HET EINDE VAN HET SCHOOLJAAR

EEN PASTORALE BENADERING

SITUATIESCHETS

Er spelen zich in de korte tijdspanne tussen het einde van de examens en het begin van de vakantie ... hooguit enkele dagen ... belangrijke dingen af op school.

Leerkrachten en studiemeesters staan die dagen op de tippen van hun tenen. Ver-moeidheid slaat toe. Er is tijdsdruk, spanning, stress. Voor een aantal onder hen is het alsof ze het hele schooljaar op hun schouders torsen, en dat kan doorwegen. Het is voor insiders overduidelijk: de dagen waarop de eindevaluaties moeten plaatsvinden, zijn voor leraren loodzwaar, ook al kunnen de lessen dan geschorst worden om de scholen in staat te stellen de evaluatie van de leerlingen te realiseren. Onderwijsmensen zelf maar ook hun gezinsleden kunnen daarvan getuigen. Bovendien krijgen ze soms ook het onbegrip van de 'buitenwereld' te verwerken: ze mogen immers niet klagen, want twee maanden vakantie komen al om de hoek kijken.

Ook de directeur, het secretariaat en het economaat, zitten op het tipje van hun stoel. Laten we daar ook niet aan voorbij gaan. Ook voor hen komt alles samen : voorbij en straks in het nu.

En wie zal ontkennen dat voor de jongeren en hun ouders deze dagen een sterke spanning kunnen teweegbrengen. Het is voor hen belangrijk dat de juiste beslissingen worden genomen en dat zijzelf ook goede beslissingen nemen. Zij hebben nood aan goede (juiste en volledige) informatie, soms ook opvang, begeleiding, nazorg. Tekenen van vermoeidheid en spanning duiken ook bij een aantal onder hen op.

De alertheid van directie en personeelsteam mag dus nog niet (juist nu niet!) verzwakken. Het is noodzakelijk dat zij gewetensvol een evenwichtig oor-deel (bestaat er een passender woord voor een deliberatie-vergadering) over elk van de jongeren vellen.

Men kan in het licht van het voorgaande enerzijds zeggen dat het voor heel wat leraren en jongeren hoog tijd wordt om van een welverdiende vakantie te kunnen genieten. Ook ouders kunnen soms mee gebukt gaan onder de stresserende omstandigheden waarin hun dochter of zoon verkeert.

Is anderzijds deze korte maar intensieve periode ook niet een hoogtijd in het schoolleven en in de leraarsopdracht?

Kunnen we het einde van het schooljaar niet als volgt omschrijven?- Het is een feestelijk orgelpunt waar het schoolleven doorheen het schooljaar naartoe

beweegt.- Het is een topmoment waarop de pedagogische verantwoordelijkheid van directie en

elke leraar zich kristalliseert in een weloverwogen beslissing over elke leerling die hen is toevertrouwd.

- Het is een verdichtingsmoment waarop niet alleen de jongeren maar tevens het hele schooljaar wordt geëvalueerd.Kunnen we ertoe komen om kernachtig en van harte als globaal oordeel te zeggen: "het is goed geweest"? Ook al ontgaan ons niet de onvermijdelijke schaduwplekken... Wat krijgt de bovenhand?

- Voor de laatstejaars krijgt dit afscheid van een schooljaar een heel bijzondere betekenis. Het is voor hen ook een afscheid van de school.

Wanneer het einde van het schooljaar op die wijze kan worden beleefd, dan kan het ook niet anders dan dat het tevens een topmoment betekent in de pastorale opdracht van de school. Is het ook op dat vlak niet een verdichtingsmoment waarop de school zijn identiteit herkenbaar maakt?

Men kan het ook als volgt verwoorden. De overheid schept een juridisch kader ten aanzien van het verloop van het einde van het schooljaar. Binnen dat kader kunnen in het katholiek secundair onderwijs eigen klemtonen worden gelegd vanuit een pedagogisch-didactische visie. In andere Mededelingen van het VVKSO wordt daarover toelichting verstrekt. De invulling van het einde van het schooljaar heeft ten slotte ook een pastorale draagwijdte. Voor die pastorale invulling wil deze Mededeling een bijdrage leveren en de eigen dynamiek dienaangaande in elke school ondersteunen.

