Hier brandt de lamp - leerkrachtenhandleiding

EducatiEf pakkEt ElEktricitEit - 3E graad basisondErwijs

Hier brandt doe-traject om elektriciteit aantrekkelijk te brengen tijdens het vak wereldoriëntatie

de lamp!

Inhoud:1. Inleiding

2. Opzet van het pakket

3. Gebruik van het pakket

4. De opdrachten

5. Stroom-Opwaarts heeft voor u nog meer educatief materiaal

1Inleiding:

Elektriciteit is overal ... ook in het vak Wereldoriëntatie

Elektriciteit is één van de belangrijkste technologische ontwikkelingen van

de samenleving. Een wereld zonder elektriciteit is al lang ondenkbaar

geworden. Toch blijft elektriciteit vaak een abstract begrip. Heel wat jongeren

kunnen er zich nauwelijks iets bij voorstellen. Het is echter belangrijk dat

kinderen al snel de essentie van elektriciteit leren kennen. Waarom? Omdat

ze er een leven lang mee geconfronteerd worden en omdat kennis van de

basisprincipes onmisbaar wordt in hun verdere ontwikkeling.

Elektriciteit is bovendien boeiend en fascinerend. Toch vertaalt zich dit niet

altijd naar aantrekkelijk lesmateriaal. Daarom heeft de elektrotechnische

sector nu ook een aanbod ontwikkeld, dat wel de mogelijkheid geeft om

spannende lessen over elektriciteit te geven.

3Educatief pakket elektriciteit - 3e graad basisonderwijs

Hier brandt de lamp! maakt deel uit van Stroom-Opwaarts, de campagne

die jongeren warm wil maken voor elektrotechnische opleidingen en beroepen. Er

zijn initiatieven voor jongeren en hun ouders, en voor scholen, opleidingscentra

en werkgevers. Stroom-Opwaarts is een realisatie van Vormelek en zijn sociale

partners.

> www.stroomopwaarts.be

4 Educatief pakket elektriciteit - 3e graad basisonderwijs

5Educatief pakket elektriciteit - 3e graad basisonderwijs

Opzet van het pakket:

2.1. Doelstelling:

Met het pakket kunt u uw leerlingen op een aantrekkelijke en educatief verantwoorde

manier laten kennismaken met eenvoudige principes en toepassingen van elektrici-

teit. Het pakket kan perfect worden geïntegreerd in de lessen wereldoriëntatie van

de 3e graad.

Dit pakket heeft niet de ambitie om de bestaande leerboeken te vervangen, noch

om volledig te zijn en in te gaan op alle onderwerpen die de eindtermen over

elektriciteit aanstippen. Het is wel een handig instrument om aanvullend of onder-

steunend bij de verschillende lesonderwerpen te gebruiken.

2.2. Pedagogisch verantwoorde benadering:

Hier brandt de lamp! draait geheel rond elektriciteit (basisbegrippen, beroepen,

proefjes, tekeningen enzovoorts). Het is op de eindtermen van het vak Wereld-

oriëntatie afgestemd, zodat het in de 3e graad basisonderwijs een plaats binnen

het bestaande lessenpakket kan krijgen.

Met dit pakket kunt u een deel van de eindtermen wereldoriëntatie concreet reali-

seren. De eindtermen die aan bod komen, worden hieronder vermeld.

Dit pakket integreert de volgende eindtermen.

1. Leergebied Wereldoriëntatie – Techniek

Kerncomponenten van techniek

De leerlingen kunnen2.2 specifieke functies van onderdelen bij eenvoudige technische systemen on-

derzoeken door middel van hanteren, monteren of demonteren;2.3 onderzoeken hoe het komt dat een zelf gebruikt technisch systeem niet of

slecht functioneert;2.6 illustreren hoe technische systemen onder meer gebaseerd zijn op kennis

over eigenschappen van materialen of over natuurlijke verschijnselen;2.7 in concrete ervaringen stappen van het technisch proces herkennen (het pro-

bleem stellen, oplossingen ontwikkelen, maken, in gebruik nemen, evalue-ren);

2


2.8 technische systemen, het technisch pro-ces, hulpmiddelen en keuzen herkennen binnen verschillende toepassingsgebie-den van techniek.

