Hieronymus Cock. The renaissance in print in the media
228
HIERONYMUS COCK DE RENAISSANCE IN PRENT MEDIABOEK
-
Upload
trinhtuyen -
Category
Documents
-
view
236 -
download
4
Transcript of Hieronymus Cock. The renaissance in print in the media
HIERONYMUS COCK
DE RENAISSANCE IN PRENT
MEDIABOEK
1
2
HIERONYMUS COCK
DE RENAISSANCE IN PRENT
Een tentoonstellingsproject van
Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel
Illuminare – Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst (KU Leuven)
Fondation Custodia – Collection Frits Lugt, Parijs
M – Museum Leuven
2008 – 2013
M – Museum Leuven (14 maart – 9 juni 2013)
Institut Néerlandais, Parijs (18 september – 15 december 2013)
2014
INHOUDSOPGAVE
VOORWOORD .................................................................................................................................................... 1
ARTIKELS ........................................................................................................................................................... 4
Overzicht ........................................................................................................................................................ 4
Artikels ............................................................................................................................................................ 9
ONLINE BERICHTEN ................................................................................................................................... 68
Overzicht ..................................................................................................................................................... 68
Online artikels ...................................................................................................................................... 68
Webblogs ................................................................................................................................................ 73
Online artikels en webblogs ................................................................................................................ 75
Online artikels (nationaal) .............................................................................................................. 75
Online artikels (internationaal) .................................................................................................... 98
Webblogs ..............................................................................................................................................121
RECENSIES TENTOONSTELLINGSCATALOGUS .............................................................................137
Overzicht ...................................................................................................................................................137
Recensies ...................................................................................................................................................138
REPORTAGES ...............................................................................................................................................163
Radio ...........................................................................................................................................................163
Tv .................................................................................................................................................................163
Audiofragmenten ...................................................................................................................................163
PROMOTIE EN BEZOEK TENTOONSTELLING .................................................................................164
Overzicht ...................................................................................................................................................164
Promotie en bezoek tentoonstelling ..............................................................................................166
LEZINGEN ......................................................................................................................................................193
Overzicht ...................................................................................................................................................193
Lezingen ....................................................................................................................................................195
COLLOQUIA ...................................................................................................................................................196
NOMINATIES EN PRIJZEN .......................................................................................................................200
Cutting Edge Awards 2014 ................................................................................................................200
Fernand Baudin Prijs 2013 ................................................................................................................202
IN BEELD .......................................................................................................................................................206
Voorbereiding en opbouw tentoonstelling Museum M Leuven ..........................................206
Opening tentoonstelling Museum M Leuven ..............................................................................211
Opening tentoonstelling Institut Néerlandais, Parijs ..............................................................215
COLOFON .......................................................................................................................................................219
Het onderzoeksproject ........................................................................................................................219
Wetenschappelijke leiding ............................................................................................................219
Realisatie publicatie .........................................................................................................................219
De tentoonstelling ...................................................................................................................................... 1
Organisatie................................................................................................................................................ 1
Realisatie ..............................................................................................................................................120
Communicatie ......................................................................................................................................... 1
Publiekswerking ..................................................................................................................................... 1
Website ...................................................................................................................................................... 1
Het mediaboek ............................................................................................................................................. 1
De partners .................................................................................................................................................... 1
Dankzij ......................................................................................................................................................... 11
1
VOORWOORD
Hieronymus Cock (1518-1570) was zonder twijfel de meest succesvolle prentuitgever
van zijn tijd. Samen met zijn echtgenote Volcxken Diericx bouwde hij zijn prentuitgeverij
In de Vier Winden uit tot de meest invloedrijke van Europa. De kopergravures die Cock
op de markt bracht, gingen de wereld rond en zorgden voor de naam en faam van
kunstenaars als Pieter Bruegel de Oude, Rafaël, Frans Floris, Maarten Van Heemskerck
en vele anderen. Aan de hand van ruim tweehonderd zeldzame werken op papier, bood
de tentoonstelling in M een breed overzicht van de activiteiten van het uitgevershuis.
De kernstukken waren afkomstig uit de rijke collectie prenten en tekeningen van de
Koninklijke Bibliotheek van België. De Fondation Custodia voegde daar enkele
uitzonderlijke tekeningen en prenten aan toe. Tientallen cruciale bruiklenen uit binnen-
en buitenlandse collecties vervolledigden het overzicht.
Het uitgevershuis In de Vier Winden
In 1548 rollen in Antwerpen de eerste prenten van de persen van het uitgevershuis In de
Vier Winden. In de komende decennia zullen de bezielers van dit bedrijf, de Antwerpse
schilder Hieronymus Cock en zijn vrouw Volcxken Diericx, Europa overspoelen met
indringende gedrukte beelden van de hoogste artistieke kwaliteit. Cock engageert de
beste graveurs om belangrijke meesterwerken van grote Italiaanse meesters als Rafaël,
Andrea del Sarto of Giulio Romano beschikbaar te maken in prent. Op die manier speelt
hij een cruciale rol bij de doorbraak van nieuwe artistieke ideeën op het gehele
Europese continent. Onder impuls van Cock groeit Antwerpen in de tweede helft van de
16de eeuw uit tot het meest vooraanstaande (prent)uitgeverscentrum van Europa.
Hieronymus Cock verwerft grote roem door zijn langdurig artistiek en commercieel
partnerschap met Pieter Bruegel de Oude. In opdracht van de Antwerpse uitgever
ontwerpt Bruegel tientallen onvergetelijke prenten die zijn grote internationale
reputatie voorgoed bepalen en die een blijvende invloed uitoefenen op de Nederlandse
en Europese kunstgeschiedenis. Naast Bruegel leveren ook andere befaamde
Nederlandse kunstenaars ontwerpen voor de uitgaven van In de Vier Winden. Op die
manier raakt hun naam en werk internationaal ruim verspreid en vindt het overal
navolging. Maarten van Heemskerck tekent voor indrukwekkende prentreeksen met
Bijbelse, historische en allegorische thema’s die getuigen van zijn verbluffend narratief
talent. Frans Floris bedenkt mythologische en Bijbelse composities die kunnen
concurreren met het beste wat Italië op dat moment te bieden heeft. Zijn broer, de
beeldhouwer en architect Cornelis Floris, ontwikkelt een heel eigen ornamentele
2
vormentaal die door de prenten van Cock over heel Europa verspreid wordt. Floris’
invloed wordt nog overtroffen door de architectuur- en ornamentontwerpen van de
Friese schilder Hans Vredeman de Vries, die via de persen van In de Vier Winden
doorsijpelen naar ontelbare Europese ateliers en werven. Deze Antwerpse prenten
zullen de architecturale en ornamentele vormentaal in Europa decennialang diepgaand
beïnvloeden.
Cock werkt in een uitermate boeiend tijdvak, waarin Antwerpen en de Habsburgse
Nederlanden de hoofdrol spelen op de internationale commerciële, artistieke en
intellectuele scène. Tot zijn kring van vrienden en zakenpartners behoren naast vele
kunstenaars ook figuren als de drukker-uitgever Christoffel Plantijn, de cartograaf
Abraham Ortelius en de humanist en dichter Dominicus Lampsonius. Wanneer Cock in
1570 overlijdt, zet zijn weduwe de uitgeverij nog drie decennia voort, waarbij ze het
hoofd moet bieden aan de toenemende concurrentie en de dramatische politieke en
economische wendingen van het laatste kwart van de 16de eeuw.
Deze tentoonstelling bracht voor het eerst in vijfentwintig jaar een breed overzicht van
de activiteiten van het uitgevershuis In de Vier Winden. Aan de hand van meer dan
tweehonderd zeldzame en kwetsbare werken op papier, werden de activiteiten van Cock
en zijn medewerkers aan het publiek voorgesteld. Het merendeel van de stukken was
afkomstig uit de rijke collectie prenten en tekeningen van de Koninklijke Bibliotheek van
België. Binnen deze instelling werd de voorgaande jaren nieuw onderzoek verricht naar
het uitgevershuis In de Vier Winden en zijn productie.
Organisatie
Dit tentoonstellingsproject was een partnerschap tussen de Koninklijke Bibliotheek van
België, M – Museum Leuven, de Fondation Custodia – Collection Frits Lugt en Illuminare
– Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst (KU Leuven).
Joris Van Grieken, Ger Luijten en Jan Van der Stock waren de curatoren van deze
tentoonstelling. Joris Van Grieken is als conservator verbonden aan het prentenkabinet
van de Koninklijke Bibliotheek van België in Brussel; Ger Luijten is directeur van de
Fondation Custodia - Collection Frits Lugt in Parijs en editor van The New Hollstein
Series, het referentiewerk over Duitse en Nederlandse prentkunst; Jan Van der Stock is
gewoon hoogleraar kunstgeschiedenis aan de KU Leuven en directeur van Illuminare –
Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst.
Het wetenschappelijk comité onder leiding van Joris Van Grieken (Koninklijke
Bibliotheek van België), was samengesteld uit Ger Luijten (Fondation Custodia,
Collection Frits Lugt), Prof. dr. Jan Van der Stock (Illuminare – KU Leuven), Prof. dr.
Dominique Allart (Université de Liège), Dr. Gwendolyne Denhaene (Koninklijke
Bibliotheek van België) en Prof. dr. Manfred Sellink (Musea Brugge).
3
De tentoonstelling liep in M – Museum Leuven van 14 maart tot 9 juni 2013. Van 18
september tot 15 december 2013 was de tentoonstelling te gast in het Institut
Néerlandais te Parijs.
4
ARTIKELS
OVERZICHT
16 november 2011 K.B.H., “Museum M werkt samen met Koninklijke Bib”, Het Laatste Nieuws, p. 21
5 januari 2013
“Hieronymus Cock” in “Geen excuses, dit moet u zien in 2013”, De Tijd, p. 47. 5-6 januari 2013
Van Hove, Jan, “Hieronymus Cock” in “Expo’s om naar uit te kijken”, De Standaard - Cultuur, p. 10.
Februari-maart 2013 Depoorter, Matthias, “Hieronymus Cock. Uitgever van prenten”, OKV, p. 14- 19. Maart 2013 “Hieronymus Cock, Bruegels uitgever”, Uit in Leuven, p. 6.
“Hieronymus Cock Exhibition Opened in Louvain”, E-news Fondation Custodia, p. 18.
