontbreekt vaak hun visie. Om een voorbeeld te geven: Marokkaanse
13
hangjongeren, een bekend onderwerp waar in de Nederlandse media veel
aandacht voor is. Je hoort vaak politici, buurtbewoners en politiewoordvoerders praten over deze jongeren, maar de jongeren zelf komen zelden aan het woord.
Dit terwijl ze vaak wel met hun gezicht in beeld te zien zijn. Daarom noemt Sterk (2000) naast de selectie van onderwerpen en invalshoek
ook de selectie van woordvoerders en gasten van invloed op de beeldvorming. Er wordt in de media meer „over dan door‟ etnische minderheden gesproken. Dit
heeft voor een groot deel te maken met de keuze van bronnen die de journalist maakt. Vaak laten journalisten invloedrijke en betrouwbaar geachte instanties, als overheid, politie, rechtbanken etc. aan het woord en bepalen op die manier
welke gezichtspunten aan bod komen. Voor het beeld dat mensen krijgen van de overlast die sommige allochtone jongeren veroorzaken, maakt het nogal wat uit
of een journalist alleen de verklaring van politiewoordvoerders laat horen of ook te rade gaat bij de jongeren zelf.13
“Mediakanalen fungeren als de ogen en oren van de burgers en informeren hen over gebeurtenissen in de samenleving. Ze analyseren en commentariëren,
verschaffen achtergrondinformatie en leggen dwarsverbanden. Ze controleren het terrein van de politieke besluitvorming of de rechtspleging. Soms onthullen
ze en stellen ze maatschappelijke misstanden aan de kaak. De media nemen dus een sleutelpositie in tussen enerzijds gebeurtenissen en anderzijds het publiek. Ze hebben dan ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid die noopt tot
integer en zorgvuldig handelen.”14
Eigen visie
Journalisten kunnen integer en zorgvuldig handelen door simpelweg als journalist hoor en wederhoor toe te passen- wat overigens ook een belangrijke taak van
ons is. Zo kunnen ze eenzijdige berichtgeving voorkomen. Ook geef je dan als journalist de personen in kwestie het gevoel dat hun mening ook meetelt en dat
ze er ook over mee kunnen praten. Door constante eenzijdige verhalen of berichtgeving over een bepaalde groep, wordt je mening als kijker/luisteraar uiteindelijk toch beïnvloed. Er wordt in je hoofd een beeld gevormd ten opzichte
van die groep. Vooral als je niet rechtstreeks met etnische minderheden in contact komt, maar hiervoor bent aangewezen op de massamedia. Om maar een
voorbeeld te geven: op 20 februari 2009 kopt de Telegraaf:
'Jonge Marokkanen leren voor tasjesdief'
Het gaat in dit berichtje om jonge Marokkanen in Gouda die volgens politiechef Joep Pattijn worden klaargestoomd om toe te slaan als tasjesdief.15 Ik kan haast
13
Sterk, G. In beeld: minderheden in de mediapraktijk. In Sterk, G. (ed.), Media en allochtonen:
journalistiek in de multiculturele samenleving, Den Haag, Sdu, 2000, p.102.
14
Evers, H. “De dunne lijn tussen robuust en kwetsend”. In Sterk, G. (ed.), Media en allochtonen:
journalistiek in de multiculturele samenleving, Den Haag, Sdu, 2000, p.52.
15
Telegraaf, 20 februari 2009, Jonge marokkanen leren voor tasjesdief.
http://www.telegraaf.nl/binnenland/3302520/___Marokkanen_leren_voor_tasjesdief___.html?pageNumber=8
Geraadpleegd op 9 maart 2009. Zie bijlage p. 47
14
niet geloven dat dit geldt voor alle Marokkaanse jongeren in Gouda, maar de kop
suggereert dat wel. Het nieuwsfeit is opgeblazen en hierdoor lijkt het net of alle Marokkaanse jongeren een cursus tasjesdief volgen. In het artikel staat verder
niet vermeld om hoeveel jongeren het gaat. Maar uit dit generaliserende en stigmatiserende bericht kun je bijna concluderen dat alle jonge Marokkanen in Gouda mogelijk tasjesdief zijn. Terwijl de politiechef verderop in het bericht
aangeeft dat hij tijdens een controle op een parkeerterrein een aantal jongeren heeft betrapt tijdens een oefening hoe je fietsers van tassen berooft. Nu gaat het
opeens over een aantal jongeren, en niet meer over alle jonge Marokkanen. Ook zijn de Marokkaanse jongeren in Gouda zelf niet aan het woord. Als deze jongeren in de media vaak neergezet worden als potentiële tasjesdieven, werkt
dit de negatieve beeldvorming en vooroordelen over deze jongeren in de hand. Dan is het niet raar om te zien dat autochtone vrouwen in Gouda, maar ook in
andere steden, hun tassen extra strak vasthouden, als een allochtone jongen langsloopt.
Oorzaken vooroordelen
Shadid (2007) beschrijft in zijn boek Grondslagen van interculturele communicatie ook een aantal factoren die leiden tot de verspreiding en instandhouding van vooroordelen over etnische minderheden.
Ten eerste zijn journalisten volgens Shadid zelf bevooroordeeld. Deze vooroordelen leiden ertoe dat de berichtgeving niet objectief is. Daarnaast zal de
journalist minder geneigd zijn om dieper op de zaak in te gaan wanneer het nieuws zijn vooroordelen bevestigt. De nieuwswaarde is volgens Shadid de tweede factor die een rol speelt bij
negatieve berichtgeving. Om een bericht meer nieuwswaarde te geven wordt in de media meer dan nodig nadruk gelegd op de verschillen tussen autochtonen en
allochtonen. Ook het sociale gewicht telt mee in de nieuwswaarde. Het sociale gewicht is de mate waarin mensen het idee hebben dat het bericht hen persoonlijk aangaat. Om een bericht meer sociaal gewicht te geven wordt
afwijkend gedrag van minderheden vaak gekenmerkt als relevant voor iedereen in de samenleving.
In de derde plaats hebben journalisten vaak weinig specifieke kennis van andere culturen. Hierdoor weten zij vaak niet de meest geschikte deskundige te vinden of de juiste bronnen te raadplegen. Ook kan de journalist door dit gebrek aan
kennis geen evenwichtig commentaar leveren op de verkregen informatie. De al eerder genoemde tijdsdruk is één van de oorzaken waardoor journalisten
terugvallen op de meest toegankelijke, meestal secundaire bronnen die al door vooroordelen gekleurd zijn, aldus Shadid. (Shadid, 2007)
2.3. Aanbevelingen Werkgroep Migranten en Media
Verschillende belangenorganisaties hebben zich in de loop der jaren beziggehouden met de berichtgeving en beeldvorming rond allochtonen in de
media. Voorbeelden van organisaties zijn onder anderen Mira Media, Bureau Beeldvorming en Diversiteit en De Werkgroep Migranten en Media van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ). Die laatste kwam in 1993 ook
met aanbevelingen voor journalisten die hen kunnen ondersteunen bij het uitoefenen van hun taken: het versterken van informatie over de multiculturele
samenleving aan een divers samengesteld publiek, en de analyse van de ontwikkelingen in de samenleving. Eén van de hoofddoelstellingen van deze werkgroep is dan ook het verbeteren van de kwaliteit van de berichtgeving over
15
minderheden. Hierbij is volgens haar nuance en evenredigheid in de
berichtgeving een belangrijke voorwaarde.
Hieronder beschrijf ik de zes aanbevelingen van de Werkgroep Migranten en Media voor journalisten.16 Ook geef ik mijn visie op die aanbevelingen.
1. Vermeld nooit iemands nationaliteit, geloof, cultuur, geboorteland of naam mits deze relevante informatie bevat voor de reportage of het artikel. Geef
ook aan wat de relevantie van dergelijke vermelding is, vooral als het gaat om misdaadverslaggeving en problemen.
Het vermelden van de nationaliteit van de verdachte zegt niets over de normen en waarden die gelden in de betreffende cultuur. Het vermelden
ervan kan wel bestaande vooroordelen versterken. Het gedrag van een individu heeft dan weerslag op een hele gemeenschap. Daarom ben ik het ermee eens dat je nationaliteit of naam alleen moet vermelden als het wat
toevoegt aan de berichtgeving. Bijvoorbeeld bij misdaadverslaggeving dat gaat over eer- of bloedwraak is het vermelden van nationaliteit wel
relevant, omdat deze vorm van misdaad gerelateerd is aan een cultuur (zoals de Turkse/Koerdisch cultuur). Ook zie je vaak dat bij misdaad die
allochtonen plegen de nationaliteit wordt vermeld. Maar bij allochtonen die succesvol zijn zoals voetballers of zangers wordt er eerder gesproken over de Nederlandse zanger of voetballer.
2. Indien het in een reportage of beschouwing relevant is een uitspraak te
citeren die racistisch is, of vooroordelen jegens migranten versterkt, vermijd dan iedere schijn dat het hier om een algemeen aanvaarde opinie gaat, die als legitiem zou kunnen worden opgevat.
Journalisten moeten de vooroordelen die over minderheden bestaan niet in
de hand werken door veel ruimte te geven aan racistische uitspraken. Hierbij moet ik meteen denken aan de enorme media-aandacht die PVV-politicus Geert Wilders kreeg met zijn haatzaaiende woorden over
Marokkaanse jongeren en moslims. Vrijheid van meningsuiting is een terecht goed van iedere burger, maar dat moet geen vrijbrief zijn om
mensen openbaar te beledigen of kortweg uit te schelden als bijvoorbeeld „Kut Marokkanen‟.
3. Ga zorgvuldig om met aantallen en andere feiten met betrekking tot migratie, en de aanwezigheid van migranten.
Ten eerste moeten de cijfers die gegeven worden correct zijn. Zo concludeerde bijvoorbeeld Bovenkerk (1978) in zijn onderzoek dat
migranten in relatie tot criminaliteit veel vaker in het nieuws kwamen dan op grond van de statistieken verwacht mocht worden. Hierdoor kunnen
bestaande vooroordelen jegens minderheden toenemen en wordt de
16 Doppert, M., & Top, B. Tussen missie en misser. Aanbevelingen voor berichtgeving over migranten.
Werkgroep Migranten en media van de NVJ, Amsterdam, 1993, achterflap
16
indruk gewekt dat bepaalde groepen in de samenleving crimineler zijn.
Ten tweede is het ook belangrijk vanuit welk perspectief de journalist het cijfermateriaal bekijkt. Hij kan bijvoorbeeld vermelden dat 30% van de
allochtone jongeren schoolverlaters zijn of juist aangeven dat 70 % wel hun diploma behaalt.
4. Voorkom onverantwoorde generalisaties.
Journalisten moeten bij hun berichtgeving rekening houden dat er binnen een gemeenschap heel veel verschillende soorten mensen leven. Zo zijn niet alle Marokkanen of Turken hetzelfde. Generaliseren
versterkt de vooroordelen van mensen tegen deze groep. Zo zouden journalisten bijvoorbeeld ook moeten weten dat niet alle moslims hetzelfde
zijn. In Nederland leven moslims afkomstig uit verschillende landen over heel de wereld. De islam kan door diverse groepen verschillend geïnterpreteerd worden. Wat één „moslim‟ doet moet niet een weerslag
zijn op de gehele moslimgemeenschap. Zoals je bijvoorbeeld binnen het christendom verschillende stromingen hebt, heb je dit ook binnen de
islam. Alhoewel de islam en geen enkele andere religie mensen aanspoort om te moorden. Alleen de interpretaties van bepaalde mensen kan onjuist
zijn. 5. Journalisten moeten zich bewust zijn van het perspectief waaruit zij
naar minderheden kijken
Volgens onderzoekers zoals Emmerik-Levelt en Teulings en Teun van Dijk, wordt er in de Nederlandse media vooral vanuit de Nederlandse dominante perspectief bericht over minderheden. Hierbij moeten journalisten
rekening houden met dat ze niet bestaande vooroordelen in de hand werken door enkel eenzijdige en negatieve berichtgeving over
minderheden. Want als „de waakhond van de samenleving‟ zijn ze ook verantwoordelijk voor het doorbreken van de vooroordelen en stereotyperende beeldvorming. Ook zou diversiteit op de redacties tot
andere perspectieven kunnen leiden. Als de redacties zijn samengesteld uit journalisten uit verschillende culturen, zal dit ook verschillende
invalshoeken bij onderwerpen met zich meebrengen. Daarom willen ook veel redacties allochtone journalisten werven.
6. Vermijd uitsluiting van bepaalde bevolkingsgroepen.
Om de multiculturele samenleving zichtbaar te maken, moeten de verschillende groeperingen ook terug te zien zijn in de media en misschien wel op de redacties van de media. Dit is efficiënt om de samenleving op
een juiste manier te weerspiegelen. De Nederlandse samenleving is immers multicultureel.
Met de bovenstaande aanbevelingen ben ik het volkomen eens. Overigens
vind ik dat deze aanbevelingen niet alleen moeten gelden bij berichtgeving over allochtonen, maar ook bij berichtgeving over autochtonen. Als
journalisten met de bovenstaande punten rekening houden, zouden naar mijn mening veel vooroordelen verdwijnen en minder sprake zijn van
17
negatieve beeldvorming over bepaalde groeperingen. Ook kunnen
verschillende groeperingen in de samenleving zich herkennen in het beeld dat over hen geschetst wordt in de media en wordt de samenleving op een
objectievere manier weerspiegelt.
Eigen visie
Journalisten kunnen de werkelijkheid vertekenen en zorgen voor stereotypering, eenzijdige of negatieve beeldvorming, maar vanuit de sociale
verantwoordelijkheid die ze hebben naar de burgers toe, behoort het tot hun taak om stereotype beeldvorming te doorbreken. Bij berichtgeving over de
multiculturele samenleving zouden journalisten er rekening mee moeten houden dat de berichtgeving niet eenzijdig is en enkel in verband met problemen. Dit zadelt etnische minderheden misschien wel onterecht op met een
imagoprobleem. Herhaling van eenzijdige negatieve berichtgeving kan bij de publieke opinie zorgen voor het afwijzen van allochtonen. Want een veelal
negatieve berichtgeving over etnische minderheden in de samenleving kan vooroordelen oproepen of de bestaande vooroordelen ten opzichte van deze
groeperingen juist bevorderen. Ook kunnen de angstgevoelens tegen bepaalde groepen toenemen. Denk hierbij aan mensen die aangeven dat ze zich onveilig voelen als ze langs een groep allochtone hangjongeren lopen. Daarom is het
belangrijk dat journalisten de etniciteit van personen alleen vermelden als het relevant is en het een toegevoegde waarde heeft. Verder kan het vertrouwen van
etnische minderheden in de Nederlandse media afnemen, als ze enkel in negatieve contexten te zien zijn en zichzelf niet kunnen identificeren met het beeld dat de media van hun schetsen. Want niet alle allochtone jongeren zijn
crimineel of hangjongeren. Om een representatief beeld te schetsen van de multiculturele samenleving is het van belang dat er ook aandacht is in de media
voor positief nieuws over hen. Anders is het naar mijn mening onontkoombaar dat allochtonen die het wel goed doen, de dupe worden van de bestaande vooroordelen en stereotyperende beeldvorming. Ik wil deze mening illustreren
met een voorbeeld uit de praktijk wat overigens mijn eigen ervaring is. Na de moord op Theo van Gogh is het beeld dat mensen over moslims hebben grondig
veranderd. Ik werd zelfs soms raar aangekeken als ik aangaf dat ik een moslim ben. Ik heb ook keer op keer aan niet moslims moeten uitleggen dat niet alle moslims fundamentalisten zijn en dat ik het ook niet eens ben met wat er is
gebeurd. Ik moest iedere keer maar weer vertellen dat de daden van extremisten niks met de islam te maken hebben en dat de islam die ik aanhang
niet zo is als de media die voorschotelen. De islam werd in de media namelijk afgestempeld als „gevaarlijk‟ en moslims werden sterker beschouwd als een groep gelijkgestemden. Zo ontstond er angst voor de islam en moslims in de
Nederlandse samenleving. Terwijl volgens veel moslim (waaronder ikzelf) het beeld dat de media over de islam schetsten niet representatief was voor het
islamitische geloof dat zij aanhangen. En het gebrek aan een pluriform beeld over deze godsdienst heeft de bestaande vooroordelen in de hand gewerkt.
2.4 Samenvatting Representatie heeft zoals we in dit hoofdstuk hebben gezien vooral betrekking op
beeldvorming over etnische minderheden, etnische diversiteit van redacties en het evenwichtig gebruikmaken van verschillende bronnen (dus ook de visie van
18
allochtonen moet niet ontbreken). Maar uit de eerdere onderzoeken die verricht
zijn naar het beeld dat de media schetsen over de multiculturele samenleving (en behandeld is in dit hoofdstuk) komt naar voren dat het geschetste beeld niet
representatief is. De onderzoekers concluderen dat er over etnische minderheden vooral bericht wordt naar aanleiding van incidenten en in relatie tot problemen als criminaliteit en werkloosheid. Er is meer aandacht voor negatieve
ontwikkelingen dan voor positieve ontwikkelingen. Dit komt volgens hen doordat er over de multiculturele samenleving vooral wordt bericht vanuit het
Nederlandse perspectief, waarin problemen van de etnische minderheden centraal staan. De eenzijdige berichtgeving over deze groeperingen heeft ook te maken met de eenzijdige samenstelling van de redacties.
Journalisten hebben een sleutelpositie in de democratie en dragen daarom ook een bepaalde verantwoordelijkheid met zich mee. Van hen wordt verwacht dat ze
de maatschappij een spiegel voorhouden. Maar de „werkelijkheid‟ die journalisten weergeven kan vertekend zijn. Wanneer de samenstelling van redacties eenzijdig is (en dat is in Nederland overwegend wit), is de kans groot dat de werkelijkheid
alleen wordt gezien en weergegeven vanuit de optiek van die dominante aanwezige groep. En dit kan zorgen voor een eenzijdige berichtgeving.
Als het gaat om beeldvorming over etnische minderheden spelen volgens veel deskundigen media een belangrijk rol. De beelden die de media voorschotelen
over etnische minderheden zijn volgens hen ook bepalend voor het beeld dat mensen hebben van etnische minderheden. Vooral de mensen die weinig in aanraking komen met etnische minderheidsgroepen baseren hun opvattingen en
houdingen op basis van wat er in de media over deze groeperingen wordt verteld. Daarom moeten journalisten bij de berichtgeving over de multiculturele
samenleving integer en zorgvuldig te werk gaan. Hierbij moeten zij erop letten dat de berichtgeving niet eenzijdig is en alleen in verband wordt gebracht met problemen. Anders werken ze de vooroordelen die er over deze groeperingen
bestaan in de hand. Zo is door eenzijdige berichtgeving over moslims na de aanslagen van 9/11 het beeld dat veel mensen van moslims hebben veranderd.
Er is een negatieve beeldvorming over moslims ontstaan. Journalisten kunnen eenzijdige berichtgeving voorkomen door ook aandacht te schenken aan de visie van etnische minderheden. Vaak ontbreekt nog de visie
van etnische minderheden in de media. Er wordt in de media meer „over dan door‟ etnische minderheden gesproken. Ook moet er evengoed aandacht zijn
voor positieve ontwikkelingen, zodat er sprake kan zijn van een evenwichtige beeldvorming over etnische minderheden. Op evenwichtige wijze een beeld van de samenleving geven en de pluriformiteit van de onder de bevolking levende
overtuigingen, opvattingen en interesses op maatschappelijk, cultureel en levensbeschouwelijk gebied weerspiegelen.
Maar hoe gaan de journalisten bij het NOS Journaal, dat onder de publieke
omroep valt, om met de berichtgeving over de multiculturele samenleving? Welke richtlijnen hanteren zij op de redactie? Houden zij bij de keuzes die zij
maken rekening met de representatie van verschillende groeperingen in de Nederlandse multiculturele samenleving?
19
Hoofdstuk 3
In dit hoofdstuk ga ik kort beschrijven wat voor een journalistieke organisatie de
NOS is. Hierbij ga ik kijken naar haar taken als onderdeel van de publieke omroep, het overheidsbeleid ten aanzien media- en minderheden, wat de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de publieke omroep inhoudt en de
richtlijnen (waaronder de NOS- code) die worden gehanteerd bij de NOS en het NOS Journaal. Hiermee schets ik voor mijzelf een duidelijk beeld van de
journalistieke organisatie waarvan ik straks voor drie maanden de nieuwsuitzendingen ga analyseren.
3.1. Taken van de NOS als onderdeel van de publieke omroep
„De publieke omroep is van en voor iedereen, overal en altijd.‟
Dat is de slagzin van de publieke omroep, die te lezen is op het portal.omroep.nl, de website van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) en de Nederlandse
Omroep Stichting (NOS). Het klinkt wat idealistisch, maar het is de rol die de Nederlandse publieke omroep heeft. De NOS is een journalistieke
omroeporganisatie die deel uitmaakt van de publieke omroep .17 De NOS is belast met het maken van programma‟s op het terrein van nieuws, sport, parlementaire verslaggeving en actuele gebeurtenissen. In het Mediabesluit 2008 (artikel 2)
worden deze programma‟s verder uitgewerkt .18 De NOS- programma's vloeien voort uit de wettelijke taak van de NOS, die is vastgelegd in de Mediawet. In de
Mediawet staat voorgeschreven waaraan de publieke omroep (waaronder de NOS) moet voldoen bij haar media-aanbod. Hieronder volgt een aantal van die wettelijke taken:
Publieke mediadiensten voldoen aan democratische, sociale en
culturele behoeften van de Nederlandse samenleving door het aanbieden van media-aanbod dat: a. evenwichtig, pluriform, gevarieerd en kwalitatief hoogstaand is en
zich tevens kenmerkt door een grote verscheidenheid naar vorm en inhoud;
b. op evenwichtige wijze een beeld van de samenleving geeft en de pluriformiteit van onder de bevolking levende overtuigingen, opvattingen en interesses op maatschappelijk, cultureel en levensbeschouwelijk
gebied weerspiegelt; c. gericht is op en een relevant bereik heeft onder zowel een breed en
algemeen publiek, als bevolkings- en leeftijdgroepen van verschillende omvang en samenstelling met in het bijzonder aandacht voor kleine doelgroepen;
d. onafhankelijk is van commerciële invloeden en, behoudens het bepaalde bij of krachtens de wet, van overheidsinvloeden;
e. voldoet aan hoge journalistieke en professionele kwaliteitseisen; en
17
Op de site van de NOS wordt de NOS omschreven als een journalistieke omroeporganisatie.
http://www.nos.nl/assets/service/nosnl_overdenos.html geraadpleegd op 30 maart 18
Mediabesluit 2008, http://www.minocw.nl/documenten/Mediabesluit%202008.pdf geraadpleegd op: 30 maart
2009
20
f. voor iedereen toegankelijk is.19
Naast de hierboven genoemde algemene taken waaraan de publieke omroep moet voldoen, heeft de NOS ook nog een andere taak. De taak om publieke radio
en televisie te verzorgen is opgedragen aan één concessiehouder, de NOS. Met de invoering van de concessiewet20 in 2000, kreeg de NOS een concessie voor de hele publieke omroep, dus voor alle verschillende omroeporganisaties samen. De
concessie houdt in, dat de publieke omroep tien jaar lang (van 2000-2010) mag uitzenden op 3 televisie en 5 radio- zenders. De NOS moet er op toezien dat de
omroepen- als concessiedeelnemers- voldoen aan de wettelijke taakopdracht om een kwalitatief hoogwaardige en gevarieerd programma-aanbod te verzorgen dat grote en kleine groepen binnen de Nederlandse bevolking bereikt. Over de wijze
waarop de publieke omroep zijn taken vervult, legt de NOS verantwoording af in zijn concessiebeleidsplan (eenmalig, bij het verkrijgen van de tienjarige
concessie in 2001) en in de meerjarenbegrotingen (jaarlijks). De NOS is belast met het toezicht houden op wat welke publieke omroep uitzendt (zenderprofilering). De NOS is bovendien aansprakelijk voor „onafhankelijke‟
programma‟s als het NOS- Journaal. Om de vijf jaar vindt er een evaluatie plaats door een visitatiecommissie om te bepalen of een omroepvereniging in het
publieke bestel kan blijven.
3.2. Overheidsbeleid minderheden en media Het thema „media en minderheden‟ heeft de afgelopen decennia een belangrijke
plaats gekregen in het overheidsbeleid. Vooral aan het eind van de jaren negentig werd er binnen het overheidsbeleid veel prioriteit gegeven aan het
vergroten van een evenwichtige afspiegeling van de multiculturele samenleving in de media. De publieke omroep heeft de taak om een breed publiek aan te spreken en een evenwichtig beeld van de Nederlandse multiculturele
samenleving te schetsen. In de concessiewet (2000) wordt dit beschreven als: “Een publieke omroep die zichzelf serieus neemt, neemt ook de wensen en
behoeften van de verschillende leeftijds- en bevolkingsgroepen binnen zijn publiek serieus. Oog hebben voor uiteenlopende ervaringen en perspectieven binnen de multiculturele samenleving is een voorwaarde voor verscheidenheid en
kwaliteit in de programmering van de omroepen.” (Bink, 2006, p.2)
Hieronder volgt een korte historische overzicht van het mediabeleid van de overheid ten aanzien van minderheden in Nederland in de loop der jaren. Als bron heb ik hiervoor het historische overzicht die Suzanne Bink weergeeft in
Media en minderheden in Nederland in het handboek Minderheden (2006)
1983
- Zowel in de minderhedennota als de medianota wordt er aandacht geschonken aan de achterstandspositie van minderheden m.b.t.
het gebruik maken van massamedia. Er wordt door de overheid gepleit voor speciale doelgroepprogramma‟s voor etnische
minderheden die bestaan uit kunst- en cultuuruitingen en
19
Mediawet 2008, art. 2. http://www.minocw.nl/documenten/Mediawet%202008.pdf geraadpleegd op: 30 maart
2009 20
Concessiewet 2000, http://www.minocw.nl/omroepen/869/De-Mediawet-en-Concessiewet.html#A2358
geraadpleegd op: 30 maart 2009
21
1989
1991
1999
amusement uit hun land van herkomst. De beide nota‟s zijn gericht op het behoud van de eigen cultuur en identiteit van verschillende groepen in Nederland.
- Het rapport van de Mediaraad „Media en Allochtonen‟ verschijnt.
Dit rapport is de eerste aanzet voor een specifieke media en minderhedenbeleid. In het Rapport pleit de Mediaraad voor een extra stimuleringsbeleid waarin de doelgroepprogramma‟s voor
allochtonen door de rijksoverheid wordt bevorderd. Zij gaat er hierbij vanuit dat zulke programma‟s het inburgeringproces van
allochtonen bevorderd. In tegenstelling tot begin jaren tachtig wordt er nu wel gesproken van inburgeringproces i. p. v integratie met behoud van eigen cultuur en identiteit. Op landelijk niveau
moet de NOS het aantal programma‟s in de eigen taal handhaven. Als gevolg hiervan wordt er in Amsterdam speciale
migrantentelevisie opgericht en veel belang gehecht aan het programma Passpoort21 op de landelijke televisie. (In 1995 wordt NPS opgericht en neemt de taak van de NOS over om culturele,
informatieve, minderheden- en jeugdprogramma's uit te zenden)
- Notitie Media & Minderheden van de Tweede Kamer is een start voor de interculturalisering van de publieke omroep. In deze
notitie wordt benadrukt dat de verantwoordelijkheid van de beleving van eigen cultuur bij de etnische minderheden zelf ligt (o.a. door komst van programma‟s in eigen taal voor Turken en
Marokkanen via de satelliet). Volgens deze notitie moeten Allochtonen gerepresenteerd worden in de landelijke media, maar
niet meer door middel van programma‟s in eigen taal. Als gevolg hiervan is het programma Passpoort afgeschaft. (zie Kamerstukken II 1990/91, 22166, nr.1
- De nota Media- en minderhedenbeleid verschijnt .22Hierin hecht
Rick van der Ploeg, de toenmalige staatssecretaris van Media en
Cultuur, veel belang aan het stimuleren van culturele diversiteit in de media. Het uitgangspunt van de nota is dat de veranderingen in de samenstelling van de Nederlandse bevolking zichtbaar moet
zijn in het aanbod, de makers en het publiek van de media. De doelstellingen die hij in het beleid opstelt voor de publieke omroep
zijn: de verrijking van de kwaliteit en diversiteit van het media- aanbod, een beter bereik onder culturele minderheden en het stimuleren van een evenwichtige beeldvorming van en een debat
21 Televisieprogramma van de Nederlandse Omroep Stichting (NOS) vanaf 1975 voor buitenlandse werknemers, later
immigranten, uit Italië, Joegoslavië, Marokko, Spanje en Turkije, bestaande uit korte wekelijkse per nationaliteit
afzonderlijke uitzendingen met informatie omtrent de Nederlandse samenleving en nieuws uit het land van herkomst en
langere thema-uitzendingen. http://www.iisg.nl/archives/en/files/n/10778519.php geraadpleegd op 6 april 2009
22 Notitie Media- en Minderhedenbeleid op de site van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
http://www.minocw.nl/documenten/cultuur-nmm-nmm26597.pdf p.20 geraadpleegd op: 6 april 2009
22
2000
2002
2004
over de multiculturele samenleving. Dit vanuit de gedachte te kunnen bijdragen aan het proces van wederzijdse integratie. Ook wordt er gepleit voor een versterking van specifiek programma-
aanbod voor minderheden op lokaal niveau. Om de representatie van de minderheden in de media te kunnen realiseren wordt er bij
de publieke omroep de Bureau voor Beeldvorming en Diversiteit opgericht (tegenwoordig heet het „Meer van Anders‟). Ook krijgen drie organisaties die zich met culturele diversiteit in de media
bezighouden levenslicht: MTNL (Multiculturele Televisie Nederland, FunX (multiculturele radiostation voor jongeren), en Mixed Media
(organisatie die bemiddelt in werkervaringsplaatsen voor journalisten met een allochtone achtergrond).
