Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand...

12
DRAFT [email protected] 30 03 2013 Het identificeren van focus groepen Internet of Things in regio’s - you better learn how to play your instrument- Met bouwstenen voor scenario’s Rob van Kranenburg, Council/IoP Belgium [email protected] Stephanie Ottenheijm , Triple-O Nederland [email protected] Abstract(Abstract) Index Termen —internet of things, educatie, lead user, regio, re-evaluatie van school als ‘plek’, cognitieve tools, ‘ventielen’. I. INTRODUCTIE Internet of Things (IoT) is een technologisch proces, een maatschappelijke verandering, een sociale en psychologische omwenteling en op zakelijk gebied een aanjager van nieuwe business modellen. Dit zijn grote woorden, maar deze worden gestaafd door de inspanningen van de EU, en vooral China die honderden miljoen investeren in ‘slimme’ oplossingen op het gebied van energie, infrastructuur en diensten. Bedrijven als Bosch en Grundfos, in handen van Stichtingen, investeren in business units op langere termijn. IBM/Cisco zet in op het leveren van de data opslag en analytische kant aan grote steden zodat gemeente besturen een ‘dashboard’ van hun stad krijgen. Er zijn gadgets en serieuze apparaten op de mark om je eigen gezondheid te monitoren. Apps op de smartphone bieden zeer lokale diensten aan die zich baseren op waar jij je op dat moment bevindt. Open Data programma’s krijgen steeds meer weerklank in gemeentelijke en landelijke overheden. De politiek klaagt over de real time uitwassen van data een content die viraal door het netwerk gaat. Voor veel mensen gaat het ‘te snel’. Sommigen zijn zeer goed in staat de grote hoeveelheden data die nu op elk moment van de dag kunnen worden ‘geconsumeerd’ – op de smartphone, op het tablet, de laptop en de televisie – te plaatsen of door te geven, anderen haken af. Historisch gezien is er een parallel met de opkomst van de boekdrukkunst. Daarmee ontstaat ook een bepaald soort ‘intelligentie’ of liever gezegd, daarmee werd die erg zichtbaar. Informatie kon opgeslagen worden en dus gestructureerd. Daardoor worden verbanden zichtbaar die in een maatschappij gebaseerd op het geheugen onzichtbaar bleven. Die verbanden leiden tot de aanzet van een verklarend model. Dat model leidde tot het zich kunnen voorstellen van een overkoepelend verklarend model: theorie. Dat gaf dan weer aanleiding om zich verschillende praktijken voor te kunnen stellen waarbij geprobeerd werd om één ideale praktijk te benaderen. Het Internet zorgt ervoor dat we inzien dat er verschillende praktijken zijn, verschillende intelligenties die op verschillende manieren benaderd moeten worden en verschillende leerstijlen. Het idee dat er one size fits all is, is verlaten. IoT is geen nieuwe methode, of nieuwe content, of een nieuwe context, maar een nieuwe manier van het verbinden van mensen met dingen, processen en infrastructuur. De auto zelf wordt slimmer en kan eventueel zijn voorganger ‘volgen’, via de smartphone kan men nu lampen aan en uitzetten of de verwarming hoger zetten terwijl men in de auto zit. Is het dan ondenkbaar dat wasmachines georganiseerd gaan draaien in een straat om zo goedkoop en duurzaam mogelijk te wassen? IoT is een technische ecologie van Ipv6, Wifi, RFID, NFC, 3D barcodes en de gewone barcode die stamt uit 1973. Ipv6 wordt de nieuwe manier van internet aansluiten in apparaten. Ipv4 is ‘op’. Met smartphones zijn er nu 4 miljard unieke IP adressen uitgegeven. IpV6 heeft er zoveel dat in alles dat software zit, een internet aansluiting gaat komen van wasmachines tot elektrische tandenborstels (online ondersteuning en poets controle 1 ). We gaan naar een maatschappij waarin niet alleen zoals nu content verbonden is via verschillende platforms en apps – op het tablet, smartphone, computer en televisie scherm – maar de dingen zelf. We groeien er langzaam maar zeker naar toe. Dat ‘langzaam’ is relatief gezien paradoxaal genoeg hoe het voor ons overkomt. Er is een soort zelfbescherming tegen te grote en abrupte veranderingen. Zoveel op een dag is ook altijd hetzelfde. Daar focus je op. Als men een gevangene zou zijn die na zeven jaar vrijkomt, pas dan zou men versteld staan van hoe snel internet heeft ingegrepen in ons dagelijkse leven. Er is immers geen ‘rem’ in het basis protocol dat Internet draagt: TCP/IP. Alle data, of ze nu van de Koningin, een miljonair of beroemdheid zijn, gaan even snel door het netwerk. 1 Ik verzin dit nu, maar het zal niet lang duren.

Transcript of Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand...

Page 1: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

Het identificeren van focus groepen Internet of Things in regio’s

- you better learn how to play your instrument-

Met bouwstenen voor scenario’s

Rob van Kranenburg, Council/IoP Belgium

[email protected]

Stephanie Ottenheijm , Triple-O Nederland

[email protected]

Abstract— (Abstract)

Index Termen —internet of things, educatie, lead user, regio, re-evaluatie van school als ‘plek’, cognitieve tools, ‘ventielen’.

I. INTRODUCTIE Internet of Things (IoT) is een technologisch proces, een

maatschappelijke verandering, een sociale en psychologische omwenteling en op zakelijk gebied een aanjager van nieuwe business modellen. Dit zijn grote woorden, maar deze worden gestaafd door de inspanningen van de EU, en vooral China die honderden miljoen investeren in ‘slimme’ oplossingen op het gebied van energie, infrastructuur en diensten. Bedrijven als Bosch en Grundfos, in handen van Stichtingen, investeren in business units op langere termijn. IBM/Cisco zet in op het leveren van de data opslag en analytische kant aan grote steden zodat gemeente besturen een ‘dashboard’ van hun stad krijgen. Er zijn gadgets en serieuze apparaten op de mark om je eigen gezondheid te monitoren. Apps op de smartphone bieden zeer lokale diensten aan die zich baseren op waar jij je op dat moment bevindt. Open Data programma’s krijgen steeds meer weerklank in gemeentelijke en landelijke overheden. De politiek klaagt over de real time uitwassen van data een content die viraal door het netwerk gaat. Voor veel mensen gaat het ‘te snel’. Sommigen zijn zeer goed in staat de grote hoeveelheden data die nu op elk moment van de dag kunnen worden ‘geconsumeerd’ – op de smartphone, op het tablet, de laptop en de televisie – te plaatsen of door te geven, anderen haken af. Historisch gezien is er een parallel met de opkomst van de boekdrukkunst. Daarmee ontstaat ook een bepaald soort ‘intelligentie’ of liever gezegd, daarmee werd die erg zichtbaar. Informatie kon opgeslagen worden en dus gestructureerd. Daardoor worden verbanden zichtbaar die in een maatschappij gebaseerd op het geheugen onzichtbaar bleven. Die verbanden leiden tot de aanzet van een verklarend model. Dat model leidde tot het zich kunnen voorstellen van een overkoepelend verklarend model: theorie. Dat gaf dan weer aanleiding om zich verschillende praktijken voor te kunnen stellen waarbij geprobeerd werd om één ideale praktijk te benaderen.

Het Internet zorgt ervoor dat we inzien dat er verschillende

praktijken zijn, verschillende intelligenties die op verschillende manieren benaderd moeten worden en verschillende leerstijlen. Het idee dat er one size fits all is, is verlaten. IoT is geen nieuwe methode, of nieuwe content, of een nieuwe context, maar een nieuwe manier van het verbinden van mensen met dingen, processen en infrastructuur. De auto zelf wordt slimmer en kan eventueel zijn voorganger ‘volgen’, via de smartphone kan men nu lampen aan en uitzetten of de verwarming hoger zetten terwijl men in de auto zit. Is het dan ondenkbaar dat wasmachines georganiseerd gaan draaien in een straat om zo goedkoop en duurzaam mogelijk te wassen?

