Het Pesthuiscomplex en omliggende bebouwing in beeld - Kamper … · 2017-07-13 · 89 Het...

89

Het Pesthuiscomplex en omliggende

bebouwing in beeld

door Ernst Hupkes

Met het vertrek van het Stadsarchief van Kampen, in de zomer van 2016, ver-loor het gebouwencomplex op de hoek van de Vloeddijk en de Molenstraat haar laatste gebruiker. Tijd dus om kort terug te blikken op bijna vijfhon-derd jaar geschiedenis op deze locatie.Door de stadsuitbreiding van de 15de eeuw kwam een stuk grond dat ook wel De Belt, De Nijen Belt, of Calvariënbelt werd genoemd binnen de stads-muren te liggen. In 1538 liet de Kamper Burgemeester Eilardt Cromme zijn oog daarop vallen voor het stichten van een Pestilencie Huis, enkel bedoeld voor het verplegen van slachtoffers van de pest.Met het uitblijven van uitbraken van de pest vanaf de 17de eeuw, waren de functies van het Stadsieckhuys (gesitueerd waar nu de Stadsgehoorzaal staat) en het Pesthuis zodanig overlappend dat in 1793 werd besloten beide instellingen samen te voegen op de locatie aan de Vloeddijk. Een grote ver-bouwing volgde waarbij onder meer de voor- en achtergevels werden vervan-gen en de daken op gelijke hoogte werden gebracht. In 1835 werd een extra ziekenzaal gebouwd (A). In 1871 kwam op de hoek met de huidige Molen-straat een nieuw en groter gebouw (E) te staan dat in 1875 met het hoofdge-bouw werd verbonden (D). De Molenstraat ontving in 1890 haar naam.Na de nieuwbouw van het stadsziekenhuis in het Engelenbergplantsoen in 1916 deed het Pesthuiscomplex korte tijd dienst als onder andere militair hospitaal, belastingkantoor en consultatiebureau voor de Nederlandse Ver-eniging voor Tuberculosebestrijding.Eind jaren dertig van de vorige eeuw besloot de Directie van de Wieringer-meer (Noordoostpolderwerken) een Cultuurtechnische Afdeling met een la-boratorium voor bodemonderzoek op deze locatie te vestigen. Nieuwbouw op het achter het Pesthuis gelegen terrein resulteerde eind 1940, ondanks materiaalschaarste door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in een forse uitbreiding (F, G en H en I) van het complex, dat zelf ook geheel werd verbouwd. In de oorlogsjaren werd dit een bekende locatie waar onderdui-

90

kers een werkvergunning voor de Noordoostpolder konden bemachtigen.In 1973 vertrok de, inmiddels tot Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders omgedoopte organisatie, naar Lelystad waarna in 1976 wederom een grote verbouwing volgde. De laboratoriumvleugel (G) werd gesloopt en vervangen door een nieuwe archiefbewaarplaats. Het pand aan de Molenstraat (F) werd ingericht met kantoor- en studieruimtes voor het Gemeentearchief. Een los-staand bouwdeel (I) op het plein herbergde jarenlang illustratieatelier BiB. De gebouwen van het Pesthuiscomplex waren onder andere in gebruik bij de IJsselacademie, radio IJsselmond, de schoolbegeleidingsdienst en diver-se kunstenaars. Vanwege beoogde nieuwbouw- en uitbreidingsplannen van het Gemeentearchief verlieten zij in etappes in het eerste decennium van het nieuwe millennium het Pesthuiscomplex. De IJsselacademie vertrok pas in 2014, naar het gebouw van het Historisch Centrum Overijssel in Zwolle. Doordat de plannen voor het Gemeentearchief op de locatie Molenstraat niet doorgingen staat een groot deel van de gebouwen al jarenlang leeg. Het Gemeentearchief zelf bleef nog even zitten in haar deel van het complex totdat zij in de zomer van 2016 als Stadsarchief naar de Van Heutszkazerne vertrok.