(zie Kamerstukken II 1998–1999, 26 597, nr.1)
- De concessiewet treedt in. Deze wet garandeert de publieke
omroep drie tv- en vijf radiozenders voor de concessieperiode van 2000 tot 2010. De NOS krijgt een tienjarige concessie voor de hele publieke omroep. Tegelijkertijd zal er elke vijf jaar een visitatie
plaatsvinden van de omroepverenigingen. Ook worden de programmavoorschriften aangescherpt om zo een duidelijker
onderscheid met het aanbod van de commerciële omroep te garanderen. Ook beschrijft de concessiewet de taak van de
publieke omroep binnen de multiculturele samenleving als:‟een publieke omroep die zichzelf serieus neemt, neemt ook de wensen en behoeften van de verschillende leeftijds- en bevolkingsgroepen
binnen zijn publiek serieus. Oog hebben voor uiteenlopende ervaringen en perspectieven binnen de multiculturele samenleving
is een voorwaarde voor verscheidenheid en kwaliteit in de programmering van de omroepen.‟ (Concessiewet, 2000 in Bink, 2006 p. 2).
- Zoals is vastgesteld in de concessiewet wordt de
Visitatiecommissie Landelijke Publieke omroep ingesteld om zich te oriënteren op de stand van zaken bij de Nederlandse publieke omroep. Haar taak was na te gaan in hoeverre de publieke omroep
de afgelopen jaren zijn taakopdracht hebben voldaan.
- Het rapport „Omzien naar de omroep‟ van de visitatiecommissie Publieke omroep verschijnt. Volgens de commissie is het de taak van de publieke omroep om voor alle relevante groepen in de
samenleving, waaronder allochtonen, programma‟s te maken waarin allochtonen zich kunnen herkennen en waarmee ze zich
kunnen identificeren. Daarnaast dient de publieke omroep als ontmoetingsplek voor allochtone en autochtone doelgroepen in de Nederlandse samenleving. In het rapport was de centrale kritiek
dat de publieke omroep tekort schoot in de realisatie van zijn taakopdracht. Verschillende doelgroepen waaronder allochtonen en
jongeren werden door de publieke omroep nog onvoldoende bereikt en kan mede hierdoor niet als ontmoetingsplaats fungeren.
23
2005-2008
- De kabinetsvisie „Met het Oog op Morgen‟23 verschijnt die door
Staatssecretaris van Cultuur, Medy van der Laan, wordt
uitgewerkt. In deze toekomstvisie staat de kijker en de luisteraar centraal en wordt de publieke omroep tot grote veranderingen
gedwongen, die na 2008 moeten zijn gerealiseerd. Zo moet de publieke omroep de helft van haar overheidssubsidie inleveren en worden er ook strenge eisen en beperkingen opgelegd ten aanzien
van het programma-aanbod. De omroepen mogen geen amusementsprogramma‟s meer uitzenden en de publieke omroep
is alleen bedoeld voor nieuws, opinie, debat en cultuur. Ook moet de publieke omroep volgens de overheid meer moeite doen om etnische doelgroepen te bereiken, maar tegelijkertijd moet de NPS
verdwijnen. De taak om multicultureel aanbod te maken moet volgens haar niet bij één omroep liggen maar bij alle omroepen.
Het wetsvoorstel om NPS op te heffen is door de val van het kabinet Balkenende-II nooit uitgevoerd.
Bron: Bink, S. Media en minderheden in Nederland
3.3. Maatschappelijke verantwoordelijkheid
In hoofdstuk 2 (beeldvorming) heb ik beschreven dat een heersende opvatting is dat media (met name televisie), die het publiek voorzien van informatie, een
grote invloed heeft op de meningsvorming van dat publiek. De publieke omroep wordt door deze opvatting een bijzondere programmataak toebedeeld, die gebaseerd is op het idee van maatschappelijke verantwoordelijkheid. De publieke
omroep moet bij haar media- aanbod rekening houden met de diversiteit in de multiculturele Nederlandse samenleving. “Het is de taak van de publieke omroep
om een zo breed mogelijk publiek aan te spreken en de Nederlandse identiteit te weerspiegelen en mede vorm te geven, met inbegrip van culturele diversiteit.” (Bink 2006 p.).
Etnisch-culturele minderheden dienen zich ook als publiek en consument bij het media-aanbod betrokken te voelen. Daarom is het belangrijk dat het media-
aanbod divers is en dat zij zich herkennen in het beeld dat media van hen ophangen. Hierbij speelt het begrip pluriformiteit een belangrijke rol. De publieke omroep heeft (zoals vastgelegd in de Mediawet 2008, art. 2) als taak te zorgen
voor een pluriform en kwalitatief hoogstaand programma-aanbod dat alles behandelt wat van belang is voor de samenleving en dat gericht is op iedereen in
Nederland via media die voor iedereen toegankelijk zijn. De publieke televisie moet meer dan andere mediakanalen, oog hebben voor publieksbehoeftes en
voorkeuren, zonder structurele uitsluiting van welk groep dan ook in de samenleving. We leven immers in een pluriforme kleurrijke samenleving en is het de taak van de publieke omroep om dit ook te weerspiegelen.
Op het portal24 van de publieke omroep staat missie van de publieke omroep als volgt omschreven:“Wij willen de rol spelen van een marktplein, waar alle
groeperingen uit Nederland elkaar ontmoeten, waar allerlei opvattingen worden
23 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2005, Met het oog op morgen, De publieke omroep na 2008,
http://www.minocw.nl/documenten/methetoogopmorgen.pdf geraadpleegd op: 6 april 2009
24
Portal publieke omroep http://portal.omroep.nl/nossites?nav=eayitCsHjCqBfElCcBV geraadpleegd op: 6 april 2009
24
getoond en waar meningen worden uitgewisseld. Wij hebben de ambitie daarmee
bij te dragen aan de openbare meningsvorming, aan het bestrijden van vooroordelen en daarmee aan het functioneren van de democratie. Tegelijkertijd
zijn we de grootste schouwburg, concertzaal, bioscoop, school, kerk/moskee/tempel en het grootste stadion van het land. De mogelijkheden die dat biedt om een rol van betekenis te spelen in het maatschappelijke en culturele
leven willen wij ten volle benutten.” Vervolgens wordt er nog een zestal doelstellingen benoemd met als kernwoorden: „programma‟s van hoge kwaliteit‟,
„iedereen bereiken‟, „extra aandacht voor jongeren‟, „orde scheppen‟, onafhankelijkheid,„verantwoording afleggen‟. Een samenleving moet zeker zijn van een betrouwbare bron van informatie,
mede gezien de functie daarvan voor het democratisch proces. Publiek debat, de maatschappelijke agendavorming, het functioneren van een pluriforme
samenleving; alle zijn zij aangewezen op de mogelijkheden die publieke omroep biedt. Hetzelfde geldt voor de functie van omroep als referentiepunt van de maatschappelijke identiteit en culturele eenheid en eigenheid (Commissie
Publieke Omroep, 1996).
Verantwoording afleggen bij het publiek De programma‟s van de publieke omroep worden behalve door de reclame-
inkomsten ook gefinancierd door publieke middelen. Daarom is het een belangrijke taak van de publieke omroep om verantwoording af te leggen bij het publiek. Dit doet zij door middel van het publiek regelmatig te informeren en
discussiëren met kijkers en luisteraars via verschillende kanalen zoals de site, via het jaarverslag, de meerjarenbegroting en de prestatieovereenkomst. Ook
kunnen kijkers en luisteraars hun klachten over de journalistiek van de NOS doorgeven aan de Ombudsman van de NOS. “De media hebben een belangrijke positie in het publieke domein en dit geeft ze ook een maatschappelijke
verantwoordelijkheid. Op de wijze waarop zij die invullen mag de samenleving hen aanspreken.” (RMO, 2003, p.8)25
Voorafgaand aan de concessiewet had de NOS in 1996 de nota „Publiek in de toekomst‟ uitgebracht, met allerlei concrete voorstellen voor nieuwe vormen van „verantwoording en verankering‟:“Ook in de komende concessieperiode (...) zal
de legitimering d.m.v. verankering in de samenleving, gepaard moeten gaan met verantwoording afleggen aan diezelfde samenleving. Bij verankering gaat het in
de eerste plaats om de representativiteit van omroepverenigingen, verantwoording wordt afgelegd over de programmatische prestaties. De publieke omroep als geheel legt tegenover de hele samenleving verantwoording af over
het programma-aanbod op drie publieke tv-netten en vijf publieke radiozenders. De omroepverenigingen en de niet-ledengebonden zendgemachtigden
verantwoorden zich tegenover hun achterban voor hun bijdrage aan dat aanbod” (NOS, 1996:6 in RMO 2003, p.123 ). 26
3.4. De NOS code en de richtlijnen van het NOS journaal
In maart was er een debat op de Universiteit van Tilburg, over de aanpak van Marokkaanse probleemjongeren. Hierbij kwam ook de berichtgeving over deze
jongeren ter sprake. Hans Laroes (hoofdredacteur NOS journaal) was ook
25
De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, 2003, Medialogica, Over het krachtenveld tussen burgers,
media en politiek. http://www.adviesorgaan-rmo.nl/downloads/advies/RMOadvies26_met_bijlagen.pdf
geraadpleegd op: 6 april 2009 26
Idem.
25
aanwezig als een van de panelleden. Na afloop van het debat legde ik hem uit
dat ik bezig was met mijn reflectieverslag met de centrale vraag: hoe positief of negatief bericht het NOS Journaal over de multiculturele samenleving. Ik wilde
van hem weten welke richtlijnen de journalisten bij het NOS journaal hanteren als het gaat om berichtgeving over de multiculturele samenleving. Hij gaf aan dat ze niet echt specifieke richtlijnen ervoor hadden. Omdat ik door de drukte in
de zaal er niet uitvoerig op in kon gaan, beloofde ik hem de opzet van mijn reflectieverslag te mailen en mijn vraag nog een keer concreet te formuleren.
Dat heb ik vervolgens ook gedaan. Laroes liet ook in zijn antwoordmail weten dat ze niet echt geschreven richtlijnen hebben. Wel heeft hij relevante hoofdstukken uit twee beleidsstukken die het NOS Journaal heeft opgesteld: „Ten Aanval‟ en
„Hooggeëerd Publiek‟27, gestuurd waaruit ik kon opmaken hoe ze te werk gaan bij het NOS Journaal. (De mail van Hans Laroes inclusief de bronnen die hij naar mij
heeft gestuurd is opgenomen in de bijlage p. 47). Ook heb ik op de site van de NOS de journalistieke code van de NOS gevonden die ook als een richtlijn geldt voor de journalisten op de redactie. Hieronder zet ik de punten van de NOS code
onder elkaar en beschrijf ik aan de hand van de twee bronnen die ik heb geraadpleegd de richtlijnen die het NOS Journaal op de redactie hanteert.
Journalistieke code van de NOS
Op de site van de NOS wordt de volgende punten als journalistieke code28 opgesteld die als richtlijn moet dienen voor de journalisten op de redactie.
De NOS stelt zich, als integraal onderdeel van de publieke omroep, tot
doel de primaire informatiebron te zijn op het gebied van nieuws, sport en evenementen, zodat de Nederlandse burger beter in staat is te oordelen over ontwikkelingen in de wereld, en zijn eigen gedrag te bepalen.
De NOS hanteert hierbij de hoogste journalistieke eisen van evenwichtigheid, zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, ongebondenheid,
pluriformiteit en onbevooroordeeldheid. De NOS streeft ernaar deze informatie toegankelijk te maken via alle
beschikbare media en voor alle maatschappelijke geledingen. De NOS is vrij in de selectie van nieuws, ze laat zich bij publicatie niet
leiden door een ander dan het algemeen belang.
De NOS scheidt feiten en meningen, past hoor en wederhoor toe en vermijdt eenzijdige berichtgeving.
De NOS gaart informatie met een open vizier, journalisten maken zichzelf bekend, betalen informanten niet en beschermen indien nodig hun bronnen.
De NOS discrimineert niet en meldt etnische afkomst, nationaliteit, ras, religie, sekse en seksuele geaardheid van personen en groepen alleen als
dat nodig is voor een beter begrip van het nieuwsfeit. De NOS respecteert de privacy van personen in het nieuws, inbreuken
daarop staan in redelijke verhouding tot het belang van publicatie en tot
de rol en/of functie van de persoon in het nieuws.
27
Ten aanval (2002) en Hooggeëerd Publiek ( 2006), zijn rapporten die het NOS Journaal heeft gepresenteerd in
de vorm van zelfreflectie. De rapporten zijn gebaseerd op gesprekken die de hoofdredactie met verschillende
deelredactie heeft gevoerd. In de rapporten wordt er geëvalueerd over het NOS journaal en komen zowel
kritiekpunten als aanbevelingen naar voren. 28
Site van de NOS, http://www.nos.nl/assets/ombudsman/ombuds_jcode.html geraadpleegd op: 21 maart 2009
26
De NOS accepteert embargo‟s die de kwaliteit van de berichtgeving
bevorderen en die niet eenzijdig zijn opgelegd. De NOS bericht waarheidsgetrouw. Kijkers en luisteraars moeten zich met
de door de NOS uitgezonden informatie een reëel en controleerbaar beeld kunnen vormen van de werkelijkheid.
De NOS behandelt klachten serieus en rectificeert ruiterlijk.
De NOS is een met publieke middelen gefinancierde onafhankelijke nieuwsorganisatie. De NOS hecht aan een transparante werkwijze en legt
daarover verantwoording af.
Sommige punten van de journalistieke code hierboven staan schuin gedrukt. Dat heb ik gedaan om aan te geven dat deze punten overheen komen met de
aanbevelingen die de bureau Migranten en Media aan de journalisten doet bij berichtgeving over de multiculturele samenleving (zie hoofdstuk 2.3.) Ook komen alle punten overeen met de taken die de Mediawet de publieke omroep
voorschrijft.
Richtlijnen van het NOS journaal Uit de twee beleidstukken van het NOS Journaal „Ten aanval en Hooggeëerd
publiek‟ die ik heb bekeken, kan ik de richtlijnen die het NOS Journaal hanteert als volgt samenvatten:
Volgens de hoofdredactie is de belangrijkste taak van het NOS Journaal dat de kijkers aan het einde van de dag iets meer te weten komen over de belangrijkste gebeurtenissen in het land en in de wereld. De berichtgeving moet wel voorzien zijn van achtergrond en context zodat de burgers in staat zijn hun eigen lot te
bezien en te beïnvloeden. Ook vindt de hoofdredactie berichtgeving pas geslaagd als de kijkers op de berichtgeving reageren met o ja zit dat zo, in plaats van ja,
nou en. De hoofdredactie spreekt van goede journalistiek als:
De belangrijkste gebeurtenissen van de dag op een heldere en evenwichtige manier zijn gebracht
De informatie op een eerlijke wijze is verzameld en volgens de belangrijkste principes van het vak vergaard: dus niet eenzijdig, niet vooringenomen, met toepassen van hoor- en wederhoor, privacy in acht
nemend en met respect voor de mensen over wie bericht wordt. Het journaal is onafhankelijk van ideologie of organisatie
De informatie die het journaal verschaft is toegankelijk, duidelijk, foutloos en van context voorzien en niet naar de mond pratend. Het gaat er volgens de hoofdredactie bij het NOS Journaal niet om massale
populariteit maar om massale waardering. De journalisten kunnen verantwoording afleggen bij het publiek voor de
keuzes die ze maken. Want de NOS beschouwt de mensen voor wie zij werken (het publiek) als volwaardige burgers
Er is ruimte voor verschillende visies in de samenleving. Iedereen dat
onderdeel uitmaakt van de Nederlandse (multiculturele) samenleving is gelegitimeerd om mee te mogen praten en moet daarbij serieus genomen
worden. (dus ook de visie van allochtonen moet niet ontbreken) De redactie moet de diversiteit in de Nederlandse samenleving
weerspiegelen (hierbij hoort ook het werven van allochtone journalisten).
Zo ontstaat er een scala aan verschillende invalshoeken en perspectieven.
27
Onder de journalisten moet er ook kennis zijn over de islam, zodat ze
weten wat er speelt onder die gemeenschap.29 Etniciteit wordt alleen vermeld als het iets bijdraagt aan het nieuwsfeit.
Dit zijn in grote lijnen de richtlijnen die ik aan de hand van de rapporten heb
kunnen opmaken. Verder zijn er in de rapporten ook richtlijnen opgenomen over het brengen van buitenlands nieuws, maar die laat ik weg omdat het niet
relevant is voor mijn onderzoek. Ook wordt er in de beleidsnota Hooggeëerd publiek tien beloftes aan het publiek gegeven.
Nieuws is onafhankelijk van welke politieke en/of andere opvatting of ideologie dan ook
NOS Nieuws biedt feiten, inzicht en overzicht. NOS Nieuws opereert volgens traditionele journalistieke normen: hoor
en wederhoor, respect voor privacy. Nauwkeurigheid gaat voor snelheid NOS Nieuws beschouwt de kijker, luisteraar en gebruiker als
volwaardig burger, die zelf zijn of haar eigen oordelen vormt, mede op
basis van de informatie die NOS Nieuws aanreikt. NOS Nieuws is in selectie, uitwerking, aanpak en toon onbevangen.
NOS Nieuws ambieert iedereen te bereiken NOS Nieuws wil actief zijn op zoveel mogelijk platforms, reageert op en
schept nieuwe toepassingen
NOS Nieuws is transparant: discussieert en legt verantwoording af over keuzes, aanpak en uitwerking. Publiceert z‟n budget en alle andere
relevante gegevens NOS Nieuws herstelt z‟n fouten en beantwoordt reacties NOS Nieuws laat zich beoordelen door een van de redactie
onafhankelijk Ombudsman
3.5 Samenvatting
Hierbij ben ik beland bij het antwoord op mijn tweede deelvraag: wat voor een journalistieke organisatie is de NOS?
De publieke omroep heeft (zoals vastgelegd in de Mediawet) als taak te zorgen voor een pluriform en kwalitatief hoogstaand programma-aanbod dat alles behandelt wat van belang is voor de samenleving en dat gericht is op iedereen in
Nederland via media die voor iedereen toegankelijk zijn. De NOS moet als concessiehouder erop toezien of de omroepverenigingen zich aan de wettelijk
vastgestelde taken houden. Ook vervult de publieke omroep de rol van een marktplein, waar alle groeperingen uit Nederland elkaar ontmoeten en meningen uitwisselen. Zij wil dit bereiken door maatschappelijk relevante onderwerpen aan
te snijden, door cultuur uit te dragen en door te fungeren als platform voor meningen en uitingen, zodat een evenwichtig beeld van de samenleving wordt
gegeven. Dit moet leiden tot een bijdrage aan de cohesie binnen de maatschappij, de publieke omroep probeert zo als referentiepunt te fungeren in een samenleving die altijd in beweging is.
29
De journalistiek heeft veel kritiek gekregen op haar berichtgeving rond de dood van Pim Fortuyn. Ze zou te
veel bij de elite horen en te weinig 'van de mensen' zijn. De hoofdredactie nam die kritiek serieus en kwam met
een aantal maatregelen om er voor te zorgen dat het NOS-journaal beter kan inspelen op wat er leeft.
28
Het minderheidsbeleid was in de jaren tachtig meer gericht op behoud van
cultuur en identiteit van verschillende groepen in Nederland. Dit gold echter niet alleen voor de NOS maar om de hele Nederlandse benadering. In de loop der
jaren legde de overheid in het minderhedenbeleid de nadruk steeds meer op integratie en inburgering van allochtonen. Allochtonen dienden zich aan te passen aan de Nederlandse samenleving en zich volledig in te burgeren. Dit had
ook weerslag op het overheidsbeleid media- en minderheden. Bij het overheidsbeleid ten aanzien van media en minderheden is in de loop der jaren de
nadruk van specifieke migrantenprogramma‟s naar een meer algemeen aanbod van programma‟s voor zowel allochtonen als autochtonen verschoven. Hiervoor werden de paspoortprogramma‟s voor verschillende groepen minderheden
afgeschaft en kwamen er programma‟s voor in de plaats, die zich minder met de eigen taal en cultuur bezig hielden en breder van opzet waren. Deze verandering
werd ook ingegeven doordat er in Nederland inmiddels programma‟s uit de thuislanden te ontvangen waren via satelliet. Daarom moest het programma- aanbod van de gehele publieke omroep een weerspiegeling van de multiculturele
samenleving zijn die aantrekkelijk is voor een breed publiek. Aan de publieke omroep wordt ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid
opgelegd. Zij wordt immers ook gefinancierd uit publieke middelen en is het daarom logisch dat zij verantwoording aflegt bij het publiek voor hun
journalistieke handelen en programma- aanbod. De publieke omroep heeft (zoals vastgelegd in de Mediawet 2008, art. 2) als taak te zorgen voor een pluriform en kwalitatief hoogstaand programma-aanbod dat alles behandelt wat van belang is
voor de samenleving en dat gericht is op iedereen in Nederland via media die voor iedereen toegankelijk zijn.
De NOS heeft niet veel geschreven bronnen als het gaat om richtlijnen die ze hanteren op de redactie bij de berichtgeving over de multiculturele samenleving. Er is wel een journalistieke code die veelal afgeleid is van de taken die de
Mediawet stelt voor de publieke omroep. De richtlijnen die zowel in de journalistieke code als in de twee beleidsstukken (Ten aanval en Hooggeëerd
publiek) naar voren zijn gekomen en die ik meeneem in mijn analyse van het journaal zijn: De NOS vermijdt eenzijdige berichtgeving en past dus hoor- en wederhoor toe, vermeldt etnische afkomst alleen als het relevant is voor een
beter begrip van het nieuwsfeit, er is ruimte voor de verschillende visies in de samenleving (dus ook de visie van allochtonen moet niet ontbreken), want
Iedereen die onderdeel uitmaakt van de Nederlandse (multiculturele) samenleving is gelegitimeerd om mee te mogen praten en moet daarbij serieus genomen worden
We hebben nu gezien wat voor een organisatie de NOS is en welke richtlijnen ze hanteren op de redactie van het NOS Journaal. Maar passen de journalisten de
richtlijnen in de praktijk ook echt toe. Hoe is de berichtgeving van het NOS Journaal over de multiculturele samenleving? In het volgende hoofdstuk ga ik hier een antwoord op proberen te vinden.
29
Hoofdstuk 4 Inhoudsanalyse NOS journaal
In dit hoofdstuk ga ik na hoe de berichtgeving van het NOS Journaal is over de
multiculturele samenleving. Hierbij ga ik de journaals van acht uur terugkijken van de periode 1 december 2008 tot 1 maart 2009. Dit doe ik op de site van de NOS.30 Omdat het begrip multiculturele samenleving een heel breed begrip is,
neem ik bij mijn analyse van de journaals alleen de items mee die gaan over de MTSA-groep (zie hoofdstuk 1) en moslims. Als eerst ga ik kijken hoe vaak er in
dat tijdsbestek over deze groeperingen wordt bericht. Daarna ga ik de nieuwsfeiten en de berichtgeving onderverdelen in positief, negatief neutraal. Hieruit moet blijken hoe positief of negatief het NOS Journaal bericht over de
multiculturele samenleving. In het vorige hoofdstuk heb ik al aangeduid dat het NOS Journaal niet specifieke richtlijnen heeft wat betreft de berichtgeving over
de multiculturele samenleving. Er zijn wel een aantal dingen waar ze opletten zoals: het vermelden van etniciteit alleen wanneer het relevant is voor het nieuwsfeit, dat de berichtgeving niet eenzijdig is en dat er dus hoor- en
wederhoor wordt toegepast en dat iedere burger in Nederland mee mag praten over de gebeurtenissen in de samenleving. Deze punten neem ik ook mee in
mijn analyse van de journaals. Ook kijk ik of er een oordeel wordt gegeven over een persoon of groep (die onder mijn onderzoeksgroep valt), van wie die oordeel afkomstig is en of het gegeven oordeel positief, negatief of neutraal is.
Een nieuwsfeit is negatief wanneer de bovenstaande groeperingen in verband worden gebracht met problemen zoals: geweld, criminaliteit, gebrekkig integratie, overlast, misdaad etc.
Een nieuwsfeit is positief als de bovenstaande groeperingen in verband worden
gebracht met ontwikkelingen die op een positieve manier bijdragen aan de maatschappij. Het nieuws kan bijvoorbeeld gaan over succesvolle allochtone
voetballers, zangers, ondernemers, politici, rolmodellen etc. Ook het hogere opleidingsniveau van steeds meer allochtone jongeren is hier een goed voorbeeld van.
Een nieuwsfeit is neutraal wanneer het gaat over het vermelden van
gebeurtenissen zoals een voorstel dat is ingediend door politici, het weer Pasen, Nieuwjaar of Ramadan is etc.
De berichtgeving is negatief wanneer: de verslaggever een negatieve woordkeus
gebruikt (bijv. vervelende Marokkaanse jongeren etc.), er geen hoor- en wederhoor wordt toegepast (dus als de persoon of groep in kwestie niet aan het woord wordt gelaten en de berichtgeving dus eenzijdig is; als het oordeel dat
over de persoon of groep gegeven wordt (door journalist of andere mensen) overwegend negatief is.31
30
http://www.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2008/12/1/index_av.html
31 Definitie van het oordeel: oor·deel het; o -delen 1 goed- of afkeurende uitspraak; mening: ik ben van ~ dat
…; het laatste ~ Christus‟ vonnis aan het eind van deze wereld 2 vermogen om te oordelen; verstand www.vandale.nl geraadpleegd op 10 april 2009
30
De berichtgeving is positief wanneer: de verslaggever een positieve woordkeus
gebruikt (bijv. succesvolle Marokkaanse jongeren etc.), er hoor- en wederhoor wordt toegepast (dus als de persoon of groep in kwestie ook aan het woord
word(t)en gelaten en de berichtgeving dus niet eenzijdig is; als het oordeel dat over de persoon of groep gegeven wordt (door journalist of andere mensen) overwegend positief is.
De berichtgeving is neutraal als er een evenwicht is in de berichtgeving. Daar bedoel ik mee dat er een evenwichtig beeld wordt neergezet van een persoon of een groep. We kunnen hierbij denken aan dat de beide kanten van het verhaal
worden gehoord. Er is plaats voor verschillende visies en de kijker beslist uiteindelijk met wie hij of zij het eens is. Om een voorbeeld te geven: in een
nieuwsitem zegt iemand dat Turkse vrouwen onderdrukt worden door hun mannen, maar daar tegenover komen er ook Turkse vrouwen en Turkse mannen aan het woord die hier niet mee eens zijn en aangeven dat hier helemaal geen
sprake van is. De beide visies komen aan bod en de kijker kan zelf beslissen met wie hij/ zij het eens is. Er wordt de kijker dus niet een bepaald beeld opgelegd.
Aan de hand van de bovenstaande richtlijnen heb ik een analysemodel gemaakt
waarmee ik de items analyseer die gaan over mijn onderzoeksgroepen. Ik heb bij elk item dat ik heb meegenomen dezelfde vragen beantwoord. Daarna heb ik aangeven of de berichtgeving positief, negatief of neutraal is. Het analysemodel
ziet er als volgt uit:
Analyse Nieuwsfeit Uitzending 1 december 2008
Duur uitzending
Duur item in min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep?
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Wat is het nieuwsfeit?
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Analyse berichtgeving
De verslaggever
31
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Van wie is dat oordeel afkomstig?
Oordeel positief/ negatief/ neutraal
Welke beeld wordt er neergezet
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
4.1. Frequentie berichtgeving
In dit hoofdstuk ga ik in de als eerst een antwoord geven op mijn deelvraag: Hoe vaak is er in de periode december 2008 – februari 2009 in het NOS Journaal van
20.00 uur bericht over de multiculturele samenleving? Ook verwerk ik de resultaten van mijn analyse in diagrammen om het overzichtelijk te maken.
Daarna ga ik in op de inhoud van de nieuwsfeiten en de inhoud van de berichtgeving. Hierbij ga ik niet alle analyses meenemen omdat dat zo‟n 40 pagina‟s oplevert. Daarom heb ik de analyses opgenomen in de bijlage. Ik ga wel
beschrijven wat mij is opgevallen bij de analyse en wat de belangrijkste conclusies zijn. Ook illustreer ik mijn conclusies met een aantal voorbeelden.
Ik heb in totaal naar 90 uitzendingen gekeken. Daarvan heb ik in totaal 27 items meegenomen in mijn analyse. Er gingen 23 items specifiek over de MTSA-groep en moslims. Drie items gingen over allochtonen. Ik heb die ook meegenomen,
omdat de mensen die aan het woord kwamen ook Marokkaans of Turks waren. Verder was er nog één item dat niet over mijn onderzoeksgroep ging. Toch heb
ik besloten om het item mee te nemen, omdat er geen etniciteit wordt vermeld terwijl het om een strafbaar feit gaat. Er wordt gesproken over een 43- jarige man uit Den Haag die advocaat Gerard Spong dreigmails heeft gestuurd. Dit heb
ik meegenomen om aan te tonen dat etniciteit en religie hier ook niet toe doet. Andersom heb ik vaak gezien dat er wel over moslims gesproken wordt wanneer
deze dreigmails sturen naar Geert Wilders.
Hieronder heb ik de uitkomsten van mijn analyse weergeven in diagrammen. Dit is tevens ook het antwoord op mijn derde deelvraag: Hoe vaak is er in de
periode december 2008 – maart 2009 in het NOS Journaal van 20.00 uur bericht over de multiculturele samenleving? De totale duur van de uitzendingen tussen 1 december tot 1 maart 2009 bedroeg 2031.75 min. De 27 items duurden in totaal
118.4 min. Dat betekent dat ongeveer 6 % van alle items over de multiculturele samenleving ging.