Het toespitsen op deze korte periode van het einde van de examens tot het begin van de vakantie doet niets af aan het feit dat ook de voorgaande periode (de examens) en de volgende (de vakantie) betekenisvol zijn in de pastorale opdracht van de school. In een latere Mededeling kunnen we die periodes wellicht ook vanuit pastoraal oogpunt doorlichten. In deze Mededeling wordt, tenzij zijdelings, er echter niet op ingegaan. Het engagement naar de vakantie toe kan men zo mogelijk nog even in herinnering brengen, maar in de meeste gevallen hebben de keuzes voor de vakantie zich al eerder (in het derde trimester) voltrokken.

- In het EERSTE DEEL wijzen we op een aantal aandachtspunten overwegend in vraagvorm geformuleerd. Het wil een leidraad zijn tot een bezinnende bevraging van jezelf en het schoolteam over het verloop van het einde van het schooljaar.

- In het TWEEDE DEEL vind je een kort overzicht van inspirerende bronnen.- Het DERDE DEEL biedt materiaal voor bezinning, gebed en vieringen.

DEEL 1 TER OVERWEGING

Om het evangelie mede te delen en in het leven van de mensen te planten, heeft de Kerk steeds vier wegen bewandeld. Het gebeurt:- door broederlijke dienstbaarheid op kleine en grote schaal, een nieuwe

manier van omgaan met elkaar, waarin de solidariteit het haalt op het eigenbelang;

- door gemeenschapsvorming, een nieuwe manier van samenleven, die niet steunt op de wet van de sterkste, maar in relaties van vertrouwen tot stand komt, met een bijkomende aandacht voor verzoening;

- door het woord dat gesproken wordt als verkondiging van hoop om Gods geschiedenis met de mensen te verstaan;

- door liturgische viering en gebed als gedachtenis van het leven van Jezus en als ademhaling van het geloof.

(vrij naar "Met de kracht van de geest", voor een dynamische schoolpastoraal-7, blz. 37)

Deze vier wegen kunnen terzelfder tijd bewandeld worden. Het christelijke wil met vier woorden gezegd worden. Ook de schoolpastoraal is op deze vier niveaus werkzaam naar eigen mogelijkheden.

Hoe zijn in jouw school elk van die wegen werkzaam in de specifieke context van de laatste dagen van het schooljaar?

Liggen er hier voor elk van deze wegen geen uitnodigende kansen?

1 DIENSTBAARHEID

1.1 Evalueren als dienst aan de jonge mens

Het gaat om de toekomst van deze jonge mensen.

Hoe bereidt het team zich voor op de evaluaties? Elkaars invloed metend, bezinnend, objectiverend, biddend, cijferend ...?

Welke zijn de basishoudingen daarbij?1

Nemen we tijd voor elke leerling?Zien we in elke leerling naast de tekorten ook de mogelijkheden?Walsen we niet te snel heen over de goede studieresultaten om stil te kunnen staan bij de 'rode cijfers'?Houden we voortdurend de hele jonge mens voor ogen die zich achter de cijfers

1 ? Zie ook: Algemene pedagogische reglementeringen voor het secundair onderwijs: de deliberatie op het einde van het schooljaar (Mededeling VVKSO van 15 mei 1991, Kl. 10.21.4 - oud klasseersysteem).

3

verschuilt?

Wat doen we om te vermijden dat de evaluatievergadering de allure van een kort-geding krijgt?Wat doen we daarentegen om ervoor te zorgen dat de bespreking gericht is op het ontdekken van de meest zinvolle studie- en/of beroepsloopbaan voor elke leerling?Wat doen we om ervoor te zorgen dat de inbreng van elke leraar naar waarde wordt geschat?

