Nupie 't Olifantje

57

Hfdst 5: Bacteriële infecties van de huid 1. Inleiding 1.1. Normale huidflora

• Onschadelijke micro-organismen (gisten, bacteriën en mijten)

• Beschermen tg invasie dr pathogenen dr:

� bacteriële interferentie: onschadelijke residente flora treedt in competitie met

pathogene micro-organismen voor dezelfde bindingsplaats

� afsplitsen van vrije vetzuren van lipiden in sebum: bactericied voor pathogenen

bacteriën

(niet vanbuiten te kennen)

Nupie 't Olifantje

58

1.2. Residente flora en coagulase-positieve S. aureus

• Menselijke huid heeft een natuurlijke resistentie tegen coagulase positieve

stafylococcen

� Perineum: 20%

� Vestibulum nasi: 35%

� Huid: ziekenhuispersoneel, diabetici, atopische dermatitis, hemodialyse patiënten

� Screenen op MRSA (meer en meer ok probleem buiten zkh)

1.3. Oorzaken bacteriële infecties vd huid

• Door overgroei van residente flora

• Door S. aureus en/of S. pyogenes (pyococcen)

• Door andere micro-organismen (immuundeficiëntie, huiddefecten)

� Bv. Pseudomenas � denk aan onderliggende factor

2. Bacteriële infecties vd huid door overgroei van residente flora 2.1. Erythrasma

Liezen, oksels Transpiratie

Huidletsel (bij overgroei) Porphyrines � koraa l-rode fluorescenctie

• Rood bruine huidverkleuring � D/ ~ Woodlamp

• Fijne schilfering

Weinig schilferend

Rood bruine vlek

Licht typisch op

C. Minutissimum

Nupie 't Olifantje

59

2.2. Trichomycosis palmellina

• Keratine aangetast

Transpiratie

Okselharen Gebrekkige hygiëne

Huidletsels Porphyrines: verkleuring vd haren

• knobbelige verdikking haren (geel, oranje, rood, zwart)

• onaangename geuren � oplichten onder Woodlamp

Microscopisch: knobbelige verdikking

2.3. Pitted keratolysis

• Vroeger bij soldaten id oorlog

Voetzolen Transpiratie

Afsluitend schoeisel

Maceratie huid

Huidafwijkingen Bromhydrosis

• Punctiforme erosies "Hot feet" (brandend gevoel)

• Drukplaatsen (voorvoet, hiel)

Kleine putjes

Maceraties

C. Tenius

Corynebacterium spp

Streptomyces spp

Nupie 't Olifantje

60

2.4. Behandeling

• Uitlokkende factoren

� hygiëne

� hyperhidrosis

• Zeep

• Zure zeep bij voorkeur

• Lokale antiseptica (bv. isobetadine)

• Lokale AB (erythromycine, tetracyclines)

• Orale AB: erythrasma 1g erythromycine/1week

3. Bacteriële infecties vd huid door S. aureus en/of S. pyogenes

• Primaire huidinfectie (pyodermie)

� primair gen aantasting huidbarrière

• Secundaire huidinfectie

� reeds beschadiging huidbarrière (bv. atopisch eczeem)

� surinfectie

� impetiginisatie

� bv

• Huidafwijkingen bij systemische infecties

3.1. Primaire huidinfecties 3.1.1 Indeling naargelang lokalisatie

• Epiderm

� impetigo

• Huidaanhangsels

� folliculitis

� furunkel

� karbunkel

• Diepere huidlagen

� ecthyma

� acute cellulitis

� erysipelas

Nupie 't Olifantje

61

3.1.2 Epidermis: Impetigo

3.1.2.1 Streptogene impetigo ( kleinblarige impetigo)

• Verwekker

� S. pyogenes

� snelle bijbesmetting met S. aureus

• Klinisch beeld

� vooral in het gelaat (rond mond)

� klein blaasje � nattende erosie � honinggele korsten

� dr bijmening met bloed: krentenbaard

• Complicaties

� acute glomerulonefritis (M-proteïne 12, soms 2 of 9)

3.1.2.2 Stafylogene impetigo (grootblarige impetigo)

• Verwekker

� S. aureus (faaggroep II) � epidermolytisch toxine (exfoliatine)

� Aantasting Desmogleine 1 (aanhechting keratinocyten onderling � loslating �

grote blaren)