Van de 27 items Aantal keer dat het voorkomt Percentages afgerond
Items die gaan over Marokkanen
11 41 %
Items die gaan over Turken
5 19 %
Items die gaan over 0 -
32
Antilianen
Items die gaan over
Surinamers
0 -
Items die gaan over
moslims
8 30 %
Item over allochtonen 3 11 %
Van de 27 items Aantal keer dat het voorkomt Percentages afgerond
Nieuwsfeit positief 5 19 %
Nieuwsfeit negatief 13 48 %
Nieuwsfeit neutraal 9 33 %
Van de 27 items Aantal keer dat het voorkomt Percentages afgerond
Berichtgeving positief 4 15 %
Berichtgeving negatief 8 30 %
Berichtgeving neutraal 15 55 %
Marokkanen Turken Antilianen Surinamers Moslims Allochtonen
Nieuwsfeit positief
Nieuwsfeit negatief
Nieuwsfeit neutraal
33
4.2 Inhoud nieuwsfeiten
Zoals ik al heb aangegeven ga ik hier niet al mijn analyses weergeven. Die heb ik
opgenomen in de bijlage waarbij voor elk item het analysemodel is ingevuld. Ik ga wel aangeven wat er is opgevallen bij de nieuwsfeiten aan de hand van
voorbeelden. Van de 27 items gingen er vijf over een positief nieuwsfeit, dertien over een negatief nieuwsfeit en negen over een neutraal nieuwsfeit. Ik heb bij het verdelen van nieuwsfeiten onder positief, negatief, neutraal gekeken vanuit
mijn onderzoeksgroep. Hierbij heb ik mijzelf steeds de vraag gesteld: hoe is het nieuwsfeit ten opzichte van mijn onderzoeksgroepen.
Voorbeeld 1. van een positief nieuwsfeit: uitzending maandag 5 januari 2009
Nieuwsfeit: Ahmed Aboutaleb is geïnstalleerd als burgemeester van Rotterdam.
Hij is hiermee de eerste burgemeester in Europa met een Marokkaanse afkomst.
Nieuwsfeit is positief omdat het hier gaat om een succesverhaal van een 47- jarige man met een Marokkaanse afkomst.32
Voorbeeld 2. van een positief nieuwsfeit: uitzending woensdag 14 januari 2009
Nieuwsfeit: De Amsterdamse burgemeester Cohen heeft in de Poldermoskee in
Amsterdam een gesprek gehad met 25 Marokkaanse jongeren over het conflict in het Midden- Oosten. Dit deed hij omdat hij signalen kreeg dat veel jongeren
woedend zijn over het oorlogsgeweld en met name de in hun ogen partijdige houding van het Nederlandse kabinet.
Nieuwsfeit is positief omdat de burgemeester in gesprek gaat met Marokkaanse
jongeren en luistert naar hun meningen en frustraties. Hun meningen tellen mee en worden serieus genomen.33
Voorbeeld 3 van een positief nieuwsfeit: uitzending woensdag 21 januari 2009
Nieuwsfeit: Het Hof in Amsterdam heeft besloten dat het OM Geert Wilders toch moet vervolgen voor zijn omstreden uitspraken over de moslims en de Koran.
32
Analyse nieuwsuitzendingen NOS journaal opgenomen in de bijlage p. 64- 65 33
Idem p. 69- 70
Berichtgeving
positief
Berichtgeving
negatief
Berichtgeving
neutraal
34
Het OM vond zijn uitspraken eerder niet strafbaar. Verschillende organisaties zijn
daartegen in beroep gegaan. Nu is het Hof met ze eens. Wilders zet bevolkingsgroepen tegen elkaar op.
Nieuwsfeit is positief omdat het Hof het eens is met moslims dat Wilders
vervolgd moet worden. Dit omdat hij bevolkingsgroepen tegen elkaar opzet en discrimineert. En de beslissing van het Hof is positief voor de moslims.
De meeste positieve nieuwsfeiten gingen over de moslims. (drie van de vijf). Dit
kwam omdat er drie keer werd bericht over de vervolging van Geert Wilders, wat voor veel moslims iets positiefs is. Omdat Wilders radicale uitspraken heeft over moslims.34
Voorbeeld 1. van een negatief nieuwsfeit: uitzending dinsdag 2 december 2008
Nieuwsfeit: In Amsterdam worden systematisch scooterrijders aangehouden en geregistreerd door de politie om zo overvallen met scooters tegen te gaan. Door een scooterbestand aan te leggen wil de Amsterdamse politie de daders
makkelijker opsporen. De daders zijn vaak van Marokkaanse afkomst.
Nieuwsfeit is negatief omdat Marokkaanse jongeren in verband worden gebracht met criminaliteit. En hun etniciteit wordt vermeld terwijl het er niet echt toedoet.
Het gaat immers in de eerste instantie niet om de Marokkaanse jongeren. Maar om alle jongeren die scooter rijden. Maar de verslaggever vraagt (voor mij nog onduidelijk waarom) aan de politiewoordvoerder of de daders van Marokkaanse
afkomst zijn. Hierop antwoord hij dat ze bij de aanhoudingen geen onderscheid maken en dat Nederlandse jongens en meisjes die voorbij rijden evengoed
worden aangehouden. Maar de verslaggever geeft toch aan dat de meeste daders van Marokkaanse afkomst zijn. Dit voegt naar mijn mening niets toe aan het nieuwsfeit, maar kan vooroordelen wel in de hand werken. 35
Voorbeeld 2. van een negatief nieuwsfeit: uitzending woensdag 7 januari 2009
Nieuwsfeit: Veel wijken in Nederland hebben last van probleemjongeren, dieven en junkies. Minister Hirsch Ballin wil dat de rechter deze jongeren voor lange tijd uit de wijk kan zetten. Er komt dus een nieuwe straf: wijkverbod van maximaal 1
jaar. En het gaat vooral om wijken in Gouda, Nijmegen en Ede waar veel Marokkaanse jongeren wonen.
Nieuwsfeit is negatief omdat Marokkaanse jongeren in verband worden gebracht
met problemen. Ze worden weer problemenjongeren genoemd.36
Voorbeeld 3. van een negatief nieuwsfeit: uitzending vrijdag 30 januari 2009
Nieuwsfeit: Het kabinet wil de problemen met Marokkaanse jongeren die voor overlast zorgen aanpakken. De mogelijkheden om deze jongeren aan te pakken en te begeleiden wordt verruimd. Ook moet er meer straat- en gezinscoaches
34
Idem p. 72-73 35
Idem p. 55-56 36
Idem p. 65- 66
35
komen die bij probleemgezinnen kunnen ingrijpen door een kijkje achter de
voordeur te nemen.
Nieuwsfeit is negatief omdat Marokkaanse jongeren weer in verband worden gebracht met problemen. Ze worden als probleemjongeren neergezet die aangepakt moeten worden. 37
De meeste nieuwsfeiten die negatief waren gingen over de Marokkaanse jongeren. Het ging hierbij om items waarbij Marokkaanse jongeren werden neergezet als probleemjongeren en waarbij ze in verband werden gebracht met
criminaliteit en overlast.
Voorbeeld 1 van een neutraal nieuwsfeit: uitzending zondag 4 januari 2009
Nieuwsfeit: De publieke omroepen voeren een strijd onder aantal leden. Per 1 april wordt er aan de hand van de aantalleden bepaald hoeveel zendtijd en geld
een omroep krijgt. Een van die omroepen is de moslimomroep Zennit. Om een publieke omroep te worden, moet Zennit 50.000 leden hebben.
Nieuwsfeit is neutraal omdat het er puur om gaat dat de moslimomroep Zennit
een publieke omroep wil worden en leden probeert te werven. Er is niks negatiefs of positiefs aan de hand. Het is het vermelden van een neutraal feit. 38
Voorbeeld 2 van een neutraal nieuwsfeit: uitzending zondag 18 januari 2009
Nieuwsfeit: Ongeveer 1500 demonstranten hebben op het Malieveld in Den Haag
gedemonstreerd tegen het Israëlisch geweld in Gaza. De demonstratie was georganiseerd door Marokkaanse en Turkse moskee organisaties. Ook was er een toespraak van een joodse organisatie.
Nieuwsfeit is neutraal omdat er alleen vermeld wordt dat er is gedemonstreerd
en dat het overwegend rustig is verlopen. Er is dus sprake van het vermelden van een gebeurtenis. Ook is er hoor- en wederhoor toegepast door een joodse
organisatie aan het woord te laten.39
Voorbeeld 3 van een neutraal nieuwsfeit: uitzending dinsdag 3 februari 2009
Nieuwsfeit: Geert Wilders heeft advocaat Moskowicz gevraagd om in beroep te gaan tegen de beslissing van het Amsterdamse Gerechtshof. Deze had besloten
om Wilders te vervolgen voor zijn uitspraken over de islam en moslims. Cassatie in het belang der wet is de juridische term van de stap die Wilders wil nemen. Alleen het komt heel weinig voor en is volgens rechtsgeleerde vrijwel kansloos.
Nieuwsfeit is zowel voor Wilders als voor moslims neutraal, omdat er alleen
vermeld wordt dat Wilders in hoge beroep wil gaan. Maar wat de uitkomst ervan zal zijn is nog niet bekend. Ook wordt er verder geen negatieve oordeel geveld
over zowel Wilders als de moslims. 40
37
Idem p.78- 80 38
Idem p. 63-64 39
Idem p. 70- 71 40
Idem p. 82- 83
36
4.3 Inhoud berichtgeving
Naast de nieuwsfeiten heb ik ook de berichtgeving onderverdeeld in positief,
negatief en neutraal. Het nieuwsfeit kan immers negatief zijn, maar de berichtgeving daarover weer neutraal. Geweld is bijvoorbeeld negatief nieuws, maar de berichtgeving over het geweld kan neutraal zijn. Ik heb bij de
berichtgeving zoals in het analysemodel te zien is gekeken of er een negatief of positief oordeel wordt gegeven over de MTSA- groep, van wie dat oordeel
afkomstig is, of de groepen of personen waar het nieuwsfeit over gaat ook aan het woord worden gelaten, of het vermelden van etniciteit relevant is, of er opmerkelijke woorden of beelden worden gebruikt jegens mijn onderzoeksgroep.
Aan de hand van deze punten heb ik vervolgens de berichtgeving onderverdeeld in positief, negatief of neutraal. Van de 27 items was de berichtgeving bij vier
items positief, bij acht items negatief en bij vijftien items neutraal. Hieronder volgt een aantal voorbeelden ter illustratie. Voor de gehele analyse zie de bijlage.
Voorbeeld van positieve berichtgeving: maandag 5 januari 2009
Nieuwsfeit: Ahmed Aboutaleb is geïnstalleerd als de burgemeester van
Rotterdam. Hij is hiermee de eerste burgemeester met een Marokkaanse afkomst.
In de berichtgeving wordt de Marokkaanse etniciteit vermeld, maar dat is in deze situatie relevant. Hij is namelijk de eerste burgemeester in Nederland met een
Marokkaanse roots. Verder is het oordeel dat over Aboutaleb en zijn nieuwe functie wordt gegeven positief. Zo zegt Job Cohen bijvoorbeeld dat Aboutaleb een van de weinige mensen is die zowel in Amsterdam als in Rotterdam een
bestuurlijke functie aan kan. Verder wordt hij zelf aan het woord gelaten. En er zijn geen opmerkelijke woorden of beelden gebruikt. De beelden komen overeen
met wat er gezegd wordt. Kortom er wordt een positief beeld neergezet over Ahmed Aboutaleb en dus is de berichtgeving positief. 41
Voorbeeld van negatieve berichtgeving: woensdag 7 januari 2009
Nieuwsfeit: Veel wijken in Nederland hebben last van probleemjongeren, dieven en junkies. Minister Hirsch Ballin wil dat de rechter deze jongeren voor lange tijd uit de wijk kan zetten. Er komt dus een nieuwe straf: een wijkverbod van
maximaal 1 jaar. En het gaat vooral om wijken in Gouda, Nijmegen en Ede waar veel Marokkaanse jongeren wonen.
In de berichtgeving wordt om de haverklap benadrukt dat het te maken heeft met Marokkaanse jongeren. Terwijl de etniciteit naar mijn mening hier niet toe
doet. Ook wordt er door Cees van der Kamp (burgemeester van Ede) een negatief oordeel over deze jongeren gegeven. Hij zegt: “Op dit moment hebben
we in de wijk Veldhuizen (in Ede) waar grote groep Marokkaanse jongeren voor veel overlast zorgen een aantal maatregelen genomen. Maar het is goed dat de rechter nu ook straf op kan leggen zodat deze jongeren op bepaalde plekken niet
meer mogen komen.” De presentatrice zegt in de presentatietekst: „Veel wijken
41
Idem p. 64- 65
37
in Nederland hebben last van probleemjongeren, dieven en junkies. Minister
Hirsch Ballin wil dat de rechter ze voor lange tijd uit de wijk kan zetten. Er komt dus een nieuwe straf bij. Wijkverbod van maximaal één jaar. Minister hoopt
hiermee steden te helpen in hun strijd met hangjongeren, inbrekers en drugsverslaafden. Vervolgens wordt er in het item alleen maar over Marokkaanse jongeren gesproken. Hiermee wordt er over de Marokkaanse jongeren een beeld
neergezet alsof zij die junkies, dieven en probleemjongeren zijn. Verder worden de jongeren zelf niet aan het woord gelaten en zijn enkel op beeld te zien.
Daarom is de berichtgeving eenzijdig (vanuit één kant belicht en geen hoor- en wederhoor toegepast) en negatief. 42
Voorbeeld van neutrale berichtgeving: uitzending dinsdag 13 januari 2009
Nieuwsfeit: In Nederland worden de reacties op de Gaza- oorlog steeds heviger. Uit voorzorg houdt de politie joodse gebouwen en instellingen extra in de gaten. Terrorismebestrijdingdienst NCTB en korpsbeheerders zeggen dat ze alert zijn
om spanningen tussen bevolkingsgroepen te voorkomen. Via sms en internet worden Nederlandse moslims massaal opgeroepen om hulp aan de Palestijnen te
bieden.
De berichtgeving is neutraal. Al wordt er beetje een beeld geschetst dat moslims soms radicale uitlatingen hebben over het conflict in Gazastrook, De beide partijen worden aan het woord gelaten en kunnen hun eigen visie weergeven.
Ook worden er geen gekleurde woorden of opmerkelijke beelden gebruikt. 43
4.4 Conclusie Nu ben ik aangekomen bij het punt om mijn vierde deelvraag te beantwoorden: Hoe is er in de periode december 2008 – maart 2009 in het NOS Journaal van
20:00 uur bericht over de multiculturele samenleving? Concluderend kan ik stellen dat van de 27 items waar ik naar gekeken heb, de
meeste items gingen over een negatief nieuwsfeit. In totaal dertien van de 27 items. Toch was de berichtgeving over allochtonen over het algemeen neutraal getint. Maar dit geldt niet voor de berichtgeving over Marokkaanse jongeren. Met
name over Marokkaanse jongeren wordt vaak negatief bericht. Zij worden vaak in verband gebracht met criminaliteit en neergezet als probleemjongeren. Dit
zorgt ervoor dat deze jongeren een slechte naam krijgen en op den duur heeft dit tot gevolg dat ze weinig kansen krijgen in de maatschappij waardoor hun aansluiting aan de Nederlandse samenleving moeizaam verloopt. Verder zorgt de
negatieve beeldvorming ervoor dat deze jongeren een negatief zelfbeeld krijgen. Ook worden deze jongeren heel vaak zelf niet aan het woord gelaten. Vaak is het
ook wel zo dat de jongeren zelf niet willen praten voor de camera, maar dit heeft weer met het beeld te maken, dat over deze jongeren wordt neergezet.
Bij het maken van een item over criminaliteit onder jongeren, moet een
journalist de overweging maken of het echt noodzakelijk is om een Marokkaan als voorbeeld te nemen. Immers criminaliteit komt bij verschillende etniciteiten voor. Tevens vraag ik me af in hoeverre het relevant is om de etnische afkomst
van deze jongeren te vermelden. De journalist kan zich hierbij afvragen of het vermelden van de etniciteit iets bijdraagt aan de oplossing van dat probleem. Als
42
Idem p. 65- 66 43
Idem p.68- 69
38
dat niet het geval is, kun je naar mijn mening de etniciteit beter achterwege
laten. In hoofdstuk 2 beeldvorming hebben we gezien dat negatieve berichtgeving voor negatieve beeldvorming kan zorgen. Daarnaast vraag ik me
ook af of we bij derde generatie jongeren die hier geboren en getogen zijn nog kunnen spreken over Marokkaanse jongeren. In mijn ogen zijn ze gewoon Nederlandse jongeren In totaal werd er in twintig items etniciteit vermeldt,
waarvan er dertien relevant en zeven niet relevant waren. Dus over het algemeen (afgezien van de Marokkaanse etniciteit) werd er vaak etniciteit
vermeld als het er echt toedoet. Bijvoorbeeld bij de demonstraties van de moslims tegen het Israëlische geweld werd de religieuze etniciteit vermeld. Dat is ook logisch, omdat het wel duidelijk is dat het gaat om de moslims.
Opmerkelijk is dat er geen items zijn over Surinamers en Antilianen. Ook viel me op dat allochtonen helemaal niet aan het woord worden gelaten bij alledaagse onderwerpen die belangrijk zijn voor alle burgers in Nederland zoals bijv. de
economische crisis.
Deze conclusies ga ik in het volgende hoofdstuk voorleggen aan een aantal deskundigen om na te gaan wat hun visie hierover is.
39
Hoofdstuk 5. Veldonderzoek- De deskundigen aan het woord
Nadat ik de nieuwsuitzendingen voor drie maanden heb geanalyseerd, heb ik die
voorgelegd aan drie deskundigen: Giselle van Cann, adjunct-hoofdredacteur van het NOS Journaal44, Wasif Shadid, hoogleraar Interculturele Communicatie die vindt dat er vrijwel altijd negatief wordt bericht over de multiculturele
samenleving45 en Huub Evers, lector interculturaliteit en docent media ethiek die van mening is dat er over de multiculturele samenleving niet negatiever bericht
wordt dan andere zaken. Ik heb ze alle drie mijn conclusie voorgelegd en vragen gesteld aan de hand van mijn analyse. In dit hoofdstuk ga ik de drie interviews samenvoegen en kijken op welke punten zij het met elkaar eens of juist oneens
zijn. Hieruit moet blijken hoe zij denken over de berichtgeving van het NOS Journaal over de multiculturele samenleving. Daarmee geef ik ook antwoord op
mijn vijfde deelvraag die luidt: Hoe denken deskundigen over de berichtgeving van het NOS Journaal over de multiculturele samenleving aan de hand van mijn analyse?
De volledige interviews met de deskundigen zijn opgenomen in de bijlage.46
De berichtgeving van het NOS journaal over de multiculturele
samenleving Op dit punt verschillen de meningen van de deskundigen. Zo vindt Wasif Shadid dat de verslaggeving van het NOS Journaal als het gaat om allochtonen en
moslims, het karakter heeft van sensatie en volksvermaak. Van objectieve berichtgeving is volgens hem geen sprake. Daar is Huub Evers het niet mee
eens. Hij geeft aan dat het Journaal juist over het algemeen wel van hoog niveau is. Ook al zit er weleens een item bij waar ze uit de bocht vliegen, je merkt volgens Evers duidelijk dat ze hun keuzes overwegen. En daarmee sluit hij zich
aan bij de visie van Giselle van Cann. Ook zij is van mening dat ze bij het NOS Journaal aan kwaliteitsjournalistiek doen. Ze geeft aan dat ze zich ervan bewust
zijn dat ze een belangrijke verantwoordelijkheid hebben als het gaat om berichtgeving over de multiculturele samenleving en daarom proberen ze het zo neutraal mogelijk te doen.
Vermelden van etniciteit
Alle drie zijn ze het erover eens dat het vermelden van etniciteit alleen relevant is als het iets bijdraagt aan het nieuwsfeit. Alleen hun opvatting over wanneer iets bijdraagt aan het nieuwsfeit komt niet helemaal overeen. Zo geeft Van Cann
aan dat het heel ingewikkeld is om vast te stellen wanneer het wel of niet relevant is. “De meningen verschillen daarbij vaak”, zegt ze. Volgens haar
probeert de NOS als publieke nieuwsorganisatie zo goed mogelijk te beslissen wanneer etniciteit wel of niet vermeld wordt. Ook Evers is van mening dat het NOS Journaal vaak hun keuzes goed afwegen. Shadid heeft daar echter een
andere mening over. Hij zegt: “Als de algemene persdienst geen etniciteit bij een bericht zou vermelden, dan zou het NOS Journaal bij wijze van spreken wel een
etniciteit erbij verzinnen. Het liefst vermelden ze dat het gaat om Marokkanen, of moslims.” Op dit punt kwam uit mijn analyse naar voren dat als het gaat om
44
Het was eigenlijk de bedoeling dat ik Hans Laroes zou interviewen, maar hij had helaas geen tijd. Maar
uiteindelijk is het goed gekomen doordat adjunct-hoofdredacteur Gisselle van Cann mij te woord heeft gestaan. 45
Wasif Shadid heb ik helaas niet mondeling kunnen interviewen, omdat hij niet zoveel tijd had. Daarom heb ik
hem via de mail mijn vragen gesteld. 46
Interview met deskundigen opgenomen in bijlage p. 86- 99
40
hangjongerenprobleem, overlast of criminaliteit vaak de Marokkaanse etniciteit
wordt vermeld. Op deze constatering antwoordt Van Cann dat ze dat bij de NOS alleen doen als het probleem zich daadwerkelijk specifiek voordoet bij
Marokkaanse jongeren. Ook Evers vindt dat het vermelden van de Marokkaanse etniciteit relevant is als het in een bepaalde wijk de Marokkaanse jongeren zijn die voor overlast zorgen. Dan moet je het volgens hem wel vermelden omdat het
dan te maken heeft met een probleem dat nadrukkelijk met de Marokkaanse gemeenschap te maken heeft. Maar als het zowel blanke als Turkse en
Marokkaanse jongens zijn en het dus niet direct met de Marokkaanse gemeenschap of de Marokkaanse cultuur te maken heeft, hoef je het niet te vermelden. Dan heeft het namelijk niets met de herkomst van die jongeren te
maken, meent hij. Op de vraag of het hangjongerenprobleem waarbij vaak de Marokkaanse afkomst wordt vermeldt überhaupt iets met de Marokkaanse
cultuur te maken heeft geeft Van Cann als antwoord: “Nee, het hangjongerenprobleem is daar nou weer een slecht voorbeeld van. Ik moet zeggen dat wij ook worstelen met de vraag wanneer vermelden we etniciteit wel
en wanneer niet. Het is ontzettend moeilijk om één regel te hanteren als het gaat om vermelden van etniciteit. Maar waar we wel opletten is bijvoorbeeld dat
we bij algemene onderwerpen over criminaliteit en problemen geen beeld eronder zetten waarbij je opnieuw etnische minderheden ziet. Bijvoorbeeld als
het gaat om Haags beleid waarbij een minister aangeeft dat probleemjongeren aangepakt moeten worden. Dan hebben we daar beeld voor nodig om eronder te zetten dat het verhaal illustreert. Dan laten we bijvoorbeeld zowel blanken
jongeren als allochtone jongeren zien. We zijn daar we heel bewust mee bezig. Ook Evers geeft aan dat hangjongerenprobleem niets met de Marokkaanse
cultuur te maken heeft. Maar hij benadrukt daarbij wel dat als het in een wijk de Marokkaanse jongeren zijn die voor problemen zorgen, het gewoon vermeld moet worden. Volgens Shadid moeten ze dan ook de etniciteit bij de autochtone
jongeren vermelden. Daarmee is Evers het eens. Ook hij zegt dat als je bij allochtone jongeren de afkomst vermeldt je dit ook bij de blanke jongeren zou
moeten doen. Ook is hij van mening dat als je bij negatieve zaken de afkomst vermeldt je dit ook moet doen bij positieve dingen. Daarbij geeft hij als voorbeeld de soldaat die onlangs in Uruzgan is gestorven. “Hij had een
Marokkaanse afkomst en dat werd niet aangegeven. Daarbij heeft de NOS heel veel negatieve reacties gekregen van de Marokkaanse gemeenschap. Ze hadden
ook wel gelijk om boos te zijn. Wanneer het gaat om overlast in steden en alle dingen die ermee samenhangen wordt de Marokkaanse etniciteit vermeld. En wanneer iemand eervol gestorven is voor het vaderland of in het Nederlandse
voetbalelftal speelt dan is het ineens een Nederlander. Bij donkere voetballers hebben we het nooit over Surinaamse jongens, maar als het om criminaliteit
gaat, zijn ze dat ineens wel. Ik zie daar ook wel steeds meer verandering in de media maar nog te weinig.”
Marokkaanse jongeren of Nederlandse jongeren Kunnen we bij de derde generaties jongeren nog wel spreken van Marokkaanse
of Turkse jongeren? “Eigenlijk niet”, is het antwoord van alle drie de deskundigen. “Hoelang blijf je nog spreken over Turkse of Marokkaanse jongeren. Je bent toch gewoon Nederlandse jongeren waarvan de ouders wortels
heeft in Turkije of Marokko. “Bij Nederlandse jongeren vraag je toch ook niet waar ze oorspronkelijk vandaan komen. Ik denk dat media dat ook niet meer
zouden moeten doen als het om jongeren gaat die in Nederland geboren en getogen zijn hier opgegroeid zijn derde generatie. Dan moet je ophouden te
41
spreken over Turkse of Marokkaanse jongeren”, zegt Evers. Van Cann is van
mening dat we van het woord allochtoon afmoeten. Dat zou een hoop oplossen volgens haar. “We moeten de juiste woorden gebruiken. Daar hebben we op de
redactie ook veel discussie over. Sommige jongeren voelen zich heel Nederlands en andere heel Marokkaans. Dat is heel lastig om te bepalen hoe mensen zich voelen. Maar ik ben het wel met je eens. Ik heb liefst dat we van dat woord
allochtoon af zijn. Misschien moeten we spreken over immigranten als je het hebt over de eerste generaties dus opa‟s en oma‟s. En bij de derde generaties
die hier geboren zijn, spreken over Nederlanders.” Beeldvorming en stigmatisering
Volgens Van Cann is het NOS Journaal zich zeer bewust van haar rol in de samenleving. “Wij vinden het een heel belangrijk onderwerp. Het maakt deel uit
van onze dagelijkse afwegingen. We proberen zeker met jongeren in contact te komen en in gesprek te gaan over hoe zij het nieuws beleven. Juist om ons bewust te maken van het effect van journalistieke afwegingen.” Ook geeft ze aan
dat ze bij een algemeen onderwerp over hangjongeren zich ervan bewust zijn dat veel mensen er bij voorbaat van uitgaan dat het om allochtone jongeren gaat.
“Dan letten we er heel erg op dat we niet in het automatisme terechtkomen dat er weer beelden van allochtonen te zien zijn bij een onderwerp dat gaat over
criminaliteit of andere problemen.” Ook Evers vindt dat het NOS Journaal zich heel goed bewust is van alle mogelijke dingen rondom beeldvorming en stigmatisering. Daar is Shadid het niet mee eens. Volgens hem wordt er wel aan
negatieve beeldvorming gedaan als het gaat om allochtonen en moslims. “Er wordt gefocust op de problemen van allochtonen. Bij autochtonen worden
dezelfde problemen verwaarloosd. Criminaliteit, drugsgebruik en overlast zijn thans synoniemen geworden voor allochtonen.”
Visie van allochtonen Een andere conclusie van de analyse is dat allochtonen bij alledaagse
onderwerpen helemaal niet aan het woord worden gelaten en dat hun visie vaak ontbreekt. In deze conclusie kan Shadid zich wel vinden. Hij is van mening dat zowel bij alledaagse als bij de onderwerpen die over allochtonen gaan ze heel
weinig aan het woord worden gelaten. Hen mening wordt, volgens hem, te weinig geventileerd en er wordt meer over hen dan door hen gepraat. Ook
volgens Evers komen allochtonen over alledaagse onderwerpen niet aan het woord. En als ze aan het woord komen is dat volgens hem alleen bij nieuwsfeiten die over allochtonen gaan zoals integratie. “Als je kijkt naar onderwerpen waar
elke burger in Nederland mee te maken heeft dus ook Turkse en Marokkaanse mensen, zoals kinderopvang dan komt het niet vaak voor dat aan Turkse of
Marokkaanse mensen commentaar wordt gevraagd. Ook zie je heel weinig Turkse of Marokkaanse deskundigen aan het woord bij alledaagse onderwerpen. Laat die verscheidenheid ook zien als het onderwerp helemaal niets met die
verscheidenheid te maken heeft, dus bij alledaagse onderwerpen.” Van Cann bevestigt dit en zegt: “Ik ga je niet vertellen dat bij het NOS Journaal alles op dit
punt fantastisch is. We zijn er nu wel serieus mee bezig en we hebben nog een lange weg te gaan. Het gaat mij dan vooral om de nieuwsselectie. Weten wij voldoende wat er in de hele samenleving speelt? Hebben we wel de blik op alle
nieuwsonderwerpen die er in de gekleurde Nederlandse samenleving zijn? Ik denk het niet. Wij moeten onze nieuwsselectie verbreden door beter te weten
wat er in die gekleurde samenleving zich allemaal afspeelt. Wij hebben onze blik nog te vaak op de witte samenleving gericht. Dus dat proberen we te verbeteren.
42
Ik wil al die kleuren in al die onderwerpen kunnen terugzien. Ik wil bijvoorbeeld
ook een gekleurde professor zien als het gaat om de economische crisis. Zonder te vermelden dat het een Turkse of Marokkaanse professor is. Dat doet er niet
toe. En daar willen we heen. Dat je dus bij onderwerpen die juist niet gaan over de multiculturele samenleving de visie van allochtonen ook terugziet. Ik wil niet specifieke onderwerpen maken over succesvolle allochtonen maar ze gewoon
laten zien.”
Witte redactie
Volgens Shadid zijn allochtone journalisten en in het bijzonder die met een islamitische achtergrond in de Nederlandse mediabedrijven duidelijk ondervertegenwoordigd. Slecht twee procent van 14.000 journalisten die
werkzaam zijn in Nederland zijn van niet- westerse afkomst. Van Cann bevestigt dit en geeft aan dat de redactie van het NOS Journaal ook overwegend wit is.
Volgens haar heeft dit ermee te maken dat veel allochtone journalisten niet bij een nieuwsredactie willen werken. Ook geeft ze aan dat de redactiecultuur van het NOS Journaal hier een rol speelt. “Het heeft ook te maken met onze cultuur.
