Het klassieke ideaal in de kunst - Les II
-
Upload
michiel-cc-kersten -
Category
Art & Photos
-
view
1.058 -
download
1
Transcript of Het klassieke ideaal in de kunst - Les II
Het klassieke ideaal in de kunst I
Klassieke beelden als de ultieme uiting van schoonheid. Via kennis van de sculptuur begrijpen wat schoonheid is.
Proporties, verhoudingen, anatomie. Een geïdealiseerde natuur.
John Opie, Four Lectures 1807, Londen 1809
• Perfecte schoonheid• Imitatie van Natuur• Echte onderwerp van de hoogste stijl• Tekenen als basis• Anatomische kennis• Symmetrie en proportie• Perfectie van kunst onder Leonardo, Michelangelo en Rafaël
Kunst is imitatie
‘Kunst imiteert natuur’ , Aristoteles, Poetics
Griekse klassieke kunst = Perfectie
In short, they [i.e. de Grieken] not only surpassed all that went before,but have equally baffled every attempt at successful rivalry since. From them all that exists of true beauty,grace, and dignified character, in the Works of the moderns,not only in painting and sculpture, but in everything that relates to design, is borrowed.
John Opie, Four lecutures, London 1807 (p. 9-10)
Griekse klassieke kunst = belichaamt het grootste, mooiste….
Painting was there received with enthusiasm, liberallyencouraged, and pursued by a succession of themightiest geniuses the world ever saw, who with incrediblerapidity completed it's elements, by the addition of lightand shade to colour, and of action to form, and of expressionto action, and composition to expression, and graceto composition: every delicacy of execution and mechanicalskill crowned the whole, and the art, in their hands,became adequate to the representation of all that is grand,beautiful, terrific, or pathetic in nature…
John Opie, Four lectures, London 1807 (p. 9)
Griekse klassieke kunst = Schoonheid
All that is well proportioned, grand, and striking in our architecture, all that is agreeable in the forms of our utensils and furniture,and all that is tasteful and elegant in the dress of our females,is derived immediately from them; and but for themeven beauty in nature itself would perhaps at this timehave been undiscovered, or so far misunderstood, that wemight have preferred the artificially crippled form andsickly corpulence of a Chinese, or the rank and vulgar redundance of a Flemish or Dutch female…
John Opie, Four lectures, London 1807 (p. 9-10)
Doel van kunst = imitatie, maar meer dan dat…
Let it therefore be always understood that the end ofpainting, in it's highest style, is twofold: first, the givingeffect, illusion, or the true appearance of objects to theeye; and, secondly, the combination of this with the ideal, or the conception of them in their utmost perfection, andunder such an arrangement as is calculated to make thegreatest possible impression on the spectator.
John Opie, Four lectures, London 1807 (p. 18)
Nieuwe esthetische normen: Renaissance• Klassicisme: esthetische traditie begint in de Renaissance
• Oorsprong humanistische kunsttheorie
• Vroege Renaissance Florence & Rome (ca. 1400)
• Kunst imiteert de ‘Natuur’. Maar kunst is meer dan dat. Door selectie van de mooiste delen uit de natuur creëert kunst ideale schoonheid en een universele standaard waarnaar iedere kunstenaar moet streven.
Verbeelding van de werkelijkheidMiddeleeuwen: symbolisch en metafysisch, gericht weergave van het goddelijke.versusRenaissance, net als in de antieke oudheid: gericht op een overtuigende weergave van de werkelijkheid met de mens als middelpunt.
Natuurgetrouwe weergave van ruimte en de mens, volgens een systeem van regels (ratio) – overdraagbaar en leerbaar.
Leon Battista Alberti (1404/72)De Pictura (1435-36)
Principes van de kunst als een wetenschappelijk vak:- Geometrie- Wiskunde- Perspectief- Weergave van het lichaam (Anatomie)
De mens is maatgevend: de mens als schaal en maat van alle dingen voor ruimte; ook voor de constructie van het perspectief.
Het doelHet doel van de kunst volgens de humanistische kunsttheorie van de renaissance was de verbeelding van de mens: zijn acties, zijn handelingen, zijn gevoelens, zijn daden, zijn emoties. De mens in beweging, tijdens een handeling.
• Naakt- en gekleed model• Anatomie• Klassieke beelden
Een illusionistische vertaling van de omringende wereld op het platte vlak van een schilderij of vertaald in volumes en massa bij sculptuur.
Schoonheid en harmonieIdee en concept ontleend aan de oudheid
Kunst moet schoonheid weergeven. De kunstenaars taak en rol is het om het mooiste uit de natuur te selecteren.
