De Brexit -1- laatste update: 01/04/2016

Op 23 juni 2016 kunnen de Britten voor of tegen een Brexit stemmen: ‘Britse exit’ uit de Europese Unie. Ze kiezen dan om lid te blijven van de EU, of om eruit te stappen. Het belooft een nek-aan-nekrace te worden. Waarom twijfelen de Britten zo aan de EU? En wat zijn de gevolgen hiervan? We zetten de relatie tussen het VK en de EU op een rijtje.

Het VK en de EU: een moeilijk huwelijk

De Brexit

“We zijn met Europa, maar geen deel van Europa.” zei Brits premier Churchill. Hij was voorstander van een Europese samenwerking, maar over alles samen beslissen ging te ver. Het VK was het gewoon om een belangrijke rol te spelen in de wereldpolitiek, maar in de EGKS zou er op meer gelijkwaardige basis samen-gewerkt moeten worden.

In 1951 sloegen 6 Europese landen de handen in elkaar en gingen samenwerken binnen de Europese Gemeenschap voor Kolen

en Staal: België, Nederland, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg en Italië. Het Verenigd Koninkrijk besliste om niet mee te doen.

Zij hadden een economische kijk op de Europese samenwerking. Daarom wilden ze hun goede handelsrelaties binnen het Brit-

se Gemenebest, een groep van 53 ex-kolonies, behouden. Daarnaast ging de sa-

menwerking binnen de EGKS te ver voor de Britten. De landen stonden immers

beslissingsmacht af aan een Europese instelling, die in plaats van de lidstaten zelf

beslissingen kon nemen. Dit principe van ‘supranationaliteit’ was een struikelblok

voor de Britten: ze wilden zelf kunnen beslissen over deze zaken. Ten slotte twij-

felden ze eraan of de samenwerking zou standhouden.

1. Brits lidmaatschap: een moeilijke start

“Als Engeland zich voldoende omgevormd zal hebben om deel uit te maken van de EG, zonder beperking, zonder voorbehoud dan zullen de Zes hun deur openen.” Het VK kon voor de Gaulle enkel lid worden als ze met alle aspecten van de samenwerking meededen, zonder uitzondering.

In 1961 vraagt het Verenigd Koninkrijk, tot ieders verrassing, lidmaatschap aan van de Europe-

se samenwerking. Zo wilden ze hun positie in de wereld te verstevigen en de economische

groei versterken. Het Britse wereldrijk brokkelde immers af, en de Britten wilden op de hoogte

blijven van de verdere Europese plannen.

Charles de Gaulle

Maar dat was buiten Charles de

Gaulle, de toenmalige Franse

president, gerekend. Hij zag de

Britten als schoothonden van de

Amerikanen. Omdat hij tegen een

té sterke inmenging van de VS in

Europa was, blokkeerde de Gaulle de Britse toetreding. Bovendien vertrouwde hij de

koerswijziging van de Britten niet en geloofde hij niet dat het VK nauw zou samenwerken.

2. Brits lidmaatschap: een moeilijke relatie

Eind jaren 60 verdween de Gaulle van het Franse politieke toneel. Daarmee lag de weg naar toetreding opnieuw open

voor het VK, dat toen een nieuwe poging ondernam om lid te worden.

De toetredingsonderhandelingen liepen echter niet van een leien dakje. Vooral de voor-

delige handelsrelaties met landen uit het Gemenebest en de bijdrage van de Britten aan

de EG waren voer voor discussie. Het VK wou de kostprijs van toetreding zo laag moge-

lijk. Uiteindelijk werd een compromis bereikt, dat voor de Britten maar moeilijk verteer-

baar was en bleef.

Dat betekende echter niet dat hun kijk op de Europese samenwerking veranderd was:

ze zagen de EG nog steeds als een louter economisch samenwerkingsverband. De

Britten traden dan ook toe omwille van de economische voor-

delen.

In 1973 werd het VK lid van de Europese Gemeenschappen,

nadat het Britse Lagerhuis akkoord ging met 301 stemmen

vóór en 284 tegen.