IoT is een technische ecologie van Ipv6, Wifi, RFID, NFC,

3D barcodes en de gewone barcode die stamt uit 1973. Ipv6 wordt de nieuwe manier van internet aansluiten in apparaten. Ipv4 is ‘op’. Met smartphones zijn er nu 4 miljard unieke IP adressen uitgegeven. IpV6 heeft er zoveel dat in alles dat software zit, een internet aansluiting gaat komen van wasmachines tot elektrische tandenborstels (online ondersteuning en poets controle1).

We gaan naar een maatschappij waarin niet alleen zoals nu content verbonden is via verschillende platforms en apps – op het tablet, smartphone, computer en televisie scherm – maar de dingen zelf. We groeien er langzaam maar zeker naar toe. Dat ‘langzaam’ is relatief gezien paradoxaal genoeg hoe het voor ons overkomt. Er is een soort zelfbescherming tegen te grote en abrupte veranderingen. Zoveel op een dag is ook altijd hetzelfde. Daar focus je op. Als men een gevangene zou zijn die na zeven jaar vrijkomt, pas dan zou men versteld staan van hoe snel internet heeft ingegrepen in ons dagelijkse leven.

Er is immers geen ‘rem’ in het basis protocol dat Internet

draagt: TCP/IP. Alle data, of ze nu van de Koningin, een miljonair of beroemdheid zijn, gaan even snel door het netwerk.

1 Ik verzin dit nu, maar het zal niet lang duren.

Page 2: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

Deze actoren hebben immer om verschillende redenen educatieve tools en ruwe data getrapt (of niet) vrij en doorgegeven.

Vandaag ziet men wat vrije data en informatie uitwisseling teweeg kan brengen.

Beeld u zich nu in dat niet alleen in de online wereld gaat spelen, maar in het alledaagse leven van U en mij.

Voor het onderwijs betekent IoT een terugkeer naar een voor Industriële samenleving toen alle taken, kennis en expertise transparant was. Iedereen kon zien wat de ander deed en kon dat nadoen. Als er gereedschap voor nodig was, kon dat nagemaakt worden. Als er gespecialiseerdere kennis aan te pas kwam, ontstaat er een leerling – meester relatie die soms in gilden werd geformaliseerd. Dit is het rooskleurige verhaal. De andere kant van de medaille, dat gereedschap om te leren zeer langzaam over de eeuwen heen is gedistribueerd is evenzeer waar.

IoT is een wereld waar elk object digitaal ‘uitgelezen’ of op afstand benaderd kan worden. De verwachting nu is dat dat vooral met de smartphone zal gebeuren. NFC, Near Field Communicatie is nu al in veel smartphones aanwezig2, er is gratis software te downloaden voor Augmented Reality apps3 gebaseerd op 3D barcodes, GPS zorgt er voor dat data snel gecodeerd kan worden met de positie waar je je bevindt. Het wordt dus gemakkelijker om via je telefoon aan allerlei data te komen die onafhankelijk van het medium worden opgeslagen.

De wereld wordt een potentiële leeromgeving. Dat wil zeggen, de data bevinden zich niet meer op één plek. Het is niet meer noodzakelijk die op één plek, zeg een school te zoeken. Maar een school biedt natuurlijk meer. Ze biedt middel leraren en mede leerlingen context en validering. Afgezien van het feit natuurlijk dat vanaf de kleuterschool sociale vaardigheden en groepsgedrag worden gemedieerd door de aanwezigheid van scholen. Het is soms gewoon leuk en gezellig en soms ook helemaal niet.

II.VALIDEREN: THE ELEPHANT IN THE ROOM

De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een

trein en worstelt met een vraag over wiskunde of boekhouden of…. Online is er veel te vinden maar vaak is een expert onmisbaar om snel te kunnen beslissen over wat echt bruikbaar is. Die vraag zou heel lokaal kenbaar gemaakt kunnen worden of via de borden op het station, of via bluetooth, of via GPS op Twitter of Facebook. Maar hoe kan dan die informatie verkregen door een onbekende ingeschat en gevalideerd worden?

2 De lijst van NFC telefoons, bijgewerkt tot oktober 2012. http://www.nfcworld.com/nfc-phones-list/ 3 Schooltv: Er zijn verschillende ‘werelden’ waarin je je kunt bevinden. De echte wereld, waarin je slaapt, naar school gaat en leeft. En de virtuele wereld, waarin je filmpjes kijkt op YouTube, chat met vrienden en producten koopt op internet. Met augmented reality (toegevoegde werkelijkheid) kun je die 2 werelden tegelijkertijd beleven. http://www.schooltv.nl/eigenwijzer/2157366/techniek/item/2964729/augmented-reality/

Bouwstenen in dit scenario zijn: privacy en identiteit,

veiligheid van gegevens en opslag, open data en transparantie van databanken van overheden en bedrijven, reputatiesystemen, en alternatieve vormen van betalen voor kleine diensten.

Een voorbeeld scenario dat we aanbieden is WWWW,

Work Where We Want van de designer Konstantin Schmölzer4. In een tijd van hoge jeugdwerkeloosheid in grote delen van Europa, de behoefte van jongeren aan flexibel en niet eentonig werk en de omschakeling naar een diensteneconomie waarin IoT steeds meer kleine lokale behoeften aan het licht zal brengen is een flexibel systeem om klein klussen te doen en er toch voor betaald te krijgen op een legale manier van groot belang:

“Can IoT enable a new type of economic growth? For

example, if small garden jobs need to be done, or moving house, or paint jobs....Work When We Want, a project by Konstantin Schmölzer, is a service available through mobile devices (iPhone, Android, iPad, etc.) and web browsers, which combines current existing established payment instruments focused on the domestic service sector with the convenience of online payment, an evaluation network to improve the quality of the market, introduction and matching of households with workers and packages to overcome bureaucratic barriers. - Experimentation of novel business models based on the technological development, having as key point the integration of current social trends with sustainable economic policies”

Als onze aanname klopt dat we met de focus groepen alle expertise rond IoT rond de tafel hebben dan moet de volledige groep in staat zijn om op de een concrete usecase uit te werken, de stakeholders te identificeren en een tool te bouwen die die stakeholders kan overtuigen van de haalbaarheid van dit plan. De mate waarin de tool overtuigend werkt op de geïdentificeerde stakeholders, is de validering van onze opzet. De tweede gaat over de school als ultieme hub voor IoT diensten en toepassingen. We volgen hier de laatste inzichten van Matt Ratto ( U Toronto): “Asked what the technological tools in university classrooms will look and feel like by 2020, Matt Ratto admits he’s no futurist. But the assistant professor at the University of Toronto’s Faculty of Information is helping shape the future – by changing students’ relationship with technology. “When people think about classroom technology, they think about things that you might buy to put in the classroom, like big monitors or touch interfaces,” says Ratto, who directs the

4 http://openworldforum2012.sched.org/speaker/konstantin.schmoelzer

Page 3: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

ThingTank Lab at U of T. “[But] the really innovative classroom technologies that we’ll see coming up in the next few years, they’re not technologies that turn students into passive users. They’re technologies that provide the possibility for them to be active creators.”5

Mediawijsheid De relatie tussen IT, burgerschap en wat voorheen media-

educatie was is al sterk aanwezig in het advies dat de Raad voor Cultuur uitbrengt in 2005 6 . Daar wordt de term mediawijsheid geïntroduceerd. In Mediawijsheid en Perspectief 7 wordt Internet of Things al voorzichtig geïntroduceerd door te wijzen op de groeiende hoeveelheid data, privacy gevaren, de opkomst van RFID en het ontstaan van informele kanalen die formele besluitvorming sterk kan gaan beïnvloeden.