Defour, Lieven, “Hieronymus Cock. Uitgever van renaissanceprenten”, Collect, p. 30-33. Van Grieken, Joris, “Volcxken Diericx, prentenuitgeefster in zestiende-eeuws Antwerpen”, De Boekenwereld, p. 28-31 + 92.
1 maart 2013
“De man die Bruegel beroemd maakte”, Xtra Magazine (Het Laatste Nieuws), p. 37.
5
9-10 maart 2013 “Taschen in de renaissance”, De Standaard – Weekend, p. 62. 13 maart 2013
Duplat, Guy, “Cock, celui qui fit de Bruegel un génie. Le numéro un, le Taschen d’alors, était anversois”, La Libre Belgique, p. 44-45.
14 maart 2013
Demeulemeester, Thijs, “Hieronymus Cock – Prints Charming”, Trends, p. 130. Peeters, Tom, “Hieronymus Cock of pr-man van Bruegel”, De Tijd, p. 13.
Rinckhout, Eric, “De Bill Gates van de zestiende eeuw”, De Morgen, p. 5 16-17 maart 2013 Van Hove, Jan, “De manager van Bruegel”, De Standaard - Cultuur, p. 14-15. 22 maart 2013
Heirman, Frank, “Hieronymus Cock”, Cultuurmagazine (Gazet van Antwerpen), p. 11.
23 maart 2013 Bertot, Colette, “Les belles images d’antan”, L’Echo, p. 51.
27 maart 2013 Stroobants, Jos, “Het brein achter Bruegels succes”, Campuskrant, p. 16. 29 maart 2013
Gribaumont, Gwennaëlle, “Hieronymus Cock. Celui qui fit de Bruegel une vedette”, Le Vif, p. 82.
6
1 april 2013 R.S., “Hieronymus Cock. De renaissance in prent”, Sint-Pauluskrantje, p. 11. 8 april 2013 “Hieronymus Cock – De renaissance in prent”, De Morgen, p. 9. 10 april 2013
Braet, Jan, “Een neus voor prenten. Hieronymus Cock (1517-1570) in M-Museum Leuven”, Knack, p. 84-85. Lehoucq, Nicole, “Oog voor trend en talent”, Kerk & Leven, p. 10.
25 april 2013 M.F.G., “Cock, le graveur qui a lancé Bruegel”, L’avenir, p. 17.
1 mei 2013 Peeters, Tom, “The renaissance in print. Hieronymus Cock”, Flanders Today, p. 14.
3 mei 2013 “60 x 2. Hieronymus Cock. De renaissance in prent”, De Morgen.
7 mei 2013 Heirman, Frank, “Pionier van de beeldindustrie. Antwerps genie Hieronymus Cock voorzag de hele wereld van prenten”, Gazet van Antwerpen, p. 14-15.
24 mei 2013
Van Grieken, Joris, “Rinascimento da stampare”, L’osservatore Romano, p. 4. H.V.N., “Renaissance in prenten”, Artsenkrant, p. 30. 25 mei 2013 “La gravure à la renaissance”, Deuzio (L’Avenir), p. 20.
7
Juli – augustus 2013 “Hieronymus Cock – The Renaissance in Print”, Art in Print. The Global Journal of Prints and Ideas, 3, 2 (juli – augustus 2013), p. 48. 13 september 2013
Van Gelder, Roelof, “Een innovatieve, grafische durfal”, NRC Handelsblad. 24 september 2013
Hugounenq, Sarah, “Hieronymus Cock, un maître de la gravure à Anvers redécouvert”, Le Quotidien de l’Art, p. 4.
26 september 2013 Goetz, Adrien, “La ronde éblouissante de Bosch et Bruegel”, Le Figaro, p. 32. 3 oktober 2013 Averty, Christophe, “Hieronymus Cock, la gravure à la Renaissance”, La Vie. 4 oktober 2013 “Hieronymus Cock au cœur de l’histoire”, Aujourd’hui en France Magazine, p. 24. 4-5 oktober 2013 Paulin Cesahi, “Gravés pour l’éternité”, Le Figaro Magazine, p. 103. 19-25 oktober 2013 “Hieronymus Cock, la gravure à la Renaissance”, Télérama Sortir, p. 31-32. November 2013 Caron, Sophie, “Hieronymus Cock, un éditeur d’estampes à la renaissance”, L’Estampille – L’Objet d’Art, november 2013, p. 8.
8
November 2013 Dumas, Bertrand, “L’estampe Aux Quatre Vents”, L’œil, november 2013. November - december 2013 Durant-Gallet, Stéphanie, “L’éditeur de gravures Hieronymus Cock”, Art & Métiers du Livre – Magazine de la reliure, l’estampe, la bibliophilie, 299 (november - december 2013), p. 6.
9
ARTIKELS
HET LAATSTE NIEUWS
16 november 2011
10
DE TIJD
5 januari 2013
11
DE STANDAARD 5-6 januari 2013
12
OKV
Februari-maart 2013
13
14
15
16
17
18
UIT IN LEUVEN
Maart 2013
19
E-NEWS FONDATION CUSTODIA
Maart 2013
20
COLLECT
Maart 2013
21
22
23
24
DE BOEKENWERELD
Maart 2013
25
26
27
28
XTRA MAGAZINE (HET LAATSTE NIEUWS)
1 maart 2013
29
STANDAARD WEEKEND
9-10 maart 2013
30
LA LIBRE BELGIQUE
13 maart 2013
31
32
TRENDS
14 maart 2013
33
DE TIJD
14 maart 2013
34
35
DE MORGEN
14 maart 2013
36
37
DE STANDAARD
16-17 maart 2013
38
39
CULTUURMAGAZINE (GAZET VAN ANTWERPEN)
22 maart 2013
40
L’ECHO
23 maart 2013
41
CAMPUSKRANT
27 maart 2013
42
LE VIF
29 maart 2013
43
SINT-PAULUS KRANTJE
1 april 2013
44
DE MORGEN
8 april 2013
45
KNACK
10 april 2013
46
47
KERK & LEVEN
10 april 2013
48
49
L’AVENIR
25 april 2013
50
FLANDERS TODAY
1 mei 2013
51
DE MORGEN
3 mei 2013
52
GAZET VAN ANTWERPEN
7 mei 2013
53
54
L’OSSERVATORE ROMANO
24 mei 2013
55
ARTSENKRANT
24 mei 2013
56
DEUZIO (L’AVENIR)
25 mei 2013
57
ART IN PRINT
Juli – augustus 2013
58
NRC HANDELSBLAD
13 september 2013
59
LE QUOTIDIEN DE L’ART
24 september 2013
60
LE FIGARO
26 september 2013
61
LA VIE
3 oktober 2013
62
AUJOURD’HUI EN FRANCE MAGAZINE
4 oktober 2013
63
LE FIGARO MAGAZINE
4-5 oktober 2013
64
TÉLÉRAMA SORTIR
19-25 oktober 2013
65
L’ESTAMPILLE – L’OBJET D’ART
November 2013
66
L’ŒIL
November 2013
67
ART & MÉTIERS DU LIVRE
November – december 2013
68
ONLINE BERICHTEN
OVERZICHT
O N L I N E A R T I K E L S
ONLINE ARTIKELS (NATIONAAL)
25 februari 2013
“Uitnodiging perspreview van de tentoonstelling 'Hieronymus Cock. De
renaissance in prent”, Nieuws,
http://www.nieuws.be/nieuws/Uitnodiging_perspreview_van_de_tentoonstellin
g_Hieronymus_Cock_De_renaissance_in_prent_3cafd00b.aspx
8 maart 2013
“Tentoonstelling rond uitgever Hieronymus Cock toont renaissance in prenten”,
KU Leuven Nieuws, http://nieuws.kuleuven.be/node/11725
12 maart 2013
“Tentoonstelling”, Faculteit Letteren Nieuws,
http://www2.arts.kuleuven.be/info/bestanden-div/nr_77_12032013.pdf
19 maart 2013
“Hiëronymus Cock collectie van KB naar museum M”, Cobra,
http://www.cobra.be/cm/cobra/videozone/rubriek/kunsten-
videozone/130319-mv-hc-museumM
20 maart 2013
“H. Cock excud, Bruegel inve”, Cobra,
http://www.cobra.be/cm/cobra/kunsten/130320-sa-cock-museumm
69
2 april 2013
“Hieronymus Cock – the Renaissance in Print – Museum M Leuven”, ASRO KU
Leuven, http://www.asro.kuleuven.be/2013/04/hieronymus-cock-de-
renaissance-in- prent-museum-m-leuven/?lang=en
10 mei 2013
“Hieronymus Cock – “een soort moderne procuder” – te zien in museum M in
Leuven”, Vief, http://www.vief.be/vrije-tijd/hieronymus-cock-een-soort-
moderne-producer-te-zien-in-museum-m-in-leuven.html
s.d.
“Expo Hieronymus Cock - De renaissance in prent”, De Vlaamse Primitieven
(Vlaamse Kunstcollectie),
http://vlaamseprimitieven.vlaamsekunstcollectie.be/nl/nieuws/expo-
hieronymus-cock-de-renaissance-in-prent
s.d.
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent”, Uit in Vlaanderen,
http://www.uitinvlaanderen.be/agenda/e/hieronymus-cock-de-renaissance-in-
prent/7ac61a3a-8729-490e-ae53-397219b976c4
s.d.
“Hieronymus Cock. La gravure à la Renaissance”, Boek,
http://www.boek.be/boek/hieronymus-cock-1
17 september 2013
“Hieronymus Cock”, Wikipedia, http://nl.wikipedia.org/wiki/Hieronymus_Cock
70
18 september 2013
“Extra muros. Hieronymus Cock – De Renaissance in prent”, Koninklijke
Bibliotheek van België,
http://www.kbr.be/actualites/expos/extraMuros/cock/cock_nl.html
ONLINE ARTIKELS (INTERNATIONAAL)
s.d.
“Hieronymus Cock: de renaissance in prent” / “Hieronymus Cock: the
renaissance in print”, CODART, http://www.codart.nl/exhibitions/details/2905/
s.d.
“Hieronymus Cock: La gravure à la Renaissance” / “Hieronymus Cock: the
renaissance in print”, CODART, http://www.codart.nl/exhibitions/details/2958/
s.d.