De Brexit

“De moeilijkste uitbreiding aller tijden van de EU was deze met het Verenigd Koninkrijk”, zei Etienne Davignon, voormalig EU-commissaris in 2004 n.a.v. de EU-uitbreiding naar Centraal– en Oost-Europa.

De nieuwe Britse regering, die in 1974 aan de macht kwam, wilde op-

nieuw onderhandelen over de voorwaarden van lidmaatschap. Daarom

organiseerde ze in 1975 een referendum over EG-lidmaatschap. Twee op

drie Britten stemde vóór lidmaatschap van de Europese samenwerking.

Daarmee was de discussie voorlopig gesloten, maar de financiële bijdrage

van het VK aan de EG bleef op de maag liggen van de Britse politici.

1. Het VK remt verdere EU integratie af

Het VK blijft de Europese samenwerking vooral als een economisch samenwerkingsverband zien. Telkens wanneer er nieuwe

stappen gezet worden in de Europese integratie, staan de Britten op de rem. Het idee om beslissingsmacht te verliezen aan

Europa blijft moeilijk voor het VK. Enkele voorbeelden.

De Brexit -2- laatste update: 01/04/2016

Geen sociaal beleid voor de EU

Met het Verdrag van Maastricht (1992) beslisten de EU-lidstaten om

naast economie, om ook op politiek vlak te gaan samenwerken, zoals

rond politie- en justitie, buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid.

Daarnaast wilden de lidstaten een sociaal beleid uitwerken, bv. rond

ouderschapsverlof, maar het VK hield dit tegen. Het sociaal beleid

werd uiteindelijk als een bijlage of protocol bij het verdrag gevoegd.

Zo konden lidstaten die toch wilden werken aan een Europees sociaal

beleid dat doen, maar zonder het VK. In 1997 ondertekenden de In Maastricht werd de EU als een Griekse tempel voor-gesteld met 3 pijlers: economie, binnenlandse zaken en buitenlandsbeleid. De 4de pijler, sociaal beleid, werd geschrapt.

Bij toetreding tot de EG was slechts 1 op 3

Britten vóór lidmaatschap.

De Brexit

De Brexit -3- laatste update: 01/04/2016

Het VK wil dat landen uit de EU kunnen stappen

Eind jaren 90, begin jaren 00 werkte de EU aan het hervormen van de instellingen, met de uitbreiding naar Oost-Europa in

het vooruitzicht. Tijdens die debatten ijverden de Britten ervoor om uit de EU te kunnen stappen. Deze ‘uitstapclausule’

werd opgenomen in het Verdrag van Lissabon in 2007. Sindsdien kunnen lidstaten, na overleg, uit de EU stappen.

Stemmen met unanimiteit over belastingen en sociaal beleid

Met het Verdrag van Lissabon wilde men de besluitvorming met vereenvoudigen, nu er zoveel landen uit Oost-Europa lid

geworden waren. Op dat moment werden nog veel zaken met unanimiteit beslist. Elke lidstaat moest dan akkoord gaan

met de beslissing, en één lidstaat kon zo alle beslissingen blokkeren. Sinds het Verdrag van Lissabon worden veel meer za-

ken met meerderheid beslist, zoals asielbeleid of politiesamenwerking. Maar voor belastingen en sociaal beleid stond het

VK op de rem. Voor deze domeinen heeft elk land nog vetorecht.

Met 6 lidstaten is het niet makkelijk om tot een compro-mis te komen, maar met 28 lidstaten is dat nog veel moeilijker. Daarom wilde de EU meer met meerderheid kunnen beslissen.

2. Het VK wil een Europa à la carte

Het VK staat dus vaak op de rem als het gaat over verdere EU integratie. Om te vermijden dat elke verdere samenwerking

daarop blokkeert, krijgt het VK soms een uitzondering of opt-out. Zij zijn dan niet verplicht om deel te nemen aan de samen-

werking, en zo kunnen de andere EU-lidstaten wel verder. We zetten de Britse opt-outs op een rijtje.

Geen euro

Het VK doet niet mee met de euro. De Britten betalen nog steeds met de Britse Pond.