De logische relatie tussen IoT en onderwijs als overkoepelende visie op het overdragen van kennis kan dus vrij consistent van mediawijsheid naar ‘omgevingswijsheid’ worden gedacht. Er zijn dan twee grote lijnen. De eerste vraagt hoe men zou kunnen leren en valideren als de school als formele plaats niet meer de kern van informatie overdracht is.8 De tweede gaat ut van huidige schoolpraktijk en probeert op alle mogelijke manieren de relaties die nu al worden gelegd met de buiten wereld aan te jagen en te versterken.

Zo adverteert Eurocollege.nl met ‘Real Life Projects’; “Op verschillende manieren word je getest in de echte praktijk. Dit gebeurt via werkoriëntaties, stages, gastcolleges en senior projecten®.“9 TKMST.nl is een peer-to-peer omgeving “waar scholieren en studenten elkaar informeren over opleidingen, beroepen en studentensteden.“10 In het project In eigen beheer “worden brugklassers ingezet als ‘educatieve e-publishers’ en maken zij gebruik van de eigen devices (Bring Your Own Device).”11 Projecten als Architec-toon12, ondersteund door

5 http://www.theglobeandmail.com/news/national/education/canadian-university-report/chips-and-apps-how-emerging-tech-will-change-education/article4620464/?cmpid=rss1

6 Rob van Kranenburg was extern adviseur bij deze publikatie. 7 http://www.linc-vzw.be/documentatie/mediawijsheid-perspectief 8 Met name het punt van valideren kwam naar voren als belangrijkste probleem in een eerdere sessie over IoT met Kennisnet. Stephanie Ottenheijm stelde toen de situatie voor waarin iemand 10 minuten ‘over’ heeft op een perron wachtend op een trein en worstelt met een vraag over wiskunde of boekhouden of…. Die vraag zou heel lokaal kenbaar gemaakt kunnen worden of via de borden op het station, of via bluetooth, of via GPS op Twitter of Facebook. Maar hoe kan dan die informatie verkregen door een onbekende ingeschat en gevalideerd worden? 9 http://www.eurocollege.nl/projecten 10 http://www.malmberg.nl/Over-Malmberg/Nieuws/Scholieren-helpen-elkaar-kiezen-op-TKMST.nl.htm 11 http://www.mediawijzer.net/projects/uitslag-1e-ronde-mediawijzer-stimuleringsregeling 12 http://www.mediawijzer.net/projects/architect-toon

Mediawijzer.net gaan in de richting van wat misschien sensorwijsheid13 gaat heten.

Regio’s De “intensieve aanpak van voortijdig schoolverlaten werpt

zijn vruchten af. In tien jaar tijd is het aantal leerlingen zonder startkwalificatie bijna gehalveerd van 71.000 in 2002 naar 38.600 in het schooljaar 2010-2011. In Europees verband behoort Nederland hiermee tot de koplopers in het terugdringen van voortijdig schoolverlaten. Mede door de afnemende schooluitval is de jeugdwerkloosheid in Nederland slechts in geringe mate opgelopen en is deze relatief laag in vergelijking met omringende landen. Dit schrijft minister Marja van Bijsterveldt (Onderwijs) vandaag aan de Tweede Kamer.”14

Toch blijven er een aantal regio’s onder het landelijke gemiddelde. De agglomeratie Amsterdam, Rijnmond en Haaglanden – “kennen ook in 2010-2011 de hoogste uitvalpercentages”. Een oplopende uitval zien we ook in Zuidoost-Brabant en Gewest Limburg-Noord. In deze regio’s “ligt het uitvalpercentage in 2010-2011 nauwelijks onder het uitvalpercentage in 2005-2006. Per saldo is dus geen resultaat geboekt.” Minister van Bijsterveldt schrijft: “De ontwikkeling in deze twee redelijk grote regio’s baart mij zorgen.”

Deze overweging heeft de doorslag gegeven in de keuze voor Brabant en Noord Holland als de voorbeeld regio’s.

III. METHODE Uit literatuuronderzoek, ervaring in EU projecten en het posten sinds 2009 van berichten over IoT op Council (theinternetofthings.eu) komt het volgende beeld naar voren. Er zijn vier brede terreinen die IoT aanjagen. Die hangen samen en kunnen niet los van elkaar worden gezien. Maar om grip te krijgen op wie in een bepaalde regio die trekkers en lead-users zijn hebben we de volgende focus groepen onderscheiden: Focus DIY

• Fablab • Hacklab • Dorkbots/Events • Gaming

Focus Beleid • Open Data

13 Sensors raken steeds meer ingebed in alledaagse apparaten en de stedelijke infrastructuur. De omgeving gaat zelf op die manier meer interactie aanjagen. Individuen kunnen dan weer zelf goedkoop en relatief gemakkelijk sensors installeren om data te generen en inzicht te krijgen in bijvoorbeeld energie kosten. Het bredere plaatje heet Internet of Things. Er liggen hier kansen voor technisch onderwijs. Zoals het leren programmeren op jonge leeftijd en nieuwe business modellen die ‘leaning by doing’ voorop hebben staan. Presentatie van RvK op de Onderwijsdagen 2012, http://dossiers.kennisnet.nl/dossiers/mediawijsheid/11-mediawijsheidpresentaties-op-de-onderwijdagen/

14Schooluitvalcijfers 2010-2011 bekend Nieuwsbericht | 15 februari 2012 Van Bijsterveldt: Lage jeugdwerkloosheid door effectieve aanpak voortijdig schoolverlaten

Page 4: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

• Slimme energie/meters • Innovatie • Smart City

Focus Technologie • 10 cm: barcodes, RFID, NFC • 10 meter: Wifi, bluetooth • ver : WIMAX, WIFI in de stad • globaal: GPS, IPv6

Focus Business § eHealth § Apps § Slimme diensten § Infrastructuur

In elke focusgroep zoeken we naar lead users. Dat is een term uit de marketing die produktief is voor de focusgroepen die we willen helpen opzetten in de regio’s.

Lead users “are users whose present strong needs will become general in a marketplace months or years in the future. Since lead users are familiar with conditions which lie in the future for most others, they can serve as a need-forecasting laboratory for marketing15 research.1617

Per regio staat er één bijeenkomst onder leiding van

Kennisnet gepland. We willen deze bijeenkomst zo vormgeven dat het lijkt alsof de leadusers die we in elke focusgroep hebben geïdentificeerd worden uitgenodigd voor een feest, excursie of evenement dat op het eerste gezicht niets met IoT of onderwijs te maken heeft. Middels een goed uitgewerkte opzet (serious game) willen we ze samen laten uitkomen bij de IoT scenario’s met behulp van bouwstenen die wij aanleveren.

III. A FOCUS DIY NB

• Fablab • Hacklab • Dorkbots/Events • Gaming

1. De eerste persoon die we zoeken is een inspirator van

een fablab of hacklab. Marc Kohlen. [email protected] http://www.fablabnoordbrabant.nl/us/address

2. De tweede is een persoon die vanuit een meer institutionele context met een fablab samenwerkt:

17 Revised paper published as: von Hippel, Eric (1986) "Lead Users: A Source of Novel Product Concepts," Management Science 32, no. 7 (July):791-805.Lead Users: An Important Source of Novel Product Concepts, Eric von Hippel, Sloan School of Management Massachusetts Institute of Technology.