“Hieronymus Cock, La gravure à la Renaissance”, Time Out,
http://www.timeout.com/paris/en/art/hieronymus-cock-la-gravure-a-la-
renaissance
s.d.
“Hieronymus Cock. La gravure à la Renaissance”, L’agora des arts,
http://www.lagoradesarts.fr/Hieronymus-Cock-La-gravure-a-la-
Renaissance.html
s.d.
Boudier, Laurent, “Hieronymus Cock, la gravure à la Renaissance”, Télérama,
http://sortir.telerama.fr/evenements/expos/hieronymus-cock-la-gravure-a-la-
renaissance,118484.php
71
s.d.
“Hieronymus Cock : de renaissance in prent”, Galeries,
http://www.musea.nu/mnexpo.asp?exponr=69925
s.d.
“Hieronymus Cock. De renaissance in prent”, Exhibitions International – Art &
Illustrated Books,
http://www.exhibitionsinternational.org/create_more.asp?isbn=978906153441
9
7 mei 2013
“Art, Knowledge and Commerce (Leuven / Brussels, 5-6 Jun 2013)”, Arthist – h-
net information network for art history, http://arthist.net/archive/5277
9 september 2013
“Expo Hieronymus Cock”, Matrice, http://www.matrice.info/2013/09/expo-
hieronymus-cock.html
18 september 2013
“Exposition Hieronymus Cock. La gravure à la Renaissance”, Institut Néerlandais.
Centre culturel des Pays-Bas,
http://www.institutneerlandais.com/tentoonstelling/actueel/2013-21-06-
2013_Cock.php
18 september 2013
“Hieronymus Cock. La gravure à la Renaissance”, Fondation Custodia,
http://www.fondationcustodia.fr/english/actueel/tentoonstelling.cfm?gr=menu
4
72
18 september 2013
“Hieronymus Cock”, Thalys,
https://www.thalys.com/be/nl/bestemmingen/parijs/evenementen-
partners/hieronymus-cock
18 september 2013
“Hieronymus Cock. La gravure à la Renaissance”, Ambassade des Pays-Bas à Paris,
France, http://lafrance.nlambassade.org/calendrier/2013/09/hieronymus-cock-
--la-gravure-a-la-renaissance.html
4 oktober 2013
Dumas, Véronique, “Jérôme (Hieronymus) Cock. Un bel hommage au plus grand
éditeur de gravures des Pays-Bas”, Historia,
http://www.historia.fr/web/lexposition-de-la-semaine/jerome-hieronymus-
cock-04-10-2013-105869
5 oktober 2013
Grandsart, Hervé, “Exposition : Hieronymus Cock, la gravure à la Renaissance”,
Nouveau Parti Anticapitaliste, http://www.npa2009.org/node/39017
14 oktober 2013
“Fascinating Exhibition in Paris”, Picturae,
http://picturae.com/global/news/229-general/2376-fascinating-exhibition-at-
the-institutneerlandais
2 november 2013
“Hieronymus Cock - La gravure à la Renaissance. Institut Néerlandais Centre
culturel des Pays-Bas jusqu’au 15/12/2013”, Lexnews,
http://www.lexnews.fr/expositions.htm
73
Januari 2014
“Spreading Cock to the four winds”, E-News Fondation Custodia 6 (januari 2014),
http://www.fondationcustodia.fr/enews/E-news_ENG_January_2014.pdf, p. 28
W E B B L O G S
14 maart 2013
“Hieronymus Cock. De renaissance in prent”, Leven in Leuven,
http://leveninleuven.be/2013/03/14/hieronymus-cock-de-renaissance-in-
prent/
30 maart 2013
“Otto-Jan Ham en Stijn Van de Voorde ontdekken de prent ‘Luxuria’ van Bruegel”,
Leven in Leuven, http://leveninleuven.be/2013/03/30/otto-jan-ham-en-stijn-
van-de-voorde-ontdekken-de-prent-luxuria-van-bruegel/
26 april 2013
“Hieronymus Cock: The Renaissance in Print”, The Golovine,
http://thegolovine.wordpress.com/2013/04/26/hieronymus-cock-the-
renaissance-in-print/
s.d.
“Hieronymus Cock. La gravure à la Renaissance”, L’agora des arts,
http://www.lagoradesarts.fr/Hieronymus-Cock-La-gravure-a-la-
Renaissance.html
s.d.
“Hieronymus Cock, la gravure à la Renaissance”, Time Out Paris,
http://www.timeout.com/paris/en/art/hieronymus-cock-la-gravure-a-la-
renaissance
74
2 september 2013
“Hieronymus Cock, l’éditeur de Brueghel”, Septentrion,
http://www.onserfdeel.be/nl/blogs/detail/hieronymus-cock-l-%C3%A9diteur-
de-brueghel
75
ONLINE ARTIKELS EN WEBBLOGS
O N L I N E A R T I K E L S ( N A T I O N A A L )
NIEUWS.BE
25 februari 2013
76
77
KU LEUVEN NIEUWS
8 maart 2013
78
79
80
81
FACULTAIRE BELEIDSBERICHTEN (LETTEREN, KU LEUVEN)
12 maart 2013
82
COBRA
19 maart 2013
83
COBRA
20 maart 2013
84
85
86
ASRO KU LEUVEN
2 april 2013
87
VIEF
10 mei 2013
88
89
90
91
DE VLAAMSE PRIMITIEVEN (VLAAMSE KUNSTCOLLECTIE)
s.d.
92
UIT IN VLAANDEREN
s.d.
93
94
WIKIPEDIA
17 september 2013
95
96
KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK VAN BELGIË
18 september 2013
97
BOEK
s.d.
98
O N L I N E A R T I K E L S ( I N T E R N A T I O N A A L )
CODART
s.d.
99
CODART
s.d.
100
TIME OUT
s.d.
101
102
TÉLÉRAMA
s.d.
103
L’AGORA DES ARTS
s.d.
104
105
GALERIES
s.d.
106
EXHIBITIONS INTERNATIONAL
s.d.
107
ARTHIST
7 mei 2013
108
109
MATRICE
9 september 2013
110
FONDATION CUSTODIA
18 september 2013
111
INSTITUT NÉERLANDAIS
18 september 2013
112
113
AMBASSADE DES PAYS-BAS À PARIS, FRANCE
18 september 2013
114
THALYS
18 september 2013
115
HISTORIA
4 oktober 2013
116
117
NOUVEAU PARTI ANTICAPITALISTE
5 oktober 2013
118
PICTURAE
14 oktober 2013
119
LEXNEWS
2 november 2013
120
E-NEWS FONDATION CUSTODIA
Januari 2014
121
W E B B L O G S
LEVEN IN LEUVEN
14 maart 2013
122
123
124
125
126
LEVEN IN LEUVEN
30 maart 2013
127
128
GOLOVINE
26 april 2013
129
130
131
132
L’AGORA DES ARTS
s.d.
133
TIME OUT PARIS
s.d.
134
135
136
SEPTENTRION
2 september 2013
137
RECENSIES TENTOONSTELLINGSCATA LOGUS
OVERZICHT
DiFuria, Arthur J., “Joris van Grieken, Ger Luijten, and Jan Van der Stock, eds.,
Hieronymus Cock: The Renaissance in Print. [...]”, Historians of Netherlandish Art,
http://www.hnanews.org/hna/bookreview/current/bookreview1.html.
Marini, Giorgio, “Hieronymus Cock”, Grafica d’arte 98 (april-juni 2014), p. 40-41.
Offermans, Piet, “Prenten uit In de Vier Winden”, Rabelais (november 2013),
http://www.rabelais.nl/offermans_bespreking_renaissance_in_prent_2013.pdf.
Onuf, Alexandra, “The Renaissance Reconceived”, Art in Print,
http://artinprint.org/index.php/publication-
reviews/article/the_renaissance_reconceived.
Orenstein, Nadine M., “Hieronymus Cock. Leuven and Paris”, The Burlington Magazine,
155 (augustus 2013), p. 573-575.
Peters, Emily J., “Hieronymus Cock's Aux Quatre Vents”, Print Quarterly 31 (juni 2014), p.
219-223.
Koßmann, Sabine, “Joris van Grieken, Ger Luijten und Jan van der Stock (Hrsg.);
Hieronymus Cock. The Renaissance in Print”, Journal für Kunstgeschichte 17, 4 (2013), p.
26-35.
138
RECENSIES
HISTORIANS OF NETHERLANDISH ART
Joris van Grieken, Ger Luijten, and Jan Van der Stock, eds., Hieronymus Cock: The
Renaissance in Print. [Cat. exh. Museum M, Leuven, March 14 – June 9, 2013; Institut
Néerlandais, Paris, September 18 – December 15, 2013.] Brussels: Mercatorfonds; New
Haven: Yale University Press 2013. 416 pp, 320 illus. ISBN Mercatorfonds: 978-90-6153-
953-7; Yale: 978-0-300-19184-4.
During the third quarter of the sixteenth century, Antwerp’s Hieronymus Cock (1518 - 1570) was
the most important publisher of printed imagery north of the Alps, if not in all Europe. Fittingly,
he dubbed his printing concern Aux Quatre Vents (At the Sign of the Four Winds). From his
presses in the Low Countries, he circulated countless prints of an astonishing array of subjects,
styles, and functions to the four corners of the globe.
Joris van Grieken, Ger Luijten, and Jan Van der Stock have produced the present volume in
conjunction with their large-scale 2013 exhibition of Quatre Vents prints and preparatory
drawings at the M-Museum, Leuven and the Institut Néerlandais, Paris. This is the first sustained
scholarship on Cock since Timothy Riggs’s seminal dissertation of 1971 (Garland Press, 1977).
The present volume is also the very first with copious prints by Cock in handsome high-resolution
reproductions. Given the Quatre Vents’ undeniable importance, it is tempting to express
bewilderment at the forty-year interval between major studies. But the long wait is not
surprising; the publishing house’s oeuvre is so vast, so revealing of the diverse subcultures that
Cock tapped, that to account for it in any way approaching completeness will always be a
Herculean task.
In all aspects, this book reflects its editors’ respect for the colossal scope of the Quatre Vents, not
only under Cock, but also under the stewardship of his wife, Volcxken Diericx (d. 1600). That it
encompasses such a colossal achievement is thanks to the recruitment of a veritable parliament of
experts who lend a variety of specialties to the proceedings; twenty scholars contributed essays
and catalogue entries. Thus the expansive means for describing the Quatre Vents is commensurate
with its historical ambitions.