Luisteren wij als leerkrachten allen tesamen naar de boodschap van het evangelie en plaatsen wij ons uitdrukkelijk daaronder bij de evaluaties?

Zie ook: Deel 3 van deze Mededeling: teksten voor een bezinning en gebed hierbij.

Gaat van deze evaluatietijd impliciet ook niet een uitnodiging uit naar de leerkracht zelf en naar het schoolteam?- Een uitnodiging naar de leerkracht om zichzelf te evalueren:

. i.v.m. de uitoefening van haar/zijn leraarsopdracht;

. i.v.m. haar/zijn pastorale zorg voor de jongeren die haar/hem toevertrouwd zijn;

. i.v.m. haar/zijn zorg voor de collega's;

. i.v.m. haar/zijn bijdrage tot de identiteit en de herkenbaarheid van de school.- Een uitnodiging naar het schoolteam om zich als korps te evalueren:

. i.v.m. zijn gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de realisatie van het opvoedingsproject en het schoolwerkplan ;

. i.v.m. de dienstbaarheid van de school aan de gemeenschap waarin ze is ingebed.

Denken we in dat verband nog even terug aan het nummer 1 van Leeftocht in het bijna afgelopen schooljaar."Ja denken, ja zeggen, ja doen": hoe hebben wij - elk afzonderlijk en allen tesamen - daar dit schooljaar invulling aan gegeven? Of juist niet ...?

1.2 Meedelen van de beslissingen

Hoe, wanneer en aan wie delen jullie in jullie school de genomen beslissingen mee ?

Houden jullie er rekening mee dat heel wat ouders samen gaan werken?Als je 's morgens de resultaten meedeelt en er is niemand thuis, dan lopen de jongeren er de hele dag mee rond ...

In een bepaalde school gaat het als volgt.Bij jongeren die niet geslaagd zijn, gaat een leerkracht het resultaat thuis meedelen op de vooravond van de proclamatie, wanneer ook de ouders aanwezig zijn.

Hoe staan jullie tegenover de vraag om het rapport van een van je leerlingen te faxen naar Zuid-Frankrijk?

4

1.3 Opvang en begeleiding van jongeren

Wordt in jullie school het opvangen en begeleiden van de jongeren op het einde van het schooljaar tot "het goed gebruik van de schooltijd" gerekend?Wordt dat in jullie school beschouwd als een vanzelfsprekend onderdeel van de directie- en leraarsopdracht of is het iets dat nu ook nog blijkt te 'moeten' na die vermoeiende evaluatievergaderingen?

Welke opvang biedt de school voor jongeren die ontgoocheld zijn of - erger nog - het in het geheel niet meer zien zitten?

Hoe trachten jullie te bereiken dat elke jongere zich kan verzoenen met het resultaat?

Welke opvang is er voor ouders die moeilijk een beslissing kunnen aanvaarden of verwerken?

Welke begeleiding is er bij het zoeken naar oplossingen voor problemen i.v.m. studiekeuze?

Is er aandacht voor wie de vakantie minder rooskleurige vooruitzichten biedt?Dit kan zijn omwille van studieresultaten maar ook omwille van persoonlijke of familiale moeilijkheden.

Hoe kunnen jullie de jongeren zelf stimuleren om elkaar te steunen?

Kennen jullie de jongeren die zelf of van wie de ouders (te) hoge verwachtingen koesteren?

Welke houding nemen jullie aan tegenover jongeren en/of ouders die weinig interesse (schijnen te) hebben voor de studieresultaten?

Hoe kunnen jullie de - soms overdreven - ontladingsverschijnselen in de hand trachten te houden?

(H)erkennen jullie voldoende het opvoedend hulppersoneel (de studiemeesters) als 'Touring Wegenhulp' in deze turbulente periode?(zie artikel in Pedagogische Bijdragen, nummer 16, winter 1995)

In een aantal scholen is er een ombudsdienst (permanentie, monitoraat ...) tijdens de examenperiode. Een ombudsdienst is niet alleen een 'klachtenbureau' maar ook een 'praatpaal' en 'een sterke schouder'.Blijft op het bordje aan de deur van die dienst ook nà de examens de zijde "open" zichtbaar?