Stichting Techniekpromotie Traverse 3.15 Postbus 513 5600MB Eindhoven Telefoon: +31 (0)40 247 3300 http://techniekpromotie.nl/ Ook http://www.hba.nl/ Het Pleidooi voor de Ambachtseconomie dat het HBA op 4 september presenteerde maakt duidelijk hoe belangrijk ambachten zijn voor het Nederland van de toekomst. Maar de sector kampt daarnaast met grote uitdagingen. Door vergrijzing en ontgroening zijn tot 2021 ten minste 250.000 nieuwe vakmensen nodig. Elrie Bakker: “De ambachtseconomie is één van de belangrijkste sectoren van de Nederlandse economie, maar door de kleinschaligheid en diversiteit erg kwetsbaar. Daarom is er behoefte aan een Centrum voor de Ambachtseconomie, een ondersteunend expertisecentrum dat kan dienen als vraagbaak voor branches en ondernemingen en als aanspreekpunt voor de overheid. Zo’n centrum moet in samenwerking met brancheorganisaties, werkgevers- en werknemersorganisaties en de overheid de ambachten in staat stellen een bijdrage te blijven leveren aan een duurzamer Nederland.” http://nieuws.ambachtseconomie.nl/?CFID=25859937&CFTOKEN=28985638

3. De derde is een organisator van events op het terrein van DIY en regionale inspirator, in dit geval René Paré. http://www.dse.nl/~pare/ [email protected] en voor INCUBATE Tilburg: “Barry Spooren: fundraising, coordination of our innovation conferences and open source policy development. Contact: [email protected]

4. De vierde persoon is een expert op het gebied van (Serious) Gaming. We kiezen voor een combinatie van universiteit en MKB. Voor MKB, Syntens http://www.syntens.nl/Artikelen/Artikel/Serious-gaming-groeit.aspx Voor de academische kant: Professor Ben Schouten, ID TUE en Fontys Gamesdesign; http://www.fontys.nl/gamedesign/lector.313878.htm [email protected]

III. B FOCUS BELEID NB

• Open Data • Slimme energie/meters • Innovatie • Smart City

1. De eerste persoon die we zoeken is de Open Data

Champion of Evangelist in de regio. Voor NB is dat Ad Steenbakkers, Senior Informatie adviseur bij de Gemeente Eindhoven. Zie ook http://www.openeindhoven.nl/ Goede contacten met Mad van René Paré.

Page 5: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

2. De tweede persoon die we zoeken werkt rond slimme meters, energie, smart grid. Dit is Smart Energy Regions | Contact: [email protected] http://www.smartenergyregions.com/ “Het lokale gravitatiepunt van het cluster is Smart Energy Regions Brabant. Smart Energy Regions Brabant brengt onderzoek, test & integratie en business development samen. Concreet zichtbaar zijn de in opbouw zijnde test & integratiefaciliteiten op het TU/e Science Park waar de smart energy technologieën van de partners invulling aan geven. Technologieën die binnen het label van Smart Energy Regions haar weg zullen vinden naar een internationale implementatie.”

3. Hier zoeken we de trekker van Sociale Innovatie Brabant: http://www.socialeinnovatiebrabant.nl/pilots/index.html

4. Voor Smart City zien we dat de focus voor NB hier ligt op eHealth. Zie: “The Province of Noord-Brabant views the theme of ‘care economy and healthy ageing’ as a development that provides opportunities. Moreover, the health sector is one of the fastest growing sectors in Brabant’s economy and an important source of innovation. The provincial government was therefore very pleased to be able to co-host the 2012 AAL Forum in Eindhoven.” http://www.brabant.nl/subsites/english/portfolio/welfare-and-health/smart-care/take-part-in-the-aal-forum-2012.aspx Eén van de policy officers op dit terrein is Edwin Mermans, [email protected]

III. C FOCUS TECHNOLOGIE NB

• 10 cm: barcodes, RFID, NFC • 10 meter: Wifi, bluetooth • ver : WIMAX, WIFI in de stad • globaal: GPS, IPv6

1. De basis technologie is in NB sterk aanwezig met

Philips en vooral chip maker NXP. http://www.nxp.com/ In overleg met Philips zoeken we hier een persoon, die rond NFC werkt.

2. Hier kiezen we eén of meerdere mobiele internet verbinding aanbieders in de regio:

“Mobile telephony in the Eindhoven region is supplied by:

Hi, http://www.hi.nl/ KPN, http://www.kpn.com/ (under‘mobiele abonnementen') Telfort, http://www.telfort.nl/ T-mobile, http://www.t-mobile.nl/ Vodafone, http://www.vodafone.nl/”18

18 http://www.eindhoven.eu/en/Themes/Living_%26_Community/ How_can_I_find_a_home%3F/Utilities%20(gas,%20water,%20 electricity,%20telephone,%20internet,%20TV)?session=p3okrk

3. Locaties met gratis wifi, zoals:

http://www.vvvdenbosch.nl/go/wifi-spots 4. Hier zoeken we een politicus, wethouder of

provinciale deputé die zich sterk maakt voor lang termijn investeringen in technologische randvoorwaarden als Ipv6. Voor Noord Brabant is dat: Gedeputeerde Bert Pauli (VVD) heeft de portefeuille Economische Zaken en Bestuur: “Sterke sectoren slim verbinden. Dat is één van de belangrijkste uitdagingen voor deze bestuursperiode. De economische agenda is een goede basis om tot regionaal economisch beleid te komen. Hoe kunnen we sterke groei bereiken? Door koppelingen te leggen met maatschappelijke opgaven, zoals voeding en gezondheid of zorgeconomie. Uiteraard in samenhang met arbeidsmarktbeleid, want een gezonde economie is gebaseerd op kwalitatief goed, en flexibele inzet van, personeel. Onderwijs, bedrijfsleven en overheid moeten dan ook nog meer gaan samenwerken. Niet alleen op regionaal niveau, maar ook in BrabantStad-verband en internationaal.” http://www.brabant.nl/politiek-en-bestuur/gedeputeerde-staten/pauli-bert.aspx

III. D FOCUS BUSINESS NB

§ Health/Zorg § Apps § Slimme diensten § Infrastructuur

1. Over Jeugdzorg 2.0. Dennis Peters: “Als er één sector

nog volop kan profiteren van de mogelijkheden van moderne informatie- en communicatietechnologie, dan is het de jeugdzorg! We doelen dan op de brede zorg voor kinderen in (1) de preventieve jeugdzorg, inclusief jeugdgezondheidszorg, maatschappelijk werk, Bureaus Jeugdzorg en de Centra voor Jeugd en Gezin, (2) de curatieve jeugdhulpverlening en (3) de justitiële jeugdzorg van reclassering, politie en justitie tot en met de Veiligheidshuizen. Jeugdzorg 2.0 gaat over de ongekende kansen die er zijn als we vanuit een nieuw perspectief naar de jeugdzorg kijken.” http://www.linkedin.com/in/dajbpeters

2. Hier zoeken we naar iemand van een leidend bedrijf in de regio, in dit geval Philips en we kiezen voor iemand van Research die wel heel dicht bij applicaties en diensten staat, Boris de Ruyter, http://lucachittaro.nova100.ilsole24ore.com/2007/12/home-of-the-fut.html Contact Boris de Ruyter <[email protected]>

3. Hier zoeken we naar ‘owners’ van Linkedin groepen op het gebied van innovatie, apps en neuwe technologiën. In dit geval de Linkedin owner van

m5ur9uqgvtl836jg62h2

Page 6: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

“Brabant Innovators”, Frank van den Eijnden, en Martijn Otter van “Brabant Network”, “Brabant Network is de LinkedIn-groep voor ondernemers, werknemers, freelancers, ZZP-ers, etc. die zakelijk actief zijn in Noord Brabant, binnen de profit, non- profit, overheid, semi-overheid etc. Met meer dan 25000 leden is Brabant Network de grootste netwerk groep in de region.”