Techniek als menselijke activiteit

De leerlingen kunnen2.9 een probleem, ontstaan vanuit een be-

hoefte, technisch oplossen door ver-schillende stappen van het technisch proces te doorlopen;

2.10 bepalen aan welke vereisten het tech-nisch systeem dat ze willen gebruiken of realiseren, moet voldoen;

2.11 ideeën genereren voor een ontwerp van een technisch systeem;

2.12 keuzen maken bij het gebruiken of re-aliseren van een technisch systeem, rekening houdend met de behoefte, met de vereisten en met de beschikbare hulpmiddelen;

2.13 een eenvoudige werktekening of hand-leiding stap voor stap uitvoeren;

2.14 werkwijzen en technische systemen ver-gelijken en over beide een oordeel for-muleren aan de hand van criteria;

2.15 technische systemen in verschillende toepassingsgebieden van techniek ge-bruiken en/of realiseren.

De leerlingen zijn bereid2.16 hygiënisch, nauwkeurig, veilig en zorg-

zaam te werken.

Techniek en samenleving

De leerlingen kunnen2.17 illustreren dat techniek en samenleving

elkaar beïnvloeden;2.18 aan de hand van voorbeelden uit ver-

schillende toepassingsgebieden van techniek illustreren dat technische systemen nuttig, gevaarlijk en/of scha-delijk kunnen zijn voor henzelf, voor anderen of voor natuur en milieu.

Leergebiedoverschrijdend – Leren leren

1. De leerlingen kunnen losse gegevens verwerven en gebruiken door ze beteke-nis te geven en te memoriseren.

3. De leerlingen kunnen op systematische wijze samenhangende informatie (ook andere dan teksten) verwerven en ge-bruiken.

4. De leerlingen kunnen eenvoudige pro-blemen op systematische en inzichtelijke wijze oplossen.

6. Houdingen en overtuigingen De leerlingen kunnen op hun niveau le-

ren met:• nauwkeurigheid• efficiëntie• wiltotzelfstandigheid• voldoendezelfvertrouwen• houdingvanopenheid• kritischezin

Leergebiedoverschrijdend – Sociale vaardigheden

1 Sociale vaardigheden – domein relatiewijzen

1.2 De leerlingen kunnen in omgang met an-deren respect en waardering opbrengen.

1.3 De leerlingen kunnen zorg opbrengen voor iets of iemand anders.

1.4 De leerlingen kunnen hulp vragen en zich laten helpen.

1.5 De leerlingen kunnen bij groepstaken leiding geven en onder leiding van een medeleerling meewerken.

1.7 De leerlingen kunnen zich weerbaar op-stellen naar leeftijdgenoten en volwasse-nen toe door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn.

1.8 De leerlingen kunnen zich discreet opstellen.

1.9 De leerlingen kunnen ongelijk of onmacht toegeven, kritiek beluisteren en eruit leren.

3 Sociale vaardigheden - domein samenwerking

3. De leerlingen kunnen samenwerken met anderen, zonder onderscheid van sociale achtergrond, geslacht of etnische origine.

Educatief pakket elektriciteit - 3e graad basisonderwijs 7

+ Kennismaken staat voorop -

Het pakket wil vooral leerlingen laten kennisma-

ken met de eenvoudige principes van elektrici-

teit. Het is niet de bedoeling leerlingen in te wij-

den in de complexe geheimen van elektriciteit.

Dit pakket bevat dan ook geen theoretische

toelichtingen.

Het is uiteraard mogelijk dat u verkiest om op

basis van uw handboek bepaalde elektrische

aspecten diepgaander of anders te benaderen.

Uw leshandboek is daarvoor het geschikte

naslagwerk.

De kans bestaat dat leerlingen met bijkomende

vragen over elektriciteit en wetenschap komen.

Het is niet omdat dit pakket daar niet over uit-

weidt, dat u daar niet (uitvoerig) kunt op ingaan.

Het is ook mogelijk dat door uitbreiding van de

opdrachten vragen ontstaan waarop u in dit

pakket geen (onmiddellijk) antwoord vindt. Ga

deze vragen niet uit de weg. Uw basishandboek

Wereldoriëntatie, een encyclopedie of een leer-

kracht met technische bagage kan u zeker

verder helpen.


Gebruik van het pakket:

3.1. Doe-traject in drie delen:

Met Hier brandt de lamp! kunt u in drie lestijden (al dan niet aansluitend) de

jongeren met elektrische begrippen en toepassingen laten kennismaken.

Het traject is in drie evenwichtige delen opgebouwd. In het eerste deel maken de

kinderen kennis met de alomtegenwoordigheid van elektriciteit in hun dagelijkse

leefomgeving en activiteiten. In het tweede deel ontdekken ze door middel van ob-

serveren, experimenteren, ordenen, tekenen en redeneren enkele basisprincipes

van elektriciteit. In het derde en laatste deel passen ze de opgedane kennis op een

alledaags elektrisch toestel toe.