Handvest van de Grondrechten van de EU

In dit Handvest staan de grondrechten van de EU, zoals het verbod op de doodstraf, het

recht op vrijheid en veiligheid of vrije meningsuiting. Het VK ondertekende het Handvest

niet.

Beperkte samenwerking rond binnenlandse zaken

Het VK doet niet mee aan de samenwerking rond asielbeleid. Voor de politie- en justitiesa-

menwerking heeft het VK een flexibele opt-out. Ze doen enkel mee met de onderdelen die

interessant zijn voor hen.

Behoud grenscontroles

Het VK is geen lid van het Schengengebied (blauwe en groene landen). Als je vanuit België

naar het VK reist, moet je je identiteitskaart tonen aan de grens. Het Schengengebied

De Brexit -4- laatste update: 01/04/2016

De Brexit

4. De Britse pers is grotendeels sceptisch over de Europese samenwerking

Bij toetreding van het VK was de Britse pers overwegend positief over de Europese samenwerking. Maar dat veranderde eind

jaren 80. Toen Brits premier Margaret Thatcher kritischer werd voor Europa, vooral na haar beroemde Brugge-toespraak in 1988,

werd de pers dat ook. Vooral de ‘regilitis’ van Europa en het afstaan van eigen beslissingsmacht wordt in de pers bekritiseerd. Dat

heeft volgens velen een invloed op de kijk van de Britten op de Europese Unie.

Margaret Thatcher maakte duidelijk tijdens een

speech voor het Europacollege in Brugge in 1988 dat

ze zich verzette tegen “een Europese superstaat die

voor een nieuwe dominantie vanuit Brussel zorgt”.

Kritiek op de EU

De Britse (tabloid) pers mag gerust ‘gekleurd’ genoemd worden. Van genuanceerde en correcte info is niet altijd sprake.

Regilitis: overdreven Europese regeltjes

In de Brits pers lees je vaak dat de EU zich met veel

onbenullige zaken bemoeit. Zo verspreidde de pers

het gerucht dat het woord ‘yoghurt’ verdween in ruil

voor ‘met hitte bewerkte gefermenteerde melk’.

Omdat vaak onjuistheden verspreid worden, startte

de EU met een website om foute info te weerleggen.

3. Het VK wil minder betalen aan de Europese samenwerking

Al bij de toetredingsonderhandelingen had het VK moeite met hun financiële bijdrage aan de Europese samenwerking. Het

Verenigd Koninkrijk was toen één van de armste landen van de negen, maar betaalde bijna twee keer zoveel als Duitsland en

bijna tien keer zoveel als Frankrijk.

De Britse premier Margret Thatcher had er in 1984 genoeg van en eiste

haar ‘money back’, omdat ze maar weinig centen terug krijgen via bijvoor-

beeld landbouwsubsidies. Ze kreeg haar zin: de Britten kregen een serieuze

korting op de bijdrage aan het Europese budget. Hierdoor betaalt het VK

minder dan landen met een even grote economie, zoals Frankrijk of Duits-

land. In 2013 bedroeg de Britse korting 4,3 miljard euro. Dit wordt vooral

door de minder welvarende landen in Oost-Europa in vraag gesteld, die de

rekening mee moeten betalen.

Het woord ‘euroscepticisme’ werd uitgevonden

door een journalist van de krant The Times in

1985. Toen betekende het vooral ‘tegen de Euro-

pese interne markt’, nu wordt het ruimer gebruikt

in de zin van ‘sceptisch tegenover de Europese

Unie.

De Brexit -5- laatste update: 01/04/2016

De Brexit

Waarom nu een referendum? De belofte van Cameron

In 2005 werd Cameron voorzitter van de Conservatieve Partij, de Tories. Hij won de

harten van de Britse conservatieven door zijn eurosceptische houding, zoals de be-

lofte om de grootste Europese politieke familie in het Europees Parlement, de Europe-

se Volkspartij, te verlaten, en een eigen fractie op te richten: de Europese Conserva-

tieven en Hervormers.

