Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

61
Het klassieke ideaal in de kunst I

Transcript of Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Page 1: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Het klassieke ideaal in de kunst I

Page 2: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Klassieke beelden als de ultieme uiting van schoonheid. Via kennis van de sculptuur begrijpen wat schoonheid is.

Proporties, verhoudingen, anatomie. Een geïdealiseerde natuur.

Page 3: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II
Page 4: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

John Opie, Four Lectures 1807, Londen 1809

• Perfecte schoonheid• Imitatie van Natuur• Echte onderwerp van de hoogste stijl• Tekenen als basis• Anatomische kennis• Symmetrie en proportie• Perfectie van kunst onder Leonardo, Michelangelo en Rafaël

Page 5: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Kunst is imitatie

‘Kunst imiteert natuur’ , Aristoteles, Poetics

Page 6: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Griekse klassieke kunst = Perfectie

In short, they [i.e. de Grieken] not only surpassed all that went before,but have equally baffled every attempt at successful rivalry since. From them all that exists of true beauty,grace, and dignified character, in the Works of the moderns,not only in painting and sculpture, but in everything that relates to design, is borrowed.

John Opie, Four lecutures, London 1807 (p. 9-10)

Page 7: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Griekse klassieke kunst = belichaamt het grootste, mooiste….

Painting was there received with enthusiasm, liberallyencouraged, and pursued by a succession of themightiest geniuses the world ever saw, who with incrediblerapidity completed it's elements, by the addition of lightand shade to colour, and of action to form, and of expressionto action, and composition to expression, and graceto composition: every delicacy of execution and mechanicalskill crowned the whole, and the art, in their hands,became adequate to the representation of all that is grand,beautiful, terrific, or pathetic in nature…

John Opie, Four lectures, London 1807 (p. 9)

Page 8: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Griekse klassieke kunst = Schoonheid

All that is well proportioned, grand, and striking in our architecture, all that is agreeable in the forms of our utensils and furniture,and all that is tasteful and elegant in the dress of our females,is derived immediately from them; and but for themeven beauty in nature itself would perhaps at this timehave been undiscovered, or so far misunderstood, that wemight have preferred the artificially crippled form andsickly corpulence of a Chinese, or the rank and vulgar redundance of a Flemish or Dutch female…

John Opie, Four lectures, London 1807 (p. 9-10)

Page 9: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Doel van kunst = imitatie, maar meer dan dat…

Let it therefore be always understood that the end ofpainting, in it's highest style, is twofold: first, the givingeffect, illusion, or the true appearance of objects to theeye; and, secondly, the combination of this with the ideal, or the conception of them in their utmost perfection, andunder such an arrangement as is calculated to make thegreatest possible impression on the spectator.

John Opie, Four lectures, London 1807 (p. 18)

Page 10: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Nieuwe esthetische normen: Renaissance• Klassicisme: esthetische traditie begint in de Renaissance

• Oorsprong humanistische kunsttheorie

• Vroege Renaissance Florence & Rome (ca. 1400)

• Kunst imiteert de ‘Natuur’. Maar kunst is meer dan dat. Door selectie van de mooiste delen uit de natuur creëert kunst ideale schoonheid en een universele standaard waarnaar iedere kunstenaar moet streven.

Page 11: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Verbeelding van de werkelijkheidMiddeleeuwen: symbolisch en metafysisch, gericht weergave van het goddelijke.versusRenaissance, net als in de antieke oudheid: gericht op een overtuigende weergave van de werkelijkheid met de mens als middelpunt.

Natuurgetrouwe weergave van ruimte en de mens, volgens een systeem van regels (ratio) – overdraagbaar en leerbaar.

Page 12: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Leon Battista Alberti (1404/72)De Pictura (1435-36)

Principes van de kunst als een wetenschappelijk vak:- Geometrie- Wiskunde- Perspectief- Weergave van het lichaam (Anatomie)

De mens is maatgevend: de mens als schaal en maat van alle dingen voor ruimte; ook voor de constructie van het perspectief.

Page 13: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Het doelHet doel van de kunst volgens de humanistische kunsttheorie van de renaissance was de verbeelding van de mens: zijn acties, zijn handelingen, zijn gevoelens, zijn daden, zijn emoties. De mens in beweging, tijdens een handeling.

• Naakt- en gekleed model• Anatomie• Klassieke beelden

Een illusionistische vertaling van de omringende wereld op het platte vlak van een schilderij of vertaald in volumes en massa bij sculptuur.

Page 14: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Schoonheid en harmonieIdee en concept ontleend aan de oudheid

Kunst moet schoonheid weergeven. De kunstenaars taak en rol is het om het mooiste uit de natuur te selecteren.

Schoonheid is gebaseerd op harmonische proporties waaraan getalsmatige verhoudingen ten grondslag liggen. Symmetrie speelt belangrijke rol

Getalsverhouding van één deel tot een ander en tot het geheel

Page 15: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Vitruvius De Architectura (30/20 v Chr.)