4. Infrastructuur hier betekent vooral culturele en innovatieve events die liefst niet eenmalig zijn. In dit geval vooral de Dutch Technology Week met Astrid van Deelen projectleider Dutch Technology Week [email protected] en http://www.startupweekendeindhoven.nl/ Umbrellian Foundation +31402930773

III. E. FOCUS DIY NH

• Fablab • Hacklab • Dorkbots/Events • Gaming

1. Het fablab in de Waag op de Nieuwmarkt is het

meest performatne van alle fablabs in NL. Spilfiguur is Alex Schwaub, [email protected]. Zijn tegenhanger in de organisatie is Frank Kresin, directeur Research, [email protected]

2. Denis ‘Jaromil’ Roio is een aanspreekpunt is Amsterdam voor de hacker en bredere (digitale) kraakbeweging. Email: [email protected]. Mede-oprichter met RvK van bricolabs.net (2006) Hij is tevens een expert op het gebied van bitcoin en alternatieve geld systemen: http://www.dyndy.net/

3. Willem Velthoven ([email protected]) is de meest consistente organisator van DIY RFID en IoT events. Zie http://www.mediamatic.net/ en http://www.mediamatic.net/search?q_mm=rfid

Op Texel is Texel Zelfvoorziened een voorbeeld van hoe van een bottom up DIY mentaliteit een bredere beweging kan onstaan: http://www.youtube.com/watch?v=aU8WQA2xPRQ 4. In Hilversum is de HKU gevestigd met de afdeling Interaction Design en de MA EMMA. Contact voor Game & Interaction Design: [email protected] (directie) HvA game developer opleiding en CREATE-IT Sabine Niederer @sabinesabine Head of applied research centre CREATE-IT #HvA, PhD researcher with the Digital Methods Initiative #UvA, Curator at Impakt Net Art Amsterdam · http://www.digitalmethods.net http://www.create-it.hva.nl/content/create-it-applied-research/nieuws/index.xml 5. Dick Rijken is de oprichter van de HKU Interactie ontwerpen. Nu Directeur van Steim en Lector aan de

Haagse Hogeschool. Lid van de commissie van de Raad van Cultuur die het advies Mediawijsheid in 2005 gemaakt heeft, [email protected]

III. F. FOCUS BELEID NH

• Open Data • Slimme energie/meters • Innovatie • Smart City

1. Open Data. Marleen Stikker, Waag Society,

[email protected] zie : http://www.appsforamsterdam.nl/contact en vanuit de gemeente Eric Wiebes, wethouder, zie: http://epsiplatform.eu/content/amsterdam-opens-traffic-and-parking-data en http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2694/Tech-Media/article/detail/3228875/2012/03/21/Amsterdam-zet-nieuwe-stap-in-open-data-ook-real-time-route--en-parkeerinformatie.dhtml

2. Slimme energie: John Post, Starting March 1, 2012 he has been appointed director of the Consortium Green IT Amsterdam region. http://www.john-post.nl/?page_id=2 John Post [email protected] also “At the moment John is chairman of the coordinating IIP energy for the connection with the defined Topsectors. Member of the TKI (Top institute for Knowledge and Innovation) smart grids of the Top sector energy.” Marleen Stikker is ook verbonden aan Picnic en dus een contact punt voor de Green IT Challenge, http://www.greenchallenge.info/Home/CopyOfHome1/CopyOfHome1/Home/About/Summary.htm Waag Society heft ook het Creative Learning Lab.

3. Wethouder Economische Zaken, Carolien Gehrels http://www.pvdaamsterdam.nl/personen/carolien-gehrels-3/, Bart Driessen [email protected], Creator Opsporingscommunicatie

4. Amsterdam Smart City consortium https://twitter.com/adamsmartcity & Living Lab

If you are considering to set up a Living Lab project or if you have question about the Living Lab approach, please contact Mettina Veenstra at mettina.veenstra [at] novay.nl. http://www.amsterdamlivinglab.nl/page/752/en

III. G. FOCUS TECHNOLOGIE NH

• 10 cm: barcodes, RFID, NFC • 10 meter: Wifi, bluetooth • ver : WIMAX, WIFI in de stad/4G-LTE • globaal: GPS, IPv6

Page 7: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

1. Voor NFC applicaties David Smits van http://www.mobiubiq.org/ https://twitter.com/dsmits/followers Rob Holdorp implementeert RFID in Schiphol, http://www.idworldmilan.com/index.php?id=456 en http://www.ibm.com/smarterplanet/us/en/leadership/schiphol/

2. Gratis wifi in de Westergasfabriek, http://www.computable.nl/artikel/nieuws/internet/4502624/1282763/amsterdam-westerpark-biedt-gratis-wifi.html en http://www.westergasfabriek.nl/whats-on/altijd-te-doen/gratis-wifi contact Mark de Kruijk, directeur [email protected] Check ism Bart Driessen Bluetooth en Sail http://www.politie-amsterdam-amstelland.nl/get.cfm?id=9108

3. LTE in Nederland, iBases, dochter van KPN. Contact [email protected] , http://www.ibasis.com/

4. IPV6 bij de Broadband Conferentie 2012. Contact: Timo Hilbrink, Senior Technical Architect, XS4ALL, [email protected]

III. H. FOCUS BUSINESS NH

§ Health/Zorg § Apps § Slimme diensten § Infrastructuur 1. Jan Straatman, directeur ZorgICT, [email protected], http://www.ezda.nl/?category=programma_zorgict_amsterdam_2010-2012 en game developer http://www.linkedin.com/in/micahhrehovcsik GATE http://www.picnicnetwork.org/micah-hrehovcsik 2. Appsterdam, http://appsterdam.rs/ Mike Lee, @bmf en Apps for Amsterdam, http://www.appsforamsterdam.nl/en/ contact Marlee, Stikker en [email protected] 3. Creatieve Industrie, http://www.iamsterdam.com/nl-NL/Business/Amsterdam-Economic-Board/Clusters/Creative-Industry, contact Bas Verhart: http://www.iamsterdam.com/nl-NL/Business/Amsterdam-Economic-Board/Clusters/Creative-Industry/Primary-group, @basverhart, http://www.thnk.org/board/ zn Antoinette Hoes, @amsterdamant http://www.dutchcowgirls.nl/bloggers/459 Clicknl.nl, [email protected] (Media & ICT) 4. CIO Amsterdam, Jan Flippo http://www.computable.nl/artikel/nieuws/overheid/4542650/1277202/jan-flippo-begonnen-als-cio-bij-amsterdam.html, Culturele infrastructuur en Mediawijsheid, directeur bij STEIM, Dick Rijken http://www.mediamatic.net/3385/nl/dick-rijken

IV. LEAD USERS

Afbeelding 1 Lead user theory in de praktijk in Wenen, Konstantin Schmölzer19

ln de afbeelding hierboven was de vraag om skills en expertise te vinden die niet meer in stad aanwezig zijn. In Wenen bouwde Konstantin Schmölzer samen met een groep mensen die reageerden op een oproep beroepen en vaardigheden te identificeren die niet meer in een stad aanwezig zijn. Samen bouwden zij een uitkijktoren zoals die bij de jacht werd gebruikt. Die werd onderdeel van het Verdarium20 in Wenen.

19 http://vimeo.com/29950389 20 http://www.konstantin-schmoelzer.com/architecture_aut.html

Page 8: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

V. LEAD USERS BIJ ELKAAR: EEN EERSTE VERKENNENDE BIJEENKOMST INTERNET OF THINGS EN EDUCATIE

Regionale bijeenkomsten Ons advies aan Kennisnet is om alle regio’s dit soort bijeenkomsten op te zetten. Recente ervaring heeft ons geleerd dat een dagdeel volstaat en dat het niet de hoeveelheid maar de kwaliteit van de deelnemers is die telt. Wel is het essentieel dat er een vertegenwoordiger van elke groep aanwezig is. Doel Als innovatie en trends te dicht op de ervaren werkelijkheid komen is concreetheid nodig in usecases, voorbeelden en best practices. Er wordt gevraagd om bewijs. Er kan niet meer in ‘de toekomst’ geprojecteerd worden. De opgave waar Kennisnet voor staat is uit leggen aan een brede groep stakeholders waarom IoT een belangrijke en verstrekkende ontwikkeling is waarop geanticipeerd kan en moet worden. De thema’s die IoT in het onderwijs raakt zijn namelijk maatschappelijke thema’s die nu ‘pas’ de klaspraktijk en leraarskamer raken:

1. personalisatie (maatwerk) 2. het leren buiten de school is moeilijker buiten te

sluiten (thuis is er vaak betere apparatuur en/of verbinding

3. uitval21 wordt groter 4. flexibiliteit die wordt gevraagd door de economische

realiteit 5. de waarde van het formele onderwijs staat ter

discussie 6. er is een brede aanzet meer te doen met de verschillen

tussen kinderen Aannames Er zijn drie aannames over wat er zou moeten gebeuren in een dergelijke bijeenkomst. De eerste is dat er onderlinge uitwisseling plaatsvindt die heel informeel leidt tot praktische resultaten die weer tot projecten en initiatieven kunnen leiden. Aangezien Kennisnet faciliteert en meedenkt is ze heel intuïtief aanwezig en leert ze om te gaan met de verschillende stakeholders die de nieuwe slag in IT – Internet of Things gaan vormgeven: DIY, Beleid, Industrie en MKB voorlopers, en Infrastructuur en Technologie facilitators. De tweede is dat lead users in staat zijn om niet alleen vanuit legacy naar incrementele veranderingen te denken, noch om

21 Aanval op schooluitval Op deze website vindt u informatie over

deaanpak en ontwikkelingen van voortijdig schoolverlaten (VSV). Kabinet Rutte II stelt als doel het aantal VSV'ers in 2016 terug te dringen tot maximaal 25.000. Investeren in jongeren en hun startkwalificatie loont. Met een startkwalificatie hebben jongeren betere arbeidsmarkt-perspectieven. http://www.aanvalopschooluitval.nl/

toekomstbeelden neer te zetten die zo ver staan (2020) dat ze voor actoren in het werkveld niet concreet gemaakt kunnen worden, maar dat ze in staat zijn om én in termen van 3-5 jaar te ‘programmeren’ en vanuit die nieuwe realiteit terug te kijken naar ‘nu’. Dat zou een grondpatroon moeten opleveren van waaruit beelden, roadmaps en scenario’s voor verschillende stakeholders gemaakt kunnen worden door Kennisnet. Dat grondpatroon zou de twee uiteinden waar Kennisnet mee te maken heeft, aan de ene kant ‘leren’ en aan de andere kant ‘de klas’ moeten voeden en eventueel ook verbinden. Duidelijk zou moeten worden

• Wie wil je (eerst) activeren • Wat vind je wenselijk daarbinnen • Hoe valideer je de meerwaarde van je voorstel

De derde aanname is dat deze groep leadusers – in principe in elke regio – in staat is de urgentie te schetsen van de omwentelingen zoals zij die in hun dagelijkse praktijk ervaren. Die informatie moet onderbouwingen leveren om vanuit Kennisnet verandering scenario’s aannemelijk te maken voor de verschillende stakeholders:

- leerlingen - leraren - directies - ministeries - ouders - infrastructuur diensten - ….

• waarom heeft dit nu prioriteit? • waarom moet ik hierin investeren • wie moet het eerst overtuigd worden?

De testbijeenkomst22 Er werd een testbijeenkomst gehouden met vier deelnemers, representanten van de 4 geïdentificeerde groepen lead users die de transitie naar web 3.0/Internet of Things nu voorbereiden en vormgeven: DIY: Dick Rijken (Steim, Haagse Hogeschool, oprichter van de eerste Interactie Design opleiding aan de HKU, lid van de commissie Mediawijsheid) Beleid en Industrie: John Post (lid van de Topsector Energie, Voorzitter Open Data Nl, ex CTO IBM Benelux)

22 27 maart bij Tijn Akersloot, Zandvoort aan Zee. Aanwezig van Kennisnet Wietse van Bruggen, Michael van Wetering. Ter voorbereiding op de bijeenkomst vroegen we om een korte presentatie voor te bereiden met daarin voor jou de antwoorden op onderstaande vragen. Wat is Internet of Things voor jou? Welk project werk je aan of welk project dat je kent is je favoriet? Waar zit de grootste omslag of verandering in je werk als gevolg van Internet of Things? Welk voorwerp of beeld doet je denken aan IoT of de gevolgen daarvan?

Page 9: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

IoT MKB: John Versmissen (Marketing en Communicatie Giant Leap, succesvol M2M bedrijf) Infrastructuur en facilitering: Timo Hilbrink, (Senior Technical Architect, XS4ALL IPv6 evangelist) Acceleratie en flexibiliteit De rode draad in de ervaringswerkelijkheid van de vier experts blijkt de snelheid van de veranderingen die zijn aangejaagd door het internet en de flexibiliteit die gevraagd wordt in elke organisatie. John Versmissen vertelt hoe Giant Leap begon met de verkoop van sensoren. Ingecalculeerd werd dat die sensoren veel data zouden genereren (Big Data). Deze data worden met behulp van slimme algoritmes geanalyseerd. Deze analyses worden in scenario- en adviesvorm terug gespeeld aan de klant. Maar doordat Giant Leap in zeer veel verschillend sectoren actief is ziet het bedrijf zelf ook patronen in de verschillende scenario’s die niet in eerste instantie relevant zijn voor een afzonderlijke klant maar wel een beeld kunnen opleveren waarmee voorspellingen kunnen worden gedaan over een domein (zorg, veiligheid, logistiek, mobiliteit…) of sector. Dit betekent dat Giant Leap meta-expertise opbouwt en op basis daarvan een nieuw profielen ontwikkelt. De organisatie is een lerende organisatie bij default. Leren zit in het DNA van de activiteit. En:

• content kennis steeds irrelevanter • weg van scherm georiënteerd denken • de relatieve gelijkstelling van menselijke en niet

menselijke actoren, hoe maak je dat relevant? • heel belangrijk zijn moderne user interfaces: vooral

met slimme meters en slimme energie moet er niet alleen goed gecommuniceerd worden maar moet de eindgebruiker heldere feedback krijgen over wat het systeem op elk moment doet

• zelflerende systemen acteren meer op machine data zelf (M2M)

• betere diagnoses kunnen op afstand worden gesteld van je machinepark.

Kennisnet steunt een pilot geleid door Serge de Beer23 over het aanbrengen van open source sensoren op een draaibank24 die met behulp van Arduino en COSM signalen meet over wat de leerling doet en die combineert met video. Zo kan een docent

23 http://innovatie.kennisnet.nl/history-of-objects-wat-het-internet-of-things-kan-betekenen-voor-het-onderwijs/ 24 Serge de Beer heeft de afgelopen maanden een experiment uitgevoerd rondom het Internet der Dingen in het Onderwijs. Over dit experiment doet hij in deze blogpost verslag: wat was het doel, wat waren de uitdagingen en wat waren de uitkomsten? Bekijk de video en het verslag om een manier te zien waarop het Internet der Dingen een rol kan spelen in het onderwijs. http://innovatie.kennisnet.nl/de-ervaringen-van-serge-de-beer-met-het-internet-der-dingen-in-het-onderwijs/

coachen met alle beschikbare details. Een docent heeft twintig man aan werkbanken maar kan er normaal gezien maar één John Post is ex CTO van IBM Benelux, nu bezig met twee belangrijke sectoren, als lid van de topsector Energie/Smart Grid. Daarnaast is hij lid van de stuurgroep “open data” van de gemeente Rotterdam en sinds november 2011 voorzitter van het Platform Open Data Nederland. John maakt ook deel uit van de advisory boards van het IIP duurzame ICT en van LaQuSo, laboratory for Quality Software (TU/e en Radboud universiteit). In maart 2012 is hij benoemd tot directeur van de Stichting consortium Green IT Amsterdam regio. Hij ziet dat er vanuit het topsectorenbeleid veel aandacht is voor de Human Capital Agenda.25 Volgens John Post zitten we midden in een transitie van web 2.0 naar web 3.0, naar een vercomputering van onze alledaagse werkelijkheid. Goed beschreven zegt gij in het recente boek van Jan Rotmans: Het oog van de Orkaan.26 De vraag is nu hoe we die transformatie gaan faciliteren. Er gaat nu vanuit de onderkant van de samenleving verzet komen tegen de manier waarop een aantal systemen zijn georganiseerd. Hij denkt dan aan de zorg, maar ook aan het onderwijs. Anders dan vroeger zit de economische meerwaarde niet in nieuwe producten, diensten, of grondstoffen, maar in nieuwe business modellen. De slag die gemaakt moet worden draait om nieuwe verhoudingen tussen top down en bottom-up up. Zo ziet hij op de energie markt dat nieuwe en slimme groene IoT bedrijven nieuwe duurzame business modellen kunnen opzetten met de data over wat zich afspeelt in huizen, straten en wijken. Op dit moment houden de netbeheerders de schotten tussen collectieve intelligentie achter de meter en andere vormen van het aansturen van energie verbruik, overeind.