Het gaat om vragen als wat is nieuws, hoe open zijn wij als nieuwsorganisatie, hoe open staan wij voor verschillende invalshoeken en verschillende visies. Je
hebt als journalist in je nieuwsproces dagelijks een heleboel routines bijvoorbeeld in wat is nieuws, hoe pakken we dat aan. Die routines moeten soms doorbroken
worden om ruimte te maken voor andere inzichten. En dat is nog niet helemaal het geval, maar het heeft wel enorm onze aandacht. Ook volgens Evers heeft het ontbreken van allochtone journalisten met de redactiecultuur van het NOS
Journaal te maken. “Ik geef ook colleges op de media academie in Hilversum. Daar hebben ze dus een speciale Master waar alleen maar allochtone journalisten
zitten. En die lopen ook stage. Die geven ook voortdurend aan dat ze op bijvoorbeeld een witte journaalredactie komen te zitten. Je wordt er in de eerste instantie liefdevol opgenomen, je krijgt je eigen werkplek, computer etc. Maar je
merkt op een of andere manier dat je er toch niet bij hoort. Je wordt bijvoorbeeld niet gevraagd om buiten werktijden mee te gaan om iets te drinken.
Dan is er soort onuitgesproken redactiecultuur en daar hoor je op een of ander manier toch niet bij als allochtone journalist. En hoezeer je ook je best doet, kom je er niet gemakkelijk tussen. En voor sommigen is dat zo teleurstellend dat ze
er niet meer willen werken. Ze voelen zich er niet thuis”, zegt hij.
Meerwaarde van allochtone journalisten Alle drie de deskundigen zijn het er over eens dat allochtone journalisten kunnen
zorgen voor nieuwe invalshoeken en nieuwe perspectieven. Evers geeft daarnaast aan dat journalisten met bijvoorbeeld een Turks of Marokkaans
achtergrond vaak meer toegang hebben als autochtone journalisten. Alleen al wegens hun taal en netwerken. Ze kunnen ook heel veel deuren openen die voor autochtone journalisten vaak gesloten blijven. Volgens Shadid kan de inzet van
allochtonen journalisten leiden tot minder negatieve mediaframes. “Een divers samengestelde redactie wordt geacht beter in staat te zijn om de
maatschappelijke werkelijkheid vanuit verschillende invalshoeken te belichten, minder blinde vlekken op het netvlies te hebben en vooroordelen niet voor vanzelfsprekend aan te nemen.” Van Cann bevestigt dit, maar geeft ook aan dat
ze het lastig vindt om bijvoorbeeld een Turkse journalist aan te nemen om voor contacten te zorgen met de Turkse gemeenschap. “We leggen dan een heleboel
druk op de schouders van die journalist. Mensen komen dan in een
43
loyaliteitsconflict terecht. Want vaak is het nieuws niet positief en dan kom je als
allochtone journalist soms vast te zitten tussen twee vuren. De Turkse gemeenschap denkt dan hé een Turkse journalist van de NOS, hoe kan die nou
aan negatief nieuws doen over ons? Dat zie je op verschillende plekken gebeuren. Ik neem liever een allochtone journalist aan die over de economische crisis gaat berichten.”
44
Hoofdstuk 6 Reflectie
6.1 Conclusie
In dit hoofdstuk ga ik een antwoord geven op mijn centrale vraag die luidt: hoe positief of negatief bericht het NOS Journaal over de multiculturele samenleving?
Aan de hand van de analyse die ik uitgevoerd heb over de periode 1 december 2008 – maart 2009 ben ik tot de volgende conclusie gekomen: Het NOS Journaal
bericht over het algemeen neutraal over de niet-westerse allochtonen. Alleen het nieuwsfeit waar ze mee in verband worden gebracht is over het algemeen negatief. Met name Marokkaanse jongeren worden vaak met criminaliteit
geassocieerd. Ook was het opmerkelijk dat de visie van niet-westerse allochtonen bij de dagelijkse onderwerpen ontbreekt. Als er globaal naar de
analyse gekeken wordt dan wordt er ook vrijwel altijd een oordeel geveld. Over het algemeen wordt er meestal een oordeel gegeven door de mensen die aan het woord komen. Enkele malen komt het voor dat het oordeel afkomstig is van de
verslaggever. Er wordt 22 keer een positief, 16 keer een negatief en 7 keer een neutraal oordeel gegeven. Als het gaat om beeld- en woordgebruik kan er
gesteld worden dat het journaal hier over het algemeen goed mee omgaat. Het komt maar een aantal keer voor dat er opmerkelijkheden zijn in de woordkeuze
van de journalist of in het beeldgebruik. De deskundigen zijn het onderling niet altijd met elkaar eens over de berichtgeving. Met name Wasif Shadid heeft een uitgesproken mening over de
beeldvorming van allochtonen en moslims. Hij vindt dat criminaliteit, drugsgebruik en overlast synoniemen zijn geworden voor allochtonen en
moslims. Ook stoort hij zich eraan dat bij berichtgeving over allochtonen etniciteit wordt vermeld. Ook wanneer dit niet relevant is. Dit komt bij mijn analyse duidelijk naar voren wanneer het gaat om berichtgeving over
Marokkaanse jongeren. Over de relevantie hebben de andere twee deskundigen hun bedenkingen. Enerzijds stelt Huub Evers dat bij de problematiek van
hangjongeren het melden van de etniciteit niet relevant is, omdat dit niet een onderdeel is van een cultuur. Anderzijds vindt Gissele Van Cann dat als het probleem zich specifiek voordoet bij Marokkanen dit wel vermeld moet worden.
Maar daar tegenover stelt ze dat het nu om derde generatie Marokkanen gaat en in hoeverre hebben we het dan nog over Marokkaanse jongeren. Dit is binnen de
NOS ook een discussiepunt. Evers en Van Cann zijn van mening dat er over het algemeen neutraal bericht wordt over allochtonen, maar ze vinden dat het NOS Journaal nog een lange weg
te gaan heeft. Zoals Van Cann ook vermeldt moet de bestaande redactiecultuur nog doorbroken worden. Er zijn nog steeds bepaalde verankerde ideeën die
ruimte moeten maken voor andere visies. Hierbij is het van belang dat de redacties verkleuren. Dat kan leiden tot nieuwe invalshoeken en andere perspectieven.
Eigen visie
Toen ik aan dit onderzoek begon was ik het eens met Wasif Shadid dat er over het algemeen negatief wordt bericht over de multiculturele samenleving. Na mijn
analyse van het NOS Journaal (voor een periode van drie maanden) heb ik gezien dat de berichtgeving van het NOS Journaal over het algemeen neutraal getint is. De berichtgeving is niet enkel negatief. Ook heb ik gezien dat de NOS
zijn keuzes wel overweegt, ook al vliegen de journalisten hier en daar soms uit de bocht. Maar ik vind, gezien de maatschappelijke verantwoordelijkheid en het
45
publieke karakter van het NOS Journaal, dat er meer aandacht besteed moet
worden aan de kwestie multiculturele samenleving. Vooral als het gaat om Marokkaanse jongeren. Eén van mijn conclusies aan de hand van mijn analyse is
dat deze jongeren vaak neergezet worden als criminelen of jongeren die voor onrust en problemen zorgen. Daarbij moet het NOS Journaal er rekening mee houden dat door de hoeveelheid negatieve berichtgeving over deze jongeren
ertoe kan leiden dat mensen een verkeerd beeld krijgen van Marokkanen. Want niet elke Marokkaan is een crimineel. In hoofdstuk 2 (beeldvorming) gaf ik aan
dat mensen die weinig met etnische minderheden in contact komen hun opvattingen en meningen over deze groeperingen baseren op het beeld dat media hen voorschotelen. Het NOS Journaal heeft als richtlijn etniciteit alleen te
vermelden indien dit relevant is en iets toevoegt aan het nieuwsfeit. Maar ik heb ook een aantal items gezien waarbij etniciteit werd vermeld wat naar mijn
mening niet relevant was. Vooral de Marokkaanse etniciteit wordt veelal vermeld bij nieuwsitems die gaan over criminaliteit. Dit heb ik tijdens het interview met Giselle van Cann, adjunct-hoofdredacteur van het NOS Journaal besproken en zij
gaf ook aan dat het moeilijk is om te beslissen wanneer het vermelden van etniciteit wel of niet relevant is. Ik ben van mening dat etniciteit vermeld moet
worden indien het probleem of het misdrijf iets te maken heeft met de cultuur. Bijvoorbeeld eerwraak is een fenomeen dat uitzonderlijk voorkomt bij de
Koerdische (Oost-Turkije) cultuur. Dan is het vermelden van de etniciteit naar mijn mening relevant, omdat deze vorm van misdrijf wel gerelateerd is aan cultuur. Maar als er sprake is van misdrijven zoals diefstal, moord en inbraak
hoeft de etniciteit niet vermeld te worden. Want deze misdrijven komen bij alle culturen voor. Het heeft niets met de cultuur te maken. Het helpt immers niets
voor de oplossing van het probleem, maar werkt vooroordelen en negatieve beeldvorming juist in de hand. Ook vind ik dat je bij derde generatie jongeren die in Nederland geboren en getogen zijn niet meer kan spreken over bijvoorbeeld
Turkse of Marokkaanse jongeren. Het zijn in mijn ogen gewoon Nederlandse jongeren. Ook is het opmerkelijk dat als het gaat om het succes van allochtonen
er opeens gesproken wordt over Nederlandse jongens. Zo hoor je, bijvoorbeeld als we kijken naar succesvolle voetballers, nooit de Surinaamse of Marokkaanse etniciteit en wordt er gesproken over Nederlandse voetballers. Maar zodra er
problemen zijn dan zijn ze weer Surinamers of Marokkanen. Het is naar mijn mening belangrijk dat je als redactie één richtlijn gebruikt bij het vermelden van
etniciteit. Als je bij negatieve nieuwsfeiten de etniciteit vermeld, moet je dat ook doen bij de positieve nieuwsfeiten. Zo kreeg het NOS Journaal heel veel boze reacties vanuit de Marokkaanse gemeenschap toen ze bij de soldaat die in
Uruzgan was overleden de Marokkaanse etniciteit niet hadden vermeld. Want nu gaat het om een persoon met een Marokkaanse achtergrond die eervol voor
Nederland is gestorven en dan wordt de etniciteit niet vermeld. Ook vind ik dat als je de etniciteit vermeld bij Marokkaanse jongeren die voor problemen zorgen, je dit ook zou moeten doen als het om Nederlandse jongeren gaat. Dan laat je
als redactie zien dat je een richtlijn hebt die voor iedereen geldt. Verder ben ik het met Shadid eens dat de redacties overwegend blank zijn en hierdoor de
onderwerpen vaak gezien en beschreven worden vanuit het Nederlandse perspectief. Meer kleur op de redacties kan leiden tot andere perspectieven en invalshoeken. Verder ben ik het met hem eens dat allochtonen en moslims vaak
als een homogene groep worden gezien, terwijl dit niet het geval is. Er wordt bijvoorbeeld vaak over de moslims gesproken, maar binnen de islam zijn er heel
veel verschillende stromingen net als bij het christendom. Verder is het belangrijk dat ook de visie van allochtonen niet ontbreken bij dagelijkse
46
onderwerpen. Want juist door verschillende visies te laten horen bij alledaagse
onderwerpen, weerspiegel je als omroep de multiculturele samenleving. Naar mijn idee is de taak van de NOS om bruggen te bouwen tussen de verschillende
maatschappelijke groeperingen. Dus er moet meer stilgestaan worden bij het vermelden van etniciteiten, het brengen van negatieve nieuwsfeiten die betrekking hebben op allochtonen en het beeld dat daarbij neergezet wordt. Ik
moet wel zeggen dat ik gemerkt heb dat het NOS journaal hier al mee bezig is, maar ze hebben nog een slag te slaan.
6.2. Aanbevelingen
Aanbevelingen voor vervolgonderzoek
Er kunnen wel kanttekeningen bij dit onderzoek geplaatst worden. Het is maar kleinschalig omdat de analyse van het journaal gaat over een periode van drie
maanden. Toch wijst het een bepaalde wijze van berichtgeving over de multiculturele samenleving aan. En het zou wel een begin kunnen zijn van een uitgebreider onderzoek over een langere periode en met betrekking tot meerdere
omroepen (zoals RTL Nieuws). Tijdens dit onderzoek ben ik ook een aantal zaken tegengekomen die interessant zouden zijn voor vervolgonderzoek:
- Ik ben wel benieuwd of er een duidelijk verschil is tussen het NOS Journaal
en RTL Nieuws als het gaat om berichtgeving over de multiculturele
samenleving. Het lijkt me relevant om deze twee zenders te vergelijken omdat het dan gaat om een publieke omroep die bepaalde taken heeft en een commerciële omroep. Ook lijkt het me dan goed om een enquête te
houden onder allochtonen, met de vraag naar welk nieuws ze kijken en waarom. Welk journaal vinden ze representatief.
- Ook lijkt het me goed om het NOS Journaal over een tijdje voor een langere periode te analyseren naar de berichtgeving over niet-westerse allochtonen. Dit omdat de NOS aangeeft dat ze hard aan de slag zijn om
dingen te verbeteren. Het lijkt me daarom relevant om bijvoorbeeld na een jaar nog een keer een onderzoek te doen en te kijken of er
daadwerkelijk dingen zijn verbeterd. En of mijn conclusie nog van kracht is als het gaat om een langere periode dan drie maanden.
Aanbevelingen voor de NOS
- De journalisten bij het NOS Journaal zouden vaker moeten overwegen wanneer het vermelden van etniciteit relevant is. Ook moeten ze daarbij één richtlijn gebruiken. Bijvoorbeeld als er bij criminaliteit etniciteit van
bepaalde groep vermeldt wordt, moet dat ook gebeuren bij een positief nieuwsfeit. En als ze kiezen om de etniciteit bij Marokkaanse jongeren die
voor problemen zorgen te vermelden, moeten ze dat ook doen wanneer het gaat om autochtone jongens. Kortom, ik vind dat je hierbij een
eenduidige richtlijn moet gebruiken, die geldt voor alle groeperingen in de samenleving.
- Ook zouden de journalisten er rekening mee moeten houden dat moslims
geen homogene groep zijn. Je hebt zoveel stromingen en verschillen daarbinnen. Dus ze moeten opletten wanneer ze spreken over „de
moslims‟. Ook is het belangrijk om te weten dat niet elke Turk of Marokkaan per definitie moslims is.
47
- Het journaal zou representatiever voor de multiculturele samenleving zijn
als ook allochtone mensen of deskundigen aan het woord worden gelaten bij alledaagse onderwerpen. Meestal wordt er nog te vaak gegraven uit
hetzelfde putje met deskundigen. Als allochtonen aan het woord komen, laat je als omroep zien dat ook hun visie belangrijk is. Naar mijn mening is dit ook efficiënter dan speciaal positieve items over allochtonen te maken.
- De redacties moeten ook verkleuren. Als je als omroep de samenleving wilt weerspiegelen denk ik dat het belangrijk is om eerst te zorgen voor
diversiteit op de redactie. Dat is immers ook het geval in de samenleving. En een diversiteit aan achtergronden op de redactie, zorgt voor diversiteit in onderwerpen, invalshoeken en perspectieven. En dat kan leiden tot
diversiteit in het publiek, omdat ze dan ook mensen uit hun eigen cultuur terugzien op het scherm.
48
Literatuurlijst
Boeken:
Bink, S. (2006) Media en Minderheden in Nederland. Amsterdam:Sdu.
De Boer, C. en Brennecke, S. (1995, 2003). Media en publiek: theorieën over media-impact. Amsterdam: Boom.
Dijk, T.A. van (1983). Minderheden in de media: een analyse van de
berichtgeving over etnische minderhedenminderheden in de dagbladpers. Amsterdam:SUA
Doppert, M. & Top, B. (1993). Tussen missie en misser. Aanbevelingen voor berichtgeving over migranten. Werkgroep Migranten en media van de NVJ.
Amsterdam.
Evers, H. (2000). De dunne lijn tussen robuust en kwetsend. In Sterk, G. (red.)(2000), Media en allochtonen:journalistiek in de multiculturele samenleving (p.52). Den Haag: Sdu.
Leurdijk, A. (1999) Televisiejournalistiek over de multiculturele samenleving.
Amsterdam: Het Spinhuis. Leurdijk, A. (2008). Van marge naar mainstream; essay over mediabeleid en
culturele diversiteit 1999-2008. Den Haag: Koninklijke de Swart
Shadid, W. (2005). Berichtgeving over moslims en de islam in de westerse media Shadid,W. (2007) Grondslagen van interculturele communicatie. Studieveld en
werkterrein. Amsterdam: Kluwer
Sterk, G. (2000). Media en allochtonen: journalistiek in de multiculturele samenleving, Den Haag:Sdu.
Internet:
Concessiewet 2000, http://www.minocw.nl/omroepen/869/De-Mediawet-en-Concessiewet.html#A2358 geraadpleegd op: 30 maart 2009
De RMO, 2003, Medialogica, Over het krachtenveld tussen burgers, media en politiek. http://www.adviesorgaan-
rmo.nl/downloads/advies/RMOadvies26_met_bijlagen.pdf geraadpleegd op: 6 april 2009
Mediabesluit 2008,
http://www.minocw.nl/documenten/Mediabesluit%202008.pdf geraadpleegd op: 30 maart 2009
49
Mediawet 2008, art. 2.
http://www.minocw.nl/documenten/Mediawet%202008.pdf geraadpleegd op: 30 maart 2009
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2005, Met het oog op morgen, De publieke omroep na 2008,
http://www.minocw.nl/documenten/methetoogopmorgen.pdf geraadpleegd op: 6 april 2009
Notitie Media- en Minderhedenbeleid op de site van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. http://www.minocw.nl/documenten/cultuur-nmm-
nmm26597.pdf p.20 geraadpleegd op: 6 april 2009
NOS. (2008, 29 december). Journalistieke code. Internet: http://www.nos.nl/assets/ombudsman/ombuds_jcode.html geraadpleegd op:
Portal publieke omroep
http://portal.omroep.nl/nossites?nav=eayitCsHjCqBfElCcBV geraadpleegd op: 6 april 2009
Telegraaf, 20 februari 2009, Jonge marokkanen leren voor tasjesdief. http://www.telegraaf.nl/binnenland/3302520/___Marokkanen_leren_voor_tasjes
dief___.html?pageNumber=8 Geraadpleegd op 9 maart 2009
Rapporten en onderzoeken:
Hoofdredactie NOS journaal, 2002, Ten aanval
Hoofdredactie NOS journaal, 2006, Hooggeëerd Publiek
Sibon, S. 2005, Berichtgeving over allochtonen en criminaliteit, Universiteit Twente
Van Helden, P.E. 2005, Framing islam, Vrije Universiteit Amsterdam
Mensen:
Wasif Shadid, Hoogleraar interculturele Communicatie Huub Evers, Lector interculturaliteit en docent media- ethiek
Giselle van Cann, adjunct- hoofdredacteur NOS journaal Hans Laroes, hoofdredacteur NOS journaal
Bijlagen
Mailwisseling Hans Laroes
50
Beste Fatma, ··Dank voor mail en opzet.
Wij hebben niet veel schriftelijke bronnen, los van onze
beleidsstukken Hooggeëerd Publiek en Ten Aanval, waaruit ik je
een paar relevante hoofdstukken zal sturen, gescheiden.
Een afspraak met mij kun je maken via het secretariaat:
0356778064
Vr groet
Hans Laroes
Artikel in het Volkskrant
'Jonge Marokkanen leren voor tasjesdief'
donderdag 19 februari 2009 GOUDA - De politie houdt rekening met een toename van het aantal tasjesroven in Gouda. Volgens politiechef Joep Pattijn van het district Gouda worden jonge
Marokkanen in zijn gebied klaargestoomd om toe te slaan als tasjesdief. Een politiewoordvoerster bevestigde vrijdag uitspraken van Pattijn hierover in het
Gouds Nieuwsblad.
Pattijn zag het aantal tasjesroven in de Goudse regio het afgelopen jaar dalen. Maar aan het begin van 2009 ontdekte hij een lichte stijging in de
tasjesroofstatistieken. Hij ziet dan ook reden voor bezorgdheid: „Jonge Marokkanen zijn momenteel aan het oefenen op tasjesroven. We krijgen binnenkort dus met meer daders te maken.”
De districtschef lichtte toe hoe hij onlangs tijdens een controle een aantal
jongeren betrapte op een parkeerterrein. „We zagen hen oefenen hoe je fietsers van tassen berooft. Mensen doen hun bezittingen vaak in de fietstas, zonder de
klep goed te sluiten. Dieven kunnen dan vrij gemakkelijk hun slag slaan.” Pattijn roept mensen dan ook op om fietstas goed dicht te doen.
Analyses van het NOS Journaal in de periode 1 december 2008- maart
2009 Analyse Nieuwsfeit Uitzending 1 december 2008
Duur uitzending
24. 28 min.
Duur item in min.
2.24 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over PvdA- straatsecretaris Aboutaleb.
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Nee, er wordt geen etniciteit vermeld. Aboutaleb is van Marokkaanse afkomst, maar dat wordt niet genoemd en zijn etniciteit doet er ook niet
toe bij deze nieuwsfeit.
51
Wat is het nieuwsfeit?
PvdA- staatsecretaris Aboutaleb wil de uitkering voor nabestaanden verkorten van 18 jaar naar 2
jaar. De nabestaanden moeten na twee jaar weer aan het werk. Maar de regeringspartijen zien niet veel in de nieuwe voorstellen van de staatssecretaris.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het gaat om het voorstel van Aboutaleb en om
hoe de regeringspartijen er tegenover staan. Het nieuwsfeit is dus niet negatief of positief, maar gewoon neutraal. Er is een voorstel en verschillende mensen waaronder de staatsecretaris geven hun visie op het voorstel.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Jeroen van Dommelen
Wie wordt/ worden er aan het woord worden
gelaten?
- PvdA- staatssecretaris Aboutaleb
- Nabestaande Ivanka Lankvelt - SP lid tweede kamer Paul Ulenbelt - Verslaggever Jeroen van Dommelen
Komt/ komen diegene(N) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, degene waar het nieuwsfeit over gaat is Aboutaleb en hij komt zelf ook aan het woord waarbij hij zijn eigen standpunt kan toelichten.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Er wordt geen oordeel gegeven over Aboutaleb als persoon (of iemand anders van de multiculturele samenleving. Er wordt alleen een oordeel gegeven over het voorstel van om de uitkering voor nabestaanden te verkorten van
18 jaar naar 2 jaar. Het oordeel gaat dus niet specifiek over Aboutaleb als persoon maar over zijn voorstel. Dus neem ik het niet mee.
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Wat voor beeld wordt er neergezet
Er wordt commentaar gegeven op het voorstel van Aboutaleb. Hij wordt neergezet als iemand die te makkelijk over de gevoelens van nabestaanden heen stapt en geen rekening houdt met de situatie waarin nabestaanden
verkeren.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Nee, de journalist geeft alleen weer wat de verschillende partijen vinden van het voorstel van Aboutaleb.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
Al wordt Aboutaleb neergezet als iemand die geen rekening met de situatie van
nabestaanden rekening houdt, de berichtgeving over het algemeen is neutraal getint, Er wordt namelijk hoor-en wederhoor toegepast. Naast
de mensen die aan het woord komen over het voorstel van Aboutaleb, komt hij zelf ook aan het woord. Hij vertelt daarin wat zijn voorstel inhoudt en waarom hij vindt dat de uitkering
voor nabestaanden ingekort moet worden. De berichtgeving is dus niet eenzijdig en de kijker kan zelf beslissen met wie hij/zij het eens is.
Analyse nieuwsfeit
52
Uitzending 2 december 2008
Duur uitzending in min.
26. 27 min.
Duur item in min.
2.40 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? 1. Over Hoge Raad voor Marokkanen die op tournee is in Nederland
2. Over Marokkaanse gemeenschap in Nederland
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, het gaat over de Marokkaanse Hoge Raad en over de Marokkaanse gemeenschap in Nederland. Daarom is het noemen van etniciteit relevant (het gaat namelijk om de Marokkanen in Nederland).
Wat is het nieuwsfeit?
De Hoge Raad voor de Marokkaanse
gemeenschap is op tournee door Nederland. De Raad is vorig jaar ingesteld door de koning van Marokko om de Marokkaanse regering te
adviseren van zaken als inburgering en integratie, behoud van identiteit etc. over de Marokkanen in het buitenland. Maar zowel politici
als het samenwerkingsorgaan voor Marokkanen in Nederland zijn het niet eens met de bemoeienis van de Marokkaanse regering met betrekking tot de Marokkaanse gemeenschap in Nederland.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
De Hoge Raad voor Marokkanen moet de Marokkaanse regering adviseren over inburgering en integratie, behoud van identiteit
etc. over de Marokkanen in het buitenland. De bemoeienis van de Marokkaanse regering kan de
integratie van de Marokkaanse gemeenschap in Nederland negatief beïnvloeden. Dat klopt ook. Daarom is het nieuwsfeit neutraal.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Gerri Eickhof
Wie wordt/ worden er aan het woord worden
gelaten?
- Nadia Bouras, Hoge Raad Marokkanen
- Henk Kamp, VVD - Jeroen Dusselbloem, PvdA - Farid Azarkan, Samenwerkingsorgaan
Marokkanen
Komt/ komen diegene(N) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, zowel Nadia Bouras van de Hoge Raad voor Marokkanen als Farid Azarkan van de
Samenwerkingsorgaan Marokkanen die spreekt namens de Marokkaanse gemeenschap in Nederland, komen aan het woord.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, verschillende mensen geven een oordeel over de bemoeienis van de Marokkaanse
regering met de Marokkaanse gemeenschap in Nederland.
Van wie is dat oordeel afkomstig? - Nadia Bouras, Hoge Raad Marokkanen, geeft aan dat de raad niemand iets gaat opleggen. De Marokkanen mogen zelf beslissen wat hun relatie met Marokko
inhoudt. Ze geeft ook aan dat de tweede en derde generatie Marokkanen
53
in Nederland zich helmaal niet zo verbonden voelen met Marokko
(oordeel positief) - Henk Kamp, VVD lid tweede kamer, laat
zich uit over de bemoeienis van Marokko: “ Ik ben ongerust wat Marokko betreft. Marokko is namelijk
geen onbeschreven blad. Ze hebben jarenlang de integratie van de Marokkanen in Nederland en andere Europese landen tegengewerkt.” (oordeel negatief)
- Jeroen Dusselbloem, PvdA lid Tweede
kamer, vindt dat ze niet moeten bemoeien met hoe de Marokkaanse Nederlanders zich gedragen, waar ze hun geld investeren en waar hun toekomst ligt. (oordeel negatief)
- Farid Azarkan, Samenwerkingsorgaan
Marokkanen, geeft aan dat economische
motief voor Marokko heel belangrijk is en dat daarom de binding van Marokkanen met Marokko een grote rol speelt bij het over maken van geld naar Marokko. Ook benadrukt hij dat ze als orgaan staan voor actief burgerschap van de Marokkaanse gemeenschap in
Nederland, waarbij mensen zelf keuzes moeten maken en de oriëntatie op Nederland moeten hebben i.p.v. Marokko. De bemoeienis van een buitenlandse regering past daar volgens hem niet bij.
(oordeel negatief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Oordeel over de Marokkaanse Hoge Raad is overwegend negatief. De mensen die aan het
woord komen, geven aan dat de Marokkaanse regering zich niet moet mengen in het leven van Marokkaanse Nederlanders.
Wat voor beeld wordt er neergezet
Er wordt een evenredig beeld neergezet, doordat verschillende partijen aan het woord komen. Zo geven politici en Azarkan aan dat de Marokkaanse regering niet moet bemoeien met het leven van de Marokkaanse gemeenschap in
Nederland. Aan de andere kant geeft Nadia Bouras van de Hoge Raad voor Marokkanen aan dat zij als raad de Marokkaanse regering juist adviseren dat de Marokkanen in het buitenland zelf mogen bepalen wat hun relatie is met Marokko.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt? Nee, beelden komen overeen met wat er
gezegd wordt. Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik?
(journalist)
1. Pr: de omstreden Hoge Raad
2. Vriendelijke vrijwilligers of de lange
vingers van koning Mohammed de zesde
3. Ook het samenwerkingsorgaan voor Marokkanen in Nederland beziet de
nieuwe adviesraad met argusogen Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal, omdat alle kanten van het verhaal worden belicht. In de eerste instantie wordt er negatief gesproken over de bemoeienis van de Marokkaanse
54
regering m.b.t. Marokkanen in Nederland. Daarna wordt er benadrukt dat de nieuwe
Koning helemaal niet van plan is om de Marokkanen te beïnvloeden en het de bedoeling is dat zij zelf bepalen wat hun relatie en binding is met Marokko. De berichtgeving is dus genuanceerd en niet eenzijdig. Er is ruimte voor
verschillende denkwijzen. Alleen vind ik het persoonlijk jammer dat niet een paar van de Marokkaanse Nederlanders aan het woord worden gelaten m.b.t. hun relatie met Marokko. Hoe groot is hun binding met het land van herkomst.
Uitzending 2 december 2008
Duur uitzending
26. 27 min.
Duur item in min.
1.58 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Marokkaanse jongeren in Amsterdam. Het nieuwsfeit gaat niet specifiek over Marokkanen,
maar toch wordt er in het item gesproken over Marokkaanse jongeren.
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, Marokkaanse etniciteit. Het noemen van etniciteit in dit item is niet relevant. Want het gaat om controle van scooterrijders omdat er veel overval wordt gepleegd met de scooter. en
opeens wordt er gezegd dat de meeste daders van Marokkaanse afkomst zijn. Dit voegt niks toe aan het nieuwsfeit, maar kan de beeldvorming over Marokkaanse jongeren wel in de hand werken. Zij worden hier neergezet als criminelen.
Wat is het nieuwsfeit?