Leonardo da Vinci’s – VitruvianMan goed voorbeeld van de mathematische verhoudingen van het lichaam en de lichaams-delen.

Alberti, De Statua (c. 1440)

Page 16: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

De perfectie van Grieks-Romeinse beeldenDe kunstenaar heeft als taak het mooiste uit de natuur te selecteren en dat samen te voegen met een systeem van harmonische proporties gebaseerd op mathematische verhoudingen, die op de natuur gebaseerd zijn.

Door de teksten van Vitruvius waren de theoretici van de Renaissance goed op de hoogte dat de klassieke Griekse beeldhouwkunst op deze principes waren gebaseerd.

Beeldhouwwerken als perfect belichaming van de ideale verhoudingen en harmonieuze proporties.

Page 17: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Academisch onderwijs ideaal 1600 - 1800Codificering van de regels van de kunst 1600 - 1800

Klassieke beelden waren bron van inspiratie van buona maniera van Michelangelo en Rafaël.

Kopiëren van klassieke beelden werd belangrijk dan het schilderen van of naar de natuur (de wereld om ons heen)

De regels van de kunst werden beschouwd als universele principes die onderwezen en geleerd konden worden = Ars

Page 18: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Het didactische ideaalKern van de opleiding tot kunstenaar was tekenen: disegno.

Disegno én intelligentie/eruditie/kennis zorgen voor het idee voor het schepping vermogen en creativiteit. Samengevat: inventio.

Geen beter onderwerp als tekenen naar klassieke beelden.

Tekenen naar klassieke beelden wordt een genre én een voorwaarde voor een kunstenaar die het vak wil leren.

Page 19: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

De opleiding tot kunstenaar, de eerste stappenLeren een plat vlak het driedimensionale weer te geven

Kopiëren van het werk van de meester en andere

Schetsboeken, modelboeken en tekenboeken

Antieke beelden (origineel, kopieën of afgietsels, reproducties in prent) werden gebruik voor het leren van de anatomie, de juiste verhoudingen, voor houdingen, uitdrukkingen en bewegingen. En voor de combinatie daarvan. De bottega wordt studium.

Page 20: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Tekenen naar antiek I: het beginTekenen naar antiek begint kort na 1400

Belangrijkste kunstenaar die studeert, kopieert en zich inspireert op de klassieke beelden is Andrea Mantegna (ca. 1431-1506)

In zijn werk directe ontleningen en citaten van klassieke sculptuur

Andere kunstenaars: Pisanello, Benozzo Gozzoli, Antonio Pollaiolo, Domenico Ghirlandaio, Filippino Lippi

Page 21: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Andrea Mantega, D

e heilige Sebastiaan, 1480, doek, Parijs, Louvre

Page 22: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Andrea Mantega, D

e Parnassus met de m

uzen, Parijs, Louvre

Page 23: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Rome, D

e boog van Constantijn, ingewijd 315.

Page 24: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Boog van Constantijn, Rome, Trajanus verslaat de barbaren. Links

natekening door Andrea Mantegna, zw

art krijt, pen in bruin, W

enen Albertina

Michiel Kersten
Page 25: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Benozzo Gozzoli, Een van de tw

ee paardetemm

ers (Diocuri - O

pus Praxitelis ), metaalstift, w

it gewassen,

gehoogd met lood w

it, op blauw geprepareerd papier. | Een van de tw

ee paardetemm

ers, Quirinaal,

Rome

Page 26: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Benozzo Gozzoli, N

aakte jongeman gezeten op

een blok, ca. 1460, metaalstift, w

it gehoogd, op grijs-bruin gekleurd papier, London, British M

useum. Spinario, Rom

e, ca. 100 v. Chr., Rome,

Capitolijns Museu

Page 27: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Tekenen naar klassiek II Michelangelo (1475–1520) - in Rome 1496-1500 en 1505 -1516

Paus Julius II (1503-1513) en Leo X (1531-1521)

Rafaël (1483-1520) - In Rome vanaf 1508 en vanaf 1515 beheerder pauselijke verzameling

Volgens Vasari werkten zijn in de ‘bella maniera’, maar weinig tekeningen vanhem naar klassieke beelden overgeleverd.

Page 28: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Rafaël Santi, Portret van Julius II, Londen, N

ational Gallery;

Rafaël, Portret van Leo X, Florence, Uffi

zi

Page 29: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Michelangelo, Studie van een antieke torso van

Venus, ca. 1524, zwart krijt; Sm

ekende jongeling (vgl. Apollo Belvedere), zw

art krijt, pen in bruin, ca. 1504-05, Londen, British M

useum

Page 30: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Michelangelo, Studie van een lopende m

an (schets voor de Slag bij Cascina het Palazzo Vecchio, in de Sala del G

ran Consiglio, Florence, , zw

art krijt,. 1504-05, Haarlem

, Teylers Museum

Page 31: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Naar M

ichelangelo, karton voor de Slag bij Cascina,

Page 32: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Marc Antonio Raim

ondi, Drie mannen bij rivieroever (Slag bij Cascina),

1534; Agostino dei Musi (Agostino Veneziano), Vijf m

annen 1524, Haarlem

, Teylers Museum

Page 33: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Jan van Scorel, Doop van Christus in de Jordaan, circa 1530, olieverf op paneel, Haarlem

, Frans Hals Museum

Page 34: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Rafaël, Het rechterpaard van de Paardetem

mers

op de Quirinal, ca. 1513, rood krijt, pen in bruin,

doorgegriffeld. W

ashington D.C., N

ational Gallery

Page 35: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Beelden kopiëren, natekenen, bestuderenWaar kon dat? Welke beelden waren er?