Met het vertrek van die laatste gebruiker, breekt wederom een nieuwe toe-komst aan voor dit bijzondere complex.

Ontwikkelingsgeschiedenis van het Pesthuiscomplex geprojecteerd op de kadastrale kaart van 1832.

leuning: cmsr nupKes.

91

Ontwikkelingsgeschiedenis van het Pesthuiscomplex geprojecteerd op de kadastrale kaart van 1832.

Tekening: Ernst Hupkes.

91 91

Ontwikkelingsgeschiedenis van het Pesthuiscomplex geprojecteerd op de kadastrale kaart van 1832. Tekening: Ernst Hupkes.

92 92 92

Vanuit de toren van de Bovenkerk is goed de omvang van het Pesthuiscomplex te zien. Aan de vorm en detaillering van de gebouwen is de evolutie van het complex af te lezen. Foto: Ernst Hupkes.

93


93 93


• 0

• 0

94

Deze stenen tonen het jaartal 1538 als bouwdatum van het oorspronkelijke Pesthuis en het jaartal 1793 voor de verbouwing die het haar huidige uiterlijk gaf. Op de steen uit 1538 zijn nog resten van polychromie aanwezig. Foto: Ernst Hupkes.

In deze karakteristieke gebouwen langs de Vloeddijk (A t/m E op de plattegrond) was tot 1916 het Stadsziekenhuis gevestigd. Foto: Ernst Hupkes.

95


95 95


De hoofdingang aan de Vloeddijk gaf toegang tot een fraaie gang met een betegelde lambrisering uit de late 19de eeuw. Foto: Ernst Hupkes.

96

De hoofdingang aan de Vloeddijk gaf toegang tot een fraaie gang met een betegelde lambrisering uit de late 19de eeuw. Foto: Ernst Hupkes.

96 96

De hoofdingang aan de Vloeddijk gaf toegang tot een fraaie gang met een betegelde lambrisering uit de late 19de eeuw.Foto: Ernst Hupkes.

1 1

97

Eén van de voormalige ziekenzalen in gebouw B (zie plattegrond) toont het oude ziekenhuisplafond. Het deurtje in de muur naar gebouw A gaf in vroeger tijden toegang tot een toilet. Foto: Ernst Hupkes.

De lange gang parallel aan de voorgevel is een onderdeel van de verbouwing van 1793. De detaillering herinnert aan de grote verbouwing in 1940.

98

De lange gang parallel aan de voorgevel is een onderdeel van de verbouwing van 1793. De detaillering herinnert aan de grote

verbouwing in 1940. Foto: Ernst Hupkes.

98 98

De lange gang parallel aan de voorgevel is een onderdeel van de verbouwing van 1793. De detaillering herinnert aan de grote verbouwing in 1940. Foto: Ernst Hupkes.

66

'MOM Mus 08 VALSE MS WO Sil aa ettiela IS MMO 00pat100ti0414ed011:1z iii ersoseneo aa aa 1011

99

.sekpuH tsnrE :otoF .nerennireh deog gon ,C wuobeg nav

edjizrethca ed naa eertne ed jib tcerid ,0491 tiu part ezed hciz laz eimedacalessJI ed nav rekeozeb gineM

99

Menig bezoeker van de IJsselacademie zal zich deze trap uit 1940, direct bij de entree aan de achterzijde van gebouw C, nog goed herinneren. Foto: Ernst Hupkes.

Eén van de weinige herinneringen aan het korte militaire gebruik van de gebouwen is deze inscriptie op één van de balken op de eerste verdieping. Foto: Ernst Hupkes.

100


100 100


101

Deze indrukwekkende balkenlaag uit 1538 vormde het plafond van de 7 meter hoge ziekenzaal (gebouw C op de plattegrond). De ruimte werd in 1793 gesplitst door het aanbrengen van deze verdiepingsvloer. Foto: Ernst Hupkes.

