Hoe belangrijk zijn verkiezingen? Een historische terugblik

E. Gerard

Lerarendag Vlaams Parlement28 februari 2014

Hoe belangrijk zijn verkiezingen?

• Verkiezingen als criterium voor democratische samenlevingen

• Beperkte zeggingskracht van verkiezingen– Wie kiest de vertegenwoordigers?– Wie stelt de regering samen?– Welke rol speelt de verkozen assemblee na de

regeringsvorming?

• Samenvallende verkiezingen• Verkiezingen sinds 1918 in vogelvlucht• Verkiezingen en regeringsvorming: enkele “historische”

cases

Wie kiest de vertegenwoordigers?

• Kiezers of politieke partijen? • De impact van de evenredige vertegenwoordiging en

het systeem van zetelverdeling

Wie stelt de regering samen?

• Parlementair regeringssysteem• Coalities in een meerpartijensysteem – impact van de

evenredige vertegenwoordiging• Gewone of bijzondere meerderheid (sinds 1970)• Pariteit in de ministerraad (sinds 1970)• Symmetrische en asymmetrische regeringen in het

federale België• Hoe verloopt het proces: federaal en regionaal• Rechtstreekse verkiezing van de eerste minister?

Bijzondere meerderheid

“…aangenomen met de meerderheid van de stemmen in elke taalgroep van elke Kamer, op voorwaarde dat de meerderheid van de leden van elke taalgroep aanwezig is en voor zover het totaal van de ja-stemmen in beide taalgroepen twee derden van de uitgebrachte stemmen bereikt” (art. 4 grondwet).

Na de verkiezingen?

• Regeringsmeerderheid en oppositie• De rol van de regering in het wetgevend proces• Verkiezingen, democratie en middenveld

Samenvallende verkiezingen

  Gemeente Provincie Regionaal Federaal Europees

1994 X X   X

1995     X X  

1999     X X X

2000 X X      

2003       X  

2004     X   X

2006 X X      

2007       X  

2009     X   X

2010       X  

2012 X X      

2014     X X X

           

Verkiezingen sinds 1918 in vogelvlucht

• Het gewicht van de “traditionele partijen”• De verhouding tussen de drie traditionele politieke

families• De versnippering van het partijlandschap – kartels en

kiesdrempel• De volatiliteit van het electoraat

Traditionele partijen vs. andere

1914 1919 1921 1925 1929 1932 1936 1939 1946 1949 1950 1954 1958 1961 1965 1968 1971 1974 1977 1978 1981 1985 1987 1991 1995 1999 2003 2007 20100%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%1.08%

5.88%

22.77%

1.42%

24.06%

16.51%

29.33%

16.00%

36.00%

Aandeel traditionele partijen in zetelverdeling Kamer

Traditionele partijen Andere

2003

19361971

1999

1914 1919 1921 1925 1929 1932 1936 1939 1946 1949 1950 1954 1958 1961 1965 1968 1971 1974 1977 1978 1981 1985 1987 1991 1995 1999 2003 2007 20100%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%1.08%