In Amsterdam worden er systematisch scooterrijders aangehouden en geregistreerd
door de politie om zo overvallen met scooters tegen te gaan. Door een scooterbestand aan te leggen wil de Amsterdamse politie de daders makkelijker opsporen.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is negatief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Er is sprake van criminaliteit. De overvallen met
scooters afgelopen jaar toegenomen in Amsterdam.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Komt geen naam van de verslaggever in beeld
Wie wordt/ worden er aan het woord worden
gelaten?
- Jan Pronken, politie
- Twee Nederlandse jongeren die aangehouden zijn met hun scooter voor
controle
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Niet allemaal. De politie en twee Nederlandse jongeren komen wel aan het woord. Maar terwijl er wordt gezegd dat veelal de Marokkaanse jongeren de daders zijn, worden er geen Marokkaanse jongeren aan het woord
gelaten.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat Ja, over Marokkaanse jongeren in Amsterdam
55
dat oordeel
Van wie is dat oordeel afkomstig? - Verslaggever zegt:‟ Hoewel de
daders vaak van Marokkaanse afkomst zijn, zegt de politie bij de controles geen onderscheid te
maken (oordeel negatief) - Jan Peronken, politie reageert
hierop dat ook Nederlandse jongens en meisjes met scooter worden aangehouden. Ook geeft hij aan dat er in de buurt veel Marokkaanse jongens wonen en die komen dus
tijdens de controles veelvuldig voorbij. (oordeel neutraal)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Oordeel is negatief, want de verslaggever geeft aan dat de daders vooral Marokkaanse jongeren zijn terwijl dit er niet echt toe doet in het item en het nieuwsfeit niets toevoegt.
Wat voor beeld wordt er neergezet
Dat Marokkanen vooral diegene zijn die
overvallen plegen met een scooter. Dat deze vorm van criminaliteit vooral door Marokkaanse jongeren wordt toegepast.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt? Ja, je ziet allochtone jongeren op scooters die aangehouden zijn door de politie. Maar aan hen wordt niks gevraagd. Wel komen er twee Nederlandse jongeren aan het woord.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Hoewel de daders vooral van Marokkaanse afkomst zijn
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is negatief, omdat over de Marokkaanse jongeren in Amsterdam wordt gezegd dat zij voor de meeste overvallen met scooter verantwoordelijk zijn, terwijl dat niet eens gemeld hoeft te worden. Het zorgt er
alleen maar voor dat de vooroordelen tegen deze groep toenemen. Ook komen Marokkaanse jongeren niet aan het woord terwijl ze wel in
beeld te zien zijn.
Analyse nieuwsfeit
Uitzending woensdag 10 december 2008
Duur uitzending in min.
24.53 min.
Duur item in min.
1.34 min
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Geert Wilders en zijn uitspraken over moslims in Nederland
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de religieuze etniciteit wordt vermeld. Er wordt gesproken over moslims. Het vermelden van etniciteit is hier relevant voor het nieuwsfeit, omdat de uitspraken van Wilders over de islam en moslims gaat.
Wat is het nieuwsfeit?
Er zijn tientallen aanklachten ingediend voor de uitspraken van Wilders over moslims, maar die zijn door de rechtbank geseponeerd. Anne Frank Stichting en de Universiteit Leiden zijn van mening dat Geert Wilders toch moet worden aangeklaagd voor zijn uitspraken over moslims. Dat gaven ze aan tijdens het jaarlijkse racisme
monitor. Het is voor het eerst dat wetenschappers een uitgebreide analyse maken van de PVV- leider.
56
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Voor Geert Wilders is het nieuwsfeit negatief en voor de moslims positief
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Voor Geert Wilders is het nieuwsfeit negatief, omdat wetenschappers van het racisme monitor er over eens zijn dat hij aangeklaagd moet worden voor zijn extreme uitspraken over moslims. Voor moslims is het nieuwsfeit positief omdat de wetenschappers het eens zijn met de
tientallen aanklachten die door hen is ingediend voor de uitspraken van Wilders
Analyse berichtgeving
De verslaggever Gerri Eickhof
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
Jaap Donselaar; Onderzoeker Anne Frank Stichting Geert Wilders; PVV-leider reageert per sms
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
De reactie van Wilders wordt weergeven door de verslaggever. Wilders heeft per sms aangegeven dat hij het onderzoek van het racisme monitor beledigend vindt voor zijn partij en kiezer. Er komen geen moslims aan het woord.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, er wordt een oordeel gegeven over de uitspraken van Wilders over moslims
Van wie is dat oordeel afkomstig? Het oordeel is afkomstig van Jaap Donselaar, Onderzoeker Anne Frank Stichting. Hij zegt: “De uitspraken van Wilders is tegen moslims,
zeer radicaal zelfs en met steeds krachtiger verwoordingen. Door tientallen aangiftes te seponeren en dus niet te laten vervolgen is het voor iedereen onduidelijk waar de grens van vrijheid van meningsuiting ligt.” De onderzoekers van de monitor zijn van mening
dat een rechter moet vaststellen of vrijheid van meningsuiting waar Wilders een beroep om doet onbeperkt is. (oordeel positief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal
het oordeel over de uitspraken van Wilders over de moslims is negatief. Wilders heeft extreme, radicaliserende uitspraken over de moslims en
daarvoor moet hij alsnog aangeklaagd worden is het oordeel van de onderzoekers van het racisme monitor. Over de moslims die de klacht ingediend hebben, wordt er geen oordeel gegeven.
Wat voor beeld wordt er neergezet
Dat er wordt opgekomen voor discriminatie tegen moslims. De uitspraken van Wilders tegen moslims wordt extreem genoemd en de onderzoekers zijn van mening dat de PVV- leider hiervoor moet worden aangeklaagd. Ook vragen de onderzoekers zich af waar de grens ligt van vrijheid van meningsuiting.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt? Nee, het beeld komt overeen met wat er gezegd wordt. Alleen zie je als ze het hebben over moslims, weer het cliché beeld, nl. vrouwen met hoofddoek op een markt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik?
(journalist) nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is voor Wilders negatief voor de moslims positief. (zie nieuwsfeit)
57
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending woensdag 17 december 2008
Duur uitzending
25.05 min.
Duur item in min.
3.00 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Hierbij moet ik melden dat er niet echt over mijn onderzoeksgroepen gaat, maar ik heb er toch voor gekozen om het item mee te nemen. Dit omdat in het item alleen allochtonen
(Marokkanen en Turken) te zien zijn en aan het woord worden gelaten. Er wordt een bepaald beeld geschetst. Zie de rest van de analyse.
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Turkse etniciteit wordt vermeld. Het noemen van etniciteit voegt echter niks toe aan het nieuwsfeit.
Wat is het nieuwsfeit?
De spijbelbus rijdt door Amsterdam om langs te gaan bij de huizen van kinderen die vaak
spijbelen, om hun ouders in te lichten. Want ouders weten vaak niet dat hun kinderen spijbelen. Met de komst van de spijbelbus neemt
het aantal spijbelaars af.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het nieuwsfeit gaat over een spijbelbus die langsgaat bij spijbelaars om hen en duidelijk te
maken dat ze niet meer moeten spijbelen en om ouders in te lichten
Analyse berichtgeving
De verslaggever Esther Bootsma
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Arnold Griffith, leerplichtambtenaar - Vader en zus van een 18- jarige Turkse
jongen
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Het nieuwsfeit gaat niet over allochtonen (Turken) Maar omdat ze in beeld allochtonen laten zien en de Turkse gezien bezoeken komt de vader van de Turkse jongen die spijbelt aan het woord. De vader spreekt overigens niet goed Nederlands en daarom vertaalt zijn
dochter het voor hem.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
n.v.t.
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Het nieuwsfeit gaat over een spijbelbus die langsgaat bij spijbelaars om hun ouders in te lichten. Maar er wordt een beeld geschetst dat alleen allochtone kinderen spijbelen.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Aan het begin van het item, zie je een
klaslokaal met alleen maar allochtone kinderen. De coördinator leest Marokkaanse namen voor om te kijken wie er aanwezig is. Ook gaan ze langs bij een Turks gezin. Waarom komen alleen allochtonen in beeld en worden zij alleen
aan het woord gelaten. Spijbelen alleen de allochtone kinderen denk ik dan als kijker?
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik n.v.t.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal.
Uitleg
De berichtgeving is negatief, want er wordt
een beeld geschetst dat vooral of uitsluitend
58
allochtone kinderen spijbelen. De allochtonen worden weer als probleemgroep weergeven.
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending maandag 22 december 2008
Duur uitzending
24.05 min.
Duur item in min.
3.34 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Marokkaanse jongeren
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Marokkaanse etniciteit. Het noemen van etniciteit is niet relevant, want het voegt niks toe aan het nieuwsfeit. Een van de jongeren zegt ook tijdens het item dat het een keer afgelopen moet zijn met de Marokkaanse jongeren. Wij zijn
gewoon Nederlandse jongeren en niet de Marokkaanse jongeren.
Wat is het nieuwsfeit?
Marokkaanse hangjongeren moeten aangepakt worden aan de hand van een cursus succesvol zijn. Hoe kan een hangjongere veranderen in
een succesvolle ondernemer.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Nieuwsfeit is negatief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
De Marokkaanse hangjongeren worden aangepakt worden. Marokkaanse jongeren weer in verband met problemen.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Marieke de Vries
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Irvin, cursist - Abkader Chriffi, succes trainer - Bilal, cursist
- Elias, cursist
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, drie Marokkaanse cursisten komen aan het woord
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja over Marokkaanse jongeren
Van wie is dat oordeel afkomstig? - Presentatrice zegt in de PR: Ze waren de afgelopen jaar om de haverklap in het nieuws: Marokkaanse hangjongeren die rotzooi en ellende veroorzaakten. Denk maar aan Gouda, Nijmegen, Ede en Amsterdam. Minster Ter Horst riep
de Marokkaanse gemeenschap op om actie te ondernemen voor dit asociale gedrag. (de kijkers worden hiermee nog een keer herinnerd aan de verschillende steden waar Marokkaanse jongeren
voor overlast zorgden). (oordeel negatief)
- De verslaggever zegt in de voice- over:‟Ook als ze gewoon door het park lopen, voelen mensen zich geïntimideerd als ze een groep Marokkaanse jongeren zien. Misschien is dat niet zo gek door al die negatieve
publiciteit.‟ Ook zegt ze dat de Marokkaanse jongeren zichzelf vaak in
59
een slachtofferrol zien en de verantwoordelijkheid voor hun gedrag
bij anderen leggen. De verslaggever geeft ook haar twijfels weer over het succes van de cursus „De optimistische houding tijdens de cursus is al snel voorbij. (oordeel negatief)
- Abkader Chriffi, succes trainer zegt dat de cursisten moeten leren dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor hun daden en successen en het niet moeten neerleggen bij anderen.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is negatief
Welke beeld wordt er neergezet Er wordt een beeld geschetst dat Marokkaanse jongeren over heel Nederland (Gouda, Ede etc.) voor overlast zorgen. Dat mensen zich vaak onveilig voelen bij deze jongeren en dat deze jongeren vaak de verantwoordelijkheden voor
hun daden bij anderen leggen. En of een cursus
hierbij helpt wordt nog betwijfeld.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Beeld komt overeen met wat er wordt gezegd. Je ziet Marokkaanse jongens op straat, door het park lopen en tijdens de cursus.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Ja. - Marokkaanse jongeren die rootzooi en
ellende veroorzaakten - Asociaal gedrag van Marokkaanse
jongeren - Mensen voelen zich geïntimideerd
- Of de cursus een succes wordt is nog een twijfel
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is negatief, want de Marokkaanse jongeren worden neergezet als
probleemgevallen en of ze beter gaan worden door de cursus wordt ook betwijfeld. Verder
worden de kijkers in het pr- tekst er nog een keer op gewezen dat de Marokkaanse jongeren de afgelopen jaar om de haverklap in het nieuws waren met de ellende en de rotzooi die ze veroorzaakten. Dit alles kan ervoor zorgen
voor een negatieve beeldvorming bij jongeren.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending zaterdag 27 december 2008
Duur uitzending
19.50 min.
Duur item in min.
2.14 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Turkse mensen
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Turkse etniciteit. Het vermelden van etniciteit is bij deze item wel relevant, omdat het
wel iets toevoegt aan het nieuwsfeit. Het verhaal gaat namelijk om een Turks gezin.
Wat is het nieuwsfeit?
Twee Turkse kinderen zijn ondergebracht bij een pleeggezin omdat er sprake zou zijn van
kindermishandeling. De ouders van de kinderen zijn het hier niet mee eens. Ook willen ze niet dat hun kinderen worden opgevoed door twee lesbische vrouwen. Ze vinden dit tegenstrijdig met hen geloof. Daarom hebben ze de kinderen naar Turkije gebracht en ondergebracht bij
60
familieleden. Maar de Nederlandse rechter vindt dat de kinderen terug moeten naar Nederland.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is negatief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het gaat om het onderbrengen van twee van twee kinderen uit een Turks gezin bij een pleeggezin omdat er sprake zou zijn van
kindermishandeling. Het gaat weer om problemen.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Theo verbruggen
Wie wordt/ worden er aan het woord worden
gelaten?
- Nurgul Azeroglu, moeder van de twee
kinderen - Renaldo Nasrullah, advocaat van het
Turks gezin
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit
over gaat zelf ook aan het woord
Ja, Nurgul Azeroglu, moeder van de twee
kinderen komt aan het woord.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, over het pleeggezin en de rechten die de ouders hebben
Van wie is dat oordeel afkomstig? - Renaldo Nasrullah, advocaat van het Turkse gezin zegt: „De ouders
zijn van Turkse afkomst en hebben de islamitische achtergrond. Vanuit de verdragen van mensen rechten mogen de ouders vanuit gaan dat de kinderen in een setting worden geplaatst waar de normen en
waarden van de ouders gevolgd worden.‟ (oordeel positief)
- Bureau Jeugdzorg geeft aan dat het helemaal niet gaat om twee lesbische vrouwen en dat het pleeggezin wel geschikt is om de twee kinderen op te voeden.
(oordeel neutraal)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is neutraal, want de beide mensen geven aan wat ze vinden en daarbij wordt er niet iets negatiefs gezegd over het pleegezin
noch de ouders
Welke beeld wordt er neergezet Dat de Turkse ouders het niet eens zijn dat hun kinderen opgevoed worden door twee vrouwen. Dat ze daarom de kinderen ondergebracht hebben bij familieleden in Turkije.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal. Zowel de ouders als bureau jeugdzorg worden aan het woord gelaten. De berichtgeving is hierdoor niet eenzijdig. Verder worden er geen opmerkelijke beelden of gekleurde woorden gebruikt. De berichtgeving is hierdoor neutraal getint.
Analyse Nieuwsfeit
61
Uitzending 27 december 2009
Duur uitzending
19.50 min.
Duur item in min.
3.08 min
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Marokkaanse jongeren in Gouda
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, Marokkaanse etniciteit. Nee, het noemen van etniciteit is hier niet relevant, want het zijn jongeren die hier geboren zijn. Als Nederlandse jongeren voor overlast zorgen, wordt er ook niet vermeld dat het om Nederlandse jongeren gaat.
En verder voegt het niets toe aan het nieuwsfeit. Wel worden Marokkaanse jongeren weer neergezet als veroorzakers van problemen en dat kan vooroordelen bevorderen.
Wat is het nieuwsfeit?
Feit 1: De lijnbus rijdt weer door de achterstandswijk Oosterwei in Gouda. Sinds
september toen een Marokkaanse jongen een
buschauffeur had neergestoken, reed de lijnbus er niet meer. Gouda werd het middelpunt van Nederland en de wijk Oosterwei kwam vaak negatief in nieuws waardoor de gemeente de problemen ging aanpakken. Er kwamen
bewakingscamera‟s, de politie reageerde alerter etc. Feit 2: De problemen die zich voordoen in Oosterwei kan niet 1,2,3 opgelost worden. Oosterwei blijft een achterstandswijk met problemen.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Feit 1 is positief, want de problemen zijn minder geworden en de lijnbus rijdt weer. Er is dus vooruitgang geboekt. Ook werkt de gemeente, politie en de buurtbewoners samen aan een oplossing. Feit 2: Negatief, want de problemen in
Oosterwei is niet 1,2,3 op te lossen. Daar moet
nog veel gebeuren
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Zie hierboven
Analyse berichtgeving
De verslaggever Tanja Braun
Wie wordt/ worden er aan het woord worden
gelaten?
- Jan van den Berg, wijk
informatiecentrum - Henk van der Veek, politie - Hafsa Mejalad, geeft in Oosterwei bijles
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Nee, want door al de negatieve publiciteit van het afgelopen jaar willen deze jongeren niet voor de camera.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja.
Van wie is dat oordeel afkomstig? - Verslaggever: zij zegt dat alle negatief aandacht, hoe negatief ook, voor meer
samenwerking in de wijk is gezorgd. Ook herkende buurtbewoners, gemeente en politie zich niet in het beeld dat over deze week ontstond in de media. Er was namelijk landelijk veel aandacht voor deze wijk. Ook geeft ze aan dat de problemen in Oosterwei niet
1,2,3 opgelost zal zijn (oordeel positief)
62
- Hafsa Mejalad zegt dat ze wel begrijpt dat deze jongeren naar buiten gaan
omdat de huizen veel te klein zijn voor gezinnen met veel kinderen. (oordeel positief)
- Jan van der Beek zegt dat zolang dit getto (de wijk Oosterwei) blijft bestaan
er geen sprake zal zijn van echte integratie. (oordeel neutraal)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal De oordelen zijn overwegend neutraal. Er wordt meer over oplossingen gepraat en waarom deze
jongeren zich op straat bevinden.
Welke beeld wordt er neergezet Er wordt wel een evenredig beeld over deze jongeren geschetst. Ze worden wel in verband gebracht met problemen, maar er wordt wel aangegeven waardoor die problemen ontstaan. Ook probeert de verslaggever wederhoor toe te
passen, en krijgt alsnog een Marokkaans meisje
voor de camera, dat de visie van de Marokkaanse jongeren weergeeft.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik Nee.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal, omdat er een evenredig beeld wordt geschetst over deze jongeren. Er wordt niet alleen gemeld dat de Marokkaanse jongeren voor overlast zorgen,
maar ook waardoor dit ontstaat. De sociale situatie waarin deze jongeren zich bevinden moet verbeterd worden.
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending zondag 4 januari 2009
Duur uitzending
15.37 min.
Duur item in min.
2.22 min
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Item gaat gedeeltelijk over moslims (over de moslimomroep Zennit)
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen
van etniciteit relevant?
Nee. Ze hebben het alleen over moslims
Wat is het nieuwsfeit?
De publieke omroepen voeren een strijd onder aantalleden. Per 1 april wordt er aan de hand van de aantalleden bepaald hoeveel zendtijd en geld een omroep krijgt. Een van die omroepen is de moslimomroep Zennit. Om een publieke
omroep te worden, moet Zennit 50.000 leden hebben.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Want het gaat erom dat de moslimomroep
Zennit een publieke omroep wil worden en leden probeert te werven. Er is niks negatiefs of positiefs aan de hand.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Theo Verbruggen
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Radi Suudi van moslimomroep Zennit
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit Ja, Radi Suudi komt aan het woord en geeft aan
63
over gaat zelf ook aan het woord wat zij als omroep willen bereiken. Hij zegt: “We willen dingen laten zien zoals ze zijn. We
willen Nederlandse moslims laten zien als actieve mede burgers. We willen andere beelden brengen en ook andere informatie. Eigenlijk is het dus dat je recht doet aan de journalistieke opdracht om Nederland te laten
zien zoals die is.” Hierbij doelt hij op de taak dat de publieke omroep heeft om een weerspiegeling te zijn van de multiculturele samenleving.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat
dat oordeel
n.v.t.
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Er wordt niet echt een beeld neergezet. Het
gaat er meer om dat een moslimomroep wil toebehoren aan de publieke omroep en daarvoor 50.000 leden nodig heeft.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt nee
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal. Zie nieuwsfeit
Analyse Nieuwsfeit Uitzending maandag 5 januari 2009
Duur uitzending
25.18 min
Duur item in min.
5.30 min
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over Ahmed Aboutaleb
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Marokkaanse etniciteit. Het noemen van de etniciteit is wel relevant omdat hij de eerste burgemeester in Europa is met een Marokkaanse
achtergrond. Als het er meer zouden zijn, dan
zou het geen toegevoegde waarde hebben (net zoals dat Obama de eerste zwarte president is)
Wat is het nieuwsfeit?
Aboutaleb is geïnstalleerd als de burgemeester van Rotterdam. Hij is de eerste burgemeester met een Marokkaanse afkomst.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal Het nieuwsfeit is positief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het is een succesverhaal van een 47- jarige man met een Marokkaanse afkomst.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Henrik- Willem Hofs
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Ahmed Aboutaleb - Marco Pastors, raadslid Leefbaar
Rotterdam - Job Cohen, burgemeester van
Amsterdam - Nog een politicus van wie de naam niet
weergeven wordt - Wouter Bos, minister van Financiën
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja. Aboutaleb komt zelf ook aan het woord, waarin hij aangeeft wat hij als burgemeester van Rotterdam wil bereiken. Ook reageert hij op Marco Pastors.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, over Aboutaleb als de nieuwe burgemeester
64
Van wie is dat oordeel afkomstig? - Marco Pastors zegt: „wij bieden u als welkomstgeschenk een
enveloppe aan, niet met inhoud maar wel gefrankeerd en geadresseerd aan de koning van Marokko. Daar kunt u uw paspoort in doen of als u dat niet durft een
brief met vergelijkbare strekking. Hiermee geeft Leefbaar Rotterdam zijn kritiek weer op de burgemeester Aboutaleb en betwijfeld zijn loyaliteit. (oordeel negatief)
- Job Cohen zegt dat Aboutaleb een van de weinige mensen is die zowel in Amsterdam als in Rotterdam een bestuurlijke functie aan kan. Ook zegt hij dat iedereen denkt dat Aboutaleb een Amsterdammer is
terwijl hij gewoon geïmporteerd is
naar Amsterdam. (oordeel positief) - Andere politicus zegt dat Aboutaleb
een stevige man is en dat dat wel past bij Rotterdam. (oordeel positief)
- Verslaggever zegt: “Aboutaleb maakte gelijk duidelijk dat hij al een
Rotterdamse eigenschap bezit. Hij zegt wat hij denkt. Hij wordt dan ook een goede burgemeester volgens degenen die het kunnen weten. (oordeel positief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is over het algemeen positief, want er worden veel positieve dingen over de nieuwe burgemeester gezegd.
Welke beeld wordt er neergezet Dat ondanks de kritiek van Abouteleb en sommige Rotterdammers Aboutaleb als nieuwe
burgemeester van Rotterdam wel geschikt is.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik Nee.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is positief. Er wordt positieve dingen over de nieuwe burgemeester gezegd. hij komt zelf ook aan het woord en vertelt wat hij allemaal wil bereiken als de nieuwe burgemeester van Rotterdam. Er wordt ook een evenwichtig beeld Aboutaleb geschetst. Hij is de
eerste burgemeester met een Marokkaanse afkomst.
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending woensdag 7 januari 2009
Duur uitzending
24.20 min.
Duur item in min.
2.12 min
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Marokkaanse jongeren
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Marokkaanse etniciteit. Nee, want zo worden Marokkaanse jongeren weer neergezet als probleemjongeren.
65
Wat is het nieuwsfeit?
Veel wijken in Nederland hebben last van probleemjongeren, dieven en junkies. Minister
Hirsch Ballin wil dat de rechter deze jongeren voor lange tijd uit de wijk kan zetten. Er komt dus een nieuwe straf: wijkverbod van maximaal 1 jaar. En het gaat vooral om wijken in Gouda, Nijmegen en Ede waar veel Marokkaanse
jongeren wonen.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is negatief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het gaat over problemen als overlast en
criminaliteit.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Arjan Noorlander
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Hirsch Ballin - Jan Stikvoort, korpschef politie
Gouda
- Cees van der Kamp, burgemeester Ede
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Nee, het gaat om Marokkaanse jongeren, maar die worden niet aan het woord gelaten.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, over het opleggen van wijkverbod aan Marokkaanse jongeren die voor overlast zorgen.
Van wie is dat oordeel afkomstig? Cees van der Kamp zegt: “ Op dit moment hebben we in de wijk Veldhuizen (in Ede) waar grote groep Marokkaanse jongeren voor veel overlast zorgen een aantal maatregelen genomen. Maar het is goed dat de rechter nu ook straf op kan leggen
zodat deze jongeren op bepaalde plekken niet meer mogen komen. ”(oordeel negatief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is negatief, want er wordt gezegd dat Marokkaanse jongeren voor veel overlast
zorgen en het goed is dat ze verbod krijgen om
niet meer te kunnen komen op bepaalde plekken/ wijken.
Welke beeld wordt er neergezet De Marokkaanse jongeren worden neergezet als probleemjongeren, dieven en junkies waarvoor verboden moet worden om in sommige wijken/
buurten te komen.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Ja, je ziet allochtone jongeren op straat en in gesprek met de politie
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Nee, ongezien van het feit dat erop gehamerd wordt dat Marokkaanse jongeren voor
problemen en overlast bezorgen.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is negatief. Er wordt geen evenwichtige beeld geschetst van de jongeren, omdat zijzelf niet aan het woord komen. Ook vraag ik me af of alleen Marokkaanse jongeren
voor overlast en problemen zorgen? Ze worden
namelijk wel zo neergezet. Verder wordt er een negatief beeld gevormd omdat over de Marokkaanse jongeren weer wordt bericht in verband met problemen als overlast en criminaliteit.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending vrijdag 9 januari 2009
66
Duur uitzending
25.53 min.
Duur item in min.
1.00 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over moslims in Rotterdam
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de religieuze etniciteit wordt vermeld. Er wordt gesproken over moslims. Bij dit item is het wel relevant, omdat het al duidelijk is dat het om moslims gaat die oneens zijn met de situatie in Gaza.
Wat is het nieuwsfeit?
De moslims in Rotterdam demonstreerden tegen
Israel.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het gaat om een demonstratie die rustig verloopt
dus er is niks negatiefs aan de hand.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Jeroen Wollaars
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
Drie demonstranten onder wie een meisje en twee mannen
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, een aantal moslims die demonstreren komen aan het woord en geven aan wat ze van
de situatie in Israel vinden.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Er wordt geen oordeel over moslims gegeven. De moslims die aan het woord komen geven wel een oordeel over de situatie in Israel en over de houding van het Nederlandse kabinet. Maar over de moslims (en dus de multiculturele
samenleving) wordt geen oordeel gegeven. Daarom neem ik het niet mee.
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Dat moslims niet eens zijn met de Israëlische inval. En dat de situatie in Gaza moet stoppen.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal. Het gaat om een demonstratie en de demonstranten komen zelf aan het woord. Verder worden er geen oordelen geveld over moslims. Ook wordt er aangegeven
dat de demonstratie rustig is verlopen. Het is dus een beschrijving van een gebeurtenis.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending zaterdag 10 januari 2009
Duur uitzending
20.19 min.
Duur item in min.
1.00 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Moslims in Amsterdam
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Nee, er wordt alleen gesproken over moslims, en voor dit nieuwsfeit is het wel relevant om te spreken over moslims. Het zijn namelijk moslims die demonstreren voor de situatie in Gaza.
67
Wat is het nieuwsfeit?
Wereldwijd werd er gedemonstreerd voor het Israëlische offensief in de Gaza- strook. Er werd
gedemonstreerd in de Arabische wereld, Australia, Verenigde –Staten en in de hoofdsteden van verschillende EU- landen. Ook in Amsterdam hielden zo‟n honderd jongeren een stille tocht van de Poldermoskee naar de Dam.
Er werden ballonnen in de kleur van de Palestijnse vlag opgelaten. Een ballon voor elke dodelijk slachtoffer.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het gaat om een demonstratie. Er is niks negatiefs aan.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Naam van de verslaggever wordt niet vermeld
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
n.v.t.
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
n.v.t. Er komt niemand aan het woord alleen de verslaggever beschrijft de situatie.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat
dat oordeel
n.v.t.
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Dat moslims over de hele wereld niet eens zijn met het Israëlische offensief in de Gaza- strook en dat ze steun betuigen aan de Palestijnse.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik Nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal. Er wordt geen negatieve oordeel geveld. Er wordt alleen verteld hoe de demonstratie is verlopen.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending dinsdag 13 januari 2009
Duur uitzending
25.46 min.
Duur item in min.
2.31 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Moslims in Nederland
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de religieuze etniciteit wordt vermeld. Er wordt gesproken over moslims. Het noemen van
etniciteit is hier wel relevant, omdat het iets toevoegt aan het nieuwsfeit.
Wat is het nieuwsfeit?
In Nederland worden de reacties op de Gaza- oorlog steeds heviger. Uit voorzorg houdt de politie joodse gebouwen en instellingen extra in
de gaten. De terrorismebestrijdingdienst NCTB
en korpsbeheerders zeggen dat ze alert zijn om spanningen tussen bevolkingsgroepen te voorkomen. Via sms en internet worden Nederlandse moslims massaal opgeroepen om hulp aan Palestijnen te bieden en Israëlische producten te boykotten.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is negatief.
68
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het feit komt er op neer dat de moslims in Nederland extra in de gaten worden gehouden
met hun houding t.o.v. joden en joodse instellingen en gebouwen. Ze gaan er al vanuit dat er problemen gaat komen.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Tanja Braun
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- een moslimmeisje, demonstrant - Yassin Elforkani, imam
- Ronny Naftaniel, Centrum
Informatie en Documentatie Israel
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, 2 mensen met een islamitische achtergrond worden aan het woord gelaten, waarbij ze aangeven, wat ze van het conflict tussen Israel en Gaza vinden.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, over moslims die een radicaal anti- semitische houding aan nemen.
Van wie is dat oordeel afkomstig? Ronny Naffatiel, zegt: “Het lijkt net of joden vogelvrij zijn geworden en antisemitisme de
maat is in Nederland en het is onder de maat in Nederland. Hier moet tegen worden opgetreden. Anders importeer je de haat en het geweld van het Midden- Oosten.” (oordeel negatief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is negatief, want het komt over net of alle moslims in Nederland tegen joden zijn.