In 2010 won Cameron de verkiezingen en werd premier. Uit opiniepeilingen bleek

toen dat meer dan de helft van de Britten vóór een Brexit was. Dat vertaalde zich o.m. in het feit dat UKIP eind 2012 in de

peilingen de derde grootste partij van het VK werd. Cameron voelde dus de hete adem van de anti-Europese partijen. En-

kele maanden later hield hij zijn Brexit speech. Hij beloofde het lidmaatschap van de EU te heronderhandelen en het re-

sultaat voor te leggen in een referendum. Hij hield woord: er kwam een deal met de EU en er komt een referendum op 23

juni 2016, waarin de bevolking zich vóór of tegen een Brexit kan uitspreken.

De nieuwe optie om uit de EU te stappen

Het Verdrag van Lissabon van 2009 maakt het mogelijk om uit de EU te stappen. Als de meerderheid van de Britten uit de

EU wil, kunnen ze dit ook echt doen.

De deal van Cameron

In februari bereikte Cameron een deal met de EU staats- en regeringsleiders om de voorwaar-

den van Brits lidmaatschap te herzien. Alle Britse ’gevoeligheden’ werden daarbij op tafel ge-

legd.

Een politiek Europa: het VK hoeft niet mee te doen met verdere sterkere politieke samen-

werking.

Meer macht voor nationale parlementen: nationale parlementen kunnen Europese wetten

tegenhouden, als ze vinden dat het niet aan de EU is om die beslissingen te nemen.

De euro: eurolanden mogen geen beslissingen nemen die nadelig zijn voor niet-

eurolanden. Het VK mag ook geen beslissingen nemen die de eurozone schaadt.

Een noodremsysteem voor sociaal beleid: migranten uit andere EU-landen kunnen 4 jaar

uitgesloten worden van sociale voorzieningen, zoals een sociale woning of uitkering. Het VK

kan 7 jaar gebruik maken van deze noodrem.

Kinderbijslag: kinderbijslag voor kinderen die niet wonen in het EU-land waar de ouder

werkt, wordt aangepast.

De deal bevat ook een ‘zelfvernietigingsclausule’: bij een Brexit vervalt deze deal. Cameron en Tusk (Europese Raad)

discussiëren over de Britse eisen.

Eurosceptici willen dat het VK de EU

verlaat. Cameron vindt dat het VK in de

EU kan blijven als er aanpassingen ge-

beuren aan de samenwerking.

“We zullen veiliger, sterker en beter af zijn

binnen de EU.” David Cameron (2016)

Prof. Vos geeft zijn kijk op de Britse deal

De Brexit -6- laatste update: 01/04/2016

De Brexit

Wat als… de Britten uit de EU stappen? 1. Gevolgen voor het VK

Britse werkgevers vrezen dat

door een Brexit bijna 1 miljoen

Britse jobs verloren gaan.

Economische gevolgen

Bij een Brexit moet het VK niet meer bijdragen aan het EU-budget. De Britten droegen in

2014 bv. 11,34 miljard euro bij aan het EU-budget van 142 miljard euro. Daarvan kreeg

het 7 miljard terug in de vorm van o.m. subsidies.

Uit de EU stappen, betekent uit de Europese interne markt stappen. Zelfs Thatcher was

overtuigd van het belang van een ruimte zonder handelsbarrières tussen de lidstaten. De

EU is de grootste handelspartner van het VK. Het hoeft dus geen betoog dat een Brexit

negatieve gevolgen heeft voor de Britse economie. Verwacht wordt dat het VK dan een

nieuw handelsakkoord zou afsluiten met de EU dat niet sterk verschilt van de huidige situ-

atie. Maar de Britten zullen dan niet de beste onderhandelingspositie heb-

ben.

Het financiële hart van het VK, de ‘City of Londen’, kan schade oplopen. Het is niet ondenkbaar dat

de financiële centra Tokio en New York na een Brexit nog sterker worden, net als Parijs en Frankfurt,

ten koste van Londen. Veel banken dreigen immers om Londen te verlaten bij een Brexit.