Van Grieken et. al. have divided the subject into specific topic areas, presented in seven concise
introductory essays. None exceeds ten pages. Van der Stock, Van Grieken, and Luijten entitled
their brief introduction pointedly: “Challenging Talent and Letting it Grow.” Framing the volume,
this essay succinctly suggests the overarching theme developed in the book’s remainder: Cock’s
recognition, cultivation, and monetization of work by great artists, cartographers, humanists, and
engravers into a multifaceted form of artistic genius all its own, not an “abandonment of art” as
Karel van Mander wrote in his Schilderboek.
The next two essays, by Van der Stock and Van Grieken, respectively, update some Quatre Vents
fundamentals. Van der Stock describes the collaboration between Cock and his wife Volcxken
Diericx (d. 1600). Van Grieken takes advantage of recent archival findings to reconstruct a Quatre
Vents stocklist where none has survived. These essays are the first to give Diericx her due. It is
now clear that she ran the Quatre Vents with conviction and savvy for thirty years after Cock’s
death (ten years longer than he himself oversaw operations). Her maintenance of the plates was
exceedingly fastidious – some 1,604 have survived thanks to her. While there is still plenty of
139
work to do on Diericx’s Quatre Vents stewardship, we now have a solid foundation for further
study.
Subsequent essays address the various categories of imagery that emanated from the Quatre
Vents. Luijten explores Cock’s publication of Italianate imagery, clarifying the Quatre Vents’
relation to earlier Italian publishers of art prints. Il Baviera, Salamanca, and Lafreri were Cock’s
key exemplars, but he astutely synthesized their strengths. Peter Fuhring next traces the origins
of Cock’s ornamental prints back to Serlio via Cornelis Bos’s circle and then reveals its subsequent
influence in France, Flanders and Italy. Krista De Jonge convinces us that Cock’s publications of
prints with archaeological refractions helped to put the Low Countries into the vanguard of
antiquarianism. Manfred Sellink notes the pervasive presence of landscape throughout Cock’s
publications – ruins, rustic scenes, and sacred narratives in landscapes. Sellink sees in this
diversity Cock’s awareness of beauty’s theoretical indebtedness to varietas. Finally, Walter Bracke
and Pieter Martens argue that Cock’s maps indicate his continued contact with designers,
cartographers, and printers in Rome. These essays elegantly progress from subject to subject.
The catalogue presents Cock’s publications in sections based on similarly divided themes: Roman
ruins; prints after Italian artists or of subjects related to Italian art; prints by Netherlanders
working in an Italianate manner (especially Heemskerck, Lombard, and Floris); prints addressing
Christian Virtue and Vice; imagery by the Bosch-Bruegel line in “the Netherlandish Tradition;”
architecture and ornament; prints honoring Charles V; and prints that “map the world,” including
landscape. Each sections receives its own short introduction. Entries are consistently concise but
rich, indicating detailed editorial follow-through.
On such a successful publication, which must have been so difficult to make, one hesitates to turn
critical. But we should signal some problems before concluding. This volume’s inattention to how
Cock’s output refracts the age of exploration disappoints. This lack is especially acute, given
prints’ famous capacity for dissemination and the recent scholarly attention to an early modern
Netherlandish global consciousness. Also, while parsing Cock’s output into so many small
sections, these divisions obscure synthesis and depth on some topics (despite Sellink’s
exceptional essay). For example, Rome’s ruins were among the most combinative subjects Cock
published; they were at once archaeological, architectural, and Italianate, while formatted as
landscape. They were also the product of a Netherlandish gaze. But in the catalogue section, they
receive short discussion, and they receive glancing mentions in essays on related subjects (De
Jonge’s essay on archaeology has a more general mission), but no sustained analysis. Similarly,
while this volume’s scholarship is deeply indebted to Riggs, no one engages one of his most
important arguments: that the Quatre Vents’ witnessed a considerable decline in the 1560s.
None of these problems impedes this book’s resounding success. It is a stellar achievement.
Doubtless, it will stand as the definitive resource on the Quatre Vents for quite some time.
Arthur J. DiFuria
Savannah College of Art and Design
140
GRAFICA D’ARTE
April-juni 2014
141
RABELAIS
November 2013
PRENTEN UIT IN DE VIER WINDEN
Bespreking van Hieronymus Cock. De renaissance in prent. Joris van Grieken, Ger Luijten en Jan
van der Stock [ed.], Tentoonstellingscatalogus, 2013, Mercatorfonds, Brussel | Illuminare –
Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst (KU Leuven), 31 x 24,5 cm, 416 blz., € 62,-
door Piet Offermans
‘Imaginair gezicht op een straat met het huis “In de Vier Winden”’ [cat.nr. 3].
Onderaan rechts: ‘Laet de cock coken om tvolckx Wille’, dat een tweeledige betekenis
heeft: het duidt op de diversiteit van Cocks uitgaven, en ‘alludeert [...] op de belangrijke
rol van zijn vrouw Volckxen’
HIERONYMUS & VOLCXKEN
In het midden van de zestiende eeuw begint het echtpaar Hieronymus Cock en Volcxken Diercx in
het commerciële hart van Antwerpen een prentuitgeverij met de veelzeggende naam In de Vier
Winden. Het wordt een prestigieus uitgevershuis dat in de halve eeuw van zijn bestaan een kleine
tweeduizend prenten op de markt bracht. Cock en Diercx specialiseerden zich in etsen en
gravures van hoge kwaliteit, vervaardigd door de beste Europese specialisten, veelzijdig in
onderwerpskeuze, en bestemd voor afzet naar alle windstreken. Man en vrouw hadden een goed
ontwikkeld zakeninstinct, de onderneming legde hun dan ook geen windeieren. Als reclamestunt
liet het echtpaar een prent vervaardigen van een straat in perspectief, waarvan het statige eerste
gebouw rechts het uithangbord met de tekst IIII Vens toont (cat.nr. 3). Hieronymus Cock staat
parmantig uitnodigend in de deuropening, en Volcxken Diericx is bedrijvig bezig achter een
toonbank. Blijkbaar paste dit moderne ondernemerschap perfect in de toenmalige bedrijvigheid,
142
want het ging de uitgeverij als gezegd voor de wind. De naam Cock werd een sterk merk,
Hieronymus en Volcxken werden in Antwerpen burgers van aanzien. Na de dood van haar man in
1570 heeft de rijke weduwe de zaak nog dertig jaar succesvol voortgezet.
WERELDSTAD ANTWERPEN
Antwerpen was in de zestiende eeuw the place to be.
Handel en nijverheid waren in de Zuidelijke
Nederlanden al eeuwen goed ontwikkeld. Met de
Italiaanse stadstaten vormde met name Vlaanderen
het economisch hart van Europa. Er bestond een
levendige continentale noord-zuidhandel met als
tussenstop de jaarmarkten van de Champagne. Maar
aan het eind van de vijftiende eeuw gaat de wereld
open. De regionale Europese handelswegen van de Hanze in het noorden tot de Italiaanse in het
zuiden zijn een maatje te klein voor het opkomend handelskapitalisme, dat de oceanen gaat
benutten. De Scheldestad Antwerpen profiteert van deze schaalvergroting en wordt een
kosmopolitische metropool. De stad is niet alleen interessant voor bankiers, handelaren en grote
ondernemers, geld is ook een magneet voor de culturele sector. Waar in eerdere eeuwen Brugge
en Gent centra van cultuur waren is nu Antwerpen aan de beurt. De entrepreneurs, en de talloze
immigranten die hun graantje willen meepikken, profiteren van de stad en de stad van hen. Tot
het noodlotsjaar 1585. De Zuidelijke Nederlanden waren al eeuwenlang de arena van een strijd
om de macht tussen de feodale machthebbers en de stedelijke burgerij. Ze hielden elkaar zo’n
beetje in evenwicht, de koning van Frankrijk, de hertogen van Bourgondië, en de Vlaamse en
Brabantse steden. Totdat de Habsburgers op het toneel verschenen en de Bourgondische landen
van herwaarts over speelbal werden in de Europese dynastieke strijd. Uiteindelijk heeft die geleid
tot de deling van de Nederlanden, en na de val van Antwerpen tot de uittocht van de
ondernemende klasse en de intelligentia. De metropool wordt provinciestad.
VERSPREIDING VAN KENNIS EN KUNST
Maar toen Hieronymus Cock en Volcxken Diericx in 1548 hun prentuitgeverij In de Vier Winden
oprichtten was Antwerpen een bloeiende stad. Hun negotie paste uitstekend in de economische
groei en de daarmee gepaard gaande schaalvergroting van productie en consumptie. Zoals de
kunst van het gedrukte boek een popularisering van de kennis veroorzaakte, zo zorgde de prent
voor verspreiding van (kennis en) kunst onder een groter publiek. Christoffel Plantijn is voor het
gedrukte boek hiervan een treffend voorbeeld. Hij emigreerde vanuit Frankrijk naar Antwerpen
en bouwde daar een bedrijf op dat zorgde voor ongekende, massale verspreiding van het
gedrukte woord. Datzelfde deden Cock en Diericx met hun prenten. In een tijdsgewricht waarin
zo’n beetje de hele wereld werd ontdekt en bereisd, konden zij met hun kaartprenten inspelen op
die actualiteit. De cartografie neemt een hoge vlucht en ook op dit terrein blaast Antwerpen zijn
partijtje mee. De Vlaming Mercator heeft zijn cartografische werk weliswaar in Duisburg
vervaardigd, maar hij heeft een significante invloed gehad op commerciële kaartenmakers, ook in
Antwerpen, waar Cock’s tijdgenoot Abraham Ortelius grote faam verwierf.