Welke beeld wordt er neergezet Dat moslims in Nederland zich (soms radicaal) uitlaten over het conflict in de Gazastrook. Daarbij hebben ze soms een antisemitische
houding en daar moet tegen worden opgetreden.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, je ziet alleen beelden van moslimmeisjes met hoofddoek die spandoeken vasthouden of de Palestijnse vlag vasthebben en roepen Palestina vrij vrij vrij.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal. Al wordt er een beeld geschetst dat moslims soms radicale
uitlatingen hebben over het conflict in Gazastrook, De beide partijen worden aan het woord gelaten en kunnen hun eigen visie weergeven. Ook worden er geen gekleurde woorden gebruikt.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending 14 januari 2009
Duur uitzending
25.49 min.
Duur item in min.
1.30 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Marokkaanse jongeren in Amsterdam
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Marokkaanse etniciteit. Het noemen van de etniciteit is bij dit item relevant, omdat Cohen enkel met Marokkaanse jongeren in gesprek
gaat. Het noemen van de etniciteit voegt hier wel iets toe aan het nieuwsfeit.
69
Wat is het nieuwsfeit?
De Amsterdamse burgemeester Cohen heeft in de Poldermoskee in Amsterdam een gesprek
gehad met 25 Marokkaanse jongeren over het conflict in het Midden- Oosten. Dit deed hij omdat hij signalen kreeg dat veel jongeren woedend zijn over het oorlogsgeweld en vooral ook in hen ogen de partijdige houding van het
Nederlandse kabinet.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is positief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
De burgemeester gaat met jongeren in gesprek
en luistert naar hun meningen en frustraties. Hun meningen tellen en worden serieus genomen.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Edwin van der Berg
Wie wordt/ worden er aan het woord worden
gelaten?
1. Cohen, burgemeester Amsterdam
2. Khalid Mandaoui, jongeren
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, een van de jongeren praat namens de Marokkaanse jongeren.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
nee
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Dat Marokkaanse jongeren willen dat het Nederlandse Kabinet haar standpunt inneemt t.o.v. Israel. Ook moet er (volgens Cohen)
ervoor gezorgd worden dat het conflict in het Midden- oosten de Nederlandse samenleving zo min mogelijk in de weg moet zitten.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal.
Uitleg
De berichtgeving is neutraal.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending 18 januari december 2008
Duur uitzending
14.46 min.
Duur item in min.
1.23 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Marokkaanse en Turkse moslims
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja de Marokkaanse en de Turkse etniciteit. Het noemen van etniciteit is hier wel relevant, omdat het gaat om Turkse en Marokkaanse moslims die
demonstreren voor het conflict in de Gazastrook.
Wat is het nieuwsfeit?
1500 demonstranten hebben op het Malieveld in Den Haag gedemonstreerd tegen het Israëlische geweld in Gaza. De demonstraties was
georganiseerd door Marokkaanse en Turkse
moskee organisaties. Ook was er een toespraak van een joodse organisatie
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het gaat om een demonstratie die overwegend
rustig is verlopen dus er is niets negatiefs aan.
Analyse berichtgeving
70
De verslaggever Kees van Dam
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
1. Charif Slimani, vereniging imams Nederland
2. Jaap Hamburger, Ander Joods
Geluid
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja. 1. over de demonstratie van moslims
2. over het geweld van Israel
Van wie is dat oordeel afkomstig? 1. Verslaggever zegt dat er tijdens de demonstratie opmerkelijk veel vrouwen en kinderen aanwezig waren en dat zij felle anti- Israel
toespraken aanhoorden. Ook geeft hij aan dat de demonstratie overwegend rustig verliep, maar dat
de politie toch nog 10 arrestaties heeft verricht. (oordeel negatief)
2. Charif Slimani zegt: “Hoe kunnen
jullie Israel een beschaafd, ontwikkeld land noemen, terwijl jullie geweld gebruiken tegen kinderen, vrouwen, ouderen en zieken. Jullie bombarderen huizen, scholen, moskeen en ziekenhuizen. Zelfs gebouwen van Internationale
organisaties zijn niet meer veilig voor de bevolking om in te schuilen.
3. Ook Jaap Hamburger zegt dat overal over de wereld duizenden joden hebben geprotesteerd en hun stem hebben verheven. “Ik sta hier niet alleen, u (moslims) staan hier
niet alleen. Zij staan naast ons en wij staan naast hen. (oordeel positief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel over de demonstraties van de moslims is negatief, omdat de toespraken fel en
anti- Israëlisch wordt genoemd. Verder wordt er vermeld dat er toch 10 arrestaties zijn verricht.
Welke beeld wordt er neergezet Dat moslims fel tegen zijn op het Israëlisch geweld, maar dat sommige joden er net zo over denken als de moslims. Ook zij willen dat het geweld stopt.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Ja, spandoek van de Joodse kant met daarop de leus: Anne Frank draait zich om in haar graf ooh Israel.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik
(journalist)
Felle anti Israel toespraken
Opmerkelijk veel vrouwen en kinderen aanwezig
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
Al bij al is de berichtgeving neutraal. Zowel moslims als joden worden aan het woord gelaten. Verder wordt er aangegeven dat niet alleen moslims het oneens zijn met het
Israëlische geweld, maar ook duizenden joden over de hele wereld. Ook zie je tijdens de demonstratie joden en moslims samen en dat laat toch weer een ander beeld zien als we het hebben over moslims en anti- semitische
71
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending woensdag 21 januari 2009
Duur uitzending
25.10 min.
Duur item in min.
2.45 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over Wilders en zijn uitspraken over de moslims
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de religieuze etniciteit wordt vermeld. Er wordt gesproken over moslims. Dat is hier wel relevant, omdat de uitlatingen van Wilders over de islam en de moslims gaat.
Wat is het nieuwsfeit?
Het Hof in Amsterdam heeft toch besloten dat het OM Wilders toch moet vervolgen voor zijn omstreden uitspraken over de moslims en de Koran. Het OM vond zijn uitspraken eerder niet strafbaar. Verschillende organisaties zijn daartegen in beroep gegaan. Nu is het Hof het
met ze eens. Wilders zet bevolkingsgroepen
tegen elkaar op. Wilders schreef in 2007 in de Volkskrant het stuk „Genoeg is genoeg verbied de Koran‟: "De kern van het probleem is de fascistische islam, de zieke ideologie van Allah en Mohammed zoals neergelegd in de
islamitische Mein Kampf: de Koran.”
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is voor Wilders negatief en voor moslims positief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het nieuwsfeit is voor Wilders negatief omdat er is besloten dat hij toch vervolgd moet worden.
Het nieuwsfeit is voor moslims positief, omdat het Hof met ze eens is dat Wilders vervolgd moet worden omdat hij bevolkingsgroepen tegen el kaar opzet en discrimineert.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Tanja Braun
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Geert Wilders komt zelf aan het woord en zijn uitspraken over islam
worden ook weergeven zoals hij die heeft beschreven in de Volkskrant L. van Asperen de Boer, Gerechtshof Amsterdam
- Gerard Spong, Advocaat - Farid Azarkan,
Samenwerkingsorgaan voor Marokkanen in Nederland
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, Gerard Spong en Farid Azarkan komen aan het woord namens moslims. Ook Geert Wilders komt aan het woord. Dus beide partijen worden aan het woord gelaten.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat
dat oordeel
Ja, er wordt een oordeel gegeven over het
besluit van het Hooggerechtshof om Wilders te vervolgen.
Van wie is dat oordeel afkomstig? 1. Geert Wilders zegt: “ Ik ben gekozen
namens heel veel mensen die ook kritiek hebben op de islam. De boodschapper wordt nu onthoofd. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat het alleen maar kan leiden tot vrijspraak. Maar het is natuurlijk ontzettend kwalijk
72
dat als je kritiek heb op de islam, voor de rechter moet verantwoorden. Zo ver
is het dan in Nederland. Ik vind dit een hele kwalijke zaak. (oordeel negatief)
2. Fred Teven (VVD 2e kamer lid) is van mening dat op deze manier het een politicus moeilijk wordt gemaakt om
zijn werk doet. De rechter beslist anders dan het OM en dat is volgens hem niet verstandig (oordeel negatief)
3. Guusje ter Horst (minister Binnenlandse Zaken) geeft aan dat vrijheid van meningsuiting heel belangrijk is maar
niet absoluut. (oordeel positief) 4. Ton Heerst (PvdA), zegt namens PvdA
dat ze het logisch vinden dat de rechter zich buigt over de uitspraken van Wilders over de islam.
5. Farid Azarkan zegt: “De mensen in de
achterban is heel erg verheugd. Wij
vinden dat rechten voor iedereen in Nederland geldt en wij zijn blij dat de rechter gaat toetsen wat de grenzen van zijn van vrijheid van meningsuiting en in hoeverre dat moslims en minderheden tekort heeft gedaan.” (oordeel positief)
6. Gerard Spong: “Dit is natuurlijk een verheugende dag voor alle gelovigen van de islam, die natuurlijk niet op de vuilnisbelt van racisme door meneer Wilders of welke politicus dan ook gegooid kan worden. Ik ben erg blij.
Het is een goede dag. Het is een buitengewone beslissing van het hof voor de cohesie van de Nederlandse
samenleving. (oordeel positief) 7. L. van Asperen de Boer: zegt dat
Wilders zich moet verantwoorden voor de strafrechter omdat hem wordt
verweten dat hij haat heeft gezaaid, en aangespoord tot discriminatie. Ook zou hij een groep mensen beledigd hebben vanwege hun geloof. (oordeel positief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is over het algemeen voor Wilders negatief en voor de moslims positief. Veel
mensen zijn het net als de moslims het eens met het besluit van het Hof dat Wilders vervolgd moet worden voor zijn uitspraken over de islam.
Welke beeld wordt er neergezet Dat veel mensen vinden dat Wilders vervolgd
wordt voor zijn negatieve uitspraken over de moslims en de Koran. Ook zijn moslims blij en
verheugd met het besluit van het Hof.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is voor de moslims positief. Hun standpunt wordt namelijk versterkt door de verschillende mensen die aan het woord worden
gelaten. Ook worden er geen negatieve dingen over de moslims gezegd.
73
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending donderdag 22 januari 2009
Duur uitzending
24.44 min.
Duur item in min.
2.47 min
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over allochtonen. In dit item wordt niet specifiek gesproken over mijn onderzoeksgroep (MTSA- groep) Maar ik neem dit item toch mee omdat in
dit item er opgehamerd wordt dat de daders van de overvalgolf voor 90% allochtoon zijn. Dit is zo‟n item die de vooroordelen over allochtonen in de hand kan werken. Ook is dit een voorbeeld van wij- zij berichtgeving.
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen
van etniciteit relevant?
Nee, er wordt gesproken over allochtonen. Maar
of het wat toevoegt om te melden dat het om allochtone gaat is nog maar de vraag. Het
benadrukken dat het gaat om allochtone jongeren kan stigmatiserend werken.
Wat is het nieuwsfeit?
De politie in Limburg- Noord gaat de overvalgolf
aanpakken die de regio teistert. Daarvoor gaat de politie ook allochtone organisaties inschakelen. Volgens de politie worden die overvallen namelijk voor 90 procent gepleegd door allochtonen. Ook in het hele land neemt de overvallen toe.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Nieuwsfeit is negatief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Allochtonen worden weer in verband gebracht met criminaliteit.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Jeroen Wollaars
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Saskia Wolters, dierenarts waarbij is ingebroken
- Bryan Rookhuijzen, korpschef politie - Jelle Egas, Raad voor
hoofdcommissarissen
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Nee, allochtonen komen niet aan het woord
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, over allochtone jongeren
Van wie is dat oordeel afkomstig? Het oordeel is afkomstig van Bryan Rookhuijzen. Hij zegt dat de daders zich voor een overgrote deel bevinden in de niet blanke jongeren in de leeftijd van 15 tot 25 jaar en dat
dit een goede reden is om met de allochtone organisaties om de tafel te gaan. (oordeel negatief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Oordeel is voor allochtone negatief, want er wordt gezegd dat zij veelal verantwoordelijk
zijn voor de overvallen in Limburg.
Welke beeld wordt er neergezet Dat er een overvalgolf is in Limburg die veroorzaakt wordt door allochtone jongeren. eerst wordt er vermeld dat 90 % van de overvallen in Limburg gepleegd worden door allochtone jongeren. Daarna gelijk erachteraan
wordt gezegd dat de overvallen in het hele land
74
toenemen. Door dit gelijk achter elkaar te vermelden lijkt het net of allochtone jongeren
verantwoordelijk zijn voor de overvallen in het hele land.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Nee, behalve dan dat er gelijk nadat er wordt vermeld dat 90 % van de overvallen gepleegd worden door allochtone jongeren er wordt vermeld dat de overvallen in het hele land toeneemt. Zo lijkt net of allochtone jongeren hier verantwoordelijk voor zijn.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is negatief. Allochtonen worden zelf niet aan het woord gelaten (bijv. iemand van allochtone organisatie). Ook worden allochtonen weer in verband gebracht met criminaliteit. En het beeld dat over deze jongeren gezet wordt, kan ervoor zorgen dat de
vooroordelen tegen allochtonen alleen maar toenemen. Het benadrukken dat het om
allochtone jongeren gaat, kan stigmatiserend werken.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending donderdag 22 januari 2009
Duur uitzending
24.44 min.
Duur item in min.
3.19 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over allochtone jongeren op zwarte scholen. Ik neem dit item mee, omdat ik zie dat er heel veel Turkse en Marokkaanse kinderen in de klas
zitten. Verder wordt er ook gesproken over jongeren met een islamitisch achtergrond.
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Nee
Wat is het nieuwsfeit?
Er wordt op een aantal zwarte middelbare
scholen voorlichting gegeven over de Midden- oosten conflict. Dit omdat men zich zorgen maakt over de heftige en soms radicale reactie van jongeren op de Gaza- oorlog. De speciale lessen worden gegeven door jonge docenten met een joodse of islamitische achtergrond.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is negatief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het nieuwsfeit is negatief, omdat er voorlichting aan allochtone jongeren gegeven moet worden wegens hun heftige en soms radicale reacties
over de Gaza- oorlog. De jongeren doen dus weer iets niet goed.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Marieke de Vries
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Bertine Moeinaff, gastdocent met een Christelijk- Islamitisch achtergrond.
- Daphna Palachie, gastdocente met een Joods achtergrond
- Salah eddin Saabri, leerling
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, komt een leerling met een islamitisch achtergrond aan het woord.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, over de houding van de leerlingen op de zwarte middelbare scholen t.o.v. de Gaza-
oorlog en de joden.
75
Van wie is dat oordeel afkomstig? 1. Bertine Moeinaff: zegt: “We zijn erg geschrokken van een antisemitisch rap
die ons werd voorgedragen op een andere zwarte school. Er werden dingen gezegd als Hitler kom uit je graf en maak je werk af. Terwijl dit een opdracht was over de tweede Wereld
oorlog. Later bleek dat wat er in Gaza gebeurde de aanleiding was voor zo‟n kreet. Ook zegt ze dat voor kinderen met een moslim achtergrond jood een scheldwoord is. Maar ze hebben een jood nooit bewust van dichtbij
meegemaakt. En als je hen vraagt dat als ze zoiets zeggen ze Daphna ook dood willen gaan ze wel nadenken. (oordeel negatief)
2. Verslaggever zegt dat leerlingen vaak niet eens weten waar het conflict over
gaat. (oordeel negatief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is negatief t.o.v. allochtone jongeren. Er wordt gesuggereerd dat deze leerlingen dingen zeggen over joden terwijl ze niet eens een jood van dichtbij hebben meegemaakt. Ook weten ze niet eens waar het
conflict in Gaza overgaat.
Welke beeld wordt er neergezet Dat allochtone leerlingen een radicale houding hebben t.o.v. joden en het conflict in Gaza, terwijl ze niet eens weten waar het overgaat. Maar gaan ze enkel uit van de beelden die ze op
Arabische zenders zien.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Ja, beelden van Palestijnse slachtoffers die op Al Jaziraa te zien zijn.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Ja, vaak weten de leerlingen niet eens waar het conflict overgaat.
Heftige en soms radicale reacties
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is negatief voor de allochtone jongeren. Ze worden neergezet als jongeren die radicaal reageren op het conflict in Gaza terwijl ze niet eens weten waar het overgaat. Er wordt
niet verschillende jongeren aan het woord gelaten, die kunnen vertellen wat ze weten over het conflict. Als je in de berichtgeving beweerd dat jongeren niet weten waar ze het over hebben is het misschien wel logisch dat er aan die jongeren wordt gevraagd of ze het inderdaad niet weten.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending zondag 25 januari 2009
Duur uitzending
15.15 min.
Duur item in min.
2.03 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Moslims in Nederland.
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen
van etniciteit relevant?
Ja, de religieuze etniciteit wordt vermeld. Er
wordt gesproken over moslims. Dat is hier wel relevant omdat moslims zijn opgeroepen om deel te nemen aan de Auswitz herdenkingen.
76
Wat is het nieuwsfeit?
In Amsterdam is de jaarlijkse Auswitz herdenking gehouden. Om verdeeldheid te
voorkomen heeft het Kabinet moslims opgeroepen ook deel te nemen aan de herdenking. Maar ondanks die oproep kwam er maar een handjevol moslims opdagen.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is negatief voor moslims.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
De moslims komen niet opdagen terwijl het Kabinet oproept om mee te doen om zo de verdeeldheid te voorkomen. Zo lijkt het net of ze
geen respect hebben voor de joodse slachtoffers die tijdens de tweede wereld oorlog zijn gevallen.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Gerri Eickhof
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
1. Farid Azarkan, Samenwerkingsorgaan voor Marokkanen in Nederland
2. Mohammed Sini, Stichting Islam en Burgerschap
3. Een Joodse man 4. een meisje (vermoedelijk joods)
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit
over gaat zelf ook aan het woord
Ja, gedeeltelijk. Ook al komen Farid Azarkan en
Mohammed Sini aan het woord namens moslims, zou je als kijker ook van een paar moslims willen horen waarom ze niet zijn gekomen.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat
dat oordeel
Ja, zowel over moslims die wel hebben
deelgenomen aan de herdenking als moslims die niet zijn verschenen.
Van wie is dat oordeel afkomstig? 1. Farid Azarkan zegt dat het voor veel
moslims een stapje te ver is. We hebben ze opgeroepen om deel te nemen omdat dit zodanig iets is waar je
diep respect moet tonen. Ik denk dat het op dit moment even lastig is. (oordeel positief)
2. Mohammed Sini zegt: “ik denk dat het nog moet groeien, maar ik vind ook dat we het probleem in het Midden- Oosten
moeten met elkaar moeten delen. De ellende die bevolkingsgroepen hebben meegemaakt nu en in de geschiedenis. (oordeel neutraal)
3. Een Joodse man zegt dat ook al een moslim aanwezig zou zijn, is dat al een stap naar de goede richting. (oordeel
positief)
4. Verslaggever zegt dat de weinige moslims die aanwezig waren veel werden gewaardeerd door het overige publiek. Hij zegt: “Het is voor eens te meer duidelijk geworden dat Nederland niet het Midden- Oosten is. Daar is
Israel en Palestijnen dikwijls naar het leven. Hier proberen joden en moslims elkaar soms een beetje beter te begrijpen.”(oordeel positief)
77
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is positief. Er zijn toch wel moslims aanwezig. Er wordt ook gezegd dat dit een stap
is naar de goede richting. Verder wordt er aangegeven dat de moslims die aanwezig waren heel erg gewaardeerd werden door het publiek.
Welke beeld wordt er neergezet Dat er maar weinig moslims zijn komen
opdagen op de Auswitz herdenking terwijl ze werden opgeroepen. Maar toch proberen de moslims en de joden in Nederland i.t.t. in Israel elkaar soms te begrijpen.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik Ja, handjevol moslims Ondanks het oproepen om respect te betonen bleef hun achterban thuis
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal.
Uitleg
De berichtgeving is noch helemaal posities noch
helemaal negatief. Daarom vind ik het neutraal. Want aan de ene kant wordt er benadrukt dat moslims geen respect hebben voor de slachtoffers van de tweede wereldoorlog 9en dit is negatief). Maar aan de andere kant wordt er ook gezegd dat moslims en joden in Nederland i.t.t. in Israel wel
proberen beter te begrijpen. Er wordt een evenwichtig beeld gezet dus is het neutraal.
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending vrijdag 30 januari 2009
Duur uitzending
25.34 min.
Duur item in min.
1.37 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Marokkaanse jongeren
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Marokkaanse etniciteit. Het noemen van etniciteit voegt niets toe aan het nieuwsfeit. Er kan net zo goed gezegd worden „jongeren die voor overlast zorgen‟ i.p.v. „Marokkaanse jongeren die voor overlast zorgen.‟Het noemen
van etniciteit voegt niets toe aan het nieuwsfeit maar kan wel de bestaande vooroordelen versterken en voor een negatieve beeldvorming over deze jongeren zorgen.
Wat is het nieuwsfeit?
Het kabinet wil de problemen met het Nederlands Marokkaans jongeren die voor
overlast zorgen aanpakken. De mogelijkheden om deze jongeren aan te pakken en te begeleiden wordt verruimd. Ook moet er meer straat- en gezinscoaches komen, die bij
probleemgezinnen kunnen ingrijpen door een kijkje achter de voordeur te nemen.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is negatief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
De Marokkaanse jongeren worden weer als problemenjongeren neergezet.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Xander van der Wulp en Uitwin Gevers
78
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Bernhard van der Laan, Minister van Wonen, wijk en integratie (PvdA)
- Guusje Ter Horst, Minister van Buitenlandse Zaken (PvdA)
- André Rouvoet, Minister voor Jeugd en Gezin (Christen Unie)
- Farid Azarkan, Samenwerkingsverband
voor Marokkanen in Nederland - Alfied Wolfsen, burgemeester Utrecht
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Alleen Farid Azarkan wordt aan het woord gelaten, Marokkaanse jongeren komen niet aan het woord.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Over de Marokkaanse jongeren die voor overlast zorgen.
Van wie is dat oordeel afkomstig? - André Rouvoet zegt dat er heel veel problemen in die (Marokkaanse gezinnen zijn en dat ouders die soms
weigeren. Dan kan er gedwongen opvoedondersteuning opgelegd worden
door de rechter aan de ouders. (oordeel negatief)
- Ebenhard van der Laan zegt dat het gedrag van sommige jongeren
terugslaat op de Marokkaans- Nederlands gemeenschap en op mensen die het hier gewoon hartstikke goed doen. En die zijn het dan ook helemaal zat. (oordeel positief)
- Farid Azarkan zegt dat het Kabinet met de nieuwe aanpak erkent dat het
straatcultuur veroorzaker is van de problemen en niet de Marokkaanse achtergrond van de probleemjongeren. “ze gaan naar school met een taalachterstand, de opvoeding faalt en de jongeren komen op de straat
terecht. En dan gaat het fout want ze
komen in aanraking een straatcultuur van intimidatie, vernieling en bedreigingen. Het kabinet zal daarom veel meer moeten doen zoals het garanderen van banen. We kunnen niet accepteren dat Marokkaanse jongeren
drie keer meer werkloos zijn en daardoor op straat gaan hangen. Het alternatief is dat je als overheid deze jongeren de mogelijkheid geeft om in die wijken iets te doen, waardoor de jongens niet op straat hoeven te hangen. Dit kan doormiddel van stages
en een baan en door activiteiten aan te bieden. Daar heb je meer aan dan met straatcoaches. ”(oordeel positief)
- Alfied Wolfsen zegt dat je bij deze jongeren op vroege leeftijd moet ingrijpen. Als je ze op straat ziet zwerven, moet je ze naar huis brengen
en de ouders aanspreken op hun verantwoordelijkheid. (oordeel negatief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is negatief, want de Marokkaanse jongeren zijn probleemjongeren die voor overlast zorgen en dit meestal komt door de
opvoeding thuis.
79
Welke beeld wordt er neergezet De Marokkaanse jongeren zorgen voor overlast en moeten harder aangepakt worden. Ook de
opvoeding van de ouders en de straatcultuur waar ze mee in aanraking komen, zijn veroorzakers van dit probleem.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik Nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
Berichtgeving is negatief, omdat Marokkaanse jongeren als probleemjongeren worden
neergezet die aangepakt moeten worden en dat de ouders van deze jongeren tekort schiet in de opvoeding. De vraag is dan hangen alleen de Marokkaanse jongeren op straat en waarom wordt er zo benadrukt dat de Marokkaanse jongeren voor overlast zorgen?
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending zaterdag 31 januari 2009
Duur uitzending
19.17 min.
Duur item in min.
2.51 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over allochtonen. Er wordt in dit item niet echt specifiek
aangegeven dat het over mijn onderzoeksgroep gaat. Er wordt wel een Turkse en Marokkaanse ouder aan het woord gelaten. (Dat kan ik opmaken van de naam. Ook zegt een kind dat hij Turks wil praten. Daarom neem ik dit item mee. Ook worden allochtone ouders tegenover
autochtone ouders gezet.
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Nee, er wordt alleen gesproken over allochtonen.
Wat is het nieuwsfeit?
Steeds vaker kiezen autochtone ouders ervoor
om hun kind naar een zwarte school te sturen.
Vooral in de grote steden gebeurt dit vaker. Maar het is geen makkelijke keuze, omdat beide kanten zich niet begrepen voelen.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het is niet echt positief omdat het vooral draait om de misverstanden die tussen allochtone en autochtone ouders ontstaan. Ook wordt er gesproken vanuit wij- zij perspectief.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Marc Bessem en Josephine Truuman
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Janet Schutte, autochtone ouder - Rachida Bannis, allochtone ouder
(Marokkaans) - Selda Cakir, allochtone ouder (Turks) - Ayla Ilbay, allochtone ouder (Turks) - Marijke Kemp, directeur basisschool de Egelantier
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, er wordt een paar allochtone ouders aan het wordt gelaten. Ook komt er een autochtone ouder aan het woord.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, zowel over allochtone ouders als autochtone ouders
80
Van wie is dat oordeel afkomstig? - Verslaggever Marc Bessem zegt dat beide kanten zich vaak onbegrepen
voelen en dat dit leidt tot alledaagse misverstanden en ergernissen. (oordeel neutraal)
- Janet Schutte zegt dat er geen speelafspraken zijn op deze school. Ze
wordt nooit door allochtone ouders gevraagd of haar kind bij hun kan spelen. (oordeel negatief)
- Marijke Kemp zegt dat ze in gesprek moeten gaan met zowel allochtone als autochtone ouders om de
misverstanden uit de weg te gaan. (oordeel neutraal)
- Verslaggever Josephine Truuman zegt dat witte en zwarte ouders meestal wel oplossingen vinden, want gemengd onderwijs gaat niet van zelf. (oordeel
positief)
Oordeel positief/ negatief/ neutraal Het oordeel is neutraal, omdat er niet echt negatieve dingen worden gezegd over allochtonen. Wel wordt er in de vorm van wij- zij gesproken en aandacht besteedt aan de verschillen tussen allochtonen en autochtonen.
Welke beeld wordt er neergezet Dat allochtone en autochtone ouders soms moeite hebben om elkaar te begrijpen. En dat dit soms leidt tot ergernis en misverstanden. Toch moeten de beide kanten voor oplossing zoeken om zo bij te dragen aan integratie.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Je ziet een allochtoon jongetje dat zegt ik wil Turks praten en dan antwoord een autochtoon kindje maar je kunt ook Nederlands.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Er wordt over het algemeen gesproken vanuit een wij- zij perspectief. Enerzijds allochtone ouders anderzijds autochtone ouders. Er wordt
bijvoorbeeld gezegd: Allochtone ouders zijn erg blij met de komst van autochtone kinderen, want hun kinderen spreken nu veel beter Nederlands. Maar witte kinderen betekenen ook witte ouders. Dan ontstaan er allerlei misverstanden, ergernissen en soms een beetje
argwaan tussen allochtone en autochtone ouders.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal, omdat er geen eenzijdige berichtgeving is. De beide partijen worden aan het woord gelaten. Toch kan ik het niet positief noemen omdat er ingezoomd wordt
op de verschillen tussen allochtone en autochtone ouders. En er wordt gesproken vanuit een wij- zij perspectief.
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending dinsdag 3 februari 2009
Duur uitzending
25.33 min.
Duur item in min.
2.00 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over Wilders en moslims in Nederland.
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de religieuze etniciteit wordt vermeld. Er wordt gesproken over moslims. Dat is voor dit nieuwsfeit wel relevant, want de omstreden
81
uitspraken van Wilders gaat over de moslims en de islam.
Wat is het nieuwsfeit?
Geert Wilders heeft advocaat Moskowicz gevraagd om in beroep te gaan voor de beslissing van het Amsterdamse Gerechtshof.
Deze had besloten om Wilders te vervolgen voor zijn uitspraken over de islam en moslims. Cassatie in het belang der wet is de juridische term van de stap die Wilders wil nemen. Alleen het komt heel weinig voor en is volgens rechtsgeleerde vrijwel kansloos.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het nieuwsfeit is zowel voor Wilders als voor de moslims neutraal. Er wordt alleen vermeld dat Wilders in hoge beroep wil gaan. Maar wat de uitkomst ervan zal zijn is nog niet bekend.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Kees van Dam
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
- Bram Moskowicz, advocaat Wilders - Ybo Buruma, Hoogleraar strafrecht
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Nee, Wilders zelf komt niet aan het woord. Ook komt er niemand namens de moslims aan het woord. Bram Moskowicz wordt wel aan het woord gelaten.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat
dat oordeel
Ja, er wordt wel een oordeel gegeven, maar dit
gaat niet over moslims of over de uitspraken van Wilders over de moslims. Het gaat enkel om de stap die Wilders heeft gezet om in hoge beroep te gaan tegen de beslissing van het Hof. Dus ik neem de oordelen niet mee.