Schoonheid is gebaseerd op harmonische proporties waaraan getalsmatige verhoudingen ten grondslag liggen. Symmetrie speelt belangrijke rol
Getalsverhouding van één deel tot een ander en tot het geheel
Vitruvius De Architectura (30/20 v Chr.)
Leonardo da Vinci’s – VitruvianMan goed voorbeeld van de mathematische verhoudingen van het lichaam en de lichaams-delen.
Alberti, De Statua (c. 1440)
De perfectie van Grieks-Romeinse beeldenDe kunstenaar heeft als taak het mooiste uit de natuur te selecteren en dat samen te voegen met een systeem van harmonische proporties gebaseerd op mathematische verhoudingen, die op de natuur gebaseerd zijn.
Door de teksten van Vitruvius waren de theoretici van de Renaissance goed op de hoogte dat de klassieke Griekse beeldhouwkunst op deze principes waren gebaseerd.
Beeldhouwwerken als perfect belichaming van de ideale verhoudingen en harmonieuze proporties.
Academisch onderwijs ideaal 1600 - 1800Codificering van de regels van de kunst 1600 - 1800
Klassieke beelden waren bron van inspiratie van buona maniera van Michelangelo en Rafaël.
Kopiëren van klassieke beelden werd belangrijk dan het schilderen van of naar de natuur (de wereld om ons heen)
De regels van de kunst werden beschouwd als universele principes die onderwezen en geleerd konden worden = Ars
Het didactische ideaalKern van de opleiding tot kunstenaar was tekenen: disegno.
Disegno én intelligentie/eruditie/kennis zorgen voor het idee voor het schepping vermogen en creativiteit. Samengevat: inventio.
Geen beter onderwerp als tekenen naar klassieke beelden.
Tekenen naar klassieke beelden wordt een genre én een voorwaarde voor een kunstenaar die het vak wil leren.
De opleiding tot kunstenaar, de eerste stappenLeren een plat vlak het driedimensionale weer te geven
Kopiëren van het werk van de meester en andere
Schetsboeken, modelboeken en tekenboeken
Antieke beelden (origineel, kopieën of afgietsels, reproducties in prent) werden gebruik voor het leren van de anatomie, de juiste verhoudingen, voor houdingen, uitdrukkingen en bewegingen. En voor de combinatie daarvan. De bottega wordt studium.
Tekenen naar antiek I: het beginTekenen naar antiek begint kort na 1400
Belangrijkste kunstenaar die studeert, kopieert en zich inspireert op de klassieke beelden is Andrea Mantegna (ca. 1431-1506)
In zijn werk directe ontleningen en citaten van klassieke sculptuur
Andere kunstenaars: Pisanello, Benozzo Gozzoli, Antonio Pollaiolo, Domenico Ghirlandaio, Filippino Lippi
Andrea Mantega, D
e heilige Sebastiaan, 1480, doek, Parijs, Louvre
Andrea Mantega, D
e Parnassus met de m
uzen, Parijs, Louvre
Rome, D
e boog van Constantijn, ingewijd 315.
Boog van Constantijn, Rome, Trajanus verslaat de barbaren. Links
natekening door Andrea Mantegna, zw
art krijt, pen in bruin, W
enen Albertina
Benozzo Gozzoli, Een van de tw
ee paardetemm
ers (Diocuri - O
pus Praxitelis ), metaalstift, w
it gewassen,
gehoogd met lood w
it, op blauw geprepareerd papier. | Een van de tw
ee paardetemm
ers, Quirinaal,
Rome
Benozzo Gozzoli, N
aakte jongeman gezeten op
een blok, ca. 1460, metaalstift, w
it gehoogd, op grijs-bruin gekleurd papier, London, British M
useum. Spinario, Rom
e, ca. 100 v. Chr., Rome,
Capitolijns Museu
Tekenen naar klassiek II Michelangelo (1475–1520) - in Rome 1496-1500 en 1505 -1516
Paus Julius II (1503-1513) en Leo X (1531-1521)
Rafaël (1483-1520) - In Rome vanaf 1508 en vanaf 1515 beheerder pauselijke verzameling
Volgens Vasari werkten zijn in de ‘bella maniera’, maar weinig tekeningen vanhem naar klassieke beelden overgeleverd.