Voor elk van de verschillende onderdelen zijn opdrachtfiches uitgewerkt, die aan

de leerlingen uitgedeeld kunnen worden.

U kunt ze downloaden via www.stroomopwaarts.be > voor scholen > basis-

onderwijs.

Alle antwoorden bij de fiches kunt u daar eveneens downloaden.

3


We gaan dieper in op de drie onderdelen:

Deel 1: Meteen wakker!

De leerlingen krijgen de opdracht om nauwkeurig alle toestellen, apparaten en

transportmiddelen te inventariseren, die ze gebruikt hebben vanaf het ogenblik dat

ze zijn wakker geworden tot het moment dat ze in het klaslokaal hebben plaats-

genomen. Deze inventarisatie kan als huistaak worden meegegeven. Maar u

kunt ze ook in de klas laten uitvoeren. Een variant om de opdracht op school toe

te passen, is eveneens opgenomen.

De leerlingen stellen via de inventaris vast dat de veelheid aan elektrische toestel-

len in hun onmiddellijke omgeving immens is en dat elektriciteit werkelijk overal is.

Ze worden ertoe aangezet om over alternatieven na te denken, voor het geval dat

elektriciteit en de daarvan afhankelijke toestellen niet langer voorhanden zouden

zijn. De denkoefening levert wellicht inventieve, maar soms ook weinig praktische

of nauwelijks realiseerbare oplossingen op.

Vervolgens mag elke leerling één favoriet toestel naar voren schuiven, dat hij/zij

aan een grondig onderzoek wil onderwerpen. Waar mogelijk brengen ze het

toestel mee. Kan dat niet, dan geeft u ze de opdracht om enkele duidelijke

afbeeldingen mee te brengen. U kunt hun keuze sturen op basis van een vooraf

opgemaakt favorietenlijstje. Dan komen in de klas zoveel mogelijk verschillende

toestellen aan bod.

De leerlingen mogen het toestel wel pas onderzoeken als ze de basisprincipes

onder de knie hebben. Die leren ze in deel 2 (Word elektrisch inspecteur).

Deel 2: Word elektrisch inspecteur!

De leerlingen krijgen vier pakketjes met opdrachten. Telkens als ze een

opdracht tot een goed einde brengen, beloont u ze met een plusje op het

scoreblad (achteraan op de opdrachtenfiches). Als de leerlingen voor

voldoende opdrachten een ‘+’-teken behalen, ontvangen ze het diploma

van ‘elektrisch inspecteur’.

De opdrachten behandelen de verschillende facetten van elektriciteit:

Opdrachtenpakket 1: twee opdrachten tonen de leerlingen hoe elektriciteit

opgewekt wordt, en maken het basisprincipe en het belang van beweging hierbij

duidelijk. Of het nu gaat om water, wind, klassieke brandstoffen of kernenergie,

deze energiebronnen worden allemaal aangewend om een mechanische bewe-

ging op gang te brengen. Die beweging wordt via een generator in elektriciteit

omgezet. Die relatie tussen beweging en elektriciteit wordt in de twee opdrachten

aangetoond. Het gaat om:

• een observatie- en herkenningsopdracht;

• een experiment (statische elektriciteit)

• hierbij hebt u per groepje leerlingen de volgende materialen nodig: plastic

meetlat of buis, een ballon, een wollen of katoenen doek en een blad papier

of een vel aluminiumfolie

Opdrachtenpakket 2: via een opdracht en een zoekkaart maken de leerlingen

kennis met symbolen en pictogrammen die in de elektriciteitssector gebruikt

worden. Het gaat daarbij zowel om een waarschuwingsteken als om de basissym-

bolen uit elektrische schema’s. De opdracht is vooral gericht op het herkennen en

onthouden van de symbolen. U kunt de opdracht uitbreiden door meer symbolen

op te nemen. De symbolenkaart maakt het eveneens mogelijk om stil te staan bij

de basisbegrippen van stroombron, geleider, weerstand en stroomkring.

Opdrachtenpakket 3: het behandelt achtereenvolgens het feit dat stroom in

een gesloten kring loopt (vandaar: stroomkring), dat een schakelaar de stroom

kan onderbreken en dat een batterij ook elektriciteit kan leveren. Alle opdrachten

bevatten experimentele onderdelen. Ook het tekenen van een stroomkring maakt

deel uit van de opdracht.