DE RENAISSANCE IN PRENT
Aan Hieronymus Cock en zijn uitgeverij In de Vier Winden is door onze zuiderburen al eerder
aandacht besteed. Via de prentkunst van Pieter Bruegel de Oude, die meer dan zestig prenten
voor In de Vier Winden vervaardigde, kwam men bij Hieronymus Cock terecht. In de jaren
zeventig van de vorige eeuw is voor het eerst een tentoonstelling aan Cock gewijd. En nu, veertig
jaar later, organiseerde M – Museum Leuven opnieuw een tentoonstelling: Hieronymus Cock. De
renaissance in prent. De expositie is een co-productie van de Koninklijke Bibliotheek van Belgie
143
(Brussel), M – Museum Leuven, Illuminare – Studiecentrum voor Middeleeuwse kunst van de KU
Leuven, en de Fondation Custodia in Parijs. De tentoonstelling in Leuven en Parijs sluit eind 2013
haar deuren, maar de begeleidende catalogus is gelukkig een blijvertje. Want op dit boek van ruim
400 bladzijden, onder redactie van Joris van Grieken, Ger Luyten en Jan van der Stock en met liefst
20 auteurs, passen uitstekend de hier positief bedoelde cliché’s: een kloek boek met een schat aan
informatie in een fraaie vormgeving.
VAN ALLE MARKTEN
Als De renaissance in prent één ding duidelijk maakt, dan is het wel dat
Cock & Diericx de meest uiteenlopende onderwerpen in prentvorm
uitgaven. Daar zal zeker ook een commerciële opzet achter zitten, Cock
mikte op een groot publiek. In zijn beroemde beschrijving van de
Nederlanden, Descrittione di tutti i Paesi Bassi (1567), wijdt de in
Antwerpen gevestigde Florentijn Lodovico Guicciardini een korte passage
aan Hieronymus Cock. Hij noemt hem een ‘origineel kunstenaar, die veel
prenten uitgaf naar het werk van Jheronimus Bosch en andere beroemde
schilders, en daarom zeer gewaardeerd is in de kunst’ (p. 243). Ook Karel
van Mander bespreekt Cock in zijn standaardwerk over de contemporaine
beeldende kunst Schilder-boeck (1604); hij is wat minder te spreken over
Cocks werk, maar vindt hem toch belangrijk genoeg voor een plaats. Het
ligt voor de hand dat de prentkunst in de Renaissance ruim baan geeft aan
de klassieke Oudheid.Thematisch, in bijvoorbeeld Het hoofd van Laocoön
(cat.nr. 16), Het offer aan Priapus (cat.nr. 18) of Het oordeel van Paris
(cat.nr. 22; hiernaast een detail). Maar ook in christelijke, bijbelse
taferelen overheerst het klassieke beeld. Qua vormgeving zijn De
doortocht door de Rode Zee (cat.nr. 24) en Christus onderwijst in de
Tempel (cat.nr. 32) identiek aan de hier genoemde klassieke
voorstellingen. In Romeins ruïnelandschap met de heilige Hieronymus (cat.nr. 34) smelten de
themata samen. De klassieke vorm-hegemonie in prenten met uiteenlopende onderwerpen werd
veroorzaakt door de overheersende invloed van de Italiaanse meesters van de Renaissance. Dat
gold ook voor de prentenmakers in de Nederlanden, zelfs zozeer dat wordt gesproken van ‘Italië
aan de Schelde’ (p. 125). Antwerpse graveurs wilden zich bekwamen in de vigerende
kunstvormen en de nieuwste technieken, en die kwamen uit Italië. Uitgeverij In de Vier Winden
had er alle belang bij om deze trend te ondersteunen, dat was goed voor het artistieke imago én
het financiële resultaat. Het Nederlandse publiek dankte daaraan de bredere kennismaking met
werken van grootheden als Vasari en Rafaël, belangrijk en emanciperend voor de tijdgenoot. Maar
waar in deze catalogus op tientallen bladzijden onafgebroken atletische halfnaakten in theatrale
poses klassieke en bijbelse drama’s uitbeelden, ziet de hedendaagse toeschouwer toch wat meer
mode dan innovatie. Dat heeft later ook een naam gekregen: we spreken over de maniëristische
stijl van de latere zestiende eeuw. Maar, zoals gezegd: daar dachten ze toen heel anders over.
144
JHERONYMUS BOSCH EN PIETER BRUEGEL
Inspelen op de Italiaanse rage was zeker een belangrijk aspect van de uitgeversstrategie die het
echtpaar Cock & Diericx hanteerde. Maar er was in de tweede helft van de zestiende eeuw voor
prentuitgevers ook geld te verdienen aan beeldende kunst dichter bij huis. Jheronymus Bosch was
een kleine halve eeuw dood, maar bepaald niet vergeten. Navolging van zijn thematiek,
onderwerpskeuze en stijl leverde aandacht en aanzien op. Zo vermeldt Guicciardini dat Pieter
Bruegel de bijnaam had een ‘tweede Bosch’ te zijn (p. 243). Hij beschrijft hem als een groot
navolger van Bosch: ‘Piero Brueghel di Breda, grande imitatore della scienza et fantasie di
Girolamo Bosco, onde n’ha anche acquistato il sopranome di “Secondo Girolamo Bosco”’ (idem).
Via Pieter Bruegel had Cock toegang tot de bizarre fantasiewereld van Bosch. De verzoeking van
de heilige Antonius (cat.nr. 66), De grote vissen eten de kleine (cat.nr. 67) – geen remake van
Bosch maar een oorspronkelijk werk van Pieter Bruegel – zijn schitterende voorbeelden van
Bruegels prentproductie voor In de Vier winden. Deze voorstellingen zijn zo opzienbarend dat
zowel de catalogus als een bespreking ervan de ‘Vissen’ prominent etaleert. Ook wij konden de
verleiding niet weerstaan, zie het detail hierboven. Volgens de begeleidende tekst is het adagium
dat de groten de kleinen eten ‘even ontluisterend als onontkoombaar’. De auteur vervolgt:
‘Tekenend voor Bruegel is de beschouwende distantie van de vader in het bootje op de voorgrond
die zijn zoon attendeert op deze waarheid als een koe.’ Overigens zijn deze ‘bruegeliaanse’
scheppingen niet rechtstreeks bij In de Vier Winden beland. Cock heeft verschillende imitatoren
van Bosch en Bruegel aan het lucratieve werk gezet: Joannes en Lucas van Doetecum, Pieter van
der Heyden, Cornelis Cort, Philips Galle, Frans Huys. Hun gravures hebben de picturale
gedachtenwereld van grote vijftiende- en zestiende-eeuwse schilders ruime verspreiding
gegeven. Hiervoor kreeg Cock de credits , zoals blijkt uit de uitgave van een reeks gegraveerde
portretten van overleden grote Nederlandse schilders (cat.nr. 73), waaraan als blijk van
waardering het portret van Cock is toegevoegd (cat.nr. 5).
145
KAARTEN EN LANDSCHAPPEN
Bruegel heeft nog op een andere manier bijgedragen aan de productie van In de Vier winden. Naar
zijn tekeningen is een monumentale reeks panoramische landschappen vervaardigd, de
zogenoemde Grote Landschappen. Deze indrukwekkende, dynamische (berg-)landschappen
bouwden voort op een traditie om een ‘panoramisch wereldlandschap’ te creëren. Die wereld is
groots en in lucht en land en water volop in beweging. Ze dient vaak als achtergrond voor
historische gebeurtenissen (cat.nr. 107.11-12) of mythologisch taferelen (cat.nr. 96a-b). Totaal
anders is de reeks De kleine landschappen. De naam zegt het al. Hier geen grootse, geïdealiseerde
berglandschappen maar heel gewone, alledaagse ‘kiekjes’. Dorpsgezicht (cat.nr. 97a): een straat
met bomen, aan weerszijden een paar boerenhuizen, dat is alles. Een dorpsstraat met herders en
boeren, wandelaars op een landweg, boerinnen en een herder met koeien (cat.nr 97b.5,
hierboven), kan het gewoner? De kleine landschappen staan dan ook niet in een klassieke traditie,
maar zijn een voorafschaduwing van het Hollands realisme van de zeventiende eeuw. In de
zestiende eeuw waren landschappen en (land-)kaarten niet zo onderscheiden als zij voor ons zijn.
Het doel van beide was het afbeelden van het aardoppervlak in de ruimste zin van het woord.
Natuurlijk verschilden de gebruiksdoeleinden. Een dorpsgezicht apelleerde aan een gevoel voor
vertrouwelijke huiselijkheid, en de Grote landschappen moesten vooral de verbeelding prikkelen.
De landkaarten hadden vooral het praktische doel een bijdrage te leveren aan de (geografische)
kennis, waar in die eeuw van exploratie van de wereld grote behoefte aan was. De commercieel
uitstekend ontwikkelde prentuitgevers van In de Vier Winden speelden hier handig op in.
LEVEND VERLEDEN
Vanuit Noord-Nederlands perspectief is de veelzijdige aandacht die Vlaanderen schenkt aan zijn
verleden opvallend. Hieronymus Cock. De renaissance in prent staat in die Vlaamse traditie. Al
meer dan een eeuw is er ruime aandacht voor een prentuitgeverij die een halve eeuw in
Antwerpen floreerde, en toen een bijzondere en nuttige functie vervulde, maar toch niet de
cultuurhistorische statuur heeft van een Plantijn-Moretus. Zo’n uitgesproken belangstelling voor
een speler net onder de top zou in Nederland niet snel voorkomen. In ons land is over het
algemeen slechts aandacht voor de highlights, waar het subsidiegeld dan ook naartoe gaat. Niet
vreemd dat de historische kennis bij ons belabberd is: wat je niet gedenkt, bestaat niet meer. De
tentoonstellingen over In de Vier Winden en het hier besproken boekwerk zijn er weer een mooi
bewijs van dat men in Vlaanderen het verleden levend houdt.
© Piet Offermans en www.rabelais.nl, november 2013
146
ART IN PRINT
s.d.
The Renaissance Reconceived
By Alexandra Onuf
The name Hieronymus Cock (1518–1570) might not be familiar to all Renaissance scholars or
historians of printmaking, but it ought to be. The splendid new catalogue Hieronymus Cock: The
Renaissance in Print, published in conjunction with a major exhibition in Leuven (M Museum
Leuven), Belgium, and Paris (Institut Néerlandais), makes it clear why. In 1548, Cock and his wife,
Volcxken Diericx, established Aux Quatre Vents (“At the Sign of the Four Winds,” a name that
signals the publishers’ global ambitions), which the catalogue presents as the single most
important print publishing operation of the 16th century. The remarkably vast and diverse range
of prints that issued from their presses in Antwerp was instrumental in disseminating ideas and
images throughout Europe and beyond. Along the way, they employed famous and experienced
artists, among them the Italian engraver Giorgio Ghisi, whom Cock brought to Antwerp, and
discovered and nurtured homegrown artistic talent, including the young and as yet unknown
Pieter Bruegel the Elder. Their initiative and enterprise helped build the foundations of print
culture and shape the contours of the Renaissance.