Natuurlijk in situ: de eerste reisgids Roma Instaurata, 1444-46 door Flavio Biondo)

Maar ook: (gipsen)afgietsels, kopieën of model- en tekenboekenboeken in de ateliers van kunstenaars.

Page 36: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Augostino dei Musi, (Augostino Veneziano), naar

Baccio Bandinelli, De academ

ie van Baccio B

andinelli, 1531, gravure, Am

sterdam, Rijksm

useum

Page 37: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Rome – 16de eeuw

Tuin van het Belvedere (opdracht van Paus Julius II aan Donato Bramante)

- Apollo Belvedere- Laocoön- Cleopatra- Hercules Commodus- Tiber en de Nijl- Belvedère Antinous- Belvedere Torso- Venus Felix

Page 38: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hendrick van Cleve, Belvedere en de St. Pieter, paneel, Parijs, Collectie Frits Lugt (Fondation Custodia)

Page 39: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Maerten van Heem

skerck?, De binnenplaats/tuin van het Belvedere, om

streeks 1532-33, pen en penseel in bruin, Londen, British M

useum

Page 40: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Apollo Belvedere, (circa 120 n. Chr), Rom

e. H

endrick Goltzius, Apollo Belverdere, ca.

1592 gravure

Page 41: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Laocoön, opgegraven 1506 Peter Paul Rubens, Laocoön, 1601, zwart krijt.

Page 42: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Karikatuur van de Laocoön, ca. 1540-45 door N

occolò Boldrini, naar een tekening toegeschreven aan Titiaan

Page 43: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Slapende Ariadne , aangekocht door Julius II in 1508 van Angelo M

affei

Page 44: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hendrick G

oltzius, Slapende Ariadne, 1591, zw

art krijt, Haarlem

, Teylers Museum

Page 45: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Velazquez, De slapende Ariadne, vaak de Slapende Cleopatra genoem

d

Page 46: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hercules en Telephus

Page 47: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II
Page 48: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hendrick G

oltzius, De N

ijl (Belvedere), 1591, zw

art krijt, Haarlem

, Teylers Museum

Page 49: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hendrick G

oltzius , Herm

es van Andros 1591, (Antinous Belvedere), Zw

art krijt, Haarlem

,Teylers Museum

Page 50: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II
Page 51: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hendrick G

oltzius, Torso Belvedere, Rood krijt, zw

art krijt, Haarlem

, Teylers Museum

Page 52: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hendrick G

oltzius, Venus Felix, 1591, zwart

krijt, Haarlem

, Teylers Museum

Page 53: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Palazzo FarneseHercules FarneseVenus FarneseFlora FarneseVenus Pudica

Page 54: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II
Page 55: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hendrick G

oltius Venus Pudica, 1591, rood krijt, H

aarlem, Teylers M

useum

Page 56: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Hendrick Goltzius, Hercules Farnese, 1591, zwart krijt,

Haarlem, Teylers M

useum

Page 57: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Naar H

ieronymus Cock, G

ezicht op het Cam

podoglio, Capitolijn, Rome, ets, 1562,

New

York, Metropoliatin M

useum of Art

Page 58: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II
Page 59: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II
Page 60: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

SamengevatRenaissance: imitatio van de werkelijkheid

Schoonheid: de kunstenaar kiest het mooiste uit de natuur en voegt dat volgens harmonische proporties en verhoudingen bijeen

Tekenen (disegno): moeder aller kunsten

Kunst wordt een ars) (leerbaar): geometrie, perspectief, wiskunde, anatomie, kennis.

Belichaming van schoonheid: romeinse beelden (kopieën naar Griekse beelden)

Zonder de klassieke beelden is het werk van Michelangelo en Rafael ondenkbaar

Tekenen naar beelden was de tweede stap in de leerschool van een leerling

De regels van de kunst: code die tot ver in de 19de eeuw het gezicht van de kunst bepaalde

Page 61: Het klassieke ideaal in de kunst - Les II

Het leven van een kunstenaar is zwaar:

Strait is the gate and narrow is the way that leads to excellence, and few there be that find it. True as this undoubtedly is in all cases, in no instance will it be found so applicable as the present; for in no profession will the student have so many difficulties to encounter, in no profession so many sacrifices to make, in no profession will he have to labour so hard, and study so intensely, and no profession is the reward of his talents so precarious and uncertain, as is lamentably proved by every day's experience, and by every page of history.