Politieke gevolgen

Bij een Brexit kan het VK over alle beleidsthema’s zelf beslissen, zon-

der inmenging van de EU. Zo zijn ze verlost van het door de Britten

gehate ‘regilitis’ van de EU.

Maar dat betekent ook dat het land geen inspraak meer heeft in de

regels die de EU opstelt die ook bv. op Britse bedrijven van toepas-

sing zijn als zij met de EU willen handel drijven.

“Geen tweede kans voor de Britten” - Belgisch

premier Michel. Als de Britten ‘nee’ stemmen,

moeten ze binnen de 2 jaar de EU verlaten.

Gevolgen voor de nationale eenheid

In Noord-Ierland gaan stemmen op voor een afscheiding van het VK bij een Brexit. Reizen

en handelen tussen Noord-Ierland en Ierland wordt dan immers weer moeilijker. Misschien

sluiten de Noord-Ieren dan wel liever aan bij Ierland.

Schotland ziet een Brexit helemaal niet zitten. Bij een Brexit komt er een nieuw referen-

dum over onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk. In 2014 stemde 55% van de

Schotten tegen onafhankelijkheid, maar bij een Brexit zou het resultaat wel anders kunnen

zijn. Als Schotland zich afscheurt van het VK kan het zelf opnieuw lid worden van de EU.

De Brexit -7- laatste update: 01/04/2016

De Brexit

Politieke gevolgen

Zonder het VK verzwakt de rol van de EU in de wereldpolitiek. Frankrijk wordt dan

bv. de enige EU-lidstaat met een zetel in de VN-Veiligheidsraad of met nucleaire

wapens. Dat kan ook de verhoudingen tussen de EU-landen onderling veranderen,

bv. tussen Frankrijk en Duitsland.

Sommigen vrezen voor een domino-effect van landen die de EU verlaten, waar-

door de EU volledig of deels uit elkaar valt. Zo waarschuwde Tsjechië voor een

Tsjexit en wordt er in Nederland luidop gepraat over een Nexit.

De besluitvorming zal makkelijker verlopen zonder de Britten. In bijna 1 op 10 ge-

vallen ligt het land dwars bij beslissingen in de Ministerraad.

De 2,2 miljoen Britten die in een andere EU-lidstaat wonen en werken zullen

geen EU burger meer zijn en moeten dan op een andere manier een verblijfs-

vergunning proberen te verkrijgen. Hoewel een Brexit concrete gevolgen heeft

voor hen, mogen velen van hen niet stemmen in het referendum.

Omgekeerd moeten zo’n 3,3 miljoen EU-burgers die in het VK wonen en wer-

ken wellicht een nieuwe verblijfsvergunning aanvragen. Enkel Ieren, Maltezen

en Cyprioten, en inwoners van het Gemenebest, die in het VK wonen mogen

meestemmen.

2. Gevolgen voor de EU

Bron: De Standaard

Economische gevolgen

3. Gevolgen voor EU burgers

Heel wat bedrijven en banken die in het VK gevestigd zijn, dreigen nu

het land te verlaten als er een Brexit komt. Dan verliezen ze immers

makkelijke toegang tot de Europese markt. Nu worden 8 op de 10 wagens die geproduceerd worden in het VK geëxpor-

teerd, vooral naar de andere EU-lidstaten. Dat bedrijven zoals Nissan, Honda en Ford er investeerden heeft dus veel te

maken met EU-lidmaatschap van het land. Bij een Brexit zullen deze bedrijven zich wellicht vestigen in andere EU-

landen.

De Europese markt wordt kleiner. Bij een Brexit zou de EU zo'n 16 procent van

haar economie verliezen. Als er geen nieuw handelsakkoord komt tussen de EU

-lidstaten en het VK, dan zouden 2 miljoen jobs verloren kunnen gaan in de EU,

waarvan zo’n 190.000 in België.

De Brexit -8- laatste update: 01/04/2016

De Brexit

Wat als… de Britten in de EU blijven? 1. Gevolgen voor het VK

De deal van Cameron treedt in werking

Als de Britten beslissen om in de EU te blijven treedt de deal die Cameron onderhandelde in februari 2016 in werking. De

deal geeft het Verenigd Koninkrijk betere voorwaarden voor lidmaatschap, volgens de Britse premier.