Organized by the scholars Jan van der Stock (Illuminare, KU Leuven), Joris van Grieken (Royal
Library of Belgium) and Ger Luijten (Fondation Custodia, Paris), the exhibition is the first in a
quarter century to be dedicated to Cock. In the catalogue, the curators are joined by a host of
experts in the many areas in which Cock made his mark. The book’s eight essays focus on Cock’s
biography (van der Stock), his commercial practices (van Grieken), his relationship to Italian
printmakers and publishers (Luijten), his architectural and ornament prints (Peter Fuhring), his
interests in antiquity and archaeology (Krista de Jonghe), his development of a wide range of
landscape types (Manfred Sellink) and his substantial cartographic output, one of the least studied
aspects of Cock’s career (Wouter Bracke and Pieter Martens). These are followed by 109
catalogue entries organized into nine thematic groups; together they offer a wealth of information
and new insights that will be as valuable to experts in the field as to scholars of the Renaissance
and prints more generally.
Van Grieken’s close analysis of the printshop’s commercial operations explicates the intersections
of art and commerce, showing how savvy entrepreneurship was the foundation of Cock’s success
and key to shaping the artistic landscape of the period. Van Grieken carefully parses inventories
and financial records to determine the value, range and quantity of prints published by Aux
Quatre Vents. Counter to prevailing wisdom, he demonstrates that in addition to the prestigious,
high-quality prints produced for an international clientele, the shop also printed cheap images in
bulk. These prints, which were neither signed nor dated, most likely served the devotional needs
of local audiences and institutions. Van Grieken shows how these mass-market prints provided a
steady income to support more ambitious and risky ventures the couple undertook. It is a pity the
catalogue doesn’t include any of these; it would be fascinating to compare them to the “officially”
issued prints.
Van Grieken also illuminates Volcxken Diericx’s importance to operations at Aux Quatre Vents.
Husband and wife worked together from the start, and while most of the works discussed in the
catalogue were published during Cock’s lifetime and bear his name, a handful were produced by
Diericx after Cock’s death. In fact, she maintained Aux Quatre Vents for an additional 30 years—
147
longer than Cock himself. While production slowed and concentrated more on cheap devotional
prints, Diericx also continued to print from the huge stock of plates the couple had amassed over
the decades. After her death, these plates were sold to eager publishers who continued to print
them in Antwerp, Amsterdam, Paris and elsewhere right through the 17th century.
Several essays explore the counterpoint between Cock’s fascination with ancient Rome and
contemporary Italian art alongside his cultivation of a specifically Netherlandish artistic idiom.
The book displays the high quality and technical accomplishments of Cock’s Italian and Italianate
prints, with a section devoted to prints after Italian artists that were engraved by both Italian and
Northern printmakers, and another showcasing prints after Northern artists working in the
Italian manner. While art history in general still tends to privilege the Italian Renaissance as
paradigmatic of the period as a whole, this book demonstrates that prints published in northern
Europe were instrumental in disseminating the Italian approach. Northern artists often equaled
their Italian counterparts in cultivating and advancing this idiom, which blossomed from a
regional to an international style through the dissemination of their work. Frans Floris emerges as
a primary figure in this conversation. Edward Wouk’s catalogue entries on his drawings and the
prints made after them elucidate the artist’s pictorial sophistication, his nuanced interpretation of
ancient and contemporary Italian art, and the relationship of his work to the humanist interests of
the time. In short, thanks to Cock’s printmaking enterprise, the “Italian” Renaissance style
expanded beyond its geographic borders to become far richer and more influential than it
otherwise would have been.
As the catalogue moves from prints of ancient Roman subjects, to contemporary Italian prints, to
Italianate prints that echoed and expanded the Netherlandish tradition, the categories of Italian
and Netherlandish art come to seem less distinct and more like a continuum of artistic
possibilities, all freely explored in Cock’s prints. To take one example of his complex negotiations
between antiquity and modernity and between north and south, the section of the catalogue on
antiquities opens with the Large Book of Ruins (1551), etched by Cock himself. Rather than
isolating the ruins like specimens, as Italian artists tended to do, Cock situates them in the midst
of expansive landscapes, his delicate etched lines modulated to create a sense of atmospheric
space and depth. Cock deployed these landscapes, traditionally considered a Northern specialty,
to augment and transform the presentation of ancient ruins. Landscape would emerge as a major
artistic genre as a result of Cock’s publications, which included maps, city views, and real and
imaginary landscapes. These are assessed in the final section of the catalogue and in Manfred
Sellink’s fine essay. Appearing not just as independent works but also as settings in a wide range
of images, landscapes are prominent in many Aux Quatre Vents prints, and thus offer a unifying
thread throughout the catalogue.
Cock also invites a moral reading of the ruins’ dilapidated forms. Van Grieken assesses the series:
Unlike Italian printmakers and publishers, who depicted the famous monuments of Rome in
reconstructions, Cock chose to preserve every trace of decay… Admiration for the enormous
buildings and colossal statues of Rome was tied to amazement at the loss of this rich ancient
civilization. The decayed remains also provided a cautionary exemplum of the transitory nature of
earthly glory.1
The moral current running through Ruins connects the series to the many other moralizing prints
Cock published, most notably the Seven Deadly Sins and Seven Virtues series after designs by
Pieter Bruegel. The catalogue places these Netherlandish Bruegelian inventions together with the
Italianate moralizing prints after Maarten van Heemskerck and Maarten de Vos, emphasizing both
the continuities of theme and the variety of styles to be found in Cock’s publications.
148
In some cases, antique models took on unprecedented and entirely new forms under Cock’s
direction, as in the architectural perspective views he published after Hans Vredeman de Vries,
which incorporate classical forms into a modern—Northern—architectural language. Vredeman
de Vries felt a similar freedom to interpret and elaborate on ancient forms in three books of
designs based on ancient architectural orders. Vredeman de Vries himself explained that the
series was intended for “ingenious builders, masons, stone carvers and other admirers of antique
architecture,” but clarified that they should feel free to pick and choose from among his motifs and
to adapt and substitute his ideas as desired.2 This intended flexibility was typical of Cock’s
publications, which sought to expand and diversify the artistic and thematic range of artists and
collectors alike.
De Jonge’s essay argues that the period’s adaptive reimagining and reformulation of the antique
“might be directly indebted to Cock’s publications,”3 describing how actual antique fragments and
newly created “antiquities” were incorporated into building decorations in the Netherlands, at the
same time that they employed what Vredeman de Vries called “modern antiquity” in their
structural form.4
Fuhring highlights the innovations in Cock’s ornament print series, which are linchpins of
Renaissance design. Cock’s very first venture into print publishing was a series of ornamental
tableware designs after Cornelis Floris in 1548. He followed these prints with others designed by
Cornelis and his brother Jacob Floris, as well as Vredeman de Vries and Benedictus Battini. These
series were groundbreaking in content, format and organization. Cock championed “a wholly new
form of ornament consisting of scrollwork”: complex, illusionistic devices that look like sculptural
scaffolds for a profusion of grotesques and other ornament.5 Cock arranged these prints
systematically in standardized sets with title pages. This practice, borne of the desire to give
coherence to nonnarrative sequences of prints, became standard practice among print publishers.
Beyond illuminating Cock’s formal, technical and pictorial innovations, the catalogue masterfully
elucidates the vast network of Cock’s colleagues and patrons, making clear the publisher’s
international reach and reputation. Among his acquaintances and business partners were
prominent humanists, antiquarians, publishers, artists, printmakers and high-ranking members of
the church and the court, who often had a considerable impact on some of his most ambitious
projects (see especially De Jonghe’s essay). The catalogue is careful to connect publications to
specific contributors and patrons wherever possible. For instance, The Baths of Diocletian (1558),
a monumental series of etchings that offered the first scientific printed record of a major ancient
building, was dedicated to Cardinal Antoine Perrenot de Granvelle, former bishop of Arras and
counselor to Emperor Charles V. Granvelle was instrumental to this undertaking, introducing
Cock and the engineer Sebastian van Noyen. Granvelle’s connection to the Habsburg court and his
antiquarian interests also put Cock in contact with humanists, artists, theorists, engineers and
wealthy patrons from across Europe. This led to major projects for the Habsburgs, most notably
the Funeral Procession of Charles V (1559), a joint publication of Cock and Christopher Plantin that
was financed at least in part by Margaret of Parma, regent of the Netherlands, and Pierre de
Vernois, an officer in Philip II’s service. Operating in the midst of this illustrious and far-reaching
network, Aux Quatre Vents was uniquely placed to shape the artistic and intellectual culture of the
Renaissance..
Cock moved easily between “artistic” works and those of primarily topical or political interest,
like maps and siege views. When Bracke and Martens write, “Cock’s production remained that of a
publisher of prints,” they are confirming the idea that Cock thought of maps as images first and
foremost.6 He issued maps, even very large multi-sheet ones, with the intention they be viewed as
single unified images. He never compiled them into an atlas, as was increasingly common among
publishers of the time. Cock borrowed and copied extensively from existing maps, and others in
149
turn often copied his—the authors describe these complex paths of production and reproduction
in detail. The speed with which this transfer of information and imagery could take place is
striking. Cock published a map of the siege of Malta, for instance, just a few months after its
original publication in Rome.7
The book is lavishly illustrated. Rather than showing just a single print from a set, several series
are reproduced in their entirety. In many instances title pages and dedication pages are also
included, so the reader gets the added advantage of seeing how these prints were visually and
intellectually framed. Many preparatory drawings related to the prints are reproduced, some as
catalogue entries that show the designers’ methods of communicating pictorial ideas to
printmakers. Many rare prints appear, among them a map that has never before been mentioned
in the literature on Cock (cat. 104), raising the tantalizing prospect that there are yet more prints
from Aux Quatre Vents out there awaiting discovery and identification. The illustrations
contradict the expectation that Renaissance prints are necessarily black and white; many of the
impressions reproduced are luxury exemplars that were hand-colored or printed in colored ink or
on colored paper. The book is a rich visual feast and a delight to peruse, its beautiful
reproductions and engaging texts integrated into an elegantly and coherently organized whole.