25 Om de innovatie- en groeiambities van een topsector te realiseren zijn er voldoende mensen met de benodigde kwaliteiten nodig. De topsectoren wijzen op het belang om al het beschikbare talent in Nederland te benutten om (toekomstige) tekorten - zeker ook aan technische vakkrachten -op de arbeidsmarkt te voorkomen. Een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt is hiervoor cruciaal. Dit vereist meer en structurele verbinding tussen bedrijven en onderwijsinstellingen. Daarvoor gaan de topsectoren Human Capital Agenda's voor de langere termijn opstellen. Op basis van deze Human Capital Agenda's stellen de boegbeelden onder leiding van topsector Chemie een gezamenlijk Masterplan Bèta en Techniek op.

http://www.top-sectoren.nl/humancapital/ 26 In “‘In het oog van de orkaan’ verhaalt Jan Rotmans over de uiteenlopende transitieprocessen die zich in Nederland afspelen; van de zorg tot de bouw en van energie tot voedsel, van Rotterdam tot Limburg en van Friesland tot Zeeland. Het boek laat zien hoe tran-sities tot stand komen en hoe deze kunnen worden ‘gestuurd’ naar een duurzamere samenleving, ten bate van de samenleving en de mensen die er deel van uitmaken. Tevens bevat het een inspirerende toekomstvisie voor Nederland 2050: vooruit naar vroeger. Hoe zou een duurzame samenleving er over pakweg veertig jaar uitzien?” http://www.nederlandintransitie.nl/

Page 10: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

We zijn altijd gewend geweest als mens aan een directe interactie met de fysieke infrastructuur. Nu gaan we naar wereld waar tussen de infrastructuur en onze onmiddellijke ervaring een software defined layer – een lag software – tussen zit. Zo is nu al de software de duurste component in een auto. Zo bezien is IoT nu al gewoon realiteit. We maken nu mee dat die tussenlaag op een bepaalde manier verzelfstandigd. We zien dat gebeuren in de praktijk waar steeds meer met engines gewerkt wordt. Een engine is een verzameling van data, praktijken en patronen die als een soort algoritme gaat functioneren. We kunnen ons voorstellen dat je werkt met een engine

• die iets zegt over context • die iets zegt over hypothese • die iets zegt over verificatie • ….

Voor onderwijs betekent dit:

• andere werkvormen • andere middelen • andere tooling • andere ondernemingen (PublicPrivateCitizen) • evidence based (op basis van actuele informatie over

hoe iemand zich voelt bijvoorbeeld, zie NRC27) Timo Hilbrink is Senior Technical Architect bij XS4ALL. Hij werkt er sinds de jaren negentig en heeft de opgang van het bedrijf en verkoop aan KPN meegemaakt. Binnen XS4ALL is hij de IPV6 evangelist. In dat kader ziet hij ook Internet of Things. Met IPV6 is het mogelijk alles dat software heeft – van een tandenborstel tot schakelaar – van een internetverbinding te voorzien. De zogenaamde ‘end to end’ connectie is erg belangrijk binnen het bredere kader dat IoT is (RFID, sensoren, QR codes…) Er is nog niet erg veel brede bekendheid over, maar de laatste IPv4 adressen zijn afgeleverd. In de jaren 80 toen het IP protocol werd bedacht werd er uitgegaan van 4 miljard computers die allemaal een uniek IP adres moesten hebben. De smartphone kon toen nog niet voorzien worden. De hoeveelheid beschikbare adressen met IPv6 is astronomisch, het is een 128 bit adres. Elke zandkorrel op de wereld kan een IP adres krijgen. De overgang van IPV4 naar IPv6 is niet gemakkelijk, het vraagt om andere hardware, maar ooit zal iedereen over moet gaan. XS4ALL bidet al veel IPV6 aan zonder dat eindgebruikers dat weten. Dat hoeven ze ook niet te

27 “Als het maar connected is. Dat is het thema van gadgetbeurs CES dit jaar. Vrijwel elke nieuwe gadget is draadloos met smartphones en tablet pc’s te verbinden. Ondertussen hangen we ons zelf ook vol met sensoren; van wifi-weegschaal tot bluetooth-vork.” http://www.nrc.nl/tech/2013/01/07/ces-2013-high-tech-vork-en-meer-gezonde-gadgets/

weten, volgens Timo. Het volstaat dat ze de beste verbinding hebben die XS4ALL kan leveren. In het kader van IoT bidet IPV6 echter wel grote mogelijkheden. Nu krijg je thuis één IP adres voor soms wel 10 tot 20 apparaten. Naar buiten toe stuur je maar één IP uit, maar in je eigen thuisnetwerk zorgt NAT (Network Adress Translation) ervoor dat alle apparaten kunnen functioneren. Bij IPV6 hoeft dat niet meer, alle apparaten krijgen hun eigen adres. Groot voordeel is dat ze dan ook van uit buiten adresseer baar zijn. Elk apparaat kan met een apparaat in andermans huis contact legen. Echt end to end voor het huis. Natuurlijk wordt security een extra aandachtspunt. Elke sensor kan zo een eigen IP adres krijgen en dus ook worden aangestuurd. Ook XS4ALL zit midden in de transitie naar IoT. Net als Giant Leap dat een steeds rijkere rol krijgt (high level) naarmate het meer basis M2M projecten heeft, en de energie lock die John Post ziet die ervoor zorgt dat er steeds meer creatieve samenwerkingsverbanden (soms heel lokaal28) ontstaan betekent dit dat XS4ALL een andere rol kan aannemen dan de ISP die ze nu is. Ze zou bijvoorbeeld op het gebied van home diensten en zelfs producten (als NEST29) kunnen gaan aanbieden. Timo ziet daarin een rol voor een derde partij weggelegd. Eén van de rollen die Dick Rijken tijdens de bijeenkomst wil uitspelen is zijn vaderschap van een dochter die naar de middelbare school gaat. Hij heeft negen scholen in Amsterdam bezocht en is zich naar eigen zeggen ‘rot geschrokken’ van het feit dat er op de meeste locaties niets veranderd was ten opzichte van zijn eigen schooltijd. Hij liep meerdere keren zijn oude lokaal ‘Engels’ binnen. Dick Rijken is directeur van Steim, Lector aan de Haagse Hogeschool, en oprichter van de eerste Interactie Design opleiding aan de HKU. Vanuit zijn ervaring met interactieve en nieuwe media heeft Dick Rijken het Internet of Things zien groeien van experimenten met sensoren, naar sensoren in de dagelijkse realiteit. Bij Steim worden instrumenten gebouwd, zoals jongleerballen30 die geluid maken als je ze vangt maar die je kan her programmeren als je ze gooit. Het is precies dit punt dat Dick Rijken naar voren haalt als het gaat over IoT. Een ding kan iets anders zijn. Je fysieke wereld is niet meer betrouwbaar. Naarmate de ontwikkelingen steeds sneller gaan

28 “De schaal van de energiehuishouding verandert in rap tempo. We zien steeds meer kleinschaligere energie initiatieven ontstaan, naast de centrale energievoorziening. Een groeiend aantal consumenten vraagt om groene stroom en burgers en bedrijven kiezen er steeds vaker voor om zelf én samen energie op te wekken. De toekomst voor lokale energie opwekking is dus veelbelovend. HIER opgewekt gelooft in deze beweging!” http://www.hieropgewekt.nl/wat-hier-opgewekt 29 http://www.nest.com/ 30 http://vimeo.com/20842744