Rafaël Santi, Portret van Julius II, Londen, N
ational Gallery;
Rafaël, Portret van Leo X, Florence, Uffi
zi
Michelangelo, Studie van een antieke torso van
Venus, ca. 1524, zwart krijt; Sm
ekende jongeling (vgl. Apollo Belvedere), zw
art krijt, pen in bruin, ca. 1504-05, Londen, British M
useum
Michelangelo, Studie van een lopende m
an (schets voor de Slag bij Cascina het Palazzo Vecchio, in de Sala del G
ran Consiglio, Florence, , zw
art krijt,. 1504-05, Haarlem
, Teylers Museum
Naar M
ichelangelo, karton voor de Slag bij Cascina,
Marc Antonio Raim
ondi, Drie mannen bij rivieroever (Slag bij Cascina),
1534; Agostino dei Musi (Agostino Veneziano), Vijf m
annen 1524, Haarlem
, Teylers Museum
Jan van Scorel, Doop van Christus in de Jordaan, circa 1530, olieverf op paneel, Haarlem
, Frans Hals Museum
Rafaël, Het rechterpaard van de Paardetem
mers
op de Quirinal, ca. 1513, rood krijt, pen in bruin,
doorgegriffeld. W
ashington D.C., N
ational Gallery
Beelden kopiëren, natekenen, bestuderenWaar kon dat? Welke beelden waren er?
Natuurlijk in situ: de eerste reisgids Roma Instaurata, 1444-46 door Flavio Biondo)
Maar ook: (gipsen)afgietsels, kopieën of model- en tekenboekenboeken in de ateliers van kunstenaars.
Augostino dei Musi, (Augostino Veneziano), naar
Baccio Bandinelli, De academ
ie van Baccio B
andinelli, 1531, gravure, Am
sterdam, Rijksm
useum
Rome – 16de eeuw
Tuin van het Belvedere (opdracht van Paus Julius II aan Donato Bramante)
- Apollo Belvedere- Laocoön- Cleopatra- Hercules Commodus- Tiber en de Nijl- Belvedère Antinous- Belvedere Torso- Venus Felix
Hendrick van Cleve, Belvedere en de St. Pieter, paneel, Parijs, Collectie Frits Lugt (Fondation Custodia)
Maerten van Heem
skerck?, De binnenplaats/tuin van het Belvedere, om
streeks 1532-33, pen en penseel in bruin, Londen, British M
useum
Apollo Belvedere, (circa 120 n. Chr), Rom
e. H
endrick Goltzius, Apollo Belverdere, ca.
1592 gravure
Laocoön, opgegraven 1506 Peter Paul Rubens, Laocoön, 1601, zwart krijt.
Karikatuur van de Laocoön, ca. 1540-45 door N
occolò Boldrini, naar een tekening toegeschreven aan Titiaan
Slapende Ariadne , aangekocht door Julius II in 1508 van Angelo M
affei
Hendrick G
oltzius, Slapende Ariadne, 1591, zw
art krijt, Haarlem
, Teylers Museum
Velazquez, De slapende Ariadne, vaak de Slapende Cleopatra genoem
d
Hercules en Telephus
Hendrick G
oltzius, De N
ijl (Belvedere), 1591, zw
art krijt, Haarlem
, Teylers Museum
Hendrick G
oltzius , Herm
es van Andros 1591, (Antinous Belvedere), Zw
art krijt, Haarlem
,Teylers Museum
Hendrick G
oltzius, Torso Belvedere, Rood krijt, zw
art krijt, Haarlem
, Teylers Museum
Hendrick G
oltzius, Venus Felix, 1591, zwart
krijt, Haarlem
, Teylers Museum
Palazzo FarneseHercules FarneseVenus FarneseFlora FarneseVenus Pudica
Hendrick G
oltius Venus Pudica, 1591, rood krijt, H
aarlem, Teylers M
useum
Hendrick Goltzius, Hercules Farnese, 1591, zwart krijt,
Haarlem, Teylers M
useum
Naar H
ieronymus Cock, G
ezicht op het Cam
podoglio, Capitolijn, Rome, ets, 1562,
New
York, Metropoliatin M
useum of Art
SamengevatRenaissance: imitatio van de werkelijkheid
Schoonheid: de kunstenaar kiest het mooiste uit de natuur en voegt dat volgens harmonische proporties en verhoudingen bijeen
Tekenen (disegno): moeder aller kunsten
Kunst wordt een ars) (leerbaar): geometrie, perspectief, wiskunde, anatomie, kennis.
Belichaming van schoonheid: romeinse beelden (kopieën naar Griekse beelden)
Zonder de klassieke beelden is het werk van Michelangelo en Rafael ondenkbaar
Tekenen naar beelden was de tweede stap in de leerschool van een leerling
De regels van de kunst: code die tot ver in de 19de eeuw het gezicht van de kunst bepaalde
Het leven van een kunstenaar is zwaar:
Strait is the gate and narrow is the way that leads to excellence, and few there be that find it. True as this undoubtedly is in all cases, in no instance will it be found so applicable as the present; for in no profession will the student have so many difficulties to encounter, in no profession so many sacrifices to make, in no profession will he have to labour so hard, and study so intensely, and no profession is the reward of his talents so precarious and uncertain, as is lamentably proved by every day's experience, and by every page of history.