• Klinisch beeld

� Grote slappe blaren

� � (grote) erosies met flarden blaar

• Neonati

� Impetigo bullosa neonatorum: gn bacteriële interferentie

� Nonati: weinig commensalen, geen residente flora

Grote slappe blaren die evolueren nr erosies met

flarden vd blaren id rand

3.1.2.3 Behandeling

• Lokale antibiotica: beperkte uitbreiding

� fusidinezuur, Fucidin® (voorkeur)

� (mupirocine, Bactroban®) (niet routine, liefst reserveren voor MRSA-dragers)

• AB per os: uitgebreide impetigo

� flucloxacilline of clindamycine: small-spectrum activiteit tegen streptococcen en

staphylococcen

� cefalosporines, macroliden: bij resistentie

Nupie 't Olifantje

62

3.1.3 Huidaanhangsels

3.1.3.1 Stadia van stafylococcen infecties van de haarfollikels

a Folliculitis: ontsteking vd haarfollikel en naaste omgeving

• "Folliculitis et perifolliculitis"

• Primaire efflorescentie

� folliculair gebonden pustel met rode (wat geïndureerde)

omgeving

� haartje doorheen pustel ~ folliculair

• Mstl veroorzaakt door S. aureus

� Ostiofolliculitis: zeer oppervlakkige folliculitis (enkel epiderm)

• "Impetigo van Bockhardt"

• Peripilaire zuivere epidermale pustel

• Vooral bij kinderen

• Vooral op hoofd en extremiteiten

� Folliculitis profunda: diepere folliculitis

• Mstl id baardstreek

• “Sycosis (barbae) simplex”

Nupie 't Olifantje

63

� Pseudofolliculitis barbae

• Door ingroeiende baardharen vooral bij krullende haren of kroesharen

• R/ scheerinstructies: niet te vlak afscheren

Schuin uitgroeien van haartje � ontsteking

b Furunkel: acute necrotiserende diepe ontsteking vd haarfollikel (S. aureus coagulase

+)

• "Folliculitis et perifolliculitis abscedans et necroticans"

• Efflorescentie

� Harde nodus � fluctuerende nodus (abcedatie) met necrotische prop � litteken

• Lokalisatie

� Gelaat (neus en omgeving) (!cave trombose sinus cavernosis � AB po om dit te

vermijden)

� Scalp

� Nekstreek

� Oksels

� Perineum

• Kliniek

� Rode pijnlijke nodus met in het centrum een purulente blaar of necrotische prop

Necrotische prop is verwijderd

Geneest met verlittekening

� Furunculose

• Repetitief ontstaan van meerdere furunkels (S. aureus)

• Bevorderende factoren

� stafylokokken dragers (neus, perineum) (� ook bacteriële kweek bij familie-

leden)

� obesitas, frictie

� DM, anemie, bactericide deficiënties

Nupie 't Olifantje

64

c Karbunkel

• Dr coagulase + S. aureus

• Conglomeraat van furunkels

• Zeer pijnlijk

• Vooral mannen, voorkeursplaats: nekstreek

• Vaak algemene S/

• Hospitalisatie voor debrideren en IV AB

3.1.3.2 Preventie stafylococcen infecties van de haarfollikels

• Aanpassing scheer- en epilatiegewoonten

� met 1 mesje manueel scheren

� beter scheren dan epileren

• Frictie mijden

� obesitas

� strakzittende kledij

• Occlusieve crèmes en teerzalven mijden

• Pleisters mijden

3.1.3.3 Behandeling stafylococcen infecties van de haarfollikels

a Folliculitis

• Lokale antiseptica en antibiotica

� Lokale antiseptica (isobetadine) > AB

b Furunkel

• In principe lokale therapie: lokale antiseptica TENZIJ (AB komt niet tot bij

necrose)

� lokalisatie gelaatsdriehoek

� ernstige algemene symptomen, koorts, lymfangitis, lymfadenitis

� verminderde weerstand, DM

� hartklepaandoening/prothese

� AB systemisch: uitbreiding voorkomen

Nupie 't Olifantje

65

c Furunkelose

• Cfr furunkel (enkel AB indien nodig gezien predispositie tot resistentie)

• Kiemdragers S. aureus opzoeken: neusholte, perineum

� reductie neusflora: R/ fusidinezuur, Fucidin® (mupirocine, Bactroban®, enkel bij

MRSA)