Page 11: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

dwingt het ons als makers en als gebruikers om heel duidelijk te denken over wat nu hetzelfde blijft. Vragen en uitdagingen van menselijke constructen en identiteit blijven vrijwel contant. We zien nu dat naarmate er meer instabiliteit is en mensen het idee hebben dat het te snel gaat, veel jongeren – opgegroeid in de browser (vanaf 1993) op zoek zijn naar stabiliteit. Dick hoort veel jongeren zeggen: ‘het is niet mijn ding’, alsof ze al zo vroeg weten wat ‘hun ding’ wel is. Hij ziet dan ook als grootste uitdaging voor het onderwijs van nu om data, informatie en kennis meer als ‘handelen in context’ te zien en de rol van intuitie daarin te vergroten. Hij haalt daarbij Confucius aan die stelt in ‘The Great Learning’31 dat de essentie van leren het onderzoeken van ‘de dingen’ is maar meteen daarna zegt: “the cultivation of the person is the root of everything else.” Tussen die rust van het zijn en de onrust van het onderzoeken, zat ooit Bildung’ als een ethisch ideaal maar ook als een neutraal proces van ‘groeien’. In een snel evoluerende wereld is het noodzakelijk een dieper besef te hebben van wie je bent en pas dan flexibel verschillende posities van stakeholder te kunnen ‘spelen’ of ‘innemen’: “You better learn how to play your instrument.” Terugkoppeling naar de aannames Er waren drie aannames over wat er zou moeten gebeuren in een dergelijke bijeenkomst. De eerste is dat er onderlinge uitwisseling plaatsvindt die heel informeel leidt tot praktische resultaten die weer tot projecten en initiatieven kunnen leiden. In deze korte bijeenkomst kwam al tot uiting dat er belangrijke informatie tussen de verschillende soorten lead users werd uitgewisseld. Dat was vooral op het gebied van netwerk architectuur en IPV6. Voor John Post was de rol van IPV6 op het niveau van eindgebruikers en apparaten in het huis het tot het verhaal van Timo Hilbrink niet vanzelfsprekend relevant voor slimme energie. Ook John Versmissen vond het idee van elke sensor een IP adres zeer interessant. Voor Kennisnet was het belangrijk om te zien hoezeer de vier groepen lead users op dit moment eigenlijk permanent in een transitie zijn en steeds flexibel moeten bekijken wat op welk moment hun core product of dienst is. Tegelijkertijd wordt het duidelijk dat in de transitie naar IoT kennis van de infrastructuur voor Kennisnet geen randvoorwaarde is, maar een kern activiteit. De tweede is dat lead users in staat zijn om niet alleen vanuit legacy naar incrementele veranderingen te denken, noch om toekomstbeelden neer te zetten die zo ver staan (2020) dat ze voor actoren in het werkveld niet concreet gemaakt kunnen worden, maar dat ze in staat zijn om én in termen van 3-5 jaar te ‘programmeren’ en vanuit die nieuwe realiteit terug te kijken naar ‘nu’.

31 http://nothingistic.org/library/confucius/learning/learning01.html

32 In het bovenstaande beeld zie je twee verschillende grafische lijnen. De middelste lijkt data te bevatten, de onderste lijkt ruis te zijn. Op die manier zijn meerdere van deze beschrijvingen van vulkaan uitbarstingen ook bekeken door onderzoekers. Decennia lang probeerden ze allerlei theorieën uit, maar er kwam geen voorspellende kracht uit het lezen van de ‘data’. Totdat Bernard Chouet, een natuurkundige, zag dat de informatie niet in de middelste lijn zat, maar in de onderste. Dat wat iedereen tot dan dacht ‘data’ te zijn, was ‘ruis’. En andersom. De rode draad in de bijeenkomst is te zien hoezeer de vier groepen lead users permanent in een transitie zijn en steeds flexibel moeten bekijken wat op welk moment hun core product of dienst is. Op elk moment in de discussie werd duidelijk hoezeer het onderwijs, de praktijk in de klas, de pedagogiek, de didactiek en het beleid stil staat. De ervaring van Dick Rijken als vader werd breed gedeeld. Deze ervaring werd tastbaar en zichtbaar gemaakt in een gezamenlijke brainstorm: History of the Future. Er werd een tijdlijn gemaakt met verschillende niveaus: belangrijke gebeurtenissen in de wereld, in Nederland, in technologie en in het onderwijs. Getracht werd een relatie aan te brengen tussen de niveaus om zo snel te kunnen zien wat effect heeft gehad op welke activiteit. In de bijgevoegde INFOGRAPHIC ziet u het resultaat. Het is evident dat alle technologische ontwikkelingen in de vorige en in deze eeuw, van radio, tv, tot computer en smartphones geen fundamentele impact hebben gehad op de schoolpraktijk. Waarom zou IoT, AR of een combinatie van AR, Gaming, gadgets en IoT dat nu wel hebben? Er is niets in de tijdslijn die ons toestaat te extrapoleren dat een nog grotere versnelling in technologische connectiviteit een fundamentele verschuiving in het onderwijs betekent. Onder fundamenteel verstaan we dat kinderen school en leerplicht hebben tot hun 18e, in klassen van gelijke leeftijd opgroeien, in lokalen zitten voor een groot deel (soms tot een derde) van de dag, een gestandaardiseerde nationale toetsing hebben op belangrijke overgangen en meestal les krijgen van één iemand gedurende een lesuur. We moeten erkennen dat de schoolpraktijk op zeer autonome wijze in staat lijkt om een baken van stabiliteit te zijn in haar praktijk. Ligt daar misschien niet haar fundamentele taak?

32 Volcano Hell First shown: BBC Two, Thursday 17 January 2002 http://www.bbc.co.uk/science/horizon/2001/volcanohell.shtml

Page 12: Het identificeren van focus groepen Internet of Things in ... · De wereld als leeromgeving Iemand heeft 10 minuten ‘over’ en perron wachtend op een trein en worstelt met een

DRAFT [email protected] 30 03 2013

Gebeurd het brede ‘leren’ niet buiten de schooluren waar de generatie XYZ blogt, organiseert, surft en post, gamet? Moeten we dan niet meer inzetten op school als een nieuw soort bildung, van mediawijsheid naar levenswijsheid? Dat zou dan concreet betekenen dat de rol van Kennisnet zou zijn:

1. Een re-evaluatie van de fundamentele rol van de schoolpraktijk die niet meer gelijk staat aan ‘leren’.

2. Het aanjagen van zoveel mogelijk kwalitatief hoogstaande tools om de cognitieve last voor leerlingen te faciliteren.

3. Het breed debat aan te gaan en uit te leggen dat er in de schoolpraktijk op zich weinig veranderd hoeft te worden maar dat haar kerntaak verschuift van educatie naar bildung, een breed begrip van wat het betekent mens te zijn in een wereld waarin alles met alles geconnectererd is en leren omgaan met onzekerheid prioriteit nummer één is.

4. Het creeëren van reeële projecten, lees start-ups- als ventielen, waar leerlingen op elk moment in hun schoolpraktijk kunnen ontsnappen mochten ze dat willen.

De derde aanname is dat deze groep leadusers – in principe in elke regio – in staat is de urgentie te schetsen van de omwentelingen zoals zij die in hun dagelijkse praktijk ervaren. Die informatie moet onderbouwingen leveren om vanuit Kennisnet verandering scenario’s aannemelijk te maken voor de verschillende stakeholders:

- leerlingen - leraren - directies - ministeries - ouders - infrastructuur diensten - ….

• waarom heeft dit nu prioriteit? • waarom moet ik hierin investeren • wie moet het eerst overtuigd worden?

We denken dat met behulp van deze vervolg acties dit mogelijk moet zijn:

• artikel in een krant • artikel in een onderwijs tijdschrift • een internationale publicatie • concept uitwerken van mediawijsheid naar

levenswijsheid • concept uitwerken: colleges of practice (opleiden

waar alle niveaus aanwezig zijn gedacht vanuit het domein)

• vervolg bijeenkomsten in regio’s om concrete projecten (lees: ventielen) op te starten