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Dat Wilders het niet eens met het Amsterdamse hof die heeft besloten dat Wilders vervolgd
moet worden voor zijn uitspraken over de islam en moslims. Hij gaat in hoger beroep, maar de rechtsgeleerden vinden het kansloos.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik (journalist)
Nee.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal. Er wordt een evenwichtig beeld neergezet. En zowel Moskowicz die denkt dat ze zeker kans maken
als Hoogleraar strafrecht die vind dat het een kansloos zaak is komen aan het woord. Er wordt vermeld wat er aan de hand is en daarom is de berichtgeving neutraal.
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending vrijdag 13 februari 2009
Duur uitzending
25.33 min.
Duur item in min.
28 sec.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over Gerard Spong, advocaat van het hof die vindt dat Wilders vervolgd moet worden.
82
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Nee, er wordt geen etniciteit vermeld. Daarom neem ik het eigenlijk ook mee. De etniciteit of
het religie van degene die de dreigmail stuurt wordt niet vermeld. Er wordt alleen gezegd een 43- jarige man uit Denhaag. Terwijl als Wilders dreigmail zou krijgen er zeker gesproken zou worden over moslims. Dit vond ik wel
opmerkelijk en daarom neem ik dit item mee. Als hier de etniciteit of achtergrond er niet toedoet waarom is dat wel van belang als Wilders bedreigd wordt? Ook zien we dat ook aanhangers van Wilders in staat zijn om dreigen, maar hier wordt niet gegeneraliseerd en
gesproken over aanhangers van Wilders.
Wat is het nieuwsfeit?
Een 43- jarige man uit Den Haag krijgt 60 uur werkstraf voor het bedreigen van advocaat Spong via mail. Dit deed hij omdat Spong had aangedrongen voor vervolging van Wilders vanwege zijn anti islamitische uitlatingen.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is negatief.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het gaat over een strafbaar feit. Advocaat Spong van het Hof wordt gedreigd via mails en degene
die dat heeft gedaan krijgt taakstraf opgelegd. Het is dus niet iets positiefs.
Analyse berichtgeving
De verslaggever n.v.t. alleen presentator Philip Freriks komt aan het woord, want het is een kortje.
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
Je hoort alleen eventjes de rechter A. Reiling) zeggen: “U hebt het goed voor met de vrijheid van meningsuiting, maar niet
voor iedereen. En dat is een inbreuk op de rechtsorde waarvan ik vind dat u daarvoor ook wel iets aan de rechtsorde terug moet
doen (taakstraf dus).
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Nee, want het is een kortje en daarbij wordt er niemand aan het woord gelaten.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Het oordeel gaat niet over moslims dus neem ik het niet mee.
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Dat Gerard Spong honderden haatmails heeft gekregen omdat hij het hof heeft aangedrongen om Wilders te vervolgen voor zijn anti- islamitische uitspraken. Hieruit kan naar mijn mening ook geconcludeerd worden dat de
achterban van Wilders eveneens kunnen dreigen als ze het ergens niet mee eens.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik
(journalist)
Nee.
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal. Er wordt alleen vermeld wat er aan de hand is. Er wordt geen negatieve oordeel over Wilders of moslims gegeven.
Analyse Nieuwsfeit Uitzending vrijdag 20 februari 2009
83
Duur uitzending
24.42 min.
Duur item in min.
28 sec.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over Turken
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Turkse etniciteit. Hier is het noemen van etniciteit wel relevant voor het nieuwsfeit. Het gaat namelijk om een Turkse club Turkiyemspor.
Wat is het nieuwsfeit?
De Amsterdamse voetbalclub Turkiyemspor is failliet en wordt uit de competitie gehaald. De hoofdklasser kwam 2 jaar geleden in problemen,
nadat de voorzitter en financier Nedim Imac werd vermoord. De Amsterdams- Turks club bestond ruim 20 jaar.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Het gaat om een vermelding van iets wat er aan de hand is. Turken worden hierbij niet in verband
gebracht met problemen. Al is het natuurlijk voor de Turkse voetballers niet leuk dat hun club failliet is.
Analyse berichtgeving
De verslaggever n.v.t. Alleen presentatrice Sacha de Boer komt aan het woord, omdat het een kortje is.
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
n.v.t.
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
n.v.t.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
n.v.t.
Van wie is dat oordeel afkomstig? n.v.t.
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Er wordt niet echt een bepaald beeld neergezet.
Het gaat er puur om dat het doek voor Turkiyem spor valt.
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, de beelden komen overeen met wat er gezegd wordt.
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is neutraal, omdat er enkel wordt verteld wat er aan de hand is. Er wordt niet een bepaalde positieve of negatief beeld
neergezet. Ook worden er geen oordelen weergeven. Het is puur de vermelding dat de Amsterdam- Turkse voetbalclub failliet is.
Analyse Nieuwsfeit
Uitzending 25, 26, 27 en 28 februari 2009
Duur uitzending
25.33 min.
In deze uitzendingen wordt er bericht over de crash van de Turkish Airlines. Ik heb gekozen om
deze uitzendingen samen te voegen en er de belangrijkste elementen uit te halen die betrekking hebben op de multiculturele samenleving. Hierbij neem ik alleen de gedeeltes waarbij Turkse mensen aan het woord worden gelaten. Want anders wordt het te lang en gaat het puur om feitelijke gegevens.
84
Duur item in min.
2.00 min.
over wie gaat het nieuwsfeit persoon/groep? Over de slachtoffers van de crash van Turkish Airlines en voornamelijk over Turkse mensen
Wordt er een etniciteit vermeld en is het noemen van etniciteit relevant?
Ja, de Turkse etniciteit. In dit geval voegt het vermelden van de etniciteit wel iets toe. Want er moet ook aangeven worden hoeveel Turkse slachtoffers er zijn gevallen. En het gaat in ieder geval om een Turkse vliegmaatschappij.
Wat is het nieuwsfeit?
De toestel van Turkish Airlines is vanochtend om
10.31 vlak voor de landing op Schiphol neergestort op een akker vlakbij de polderbaan. Er zijn daarbij 9 doden gevallen waarvan 3 bemanningsleden.
Is het nieuwsfeit positief/negatief neutraal
Het nieuwsfeit is neutraal.
uitleg waarom positief/negatief/neutraal
Al is een vliegtuig dat neerstort iets negatiefs toch is het nieuwsfeit neutraal omdat er alleen vermeld dat er een toestel van de Turkish
Airlines is neergestort. Daarbij worden er geen negatieve dingen gezegd over Turken waar het
om gaat.
Analyse berichtgeving
De verslaggever Omdat er veel aandacht is voor de crash komen
er verschillende verslaggevers aan bod: Paulien Broekema, Martijn Bink, Marieke de Vries, Kees van Dam
Wie wordt/ worden er aan het woord worden gelaten?
Er worden heel veel mensen aan het woord gelaten maar zoals ik al zeg neem ik alleen de
Turkse mensen mee die aan het woord worden gelaten. De rest hebben het namelijk om feitelijke zaken.
Komt/ komen diegene(n) waar het nieuwsfeit over gaat zelf ook aan het woord
Ja, er komen 3 Turkse mannen aan het woord. Twee daarvan zijn passagiers van het vliegtuig
en eentje is een familielid van een passagier die
in het vliegtuig zat.
Wordt er een oordeel gegeven en over wie gaat dat oordeel
Ja, het is niet echt een oordeel maar 2 neven die in het vliegtuig zaten, worden lang aan het woord gelaten. Daarbij vertellen ze over het vliegtuigongeluk oordeel gaat over het vliegtuig
crash.
Van wie is dat oordeel afkomstig? - Mustafa Bahceci, passagier vertelt over de crash: “Je stapt in zo‟n vliegtuig in Istanbul en je bent op weg naar Amsterdam. Je denkt we gaan zo landen, maar opeens krijg
je een slinger. Het vliegtuig probeert nog op te stijgen, maar dat lukt niet meer en het knalt keihard tegen de grond. Het kabaal dat ie dan maakt hé! De eerste 10
seconde was het helemaal stil.
Iedereen was gewoon doodsbang. Dat was een doodse stilte. Nadat we uit het vliegtuig zijn gesprongen zijn we toch nog teruggegaan om kleine kinderen en vrouwen eruit te halen. Maar de achterkant van het vliegtuig lag er
helemaal af. Daar kon je niks meer mee. Aan de voorkant was het een
85
bloedbad. Die mensen kreeg je er niet makkelijk uit. Ze zaten klem
tussen stoelen en nog van alles en nog wat. Het was geen leuk gezicht. Ik wens mijn grootste vijand niet toe om zoiets te zien. Laat staan dat je het moet meemaken. Het
was gewoon vechten voor je leven. Vechten gewoon echt!
- Mustafa Atman, passagier We waren aan het dalen. Gelukkig zaten we op een lage hoogte. We hadden opeens een soort van vrije
val. Ik keek mijn neef aan die naast me zat en dacht dit klopt niet. Het leek of er niets aan de hand was, maar toen opeens die dreun. De reactie daarna was de riemen los en naar de exit- deuren. We zijn via de
nooduitgang naar buiten
gesprongen. We waren in de eerste instantie bang voor brandgevaar. We roken namelijk ook kerosine. Maar goed er was helemaal geen brand en toen was het eerste wat in mij opkwam terug naar binnengaan en redden wat er te redden valt.
We hebben gelijk de kinderen naar buiten gebracht. Ik heb 3 manen die klem zaten eruit proberen te halen. Het is moeilijk om terug te denken aan al die mensen die in zo‟n erge toestand zaten, daar
lagen en jammeren. Er zat bijvoorbeeld een man klem met zijn voet. We hebben tegen de
stoelen zitten trappen om zijn voet los te krijgen. Eentje zat zelfs tot zijn knie vast in de modder. We hebben hem letterlijk eruit moeten
graven. Aan de voorkant heb ik ook 2 mensen eruit geholpen. Eentje moest ik op mijn rug sjouwen want die had echt ontzettend pijn. Al die mensen die je daar zo ziet liggen, is echt niet leuk.
- Turkse man, Familielid van een
passagier, wiens naam niet in beeld komt zegt dat ze bezorgd zijn over zijn zwager die ook in het vliegtuig zat. “Mijn zwager heeft mijn zus nog gebeld om half elf en zei dat hij zich niet goed voelde en dood zou
gaan. Maar hij heeft in ieder geval
iets laten horen en dat is een pluspunt voor ons.”
Oordeel positief/ negatief/ neutraal n.v.t.
Welke beeld wordt er neergezet Dat de twee Turkse neven een soort van held
zijn en ondanks de schrik dat ze hebben meegemaakt ze toch zoveel mensen hebben proberen te redden. (vervolgens zijn ze hiervoor ook 3 maal naar Pauw en Witteman uitgenodigd).
86
Worden daarbij opmerkelijke beelden gebruikt Nee, niet echt, alleen wordt er gebruik gemaakt van close up beelden van de twee jongens
wanneer ze emotioneel worden of emotionele dingen zeggen
Zijn er opmerkelijkheden in taalgebruik Nee
Is de berichtgeving positief/ negatief/ neutraal. Uitleg
De berichtgeving is positief voor de Turkse mensen. De Twee Turkse jongens worden een beetje neergezet als helden die ondanks alles hun best hebben gedaan om mensen te redden. Ook worden ze hierbij langdurig aan het woord gelaten. Verder spreken ze ook perfect
Nederlands en dat is ook een pluspunt voor de mensen die denken dat allochtonen geen goed Nederlands kunnen.
Interview met deskundigen Interview met Wasif Shadid, hoogleraar Interculturele Communicatie
1.Hoe is volgens u de berichtgeving van het NOS Journaal over de
multiculturele samenleving?
Als het om allochtonen en moslims gaat, heeft de verslaggeving van het NOS Journaal
het karakter van sensatie en volksvermaak. Van informatieve en objectieve
berichtgeving is geen sprake.
2.Wat merkt u op bij de berichtgeving over de multiculturele samenleving?
Bij de berichtgeving over allochtonen en moslims valt me op dat de wij- zij
tegenstellingen domineren. Er is sprake van „onze‟ versus „hun‟ cultuur.
Verder worden allochtonen heel weinig aan het woord gelaten, zowel bij onderwerpen
die over hen gaat als de alledaagse onderwerpen. Hen mening wordt te weinig
geventileerd en er wordt meer over hen gepraat dan door hen. Ook worden allochtonen
en moslims vaak neergezet als probleemgroepen. Zij worden vaak in verband gebracht
met criminaliteit, misdaad, terrorisme, werkloosheid en drugs. Bij de berichtgeving
wordt er extra nadruk gelegd op het afwijkend gedrag van allochtonen en wordt het
gepresenteerd alsof dat gedrag gevolgen zou hebben voor iedereen. Verder worden
Marokkaanse en Turkse Nederlanders gepresenteerd als een homogene groep, waarin
geen verschillen in opvattingen, normen en waarden zijn. Dit geldt ook voor moslims. Er
wordt vaak gesproken over de moslims, en niet in acht genomen dat er binnen de islam
heel veel stromingen zijn.
3.U hebt de conclusies die ik heb getrokken a.h.v. mijn analyse (gedurende 3
maanden) kunnen bekijken. Daarin komt er naar voren dat er over het
algemeen neutraal bericht wordt over allochtonen (dus hoor en wederhoor,
plaats voor verschillende visies etc.). Wat vindt u van deze conclusie?
De conclusie is op zich wel goed gezien de drie onderscheiden categorieën. Het probleem
schuilt (1) in de definiëring van positief, neutraal en negatief. Hoor en wederhoor is geen
voldoende garantie voor neutrale journalistiek. De keuze van wie degene die het
wederhoor geeft is van wezenlijk belang. Als je bv. Markouch aan het woord laat om te
zeggen dat het lastigvallen van het ambulancepersoneel inherent is aan de Marokkaanse
cultuur dan heb je geen juist wederhoor gegeven. (2) Verder schuilt het probleem vaak
in de vraag waarom kiest de NOS om aandacht te schenken aan bepaald item? Welke
items negeren ze? Geregeld is het probleem gelegen in wat de media niet uitzenden en
niet in wat ze wel doen.
4.Een andere conclusie die ik kon trekken was dat de berichtgeving over de
Marokkaanse jongeren wel opmerkelijk negatief is. Zij worden vaak neergezet
als probleemjongeren. Wat vindt u hiervan? Is dit de realiteit of worden de
problemen bij deze jongeren uitvergroot?
87
Dat doet de NOS zeker. De andere media ook. Focussen op de problemen van
allochtonen. Bij autochtonen worden dezelfde problemen verwaarloosd. Criminaliteit,
drugsgebruik en overlast zijn thans synoniemen geworden voor allochtonen.
5.De media geven als een reden voor negatieve onderwerpen die ze behandelen
vaak aan dat goed nieuws geen nieuws is. Het afwijkende is voor hen nieuws.
Hierbij benadrukken ze ook dat dit niet alleen geldt bij nieuws over allochtonen
maar ook over autochtonen. (dit geldt ook voor de NOS) Hoe denkt u hierover?
Nee. Alleen als het om allochtonen gaat. Iedereen weet inmiddels dat lastposten en
hangjongeren moslims zijn of Marokkanen. Vraag maar aan de eindredacteur van het
NOS journaal welke religieuze gezindte hebben voetbalvandalen? Of uit welke stad ze
afkomstig zijn? Dat weet hij zeker niet. Bestaan er dan geen autochtone criminele
groepen en hangjongeren?
6.Ziet u geen verschil tussen de berichtgeving van het NOS Journaal over
allochtonen en de commerciële omroepen? De NOS heeft namelijk ook de taak
om ook de verschillende groepen in de samenleving te bereiken. Is de
berichtgeving van de NOS hierdoor niet genuanceerder en objectiever?
Het verschil is zeker duidelijk, maar in het voordeel van de commerciële omroepen. Zij
doen veel minder aan stigmatisering.
7.Hoe komt het volgens u dat er zo over de multiculturele samenleving wordt
bericht?
Daar kan ik wel een paar redenen voor opnoemen. Als eerst zijn er heel weinig
allochtone journalisten op de redactie. In Nederland is slechts 2 procent van de 14.000
journalisten van niet- westerse afkomst. Ook wordt er vaak gebruik gemaakt van
dominante nieuwsbronnen zoals politici of overheid. Om een voorbeeld te geven: Wilders
stigmatiseert de islam als fascistisch, terroristisch en achterlijk. Dit wordt door
journalisten geïncorporeerd en zonder commentaar doorgegeven. Minder
spraakmakende nieuwsbronnen zoals de mening van moslims zie je vaak ontbreken
Verder wordt er te weinig gebruik gemaakt van second opinion en hoor- en wederhoor.
Dit komt vooral voor als de negatieve uitlatingen van nieuwsbronnen, of waargenomen
gebeurtenissen overeenkomen met de eigen vooroordelen van de journalist.‟
Wat is de meerwaarde van allochtone journalisten op de redactie?
Een evenredige vertegenwoordiging van de redactie heeft voordelen voor de organisatie
en groepen in de kwestie. Denk hierbij aan faciliteren van toegang voor hun collega‟s tot
de allochtone gemeenschappen, het inzetten van hun insiders- perspectief en het
adequater interpreteren van gebeurtenissen die binnen de doelgroepen plaatsvindt. Van
een samengestelde redactie wordt geacht beter in staat te zijn om de maatschappelijke
werkelijkheid vanuit verschillende invalshoeken te belichten, minder blinde vlekken op
de maatschappij te hebben en vooroordelen niet voor vanzelfsprekend aan te nemen.
8.Denkt u dat de journalisten van het NOS journaal bevooroordeeld zijn tegen
allochtonen en moslims? Een derde van het publiek dat ze moeten aanspreken
bevindt zich namelijk onder allochtonen.
Dat geldt niet alleen voor de journalisten van de NOS, maar voor de meeste journalisten
in Nederland. Dat is ook niet zo erg. Als ze maar bewust zijn van die vooroordelen. Het
probleem is echter dat wanneer het om allochtonen gaat journalisten de uitzonderingen
verheffen tot regels en daarmee vooroordelen creëren.
9.Hoe gaat het NOS journaal volgens u om met het vermelden van etniciteit?
Als de algemene persdienst geen etniciteit bij een bericht zou vermelden, dan zou het
NOS journaal bij wijze van spreken wel een etniciteit erbij verzinnen. Het liefst
vermelden ze dat het gaat om Marokkanen of moslims.
10.Wanneer is volgens u het vermelden van etniciteit relevant?
88
Volgens de oude werkgroep Migrant en Media van de NVJ en volgens de internationale
vereniging van journalisten is het vermelden van etniciteit en religie alleen nuttig als het
noodzakelijk is voor het begrijpen van het bericht.
11.Ik wil u aan de hand van mijn analyse viertal gevallen voorleggen waarbij
de etniciteit wel wordt vermeld. (zie in de bijlage hieronder) Ik zou u willen
vragen of de vermelding van etniciteit bij deze vier gevallen relevant is en iets
toevoegt aan het nieuwsfeit.
Voorbeeld 1:
Ahmed Aboutaleb wordt geïnstalleerd als de nieuwe burgemeester van
Rotterdam. Hierbij wordt zijn Marokkaanse etniciteit vermeld en gezegd dat hij
de eerste Marokkaanse burgemeester in Europa is.
Het hangt van de context af. In een gewoon bericht is de vermelding van etniciteit niet
nodig. In een bericht over integratie of in een biografische rapportage over de man in
kwestie wel.
Voorbeeld 2:
Er wordt in Amsterdam systematisch scooterrijders aangehouden en
geregistreerd door de politie. Ze willen hiermee overvallen die met scooters
worden gepleegd tegengaan en daders sneller oppakken. In het item wordt
zowel door de verslaggever als de politiewoordvoerder aangegeven dat de
daders vaak van Marokkaanse afkomst zijn. Is het aangeven van de etniciteit in
dit item relevant?
Totaal onnodig.
Voorbeeld 3:
Veel wijken in Nederland hebben last van probleemjongeren, dieven en junkies.
Minister Hirsh Ballin wil dat de rechter deze jongeren voor langere tijd uit de
wijk kan zetten; een wijkverbod van maximaal 1 jaar. Het gaat hierbij vooral
om de wijken Gouda, Ede, Nijmegen, waar heel veel Marokkaanse jongeren
wonen. Is het vermelden van etniciteit in dit item relevant en voegt het iets toe
aan het nieuwsfeit?
Alleen als men ook bij autochtonen vermeldt dat ze katholiek, protestant of joods zijn.
Voorbeeld 4:
Er is in Rotterdam gedemonstreerd tegen het Israëlisch geweld in de
Gazastrook. Er wordt gesproken over moslims. Is de vermelding van de
religieuze etniciteit hier relevant?
Totaal irrelevant. Het linken van de demonstratie aan de islam was waarschijnlijk
bedoeld om de demonstranten en de betoging op zich in diskrediet te brengen.
Interview met Huub Evers, lector Intercultraliteit en docent media- ethiek
Bent u het met Shadid eens dat er vrijwel altijd negatief bericht wordt over de
multiculturele samenleving en dat ze veelal in verband worden gebracht met
criminaliteit en andere problemen?
Ik ben het niet met Shadid niet eens. Ik zie ook wel dat er in de media heel vaak negatief
wordt bericht over etnische minderheden en dat sommige groeperingen zoals
Marokkaanse jongeren in het negatieve daglicht komen dat zie ik ook wel. Maar ik zie
ook daarnaast heel veel positieve dingen. Toen keek Shadid me aan en zei welke dingen
dan. Heel vaak zie ik stukken in kranten over Marokkaanse en Turkse jongeren die het op
hun opleiding hartstikke goed doen. Er zijn nieuwe initiatieven in buurten om het veiliger
te maken. Ik heb krantenartikelen verzameld. Ik kom zowel positieve als negatieve
dingen tegen.
89
Ja, maar heel veel onderzoekers zeggen dat er over allochtonen negatief bericht
wordt en vanuit de Nederlandse dominante perspectief?
Ja, dat klopt ook wel. Je kunt ook niet zeggen dat er echt een wending in de positieve zin
is. Je kunt niet zeggen het is heel lang negatief geweest en gelukkig is het nu positief. Zo
sterk is het niet. Het is nu ook vaak negatief. Maar het wordt de laatste jaren op een
aantal onderdelen steeds positiever. Positieve ontwikkelingen zoals emancipatie, mensen
die juist niet mislukken in de samenleving. Dan wordt de etniciteit ook vermeld. Bijv.
Turkse zakenmensen. Te midden van al de negatieve dingetjes kom ik ook positieve
dingen tegen. Er is denk ik vooruitgang.
Waar heeft deze vooruitgang mee te maken?
Dat heeft er mee te maken dat vooral in de Marokkaanse en Turkse gemeenschap de
tweede en derde generatie ook steeds meer mensen zijn die helemaal geïntegreerd zijn
en hun draai vinden in deze samenleving met alle kansen en moeilijkheden die andere
mensen ook hebben, maar het feit dat je ouders uit Marokko of Turkije komen helemaal
geen rol meer speelt.
Dat is een belangrijke punt waar we zijn belandt. Er wordt in de media en ook
bij het NOS journaal steeds gesproken over Marokkaanse jongeren, maar in
hoeverre zijn ze nog Marokkaanse jongeren?
Oowh, dat vraag ik me ook zo vaak af. Hoelang blijf je nog spreken over Turkse of
Marokkaanse jongeren. Je bent toch gewoon Nederlandse jongeren waarvan de ouders
wortels heeft in Turkije of Marokko. Bij Nederlandse jongeren vraag je toch ook niet waar
ze oorspronkelijk vandaan komen. Ik denk dat media dat ook niet meer zou moeten doen
als het om jongeren gaat die in Nederland geboren en getogen zijn hier opgegroeid zijn
derde generatie. Dan moet je ophouden te spreken over Turkse of Marokkaanse
jongeren. Het woordje allochtoon moet eigenlijk helemaal weg. Dat gaat ook wel
gebeuren. We gaan wel langzaam die kant op.
Neem de kwestie Uruzgan. Marokkaanse soldaat komt om en zijn etniciteit wordt niet
vermeld. Dit riep veel negatieve reacties op van de Marokkaanse gemeenschap. Ze
hadden ook gelijk om boos te zijn. Wanneer het gaat om rotzooi trappen in steden en
alle dingen die ermee samenhangen wordt de Marokkaanse herkomst vermeld. En
wanneer iemand eervol gestorven is voor het vaderland of in het Nederlandse
voetbalelftal speelt dan is het ineens een Nederlander. Bij donkere voetballers hebben we
het nooit over Surinaamse jongens. Als het om criminaliteit gaat zijn ze dat ineens wel.
Ik zie daar ook wel steeds meer verandering in de media maar nog te weinig.
Tijdsdruk van de redacteur zorgt soms wel voor dat die keuzes maakt waarvan hij later
denkt dat had ik niet zo moeten doen.
Is het relevant om bij onderwerpen als hangjongeren of probleemjongeren
steeds te spreken over de Marokkaanse jongeren?
Het is relevant wanneer het echt iets met de Marokkaanse gemeenschap te maken heeft.
Kijk als het in een bepaalde wijk de Marokkaanse jongeren zijn die voor rotzooi zorgen
dan wel. Dan moet je het vermelden omdat het dan te maken heeft met een probleem
die nadrukkelijk met de Marokkaanse gemeenschap te maken heeft. Maar als het
meerdere jongens zijn zowel blanken als Turken en Marokkanen en dus niet direct met
de Marokkaanse gemeenschap of de Marokkaanse cultuur te maken heeft, dan hoef je
het niet te vermelden. Dan heeft het namelijk niets met de herkomst van die jongeren te
maken.
Heeft het hangjongerenprobleem überhaupt met cultuur te maken?
Als je het zo formuleert niet. Maar dan gaat het dus om een probleem waar het
stadsbestuur en de Marokkaanse gemeenschap bijv. dringend iets aan moeten doen. En
90
waar het stadsbestuur bijv. Marokkaanse organisaties in de stad op gaat aanspreken
omdat het typische Marokkaanse jongeren zijn die voor overlast zorgen. Als het echt zo
is dat typisch die Marokkaanse jongeren voor rotzooi zorgen dan moet je dat ook gewoon
zeggen.
Maar ontstaat daardoor geen negatieve beeldvorming over deze jongeren bij de
autochtone?
Ja, dat is wel zo, maar toch moet je het wel doen. Je moet gewoon eerlijk en reëel de
feiten onder ogen zien. Als het de Marokkaanse gemeenschap is die voor een hoop
ellende zorgt dan moet je de Marokkaanse gemeenschap hierop aanspreken. Je moet als
journalist over nadenken wanneer je het wel of niet doet. Als je het wel doet heeft dat
zijn weerslag op de hele gemeenschap in Nederland hoe Marokkanen gezien worden. Dat
zie ik ook wel dat dat het gevolg is en dan moeten de goede onder kwaaie lijden. Maar
toch moet je als het echt duidelijk is dat het echt specifiek Marokkaanse jongeren zijn,
moet je het vermelden.
Moet je dan ook etniciteit vermelden als het om blanke probleemjongeren gaat?
Ja, dan moet je dat ook aangeven. Want je weet namelijk als het om jeugdbendes gaat
dat er vrij snel een stereotypering bijkomt van „dat zullen wel Marokkaanse jongeren
zijn‟. Als het juist een keer de Marokkaanse jongeren niet zijn, moet je dat ook
aangeven. Als het de autochtone jongeren zijn die voor problemen zorgen, geef dat dan
ook duidelijk aan. Dan ben je in positieve zin duidelijk. Zeg dan ook dat het autochtone
jongeren voor ellende zorgen. Je moet een richtlijn hebben. De journalisten zouden zich
veel meer bewust moeten zijn van stereotypering. Het hoeven niet per definitie altijd
Marokkanen te zijn. De negatieve berichtgeving concentreert zich veel meer op de
Marokkaanse dan Turkse mensen in Nederland.
Als het gaat om gewone dingen zoals diefstal, moord etc. die de witte Nederlanders
plegen dan moet je etniciteit niet vermelden. Je moet als journalist je altijd afvragen,
heeft het er iets mee te maken. Als ik het erbij zeg, voegt het er dan iets aan toe. Werkt
het stigmatiserend? Soms is het wel stigmatiserend maar naar mijn mening moet het
toch vermeldt worden. Net als wat ik daarstraks al aangaf. Ook moet je een onderscheid
maken tussen cultuur en religie. Dat gebeurt ook nog veel te weinig. Vaak wordt er
gedacht dat alle Turken en Marokkanen moslims zijn. Voor het gemak noemen we maar
alle Turken en Marokkanen moslims. We gaan er ook vanuit dat ze allemaal belijdend zijn
dus bidden, naar de moskee gaan en aan de Ramadan meedoen. Dat is ook niet waar.
Op dat punt ben ik het met Shadid eens dat moslims en allochtonen als een veel te
homogene groep worden gezien. Journalisten weten dat ook wel, maar ze doen het uit
gemakzucht. Mensen worden ook heel vaak op hun moslim zijn aangesproken. Je kunt
ook niet beredeneren: Zij zijn Turks en dus moslims en zij zullen het wel weten als het
om Islam gaat. Zo redeneren we bij christen toch ook niet. De vragen die gesteld worden
aan moslims gaat ook in de termen van wat vinden jullie ervan alsof moslims een grote
homogene groep zijn.
Vindt u dat allochtonen aan het woord worden gelaten bij alledaagse
onderwerpen?
Niet! En wanneer ze aan het woord komen dan gaat het over nieuwsfeiten die over
specifieke onderwerpen gaan zoals integratie. Als je kijkt naar onderwerpen wat elke
burger in Nederland mee te maken heeft dus ook Turkse en Marokkaanse ouders,
bijvoorbeeld kinderopvang, dan komt het niet vaak voor dat aan Turkse of Marokkaanse
mensen commentaar wordt gevraagd. Ook zie je heel weinig Turkse of Marokkaanse
deskundigen terug die aan het woord komen bij alledaagse onderwerpen. Laat die
verscheidenheid ook zien als het onderwerp helemaal niets met die verscheidenheid te
maken heeft, dus bij alledaagse onderwerpen.
Waaraan ligt dit volgens u?
Er wordt vaak gedacht dat ze het niet willen of niet goed Nederlands kunnen spreken.