• Wassen (douchen) met antiseptische zeep

� R/ povidonjood (Iso-betadine Dermique®)

d Karbunkel

• Hospitalisatie

• Incisie en drainage

• Systemische AB: R/ flucloxacilline (Floxapen®)

3.1.4 Diepere huidlagen

3.1.4.1 Ecthyma

a Bevorderende factoren

• Slechte hygiëne of voedingstoestand

• DM

b Verwekker

• S. pyogenes (groep A)

• S. aureus

c Klinisch

• Vooral onderbenen

• Diep uitgeponste ulcera met adherente crusta en rode hof

d R/

• Systemische AB (flucloxacilline) of volgens AB-gram en lokale antiseptica

3.1.4.2 Acute cellulitis

a Verwekker

• Streptococcen groep A

• Staphylococcen

• Andere bacteriën

Nupie 't Olifantje

66

b Klinisch

• Rond ulcus, kleine wonde, chirurgische wonde

� subcutane uitbreiding v bacteriële infectie ~ ingangspoort nodig

• Roodheid, zwelling, pijn (ernst afh vd oorzaak)

• Wisselende algemene S/

3.1.4.3 Erysipelas: oppervlakkige cellulitis vd huid door S. pyogenes (groep A)

a Kliniek

• Prodromen

� Koorts

� Rillingen

• Zich snel uitbreidende, scherp begrensde roodheid en zwelling vd huid

� Pijnlijk

� Warm aanvoelend

� Tongvormige uitlopers

• Zwelling regionale lymfeklieren (bv li voorvoet � lymfeklieren li lies)

• Ingangspoort

� Ulcus cruris

� Tinea pedis

� Insectenbeet

� …

• Zieke patiënt, heeft koorts, stijging CRP (= algemene S/)

Opmerking:

Acute cellulitis: pijn en algemene S/ mogelijk � Erysipelas: altijd pijn en algemene S/

Erysipelas Begonnen met wondje achter rechter oor

Ook al uitbreiding nr linker gelaatshelft

Nupie 't Olifantje

67

b Speciale verloopsvormen

• Door aspect

� E. vesiculosa (blaarvorming)

� E. bullosa (blaarvorming)

� E. flegmonosa (diepe uitbreiding)

���� necrotiserende fascieitis

• Door verloop

� Recidiverende erysipelas � secundair lymfoedeem (� erysipelas)

� Blijvende inganspoort

� Predisponerende factor: secundair lymfoedeem

� ingangspoort en secundair lymfoedeem R/

Bulleuze erysipelas

3.1.4.4 Behandeling: cellulitis/erypelas

• Lokaal

� aspect

� ingangspoort

• Systemisch: AB

� flucloxacilline (Floxapen®)

� bij peni-allergie: clindamycine (Dalacin C®)

� po of iv ~ ernst

� bij erysipelas iv

• Diabetici

� clindamycine (Dalacin C®) + ofloxacine (Tarivid®)

• Recidiverende erysipelas

� ingangspoort behandelen

� depot penicilline LA, benzathine-benzylpenicilline (Penidural®)

� compressietherapie

Nupie 't Olifantje

68

3.2. Huidafwijkingen bij systemische bacteriële infecties

3.2.1 Bacteriën via de bloedbaan naar de huid

• Subacute bacteriële endocarditis

� petechieën

• Pseudomonas sepsis

� ectyma-achtige afwijkingen

• Meningococcen infecties

� probleem thv dermale blv � petechieën � ulceraties en necrose

3.2.2 Toxinen via de bloedbaan naar de huid

• Toxische-shock-syndroom (TSS) (of tampon ziekte)

� thermostabiel TSST-1: toxine > S. aureus

• Staphylococcal Scalded Skin Syndrome (SSSS):

� epidermolytisch toxine > S. aureus (faaggroep II)

� (epidermolysine, toxine gericht tegen desmogleïne I)

� spectrum

- Bulleus impetigo: lokaal effect epidermolytisch toxine

- Staphylococcal Scalded Skin Syndroom (de ziekte van Ritter von Rittershain):

systemisch effect epidermolytisch toxine

* vooral bij pasgeborenen

(zie ook acuut cutaan vasculaire aandoeningen)

4. Bacteriële infecties vd huid door andere micro-organismen

• Immuundeficiëntie, huiddefecten

� Bv. Pseudomenas � denk aan onderliggende factor