10

• de opdracht over de stroomkring: hierbij hebt u per groepje leerlingen de

volgende materialen nodig: twee elektriciteitsdraadjes (indien mogelijk zijn de

uiteinden verbonden met klemmen), lampje (3 - 4,5 V), lamphoudertje, batterij

(4,5 V), schroevendraaier.

• de opdracht met de schakelaar: hierbij hebt u per groepje leerlingen de volgende

materialen nodig: een elektriciteitsdraad (1 m), lampje (3 - 4,5 V), lamphouder-

tje, een houten wasknijper, twee duimspijkers zonder beschermhoesje, kniptang,

draadstriptang, batterij (4,5 V), schroevendraaier.

Opdrachtenpakket 4: leerlingen maken kennis met beroepen uit de elektriciteitssec-

tor. Tegelijk komen ze meer te weten over de gereedschappen die in de elektrotechni-

sche beroepen gebruikt worden.

De beroepenfilmpjes waarnaar verwezen wordt, staan op de website:

http://elektroclub.stroomopwaarts.be/de-beroepen.

De gereedschappen zijn terug te vinden op

http://elektroclub.stroomopwaarts.be/de-gereedschapskist.

Als alle opdrachten zijn uitgevoerd, kunt u de diploma’s uitreiken. U vindt

bij de opdrachtfiches een modeldocument, dat u voor alle leerlingen kunt

invullen.

Wie het diploma behaalt, mag het derde en laatste deel van de opdracht uitvoeren.


Deel 3: Het onderzoek!

In dit laatste deel mogen de leerlingen hun favoriete toestel aan een grondig on-

derzoek onderwerpen.

Via het onderzoek passen ze de geleerde begrippen en principes toe. Ze gaan na

welke elektrische omzettingsprocessen (opwekking van warmte, verhitting leidt tot

verlichting, opwekking van beweging, geluid, ...) in het toestel plaatsvinden, welke

stroombron gebruikt wordt, waar de schakelaars voor nodig zijn, enzovoorts.

Op basis van een schets en een certificaat resumeren de leerlingen hun vaststellin-

gen. Als erkend elektrisch inspecteur mogen ze het certificaat van het toestel zelf

afleveren en handtekenen. Met het afleveren van het certificaat wordt de opdracht

beëindigd. U vindt een modelcertificaat bij de opdrachtfiches. U kunt dit certificaat

door de leerlingen laten invullen of ervoor kiezen om de leerlingen zelf een certificaat

te laten maken. U kunt het certificaat downloaden via www.stroomopwaarts.be >

voor scholen > basisonderwijs.



3.2. Didactische werkvormen:

Klasorganisatie:

Het belangrijkste is om de leerlingen zelf aan het werk te zetten. Een goede

organisatie van de klas is daarom onontbeerlijk. Vooral voor deel 2 is dit

noodzakelijk. Afhankelijk van de beschikbare tijd, de materialen en het aan-

tal leerlingen kunt u gericht keuzes maken.

• Gezamenlijk experimenteren: verdeel de klas in groepjes van 2 à 4

leerlingen. Onder uw begeleiding gaan alle groepjes terzelfder tijd aan

de slag met dezelfde proef. U bepaalt het tempo van afwerking.

• Het doorschuifsysteem: verdeel de klas in groepjes van 2 à 4 leer-

lingen. Na het uitvoeren van de proef of na een vaste tijdsspanne

schuiven de leerlingen naar een volgende proef door. Alle leerlingen

gaan dus terzelfder tijd aan de slag, zij het telkens met een ander

opdrachtenpakket. De leerlingen van een groepje helpen elkaar bij het

uitvoeren van de proef en overleggen over het resultaat of over een

mogelijke verklaring. Zij vullen daarbij allemaal de opdrachtfiches in.

Kiest u bij deel 1 voor een inventarisatie thuis, laat dan elke leerling de op-

dracht als voorbereiding uitvoeren. Doet u de oefening in de klas, dan kunt

u de leerlingen in kleine groepjes laten werken.

Bij deel 3 kunt u de groepsindeling behouden of elke leerling individueel de

opdracht laten uitvoeren. Bij de laatste aanpak worden de leerlingen meer

betrokken, omdat het eigen favoriete toestel kan worden onderzocht.

Nabespreking:

Na de verschillende delen kunt u een nabespreking inlassen, zodat alle

bevindingen op een systematische manier voor de hele klas geordend en

samengevat worden. Hou de bespreking onmiddellijk na elk onderdeel. Bij

deel 2 kan de bespreking samenvallen met de uitreiking van de diploma’s.

Bij deel 3 is het interessant om de bespreking te koppelen aan de opmaak

van het certificaat. De proefjes kunnen nog eens worden overlopen en

samengevat.