Ook draaien journalisten vaak op routine. Ze hebben vaak weinig tijd en dat ontaard ook
91
wel eens in gemakzucht dan grijpen ze vrijsnel naar de bekende deskundige. Als het over
Amerika gaat pakken we Maarten van Rossem en als het om griep gaat pakken we Ab
Osterhaus en als het om media- ethiek gaat nemen we Huub Evers. Journalisten vooral
bij de actualiteitenrubriek van de omroep nog meer dan dat het bij de kranten het geval
is, steeds putten uit dezelfde kleine vijvertje met deskundigen. Aan de ene kant moet ik
zeggen dat ik dit wel begrijp omdat je toch kiest voor mensen van wie je weet dat ze
snel en bondig hun visie over een onderwerp kunnen geven. Hoe willen alle
nationaliteiten zich nou thuis voelen in Nederland ook bij de Nederlandse televisie als ze
hun eigen mensen helemaal niet op het scherm terugzien. Daar zijn ze (media) zich ook
wel van bewust en weten ook dat daar een verandering in moet komen, de molens malen
wel maar zo ongelofelijk langzaam. Sleur ze er niet met de haren bij door te zeggen we
moeten een Turkse deskundige hebben voor de economische crisis maar er zijn genoeg
mensen op de Nederlandse universiteiten die bij uitstek deskundig zijn in een bepaald
onderwerp. Waarom vraag je hun dan niet om zijn of haar visie te weergeven. Dan hoef
je de etniciteit er helemaal niet bij te vermelden. Televisiemensen zouden zonder te
forceren veel meer moeite moeten doen om die traditionele paden eindelijk een keer te
verlaten. En ze willen het wel en roepen het voortdurend en ze doen het niet.
Hoe komt het dat er zo weinig allochtonen op de redacties zijn?
Zowel de kranten als omroepen roepen al lange tijd dat ze allochtonen journalisten willen
werven, maar ze doen niets. De laatste tijd roepen ze ook dat ze daar nu echt iets willen
doen. De grote omroepbazen in Hilversum roepen nu ook van jongens nu gaan we het
echt doen. Ik geloof ook wel dat die intentie er is, maar laat dan eens zien wat zien. Dat
geldt ook voor de redactie van het NOS Journaal het is daar wit.
Waar ligt dat dan?
Ik hoor steeds meer dat het ook te maken heeft met de redactiecultuur. Ik geef ook
colleges op de media academie in Hilversum. Daar hebben ze dus een speciale Master
waar alleen maar allochtone journalisten zitten. En die lopen ook stage. Die geven ook
voortdurend aan dat ze op bijvoorbeeld een witte journaalredactie komen te zitten. Je
wordt er in de eerste instantie liefdevol opgenomen, je krijgt je eigen werkplek,
computer etc. en je merkt op een of andere manier dat je er toch niet bij hoort. Je wordt
bijvoorbeeld niet gevraagd om buiten werktijden mee te gaan om iets te drinken. Dan is
er soort onuitgesproken redactiecultuur en daar hoor je op een of ander manier toch niet
bij als allochtone journalist niet helemaal bij. En hoezeer je ook je best doet kom je er
niet gemakkelijk tussen. En voor sommigen is dat zo teleurstellend dat ze er niet meer
willen werken. Ze voelen zich er niet thuis.
Staan de ‘witte’ redacties open voor de nieuwe invalshoeken en het perspectief
die een allochtone journalist met zich meebrengt?
Jawel, steeds meer. Ze zullen wel moeten. Wanneer je bijvoorbeeld journalisten hebt met
Turkse of Marokkaanse achtergrond hebben die vaak meer toegangen dan autochtone
journalisten. Alleen al vanwege hun taal en omdat ze netwerken hebben. Ze kunnen ook
met onderwerpen komen waar de autochtone journalisten niet aan gedacht hadden. Die
kunnen ook heel veel deuren openen die voor witte journalisten gesloten blijven. Ik
geloof zeker dat de redacties daarvoor openstaan.
Komen allochtonen journalisten niet tussen twee vuren te staan. Tussen de
allochtone gemeenschap en de redactie cultuur?
Nee, je bent op de eerste plaats journalist. Je moet op een objectieve manier je werk
doen. Je bent natuurlijk niet ingehuurd om promotie te maken voor de Turkse of de
Marokkaanse mensen. Je moet zowel positieve dingen als dingen waar ze niet zo blij mee
zijn aan het daglicht stellen. Als je op een eerlijke manier aangeeft wat je komt doen en
wat voor een onderwerp je wilt behandelen, dan willen ze je ook wel te woord staan bij
onderwerpen waar ze niet zo blij mee zijn. Als je maar interesse toont en ook een keer
tijd voor die mensen maakt zonder dat je een item moet draaien, dan ben je ook welkom
op een moment dat er een onderwerp is dat een beetje vervelend is. Je hebt soms
92
journalisten bij die haastig een quote komen halen en tijdens het gesprek al in hun kop
aan het monteren zijn. Als hij de quote heeft die hij wil dan luistert hij niet meer naar de
rest. Dan is het wel begrijpelijk dat mensen denken wij zitten niet meer op journalisten
te wachten. Die zijn helemaal niet geïnteresseerd hoe het met ons gaat. Die willen alleen
een quote‟tje opsnuiven en ze zijn weer weg.
Relevantie vermelding van de etniciteit bij volgende items:
Item aanhouding scooterrijders: niet relevant
Als het een probleem is die alleen door de Marokkaanse jongeren worden veroorzaakt
dan zou ik het vermelden. Als er door allerlei jongeren dus zowel allochtonen als
autochtonen jongeren zijn dan moet je het niet vermelden. In dit geval niet. Alleen als dit
een typische uiting is van Marokkaanse jongeren.
Item wijkverbod: niet relevant
Dieven, junkies en probleemjongeren komt niet alleen bij Marokkanen voor. Je mag ze
best als groep neerzetten, vind ik, wanneer het iets met de Marokkaanse groep of cultuur
te maken heeft. Dan moet je ze ook als Marokkaanse groep neerzetten. Bijv.
Marokkaanse jongeren in Tilburg zorgen voor ellende.
Item Aboutaleb geïnstalleerd als de nieuwe burgemeester van Amsterdam: relevant
Is ook een belangrijk nieuwsfeit ook internationaal: de eerste Marokkaanse burgemeester
in Nederland, waar Nederland trots op is. Vermelden van etniciteit is relevant. Als
mensen op mooie plekken in de samenleving komen moet je het ook vermelden. Als je
etniciteit vermeld bij negatieve zaken, moet je dat ook doen als er een positieve
ontwikkeling is. Waarom meldt je dat dan niet. Dan kun je misschien zeggen de etniciteit
heeft er geen donder mee te maken, dat klopt, maar het heeft er zo vaak geen donder
mee te maken. Als je zegt ik meld het niet bij Uruzgan (positieve dingen) meldt het dan
andersom bij negatieve zaken ook niet. Je moet een richtlijn hanteren. Als er ellende is
dan melden we het, wanneer het om positieve dingen gaat niet.
Op welke punten bent u het eens met Shadid:
Met de wij - zij tegenstellingen. Zelfs bij positieve berichtgeving kom je de wij- zij
berichtgeving weleens tegen. Bijvoorbeeld dan heb je een positief nieuwsfeit over Turkse
jongeren en dan hoor je: „die Turkse jongeren kunnen het toch wel als ze het willen‟.
Daar zit ook een neerbuigend toontje in.
Wat vindt u van de berichtgeving van de NOS?
Ik vind het heel afgewogen heel positief. Ze maken wel eens een keer uitglijders maar
toch niet vaak. De journalistiek v/h NOS Journaal is over het algemeen van hoog niveau.
Er zit weleens een item in waar ze uit de bocht vliegen, maar over het algemeen wordt
daar kwaliteitsjournalistiek bedreven. Wat ik ook heel belangrijk vindt is dat ze bij het
NOS Journaal ook van alle mogelijke dingen rondom beeldvorming en stereotypering, al
dat soort dingen waarbij je dus missers kunt maken, dat ze zich daar ook heel goed van
bewust zijn. En als je af en toe fouten maakt, ja wie maakt ze niet. Als je maar probeert
zo weinig mogelijk fouten te maken en van die fouten te leren. Vervolgens proberen om
die fouten niet meer te maken. Dan ben je waar je zijn moet. En bij de NOS doen ze dat
volgens mij wel. De dingen waar we het over gehad hebben geldt natuurlijk ook wel voor
NOS, maar je ziet dat ze ermee bezig zijn om zich daarin te verbeteren. En dat ze hun
keuzes duidelijk overwegen.
Hoe bericht het NOS Journaal volgens u over de multiculturele samenleving?
Niet positief of heel negatief, maar wel op een evenwichtige, objectieve en betrouwbare
manier doen. En over het algemeen doen ze dat ook.
93
Interview met Giselle van Cann, adjunct-hoofdredacteur van het NOS Journaal
Hoe vindt u dat het NOS Journaal om gaat met de berichtgeving over de
multiculturele samenleving?
Wij proberen dat zo neutraal mogelijk te doen. En de nieuwsfeiten te wegen hoe we alle
andere nieuwsfeiten wegen. En daarin heeft kleur niet speciaal de aandacht. Wij vinden
dat wij een belangrijke verantwoordelijkheid hebben om alles wat met multiculturele
samenleving te maken heeft, voor zover het nieuws is op een neutraal manier te
brengen.
Hanteren jullie daarbij speciale richtlijnen?
Nee, gewoon journalistieke richtlijnen, die we bij al het nieuws gebruiken. We
behandelen het nieuws over de multiculturele samenleving niet anders dan dat we het
doen bij het nieuws over bijvoorbeeld economie of politiek.
Geldt dat ook voor het vermelden van etniciteit? In jullie richtlijn staat etniciteit
alleen vermelden als dat iets toevoegt aan het nieuwsfeit?
Ja, Ik denk het wel
Maar het is me opgevallen dat bij de berichtgeving over problemenjongeren en
criminaliteit heel vaak de Marokkaanse etniciteit wordt vermeld. Is dat
relevant?
Ja, als het voor het oplossen van die problemen is en in bepaalde wijken gebeurd waar
veel Marokkanen wonen, dan kan ik wel voorstellen dat het wordt aangegeven dat het
om die jongeren gaat.
Maar kunnen we bij de derde generaties jongeren nog spreken over
Marokkaanse jongeren? Zijn het niet gewoon Nederlandse jongeren?
Ja, daar ben ik het wel met je eens. Eigenlijk zouden we hun Nederlanders moeten
noemen, want het zijn Nederlanders. Maar vaak als het om probleemjongeren gaat, zijn
het allemaal jongeren van Marokkaanse afkomst. Als dat zo‟n homogene groep is dan is
het relevant om de etniciteit te vermelden, voor het ontstaan van die problemen en voor
het oplossen van die problemen.
Ja, maar heeft die problemen die zich voordoen dan daadwerkelijk met hen
cultuur te maken?
Soms. Het is een feit dat bepaalde problemen zoals het hangjongerenprobleem bij
bepaalde etnische groepen meer voorkomen dan bij andere. Het is alleen relevant als
gaat over misdrijven en problemen die specifiek in die groepen voorkomen.
Is hangjongerenprobleem dan een probleem die alleen bij Marokkaanse
jongeren voorkomen. Aangezien de Marokkaanse etniciteit daarbij vaak wordt
vermeld?
Nee, dat lijkt me niet. Hangjongerenprobleem is daar dan weer een slecht voorbeeld van.
Ik ben het met je eens en wij worstelen daar ook mee. Ik zal een recent voorbeeld
geven. De soldaat in Uruzgan die overleed, daarvan hebben we de etniciteit niet vermeld,
terwijl je uit de naam kon opmaken dat het om een Turkse of Marokkaanse soldaat ging.
Daar hebben we ook weer reacties op gekregen van mensen die zeiden ja maar waarom
vermelden jullie nu niet dat het iemand is van de Marokkaanse afkomst? Want hij is
94
gestorven voor Nederland en dan laten jullie die afkomst achterwege. Dat is een
interessante discussie. Journalistiek gezien zul je denken dat het niet uitmaakt of hij
Nederlander is of dat zijn vader drie generaties geleden uit Marokko is gekomen. En toch
is er een behoefte bij allochtone kijkers dat het dan wel wordt verteld.
Komt dit niet doordat de etniciteit bij negatieve zaken vaak wel wordt vermeld?
Dat mensen dan behoefte hebben dat het bij positieve dingen ook gebeurd?
Ja natuurlijk, dat begrijp ik ook wel. Maar ik wil nog een voorbeeld geven. Vorige week
was er een moord gepleegd en de justitie meldde dat de dader iemand was met een
Marokkaanse afkomst. Toen hebben wij ervoor gekozen om de etniciteit achterwege te
laten. Dus wij proberen om het iedere keer goed af te wegen. En soms is etniciteit wel
relevant omdat sommige criminaliteit opvallend vaak bij specifieke groepen voorkomt.
Als dat het geval is gaan we dat ook niet verzwijgen en doen net alsof ons neus bloedt.
Dan is het relevant om het wel te vermelden. Wij proberen als publieke
nieuwsorganisatie zo goed mogelijk te beslissen wanneer etniciteit wel of niet vermeld
wordt. En als het gaat om criminaliteit die dus bij specifieke groepen voorkomt, vinden
wij het relevant omdat te vermelden, omdat dat namelijk ook iets zegt over de oplossing.
En als het gaat om een misdrijf als diefstal is het dan nog relevant om etniciteit
te vermelden? Diefstal is een misdrijf dat door allerlei groeperingen gepleegd
wordt. Zowel allochtonen als autochtonen.
Ja, dat klopt. Maar ja zoals ik al zei zie je bepaalde misdrijven meer voorkomen bij
bepaalde etnische minderheden. Als er bij een vorm van criminaliteit bekend is dat het
voor 90 % door Marokkaanse jongeren wordt gepleegd, waarom zouden we dat dan niet
vermelden. Dan wordt het wel weer relevant. Als het nieuwsfeit niet over Marokkaanse
jongeren gaat dan hoeft de etniciteit niet vermeld te worden.
Maar ontstaat er dan geen negatieve beeldvorming over Marokkanen als er
steeds in negatieve context over hun bericht wordt? En heeft het niet zijn
weerslag op de jongeren die het wel goed doen?
Ja zeker. Dat is ook zo. We hebben ook projecten met scholen lopen. We komen
regelmatig op scholen waar we met jongeren praten over dit soort dingen. Het is
ontzettend moeilijk om één regel te hanteren als het gaat om vermelden van etniciteit.
Onze regel is dat we etniciteit alleen vermelden als het journalistiek relevant is. Nou ja,
je ziet hoelang wij er met jou al over praten. Het is heel ingewikkeld om vast te stellen
wanneer het wel of niet relevant is. De meningen verschillen daarbij. Maar waar we wel
opletten is dat we bij algemene onderwerpen over criminaliteit en problemen geen beeld
eronder zetten waarbij je opnieuw etnische minderheden ziet. Bijvoorbeeld als het gaat
om Haags beleid waarbij een minister aan geeft dat probleemjongeren aangepakt
moeten worden. Dan hebben we daar beeld voor nodig om eronder te zetten dat het
verhaal illustreert. Dan is het als je niet nadenkt wel verleidelijk om daar beeld te laten
zien waar Marokkaanse jongeren zien zijn. Maar dan ben je heel erg bezig met het
stigmatiseren van bepaalde groepen. Wij proberen dan ook om beeld van witte mensen
te laten zien. We zijn er zeer bewust mee bezig. Maar dat is niet allemaal met een
schaartje te knippen.
Maar dan spreken we dus wel over Marokkaanse jongeren bij de derde
generaties en niet over Nederlandse jongeren?
Ja, dat vind ik inderdaad een groter probleem. Dat we geen goede woorden gebruiken.
Daar hebben we ook veel discussie over. Sommige jongeren voelen zich heel Nederlands
en andere heel Marokkaans. Dat is heel lastig om te bepalen hoe mensen zich voelen.
Maar ik ben het wel met je eens. Ik heb liefst dat we van dat woord allochtoon af zijn.
Misschien moeten we spreken over immigranten als je het hebt over de eerste generaties
95
dus opa‟s en oma‟s. En bij de derde generaties die hier geboren zijn, spreken over
Nederlanders. Dat zou een heleboel oplossen. Maar heel veel mensen met wortels in
Marokko of Turkije voelen zich ook heel erg verbonden met dat land. Maar ik snap wel
wat je bedoelt.
De publieke omroep heeft als taak om een groot publiek aan te spreken
waaronder verschillende groeperingen en deze mensen te representeren en aan
te spreken. Moet je dan niet rekening houden met de beeldvorming die er over
bepaalde groeperingen ontstaat als die vaak in negatieve context te zien zijn.
Heb je dan als omroep niet het risico dat het vertrouwen van die groepering in
het journaal afneemt en dus die mensen niet meer kan bereiken?
Ja, dat klopt maar ik denk ook dat Nederlandse jongeren in negatieve context te zien zijn
in het nieuws. Het nieuws is gewoon vaker negatief dan positief en misschien te vaak.
Kijk nieuws is datgene wat afwijkt van het gebruikelijke en wat relevant is voor mensen.
Om een voorbeeld te noemen wij maken ook vaak nieuws over coma - zuipen en dan
gaat het om witte jongeren, terwijl dat ook niet geldt voor alle witte jongeren. Dan laten
we ook beelden van witte jongeren zien. Daarbij doen we dus hetzelfde als bijvoorbeeld
criminaliteit die specifiek bij Marokkaanse jongeren gepleegd zou worden.
Om even terug te komen op uw voorbeeld van coma- zuipen. U zegt dat er op
beeld witte jongeren te zien zijn, maar wordt daarbij dan ook vermeld dat het
om Nederlandse jongeren gaat, zoals dat het geval is bij Marokkaanse
jongeren? Want bij Marokkaanse jongeren wordt hun etniciteit vermeld en je
kunt ze nog eens zien in beeld. Dan is dat dubbelop voor de beeldvorming.
Ja, dat klopt. Je benoemt datgene wat afwijkt hè. Kijk ik ben er persoonlijk voor om heel
helder te zijn. Dus als criminaliteit te maken heeft met een bepaalde groep. Ik ben het
met je eens als je zegt dat criminaliteit in abstracte zin niets te maken heeft met de
cultuur. Maar volgens sommige onderzoeken en met wat je ziet in de maatschappij
kunnen we stellen dat de mensen die het doen vaak een gedeelde achtergrond hebben.
Die hebben vaak dingen gemeen. Bijvoorbeeld dat ze roots hebben in Marokko, en dat ze
zich misschien niet laten aanspreken door de normen van hun familie en ook niet meer
door normen van de samenleving etc. en al dat soort vooroordelen of rode draden zijn er
wel te vinden. Soms is dat een feit en dan moet je dat vernomen. En het is een feit dat
Nederland een gekleurd samenleving is en dat kom je gewoon tegen bij alle
onderwerpen.
Maar waarom ontbreekt de visie van allochtonen dan vaak bij alledaagse
onderwerpen? Tijdens mijn analyse viel mij namelijk heel erg op dat er bij
straatinterviews helemaal geen allochtonen aan het woord komen.
Ja, dat is niet goed als dat zo is. Ik ga je niet vertellen dat alles op dit punt fantastisch is
bij de NOS. We zijn er wel serieus mee bezig en we hebben nog een lange weg te gaan.
Dan gaat het mij voornamelijk om de nieuwsselectie. Weten wij voldoende wat er in de
Nederlandse samenleving speelt.
Hoe gaan jullie om met het gebruik van beelden. Wordt er daarbij stilgestaan
dat er bij items die over problemen gaan niet steeds beelden van allochtonen te
zien zijn?
Kijk als de problemen zich voordoen in bepaalde wijken waar veel allochtonen wonen net
als bijvoorbeeld in Amsterdam, dan moet je dat gewoon laten zien. In bepaalde wijken
wonen eenmaal veel allochtonen en zijn er bijvoorbeeld veel zwarte scholen, dan kun je
als journalist niet zeggen die neem ik niet op. Dan moet je gewoon die beelden draaien.
Moeten we dan specifiek op zoek gaan naar blanke mensen? Dat is ook irrelevant. Dat is
96
net zo‟n verkeerde houding als bij algemene nieuwsfeiten aangeven dat het om
Marokkanen gaat.
Wordt er gelet op beeldvorming bij het NOS Journaal?
Ja zeker. We beginnen als eerst met journalistieke afwegingen, is het nieuws of geen
nieuws, maar niet naar is het positief nieuws of negatief nieuws. En dan gaan we ook niet
kijken of we bij een onderwerp witte mensen of gekleurde mensen aan het woord laten.
We vragen ons wel steeds af in hoeverre iets relevant is. Vervolgens als we dan tot een
onderwerp komen, bijvoorbeeld een algemeen onderwerp over hangjongeren, dan zijn
we ons er van bewust dat als je het over hangjongeren hebt mensen vaak denken aan
gekleurde jongeren. Dan zeggen we van tevoren laten we niet weer een groep in beeld
die er niets mee te maken heeft, maar waardoor het lijkt alsof het om die groep gaat. We
letten daar heel erg op. Dus vooral bij algemene onderwerpen, zoals Haagse beleid waar
even beeld bij gezocht wordt. Dan letten we er heel erg op dat we niet in het
automatisme komen dat er weer beelden van allochtonen te zien zijn bij een onderwerp
dat gaat over criminaliteit of andere problemen. Nederland is een gekleurde samenleving
en dat ga je als het goed is bij alle onderwerpen tegenkomen. Dat is iets wat ik heel
belangrijk vindt.
Nederland is inderdaad een gekleurde samenleving en jullie als een publieke
nieuwsorganisatie proberen dat ook te weerspiegelen. Maar wat mij juist opviel
bij mijn analyse is dat er bij alledaagse onderwerpen helemaal geen allochtonen
aan het woord komen. Bijvoorbeeld bij straatinterviews ontbreekt vaak hun
visie. Hoe komt dit?
Ja, als dat zo is, is dat niet goed. Ik ga je niet vertellen dat bij het NOS Journaal alles op
dit punt fantastisch is. We zijn er nu wel serieus mee bezig en we hebben nog een weg te
gaan. Het gaat mij dan vooral om de nieuwsselectie. Weten wij voldoende wat er in de
hele samenleving speelt? Hebben we wel de blik op alle nieuwsonderwerpen die er in de
gekleurde Nederlandse samenleving zijn. Ik denk het niet. Wij moeten onze
nieuwsselectie verbreden door beter te weten wat er in die gekleurde samenleving zich
allemaal afspeelt. Wij hebben onze blik nog te vaak op de witte samenleving gericht. Dus
dat proberen we te verbeteren. Ik wil al die kleuren in al die onderwerpen kunnen
terugzien. Ik wil bijvoorbeeld ook een gekleurde professor zien als het gaat om de
economische crisis. Zonder te vermelden dat het een Turkse of Marokkaanse professor is.
Dat doet er niet toe. En daar willen we heen. Dus bij onderwerpen die juist niet gaan
over de multiculturele samenleving de visie van allochtonen ook terugzien. Ik wil niet
specifieke onderwerpen maken over succesvolle allochtonen maar ze gewoon laten zien.
Maar tegelijkertijd wil wij niet politiek correcter zijn dan dat de samenleving is.
U geeft aan dat er verbeterpunten zijn en dat er nog een weg te gaan is.
Waarom is dat nu niet realiseerbaar dan?
Dat weten we nog niet zo, waarom het nog zo moeilijk is. Ik denk dat het te maken heeft
met hoe wij ons georganiseerd hebben. Dat heeft ook met de redactiecultuur te maken
en ook omdat het onjournalistiek is om te zeggen; „ik wil een gekleurde professor over de
economie. Het heeft ook heel erg mee te maken waar het onderwerp zich afspeelt. Als
het in een buurt is waar veel allochtonen zijn dan komen ze ook aan het woord. Maar in
blanke wijken zie je bijvoorbeeld geen allochtonen. Het is maar net waar je je als
journalist op dat moment bevindt. Zoals ik al aangaf we zijn er nu serieus mee bezig. Via
workshop en zo om ons daar bewust van te worden en te kijken hoe we daar mee om
moeten gaan. Journalisten werken onder een bepaalde tijdsdruk en dan wordt er vaak
gegrepen naar de bekende deskundigen. En daar moeten we vanaf. Maar je kunt dat ook
niet per decreet afkondigen. Dat moet groeien en langzaam onderdeel worden van de
redactiecultuur. Daar moet iedereen op de redactie persoonlijk in investeren.
97
Wordt de redactie van het NOS Journaal nog gedomineerd door de blanke
cultuur?
Ja, de redactie is momenteel nog overwegend wit. Er is nog onvoldoende kleur op de
redactie. Dat heeft ook enorm onze aandacht. Daar zijn we stappen in aan het zetten,
maar we zijn nog niet waar we zijn willen.
Hoe komt dat is het moeilijk om allochtonen journalisten te werven? Er
studeren wel steeds meer allochtone journalisten af.
Ja, ze studeren wel af, maar dat betekent niet dat ze per definitie nieuws willen doen.
Het heeft ook te maken met onze cultuur.
Wat bedoelt u met onze cultuur?
Nou, het gaat om vragen als wat is nieuws, hoe open zijn wij als nieuwsorganisatie, hoe
open staan wij voor verschillende invalshoeken en verschillende visies. Je hebt als
journalist in je nieuwsproces dagelijks heleboel routines bijvoorbeeld in wat is nieuws,
hoe pakken we dat aan. Die routines moeten soms doorbroken worden om ruimte te
maken voor andere inzichten. En dat is nog niet helemaal het geval, maar we werken er
aan.
Hoe representatief vindt u het NOS Journaal op dit moment als we het hebben
over verschillende groeperingen in de samenleving?
De berichtgeving is nooit helemaal representatief in de zin van dat iedereen zich erin zou
kunnen herkenen. Als wij bijvoorbeeld berichtgeving doen over het conflict in Gaza, dan
krijgen we zowel van de pro - Palestijnse als de pro - Israëlische mensen in Nederland
over dezelfde onderwerp een heleboel kritiek. Dus dan doen wij aan berichtgeving waarin
zich op dat moment niemand in herkent. En toch denk ik dat wij goede berichtgeving
doen op dat punt. Hoe belangrijk is het dat mensen zich herkennen in de berichtgeving?
Ja, dat is wel belangrijk, want wij moeten berichten over de dingen die in de wereld
gebeuren. Maar dat hoeft niet altijd te gebeuren op een manier waarin jij je herkent. Ik
heb een beetje moeite met de representativiteit van de berichtgeving. Als je me vraagt
heeft de NOS voldoende zicht op wat er in alle onderdelen van de samenleving gebeurd
inclusief wat is het nieuws in de multiculturele samenleving dan zeg ik; dat hebben we
aardig maar nog niet genoeg. We doen wel erg onze best, maar op dit moment zijn we
nog niet genoeg vertakt in de multiculturele samenleving om er meer nieuws uit te halen.
En ik denk dat we daar wel meer nieuws uit kunnen halen.
Op welke punten bent u het met de heer Washif Shadid eens?
Zoals ik al heb aangegeven, we hebben als de NOS nog een weg te gaan om dieper in de
multiculturele samenleving door te dringen en grote diversiteit van bronnen aan te
boren. Ook willen we op de redactie voor diversiteit zorgen en daarmee voor diverse
invalshoeken. We doen heel erg ons best om met man en paard de problemen te
benoemen als ze er zijn maar we doen ook onze best „onze‟ versus „hun‟ cultuur niet te
doen. Ik ben het met de heer Shadid wel eens dat als het om alledaagse onderwerpen
gaat de visie van allochtonen nog vaak ontbreekt. Dat geldt anderzijds niet voor de
onderwerpen die over hen gaan. Ik kan me niet voorstellen dat dat het geval kan zijn.
Maar tijdens mijn analyse ben ik erachter gekomen dat bij items die over
Marokkaanse hangjongeren gaan zijzelf niet aan het woord komen. Dan wordt
vaak Farid Azarkan van het samenwerkingorgaan voor Marokkanen in
Nederland aan het woord gelaten.
98
Ja, dat klopt. Maar weet je we hebben twee mensen een redacteur en een verslaggever
die op dit soort onderwerpen zitten en iemand die in steden met oude wijken investeert
contacten met imams en scholen. Hiermee wil ik aangeven hoe belangrijk wij dit vinden.
Maar dat betekent investeren. Je moet met die mensen vertrouwensrelaties opbouwen.
Want bijvoorbeeld een heleboel van die probleemjongeren willen niet voor de camera.
Die willen niet aan het woord komen. Dat maakt het voor ons ook heel lastig. En dan
komen we weer terecht bij vertegenwoordigers van de jongerenorganisaties. Daar zitten
we in een spagaat doordat dat de mensen die we aan het woord willen laten vaak zelf
niet willen.
Zou een allochtone journalist wel lukken om ervoor te zorgen dat die mensen
wel praten?
Nou als ik een Turkse journalist aanneem om voor contacten te zorgen met de Turkse
samenleving, dat vind ik eigenlijk een probleem omdat we dan een heleboel druk op de
schouders van die journalist leggen. Mensen komen dan in een loyaliteitsconflict terecht.
Want vaak is het nieuws niet positief en dan kom je als allochtone journalist soms vast te
zitten tussen twee vuren. De Turkse gemeenschap denkt dan hé een Turkse journalist
van de NOS, hoe kan die nou aan negatief nieuws doen over ons? Dat zie je op
verschillende plekken gebeuren. Ik neem liever een allochtone journalist aan die over de
economische crisis gaat berichten. Een Turkse journalist hoeft niet per definities te
berichten over de Turkse gemeenschap. Het moet een onderdeel worden van het
mainstream nieuws en daarvoor moet iedereen dat in zich hebben en iedereen moet
ervoor openstaan.
Wij zijn ons zeer bewust van onze rol. Wij vinden het een heel belangrijk onderwerp. Het
maakt deel uit van onze dagelijkse afwegingen. We proberen zeker met jongeren in
contact te komen en in gesprek te gaan over hoe zij het nieuws beleven. Juist om ons
bewust te maken van het effect van journalistieke afwegingen. En inderdaad we vinden
dat we daar nog een slag te slaan hebben. En daar zijn we momenteel hard mee bezig.