102

De kapconstructie van gebouw C stamt nog uit 1538. Deze ruimte werd door de IJsselacademie als vergaderplek gebruikt. Linksonder ligt nog een restant van de oorspronkelijke tegelvloer. Foto: Ernst Hupkes.

De achtergevels van het Pesthuis aan de binnenplaats vormen een indrukwekkend geheel. De gevels kregen in 1793 deze vorm. Foto: Ernst Hupkes.

103


103 103


104

In 1871 werd een losstaand gebouwtje van het stadsziekenhuis vervangen door deze indrukwekkende vleugel. In 1875 werd dit deel verbonden met het Pesthuis door de bouw van het lage gebouwtje rechts op de afbeelding. Foto: Ernst Hupkes.

Bij de grote verbouwing van 1940 voor gebruik door de Directie van de Wieringermeer (Noordoostpolderwerken), werd dit fraaie trappenhuis aangebracht. Foto: Ernst Hupkes.

105


105 105


De oorspronkelijke ziekenzalen zijn in latere jaren opgesplitst door het plaatsen van moderne scheidingswanden en voorzien van verlaagde plafonds. Foto: Ernst Hupkes.

106


106 106


107

Een lange gang loopt over de hele lengte van dit gebouw. Links en rechts bevinden zich voormalige ziekenzalen die later onder meer werden gebruikt door de Directie van de Wieringermeer (Noordoostpolderwerken), vanaf 1962 Rijksdienst voor

de IJsselmeerpolders, en het Rode Kruis. Foto: Ernst Hupkes.

108 108 108

H1111111111110 H1111111111110

109

De ruimtes in gebouw E krijgen veel licht en hebben een vrij uitzicht. Door het linker venster zien we de kap van de lage aanbouw die in 1875 een vaste verbinding met het Pesthuis tot stand bracht. Foto: Ernst Hupkes.

110 110 110

.I J- \---.

\., lauw .

.I J- \---.

\., lauw .

111

De indrukwekkende kapconstructie wordt op vele plekken aan het zicht onttrokken door de vele kasten en planken die vanaf 1940 ten behoeve van de Directie van de Wieringermeer (Noordoostpolderwerken) werden aangebracht. Foto: Ernst Hupkes.

112

De gevels

grenzend aan de binnenplaats zijn soberder uitgevoerd. Rechts op de foto de met een ijzeren he

k af te sluiten toegang vanuit de M

olenstraat. Foto: Ernst Hupkes.

112

Molenstr

aat

. H

u

pk

es

. ggetaon

d

e stnEr

autvin F

oto:

uitgev

oerd

. gevels

po de aan

etm

sob

erd

er

een bi

nnenpl

aats d

e t

e

grenz

end

sluitend

e ectsRh

eD i

jzeren zi

jn

otof

af

h

ek

112

De gevels grenzend aan de binnenplaats zijn soberder uitgevoerd. Rechts op de foto de met een ijzeren hek af te sluiten

toegang vanuit de Molenstraat. Foto: Ernst Hupkes.

Door de jaren heen maakten vele organisaties gebruik van het Pesthuiscomplex. Dit bord uit 2007 toont welke organisaties toen in het complex huisden. Foto: Ernst Hupkes.

113


113 113


114 114 114

115

De bouw van het pand, waar na het vertrek van de Directie van de Wieringermeer de studiezalen en de kantoren van het Gemeentearchief waren gevestigd, liep vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vertraging op.

De overige gebouwen van het Pesthuiscomplex werden in 1940 grondig verbouwd voor gebruik door de Directie van de Wieringermeer (Noordoostpolderwerken). Foto: Ernst Hupkes.