Indeed, the volume deserves its nomination for Belgium’s Cutting Edge award for best-designed
book of 2013.
I am hard-pressed to levy any criticism of this exceptional book. The few infelicitous translations
and typos and scattered across 416 pages are truly trivial errors. One is struck rather by the
smooth flow and continuity of the text, a considerable feat in a volume with so many contributors.
In addition to the consistent quality and tone, the book is unified by the authors’ shared premise:
the quality and scope of Cock and Diericx’s initiatives as print publishers were unmatched in the
Renaissance, and the prints that issued from Aux Quatre Vents were instrumental in shaping art
and culture for decades, if not centuries. As Luijten, van Grieken and van der Stock put it: “It
cannot be denied that art is inspired by genius, but there have also been, over and over again, men
and women who have challenged genius to higher things, enabled it to flourish and shared it with
many others. Aux Quatre Vents in a nutshell.”8 This magisterial catalogue ensures that Cock and
Diericx’s great accomplishments will now once more be shared with many others.
1. Joris van Grieken, “Establishing and Marketing a Publisher’s List,” in Hieronymus Cock: The
Renaissance in Print, 89. All subsequent page citations refer to the catalogue.
2. P. 303.
3. Krista de Jonge, “Hieronymus Cock’s Antiquity: Archaeology and Architecture from Italy to
the Low Countries,” 49.
4. This puts one in mind of Christopher Wood’s recent Forgery Replica Fiction: Temporality of
German Renaissance Art (University of Chicago Press, 2008), which in addition to highlighting
many instances of this sort of creative invention of new antiquities also explicates the
fundamental role of prints and print culture in shaping the Renaissance.
5. Peter Fuhring, “Hieronymus Cock and the Impact of his Published Architectural and
Ornamental Prints,” 279.
6. Wouter Bracke and Pieter Martens, “A New View on the World: The Cartographic and
Chorographic Publications of Hieronymus Cock,” 62.
7. Ibid., 65.
8. Joris van Grieken, Ger Luijten, and Jan van der Stock, “Challenging Talent and Letting It Grow:
Aux Quatre Vents, 1548-1600,” 11.
150
THE BURLINGTON MAGAZINE
Augustus 2013
151
152
153
PRINT QUARTERLY
Juni 2014
154
155
156
157
158
JOURNAL FÜR KUNSTGESCHICHTE
2013
159
160
161
162
163
REPORTAGES
RADIO
14 maart 2013
“Interview met Joris van Grieken”, Babel (Klara),
http://internetradio.vrt.be/radiospeler/v2_prod/qt.html?qsbrand=31&qsODfile
=%2Finternetradio_master%2Fproductiesysteem2%2Fprogramma_od%2F31_K
L130314LBAB.xml&qsAccessible=1
TV
19 maart 2013
Saskia De Schutter, “Tentoonstelling over Hiëronymus Cock in Leuven”, Het
Journaal (VRT),
http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/journaal/EP_
130318_Journaal7?video=1.1578236
17 april 2013
Exhibition Hieronymus Cock Museum M Leuven, Cinquante degrés Nord (Arte
Belgique), http://www.rtbf.be/video/detail_cinquante-degres-nord?id=1816171
AUDIOFRAGMENTEN
25 maart 2013
Stijn Vandevoorde en Otto-Jan Ham, Luxuria, http://www.mleuven.be/oude-
kunst/hieronymus-cock/
164
PROMOTIE EN BEZOEK TENTOONSTELLING
OVERZICHT
9 november 2012 - …
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent”, Facebook-pagina,
https://www.facebook.com/HieronymusCock
9 november 2012
Roel Goyens en Kenneth Mercken, “Achter de schermen in de Koninklijke
Bibliotheek van België”, promotiefilm Hieronymus Cock. De renaissance in prent,
http://www.mleuven.be/oude-kunst/hieronymus-cock/ en
https://www.youtube.com/watch?v=c72U0fQJbUA
December 2012
“Zalig Kerstfeest / Joyeux Noël / Merry Christmas”, Kerstkaart Hieronymus Cock -
De renaissance in prent.
Januari - maart 2013
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent”, M. Agenda, z.p.
14 maart 2013
Jorgos Coenen, “Een impressie van de rijk geïllustreerde catalogus”,
videofragment op de Facebook-pagina Hieronymus Cock - De renaissance in prent,
https://www.facebook.com/photo.php?v=10200741737606825
165
14 maart - 9 juni 2013
“B-Dagtrip: Hieronymus Cock” / “B-Excursion: Hieronymus Cock”, NMBS,
http://www.belgianrail.be/nl/vrije-tijd/b-dagtrips/kunst-cultuur-
wetenschap/hieronymus-cock.aspx
s.d.
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent”, tentoonstellingen, M - Museum
Leuven, http://www.mleuven.be/oude-kunst/hieronymus-cock/
“Hieronymus Cock. De renaissance in prent”, publicaties, M - Museum Leuven,
http://www.mleuven.be/oude-kunst/publicaties/hieronymus-cock/index.jsp
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent”, uitnodiging voor de opening van de
tentoonstelling op 13 maart 2013, M - Museum Leuven.
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent” / “Hieronymus Cock - La gravure à
la Renaissance”, affiche tentoonstelling, 2013
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent. La gravure à la Renaissance. De
renaissance in print.”, reclamefolder tentoonstelling, 2013
“Hieronymus Cock. De renaissance in prent”, iPad App, http://m.emuze.be/cock,
s.d.
Justin Waerts, “Hieronymus Cock. De renaissance in prent. Wandelgids”, M -
Museum Leuven, 2013
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent” / “Hieronymus Cock - La gravure à
la Renaissance” / “Hieronymus Cock - De renaissance in print”, promotionele
vouwfolder Mercatorfonds 2013, 2013, z.p.
“Hieronymus Cock - De renaissance in prent”, M-kids Quiz.
166
PROMOTIE EN BEZOEK TENTOONSTELLING
FACEBOOK-PAGINA HIERONYMUS COCK - DE RENAISSANCE IN PRENT
9 november 2012 - …
167
168
PROMOTIEFILM HIERONYMUS COCK. DE RENAISSANCE IN PRENT
9 november 2012
169
KERSTKAART HIERONYMUS COCK - DE RENAISSANCE IN PRENT
December 2012
170
M. AGENDA
Januari - maart 2013
171
172
EEN IMPRESSIE VAN DE RIJK GEÏLLUSTREERDE CATALOGUS
14 maart 2013
173
B-DAGTRIP (NMBS)
14 maart - 9 juni 2013
174
M - MUSEUM LEUVEN (TENTOONSTELLINGEN)
175
176
M - MUSEUM LEUVEN (PUBLICATIES)
177
UITNODIGING VOOR DE OPENING VAN DE TENTOONSTELLING
178
179
AFFICHE TENTOONSTELLING
180
RECLAMEFOLDER TENTOONSTELLING
181
182
183
184
185
186
IPAD APP
187
188
WANDELGIDS
189
PROMOTIONELE VOUWFOLDER MERCATORFONDS 2013
190
191
M-KIDS QUIZ
192
193
LEZINGEN
OVERZICHT
16 maart 2013
Joris Van Grieken, Hieronymus Cock - De renaissance in prent, Forum M, M –
Museum Leuven, http://www.davidsfonds.be/uvt/course/detail.phtml?id=718
19 maart 2013
Jan Van der Stock, Hieronymus Cock (1518-1570) - De baas van Pieter Bruegel de
Oude (ca. 1525-1569). Toelichting bij de tentoonstelling in M – Museum van Leuven,
Grote aula, Maria-Theresiacollege, KU Leuven (Universiteit Derde Leeftijd Leuven
vzw), Leuven.
14 april 2013
Ledendag Davidsfonds.
25 april 2013
Joris Van Grieken, In de Vier Winden: een prentuitgeverij van formaat, Forum M, M
– Museum Leuven.
18 mei 2013
Ledendag De Morgen.
23 mei 2013
Joris Van Grieken, Hieronymus Cock – The renaissance in print, Academia Belgica,
Rome.
194
26 mei 2013
Jan Van der Stock, Hieronymus Cock: de baas van Bruegel, Forum M, M – Museum
Leuven.
195
LEZINGEN
25 mei 2013
196
COLLOQUI A
ART, KNOWLEDGE AND COMMERCE. PRINT PUBLISHERS AND THE
PROFESSIONALIZATION OF PRINTMAKING IN EUROPE 1500-1650
M Leuven
5 juni 2013
Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel
6 juni 2013
Organisatie
Joris van Grieken, KBR
Annelies Vogels, Illuminare – KU Leuven
Programma
5 June 2013 | M – Museum Leuven
2:00 PM | Welcome by Joris Van Grieken followed by a scholarly visit to the
exhibition Hieronymus Cock – The Renaissance in Print
6 June 2013 | Royal Library of Belgium, Brussels
9:30 AM | Registration with coffee
10:00 AM | Opening lecture by Ger Luijten
11:00 AM | Joris Van Grieken
No address mentioned. Hieronymus Cock’s ‘generic prints’
11:30 AM | Edward Wouk
Granvelle and Cock: the Aims of the Quatre Vents press
12:00 AM | Petra Maclot
The Four Winds: The House of the Antwerp Print Publisher Hieronymus Cock
12:30 AM | Virginie D’haene
Hieronymus’ Adumbrationes after Matthijs Cock: landscapes ‘in the new Italian or antique
way’?