De positie van het VK binnen de EU verzwakt

Voor de EU komt het debat over een mogelijke Brexit erg ongelegen. De EU

staat immers voor enorme uitdagingen die een Europese aanpak vragen, zoals

de vluchtelingencrisis in Europa en de eurocrisis. De deal van Cameron toonde

al aan dat de staats- en regeringsleiders niet bereid waren tot grote toegiften

aan de Britten. Een stem vóór de EU geeft de Britten meteen een zwakkere

positie aan de EU onderhandelingstafel.

2. Gevolgen voor de EU

Volgens de eurosceptische UK Independen-

ce Party (UKIP) moet het VK uit de EU stap-

pen zodat het zelf zijn beleid kan bepalen. .

De deal van Cameron treedt in werking

Als de Britten tegen een Brexit stemmen, treedt de deal van Cameron in werking. Dat heeft ook gevolgen voor de EU en de

lidstaten. Zo zou de open grens tussen Noord-Ierland een Ierland dicht gaan, wat een grote impact kan hebben op de Ierse

economie.

Wie is voor/tegen een Brexit?

“Een Brexit heeft ernstigere economische gevolgen voor Ierland dan voor het Ver-

enigd Koninkrijk”, Enda Kenny, minister-president van Ierland (2016).

De invloed van de Britse eurosceptici blijft

Wat het resultaat van het referendum ook is, de groep eurosceptici in het VK zal

groot blijven. Ze zullen bovendien blijven proberen om verdere Europese samen-

werking te blokkeren. Dat kan via het Europees Parlement, waar UKIP de groot-

ste Britse partij is. Maar ook in de Ministerraad zullen de Britten op de rem blijven

staan, om hun eurosceptische achterban tevreden te houden.

Tegen de Brexit

De Britse premier David Cameron en 16 ministers van zijn

regering.

Omwille van de interne verdeeldheid blijft de Conserva-

tieve Partij van Cameron neutraal in de campagne. De

meeste andere partijen, zoals de Labour Partij, SNP, Plaid

Cymru en de Lib Dems zijn tegen de Brexit.

Vóór de Brexit

The UK Independence Party die de verkiezingen voor het

Europees Parlement in 2014 won met een pro-Brexit cam-

pagne. Ook de Democratische Unionistische Partij (DUP) is

vóór een Brexit.

De helft van de partij van Cameron, de Conservatieven, is

vóór een Brexit, waarvan 5 ministers in de regering Cameron.

Nee, beter niet

Lees de discussie tussen David Cameron en de EU over een nieuwe deal over Brits lidmaatschap op Europa Nu.

Volg het laatste nieuws op over de Brexit via de Brexitpagina van deredactie.be.

Hierover wil ik meer weten

De Brexit -9- laatste update: 01/04/2016

Tegen de Brexit

Ierland, omwille van de economische gevolgen, maar ook

Schotland en Noord-Ierland.

EU burgers die in het VK wonen en werken.

Banken, ratingbureaus zoals Moody’s en Fitch, maar ook

bouwbedrijven die nu een beroep doen op o.m. Poolse,

Portugese of Roemeense bouwvakkers. Ook de top van de

Britse bedrijfswereld, zoals Airbus UK, Ryanair, en Siemens.

Vóór de Brexit

Boris Johnsson, de geliefde

Londense burgemeester.

De Brexit

De pro-Europa campagne: Britain Stronger in Europe. De pro-Brexit campagnes: Vote Leave, Leave.EU en Grass-

roots out.

En wat denkt de publieke opinie in het VK ervan? Die is verdeeld. Begin april 2016 lag het ‘Remain’ kamp licht voor op het

‘Leave’ kamp. De uitslag belooft dus spannend te worden.

Op 23 juni 2016 beantwoorden de Britten dé

vraag: “Should the United Kingdom remain a

member of the European Union or leave the

European Union?“. Antwoorden kan met:

⃝ Remain a member of the European Union

⃝ Leave the European Union