116 116 116

• '•g4'. • •'. • ..-• • '•g4'. • •'. • ..-•

117

Op de binnenplaats, daar waar voorheen de sigarenfabriek Fa. Wed. van ’t Veen (achter Graafschap 39) was gevestigd, verrees in 1940 dit laboratoriumgebouw en links daarvan een garage. Dit is het laatste laboratoriumgebouw uit 1940 dat bewaard is gebleven. Het werd nadien onder meer gebruikt als atelier. Rechts op de foto zien we de achtergevel van gebouw A uit 1835.

Foto: Ernst Hupkes.

De toegang tot het archief bevond zich achter de container. De archiefvleugel uit 1976 verving de laboratoriumruimtes uit 1940. Foto: Ernst Hupkes.

118


118 118


fik ,

~1W-71111

fr717

.1:

h

71,

In de ontvangstniimte van het gemeentearchief waren enkele werkplekken voor bezoekers. Hiernaast was nog een tweede studieruimte. ernst nupkes.

119

In de ontvangstruimte van het gemeentearchief waren enkele werkplekken voor bezoekers.

Hiernaast was nog een tweede studieruimte. Foto: Ernst Hupkes.

119 119

In de ontvangstruimte van het gemeentearchief waren enkele werkplekken voor bezoekers.

Hiernaast was nog een tweede studieruimte. Foto: Ernst Hupkes.

120

Eén van de topstukken in het archief is het Digestum Vetus. Gemeentearchivaris Margreet Vink-Bos toont één van de bekendste pagina’s uit dit werk, namelijk die waarop een kogge staat afgebeeld. Foto: Ernst Hupkes.

De archiefruimte in de nieuwbouwvleugel uit 1976 voldeed anno 2016 niet meer aan de eisen van deze tijd. Foto: Ernst Hupkes.

121


121 121


Op de eerste verdieping van de archiefvleugel uit 1976 was een grote werkruimte waar medewerkers en vrijwilligers de archieven bewerkten. Foto: Ernst Hupkes.

123


123 123


1 1 1

Rekken met planken moeien mee: opslag 3 (GEEL)

Inhoud van deze rekken is Archiell: dal moet naar het 211%11i/2.20'1ot Stadskazerne

■ ■ ■

■ • 4 •

• Ak

- "

De verhuizing van het archief gebeurde veelal op traditionele wijze door hetaanbrengen van dit soort notities. Foto: Ernst Hupkes.

124

De verhuizing van het archief gebeurde veelal op traditionele wijze door hetaanbrengen van dit soort notities.

124 124

De verhuizing van het archief gebeurde veelal op traditionele wijze door hetaanbrengen van dit soort notities. Foto: Ernst Hupkes.

Aangezien het meubilair al was overgebracht naar de nieuwe locatie in de Van Heutszkazerne moest er worden geïmproviseerd in de oude kantoorruimtes aan de Molenstraat. Foto: Ernst Hupkes.

125


125 125


De archieven op de eerste verdieping van de archiefvleugel uit 1976 werden via een hellingbaan het gebouw uitgereden. Foto: Ernst Hupkes.

126


126 126


Met een lift werden archiefstukken en bibliotheekboeken van de eerste verdieping naar de verhuiswagens getransporteerd. Foto: Ernst Hupkes.

127


127 127


128 128 128

Met het vertrek van de verhuiswagen naar de Van Heutszkazerne wordt een periode afgesloten en wacht het complex een nieuwe bestemming. Foto: Ernst Hupkes.

129 1

29

Van

h

et tkrvree van

d

e

verhu

iswagen naar

de

M

et

Heutszkaze

rne dtrwo ee

he

t com

plex een en

htbestemmin

g

cwa

nieu

we

129

Met het vertrek van de verhuiswagen naar de Van Heutszkazerne wordt een periode afgesloten en wacht het complex een nieuwe bestemming. Foto: Ernst Hupkes.

Het Pesthuiscomplex en omliggende bebouwing in beeld - Kamper … · 2017-07-13 · 89 Het...

Documents

Transcript of Het Pesthuiscomplex en omliggende bebouwing in beeld - Kamper … · 2017-07-13 · 89 Het...