22.77%

1.42%

24.06%

16.51%

29.33%

16.00%

36.00%

Aandeel traditionele partijen in zetelverdeling Kamer

Katholieke Partij/CVP BWP/BSP Liberale Partij/PVV Andere

Traditionele partijen vs. andere

19361971

1999

2003

Versnippering van het partijlandschap

1946 1965 1981

1991 1999 2010

Grootste partij per kanton: 1919 - 1936

Grootste partij per kanton: 1946 - 1965

Grootste partij per kanton: 1991 - 1999

Grootste partij per kanton: 2010

1. Kamerverkiezingen 1919

Katholieke Partij BWP Liberale Partij Vlaams-nationalisten 0

20

40

60

80

100

120

99

4045

0

73 70

34

5

Zetelverdeling Kamer 1914-1919

19141919

186 zetels186 zetels

99

40

45

2

1914

Katholieke PartijBWPLiberale PartijAndere

73

70

34

4 5

1919

Katholieke PartijBWPLiberale PartijAndereVlaams-nationalisten

2. Kamerverkiezingen 1936

Katholieke Partij BWP Liberale Partij Frontpartij - VNV KPB Rex0

10

20

30

40

50

60

70

80

9079

73

24

83 0

6370

2316

9

21

Zetelverdeling Kamer 1932-1936

19321936

202 zetels187 zetels

79

73

24

38

1932

Katholieke PartijBWPLiberale PartijKPBRexFrontpartij - VNV

63

70

23

9

21

16

1936

Katholieke PartijBWPLiberale PartijKPBRexFrontpartij - VNV

3. Kamerverkiezingen 1946

Katholieke Partij - CVP

BWP - BSP Liberale Partij Vlaams Nationaal Blok

KPB Rex Andere0

102030405060708090

100

7364

33

179

4 2

92

69

17

0

23

0 1

Zetelverdeling Kamer 1939-1946

19391946

202 zetels202 zetels

73

64

33

9

42

17

1939

Katholieke Partij - CVPBWP - BSPLiberale PartijKPBRexAndereVlaams Nationaal Blok

92

69

17

23

1

1946

Katholieke Partij - CVPBWP - BSPLiberale PartijKPBAndere

4. Kamerverkiezingen 1965

CVP BSP PVV Volksunie KPB FDF Front Wallon Andere0

20

40

60

80

100

120

9684

20

5 5 0 0 2

77

64

48

126 3 2 0

Zetelverdeling Kamer 1961-1965

19611965

212 zetels212 zetels

96

84

205

2

5

1961

CVPBSPPVVKPBFDFFront WallonAndereVolksunie

77

64

48

6

32

12

1965

CVPBSPPVVKPBFDFFront WallonAndereVolksunie

5. Kamerverkiezingen 1981

CVP PSC SP PS PVV PRL Vlaams Blok

Volksunie FDF Agalev Ecolo KPB RW Andere0

10

20

30

40

50

60 57

25 2632

2215

1

14 11

0 04 4 1

43

18

26

3528

24

1

20

82 2 2 0 3

Zetelverdeling Kamer 1978-1981

1978 1981

212 zetels 212 zetels

57

25

2632

22

15

11

44 1 1

14

1978 CVP

PSC

SP

PS

PVV

PRL

FDF

KPB

RW

Andere

Vlaams Blok

Volksunie

43

18

26

35

28

24

82

223

120

1981 CVP

PSC

SP

PS

PVV

PRL

FDF

Agalev

Ecolo

KPB

Andere

Vlaams Blok

Volksunie

6. Kamerverkiezingen 1991

CVP PSC SP PS PVV PRL Vlaams Blok

Volksunie FDF Agalev Ecolo FN ROSSEM05

101520253035404550

43

19

32

40

25 23

2

16

36

30 0

39

18

28

35

2620

12 10

37

10

1 3

Zetelverdeling Kamer 1987-1991

19871991

212 zetels212 zetels

43

19

32

40

25

23

3 6

3 216

1987 CVP

PSC

SP

PS

PVV

PRL

FDF

Agalev

Ecolo

Vlaams Blok

Volksunie

39

18

28

35

26

20

37

10

13

1210

1991 CVP

PSC

SP

PS

PVV

PRL

FDF

Agalev

Ecolo

FN

ROSSEM

Vlaams Blok

Volksunie

7. Kamerverkiezingen 1999

CVP PSC SP PS VLD PRL-FDF Vlaams Blok Volksunie Agalev Ecolo FN0

5

10

15

20

25

30

35

29

12

20 21 2118

11

5 5 6

2

22

10

14

19

23

1815

8 911

1

Zetelverdeling Kamer 1995-1999

19951999

150 zetels150 zetels

29

12

20

21

21

18

5

6

2 115

1995CVP

PSC

SP

PS

VLD

PRL-FDF

Agalev

Ecolo

FN

Vlaams Blok

Volksunie

22

10

14

19

23

18

9

11

115

8

1999 CVP

PSC

SP

PS

VLD

PRL-FDF

Agalev

Ecolo

FN

Vlaams Blok

Volksunie

8. Kamerverkiezingen 2010

N-VACD&V

cdH

Sp.a PS

Open VLD MR

Vlaams B

elang

Groen

!Eco

lo FN

Lijst D

edeck

er

Parti Populai

re0

5

10

15

20

25

30

8

23

1014

2018

23

16

48

15

0

27

17

913

26

13

18

12

58

0 1 1

Zetelverdeling Kamer 2007-2010

20072010

150 zetels150 zetels

23

10

14

20

18

23

4

8

1 5

16

8

2007 CD&V

cdH

Sp.a

PS

Open VLD

MR

Groen!

Ecolo

FN

Lijst Dedecker

Vlaams Belang

N-VA

17

9

13

26

1318

5

81

1

12

27

2010 CD&V

cdH

Sp.a

PS

Open VLD

MR

Groen!

Ecolo

Lijst Dedecker

Parti Populaire

Vlaams Belang

N-VA

Met dank aan N. Matheve en F. Verleden