Uitbreidingsmogelijkheden:

Dit pakket geeft een basistraject aan. U kiest zelf hoe u het inzet om uw

leerplandoelstellingen te bereiken. U kunt op eigen initiatief elementen toe-

voegen.

Bij deel 1 kunt u bijkomende zoekopdrachten inlassen, die u aan een dis-

cussieronde over het veelvuldig gebruik van elektrische toestellen kunt

koppelen. U kunt enkele deelthema’s afbakenen (bijvoorbeeld soorten toe-

stellen, comfort, milieu en verbruik). U kunt er ook voor opteren om de leer-

lingen over de inventarisatieopdracht een korte spreekbeurt te laten geven.

Deel 2 leent er zich uitstekend toe om enkele opzoekings- en vergelijkings-

opdrachten te doen. U kunt de leerlingen als huiswerk naar toestellen, sym-

bolen of werkingsprincipes laten speuren, die gelijkenissen vertonen met

die uit de opdracht.

Aansluitend op deel 3 kunt u met de leerlingen een uitstap naar een elek-

trowinkel maken en daar bij de veelheid aan toestellen en de werking van

enkele verbruikers blijven stilstaan. U kunt er een inventarisatieopdracht aan

koppelen, of ter plaatse de certificeringopdracht uitvoeren of herhalen. En

waarom geen interviewopdracht met een elektrohandelaar of een elektricien

uit de buurt? U stuurt de leerlingen onder uw begeleiding op pad met een

vragenlijstje dat u vooraf samen met hen hebt opgesteld.

De opdrachten

U vindt de drie delen van het educatief pakket als bijlage bij deze handleiding. Tevens vindt u ook de

bijhorende symbolenkaart, diploma ‘elektrisch inspecteur’ en het certificaat ‘goedgekeurd’.

Hebt u het pakket via de post besteld? Dan vindt u bij deze handleiding de verschillende opdracht-

fiches, evenals de bijbehorende symbolenkaart, het modeldocument voor het diploma Elektrisch in-

specteur, en het document met het certificaat.

Al deze bijlagen kunt u ook downloaden via www.stroomopwaarts.be > voor scholen > basis-

onderwijs.

Veel lesgenot!


4

Stroom-Opwaarts heeft voor u nog meer educatief materiaal

- De e-brief Stroomstoot

Stroomstoot bevat proefjes en klasoefeningen, en brengt nieuws over de Stroom-

Opwaartscampagne.

> Inschrijven (gratis!) via www.stroomopwaarts.be > voor scholen >

basisonderwijs.

- Het educatieve pakket ElektroGREENbox

Dit modulaire pakket kunt u inzetten voor uw projecten over duurzaamheid en

zuinig elektriciteitsverbruik. ElektroGREENbox bestaat uit vier hoofdstukken en

één afsluitende huistaak. Met opdrachtenfiches voor de leerlingen, volledige op-

lossingen en een leerkrachtenhandleiding.

> Gratis te bestellen via [email protected].

- Het doe-boek Elektrokick

Elektrofans tot 14 jaar kunnen alleen of met vrienden aan de slag met dit prik-

kelende doe-boek. Alle proefjes zijn veilig en kunnen gemakkelijk thuis worden

uitgevoerd. Elektrokick trakteert ook op toffe weetjes en is sprankelend vormge-

geven.

> U kunt voor uw klasbibliotheek 3 exemplaren bestellen (gratis) via

www.stroomopwaarts.be/elektrokickvoorleerkrachten.

Voor de technische knobbels in uw klas is er Elektroclub!

Jongeren tussen 10 en 14 die alles willen weten over elektriciteit, moeten

zeker lid worden van Elektroclub. Het clublokaal bevindt zich op internet.

Daar vinden de jongeren alle info over de opleiding en het beroep. Hun elek-

triciteitskennis kunnen ze bijspijkeren via toegankelijke wedstrijdjes, waarmee

mooie prijzen te winnen zijn.

Lid worden kost niks en levert bovendien één exemplaar van Elektrokick op.

> www.stroomopwaarts.be/elektroclub


5

Hier brandt de lamp! werd ontwikkeld in opdracht van Vormelek.

Meer info:vzw VORMELEK Marlylaan 151120 Brussel Tel. 02 476 16 76Fax 02 476 17 76e-mail: [email protected]

www.stroomopwaarts.be

Hier brandt de lamp - leerkrachtenhandleiding

Documents

Transcript of Hier brandt de lamp - leerkrachtenhandleiding