1:00 PM | Lunch break
197
2:00 PM | Huigen Leeflang
The Fisherman and the Cook. Hieronymus Cock, Claes Jansz. Visscher II and their Brand
Names
2:30 PM | Peter Fuhring
Joannes Galle as an editor of Cock: supply and demand for sixteenth century prints in mid
seventeenth century Antwerp
3:00 PM | Jan Van der Stock
The Antwerp Print Publisher Merten Peeters van Ghelle (Martinus Petri): in the Shadow of
Aux Quatre Vents
3:30 PM | Peter van der Coelen
Gerard de Jode and the Fortune of Print Publishing in Antwerp
4:00 PM | Coffee break
4:30 PM | Pieter Martens
City Views and Siege Maps: New Light on Hieronymus Cock’s
Chorographic Prints
198
Aux Quatre Vents
Journée d’étude à l’occasion de l’exposition
Hieronymus Cock. La gravure à la Renaissance
Lundi 18 novembre 2013 Fondation Custodia & Institut Néerlandais
Fondation Custodia / Collection Frits Lugt
Institut Néerlandais
121 rue de Lille, Paris VII
Fondation custodia, grand salon de l’hôtel turgot
9.30 Accueil des participants
10.00 Ger Luijten, directeur de la Fondation Custodia
Mot de bienvenue et introduction : « Un regard sur l’éditeur »
10.20 Joris Van Grieken, conservateur du Cabinet des estampes de la Bibliothèque Royale
de Bruxelles
Les cuivres de l’inventaire après décès de la veuve de Cock et la reconstitution du fonds
de la maison Aux Quatre Vents : les bases méthodologiques de l’exposition
10.40 Jan Van der Stock, Université de Louvain (KU Leuven), coordinateur Illuminare –
Centre d’étude de l’art médiéval
La grande carte de Bourgogne par Ferdinand de Lannoy (1566/69) : un projet inachevé
de
Hieronymus Cock et Antoine Perrenot de Granvelle institut néerlandais, dans les salles
de l’exposition
11.15 Edward Wouk, University of Manchester
Les estampes d’après Frans Floris publiées aux Quatre Vents (devant les oeuvres)
Jusqu’à 13.00 Visite libre de l’exposition en présence des intervenants et de notre invité
spécial Timothy A. Riggs, auteur de Hieronymus Cock (1510–1570). Printmaker and
publisher in Antwerp at the Sign of the Four Winds, Ann Arbor, 1977
13.00 – 14.30 déjeuner Collation offerte par la Fondation Custodia
Fondation custodia, grand salon de l’hôtel turgot
14.30 Séverine Lepape, conservateur général, BnF, Département des Estampes et de la
Photographie
La production d’estampes en France à l’époque de Hieronymus Cock
15.00 Peter Fuhring, conseiller scientifique, Fondation Custodia
199
Les estampes d’ornement et d’architecture dans le fonds de Hieronymus Cock
Avec les contributions de Fabienne Le Bars, conservateur, BnF, Réserve des livres rares :
les reliures du xvie siècle inspirées des estampes publiées par Cock ; et de Marie-Claire
Waille, conservateur, Bibliothèque d’Étude et de Conservation de Besançon : l’album de
grotesques provenant de la collection du cardinal de Granvelle institut néerlandais, dans
les salles de l’exposition
16.00 Ilja M. Veldman, professeur émérite
Les estampes d’après Pieter Bruegel l’ancien et Maarten van Heemskerck (devant les
oevres)
Jusqu’à 17.00 Visite de l’exposition en présence des intervenants
200
NOMINATIES EN PRIJZE N
CUTTING EDGE AWARDS 2014
NOMINATIE VOOR HET BEST VORMGEGEVEN BOEK
De Best Vormgegeven Boeken 2014
“De Best Vormgegeven Boeken 2014”, Cutting Edge,
http://www.cuttingedge.be/specials/de-best-vormgegeven-boeken-2014 (s.d.).
201
De Best Vormgegeven Boeken volgens Marc Reynebeau
“De Best Vormgegeven Boeken volgens Marc Reynebeau”, YouTube (cuttingedgebe),
https://www.youtube.com/watch?v=so7mkftIuVc (4 december 2013).
202
FERNAND BAUDIN PRIJS 2013
LAUREAAT 2013
Hieronymus Cock – La gravure à la Renaissance
“Hieronymus Cock – La gravure à la Renaissance”, Prix Fernand Baudin Prijs,
http://www.prixfernandbaudinprijs.be/Public/Book.php?ID=5999
203
Lauréats 2013
“Lauréats 2013”, Prix Fernand Baudin Prijs,
http://www.prixfernandbaudinprijs.be/Public/NewsList.php?ID=3509 (13 maart 2014)
Les résultats du jury Prix Fernand Baudin 2013
140 livres éligibles
32 livres pré-sélectionnés
11 livres lauréats
Le jury a eu lieu à l’INSAS, école nationale de cinéma et de théâtre à Bruxelles le 10 et 11 mars
2014. Le premier jour etait consacré à la consultation des livres, le second aux débats et aux votes.
Membres du jury
Mette Edvardsen (présidente), Michel Defourny, Sonia Dermience, Catherine Guiral, Sveinn
Jóhannsson, Benjamin Monti, Kristien Van den Brande, Rick Poynor.
11 livres primés
Dyslexia – chunking along a straight line – at the crossing turn left
Graphisme/conception: Salome Schmuki
Éditeur: Jan Van Eyck Academie
Imprimeur: New Goff
Éléments, structure horizontale - 01
Graphisme/conception: Alexis Jacob
Éditeur: Théophile’s Papers
Imprimeur: Nicolas Storck, Autobahn
Encounters
On three films by Manon de Boer
Graphisme/conception: Inge Ketelers, Manon de Boer
Éditeur: OEI editör, Index – The Swedish
Contemporary Art Foundation, Van Abbemuseum
Imprimeur: Sintjoris
French Theory and American Art
Graphisme/conception: Coline Sunier & Charles Mazé
Éditeur: (SIC)
Imprimeur: Cassochrome
Hieronymus Cock
La gravure à la Renaissance
Graphisme/conception: Gert Dooreman
Éditeur: Fonds Mercator
Imprimeur: Die Keure
L’Ombre de Chacun
Graphisme/conception: Yves Mestrallet, Mélanie Rutten
204
Éditeur: MeMo
Imprimeur: pbtisk
OHO and the KOREAN AVANT-GARDE ASSOCIATION Istvan Ist Huzjan Graphisme/conception:
Studio Luc Derycke, Istvan Ist Huzjan
Éditeur: MER. Paper Kunsthalle
Imprimeur: Cultura
Perro Muerto Sleeping Dog
Graphisme/conception: Alexis Jacob
Éditeur: Théophile’s Papers
Imprimeur: Nicolas Storck, Autobahn
Poisoned by men in need of some love
Graphisme/conception: Till Gathmann
Éditeur: Wiels, Motto Books
Imprimeur: Medialis
SWIM
Graphisme/conception: Erwan Maheo, Ousseynou Salla, Camille Potte
Éditeur: Herman Byrd, Caroline Mierop
Imprimeur: AJM
Untitled (September Magazine) Paul Elliman, 2013
Graphisme/conception: Julie Peeters, Paul Elliman
Éditeur: Roma Publications, Vanity Press
Imprimeur: Sintjoris
205
Presentatie van de gelauwerde boeken op de prijsuitreiking (5 juni,
Brussel, Point Culture)
“Montage!”, Facebook (Prix Fernand Baudin Prijs),
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=796534950365311&set=a.204074299611
382.51255.157148707637275&type=1&theater (4 juni 2014)
206
IN BEELD
VOORBEREIDING EN OPBOUW TENTOONSTELLING MUSEUM M LEUVEN
207
208
209
210
211
OPENING TENTOONSTELLING MUSEUM M LEUVEN
13 maart 2013
212
213
214
215
OPENING TENTOONSTELLING INSTITUT NÉERLANDAIS, PARIJS
17 september 2013
216
217
218
219
COLOFON
HET ONDERZOEKSPROJECT
W e t e n s c h a p p e l i j k e
l e i d i n g
Joris Van Grieken, KBR
Ger Luijten, Fondation Custodia
Jan Van der Stock, Illuminare – KU
Leuven
Dominique Allart, Université Liège
Godelieve Denhaene, KBR
Manfred Sellink, Stedelijke Musea Brugge
R e a l i s a t i e p u b l i c a t i e
Jan Van der Stock, redactie
Joris Van Grieken, redactie
Ger Luijten, redactie
Annelies Vogels, Joris Van Grieken,
Hannelore Duflou, Ann Mestdag,
coördinatie
Claude Fagne, eindredactie
Catherine Warnant, Dominique
Bauthier, Pascal Tasiaux, Anne-Laure
Vignaux, Franse vertaling
Alison Mouthaan, Imogen Forster,
Michael Lomax, Paul Arblaster, Ted
Alkins, Engelse vertaling
Clara Drummond, Daan van Heesch, Inge
Heeren, Jeroen Luyckx, Evelien Cockx,
Robrecht Janssen, redactionele
assistentie
220
DE TENTOONSTELLING
M Leuven
14.03.2013 > 9.06.2013
O r g a n i s a t i e
Wouter Bracke, KBR
Peter Carpreau, M – Museum Leuven
Luc Delrue, M – Museum Leuven
Sara Lammens, KBR
Patrick Lefèvre, KBR
Isabel Lowyck, M – Museum Leuven
Ger Luijten, Fondation Custodia
Goedele Pulinx, M – Museum Leuven
Jan Van der Stock, Illuminare – KU
Leuven
Joris Van Grieken, KBR
Annelies Vogels, Illuminare – KU Leuven
R e a l i s a t i e
Tom Van Camp, realisatie
Gérard De Smaele, Muriel Sacré,
conservatie-restauratie, montage en
omkadering
Jean-Philippe Colombie, Nancy
Demartin, Benoît Pigeon, Stéphane
Bazzo, fotografie en scans
Benoît Labarre, registratie
C o m m u n i c a t i e
Annik Altruy, M – Museum Leuven
Daneel Bogaerts, Grafische vormgeving
Maria Das Pereira, KBR
Annelies Evens, M – Museum Leuven
Sara Lammens, KBR
Isabel Lowyck, M – Museum Leuven
Davina Luyten, KBR
Karen Vandenbeck, M – Museum Leuven
P u b l i e k s w e r k i n g
Anne Liefsoens, M – Museum Leuven
Martijn Loix, M – Museum Leuven
Isabel Lowyck, M – Museum Leuven
Justin Waerts, M – Museum Leuven
W e b s i t e
221
HET MEDIABOEK
Evelien Cockx, Illuminare – KU Leuven
Robrecht Janssen, Illuminare – KU Leuven
Daan van Heesch, Illuminare – KU Leuven
Annelies Vogels, Illuminare – KU Leuven
DE PARTNERS
Illuminare – Studiecentrum voor Middeleeuwse Kunst (KU Leuven)
Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel
M - Museum Leuven
Fondation Custodia – Collection Frits Lugt, Parijs
DANKZIJ
Stad Leuven
KU Leuven