Wordt het rooster van bewakingen voor leerkrachten in jullie school aangevuld met een rooster van 'actieve aanwezigheid', d.w.z. beschikbaarheid en bereikbaarheid?

Is er een lokaal waar de jongeren niet alleen na elk examen maar ook na de examenperiode kunnen samen zijn in een wat gezellige en opbeurende omgeving?

5

Hoe kunnen jullie elke jongere (en elke leerkracht) - ook de ontgoochelde - laten ervaren dat de vakantie verdiend is?Misschien kan dat onder de vorm van een kleine attentie tastbaar worden gemaakt: bv. een persoonlijk kaartje met een dankwoordje en een wens.

1.4 Nazorg

- Leerlingen hebben hun (leer-)boeken wel of niet meer van doen ! 'Geld't hier ook dienen ?

- Misschien hebben sommige jongeren de eerste dagen van de vakantie hun draai nog niet gevonden en verlangen ze een luisterend oor, willen zij of hun ouders het een en ander nog eens bespreken of een advies vragen.Blijft de schoolpoort ook de eerste dagen van de vakantie nog open? Is de ombuds-dienst nog even bemand? Is er een lijst van leerkrachten die nog bereikbaar blijven (waar en wanneer)?

1.5 Dienst aan leerkrachten

In wat voorafgaat staat terecht de aandacht voor het welzijn van de jongeren centraal. Maar laten we de aandacht toch ook even richten op de leerkrachten. Het lijdt geen twijfel: de evaluaties vergen veel energie van hen. Worden de leerkrachten soms niet over het hoofd gekeken als personen op school die in deze omstandigheden steun behoeven? Ook leerkrachten kunnen ontgoocheld zijn over beslissingen (te mild, te streng, te ...) of de wijze waarop ze tot stand gekomen zijn. Wat wordt er gedaan opdat niet alleen elke jongere maar ook elke leerkracht vrede kan nemen met de genomen beslissingen? Wat kan de directeur daarvoor doen? Wat kunnen jullie doen voor collega's? Zijn leerkrachten niet mee verantwoordelijk voor hun collega's? Is er bijzondere aandacht voor de begeleiding van jonge collega's?

1.6 Dienst aan de school

Opgeruimd staat netjes, vele leraars- en leerlingenhanden maken licht werk... Opruimen kan opgeruimd.

2 GEMEENSCHAPSVORMING

De ervaring dat alle leerkrachten samen, in respect voor elkaars inbreng en verant-woordelijkheid, open en eerlijk zoeken naar goede beslissingen kan hen dichter bij mekaar brengen. Is het proces dat in die geest leidt tot een gezamenlijke beslissing m.b.t. elk van de jongeren in se niet gemeenschapsvormend?

Een bezinning van de leraarsgroep over de basishoudingen bij een evaluatievergadering in voorbereiding van die vergaderingen zelf kan dat nog versterken. Een bezinnende onderbreking tijdens zulk een vergadering kan ook verhelderend zijn.

6

Een bezinning met de voltallige leerkrachtengroep kan ook nadien nog worden gehouden bij wijze van terugblik op het schooljaar.

Een gezellig samenzijn met een hapje en een drankje is als afsluiting zeker op zijn plaats.

Voor de leerlingen kan een gezellig samenzijn worden opgefleurd met een ludiek intermezzo. Voor de laatstejaars kan het misschien wat plechtiger. Worden de ouders van de laatstejaars mee uitgenodigd?

3 LITURGISCHE VIERING

'Afscheid nemen' en 'dank zeggen zijn de voor de hand liggende thema's voor een liturgische viering bij het einde van het schooljaar.

Hoe vatten jullie die viering op:- per klasgroep, per leerjaar of graad of voor de hele schoolgemeenschap tesamen;- afzonderlijk voor de laatstejaars, al dan niet samen met hun ouders of vieren de

laatstejaars samen met de andere leerjaren;- is er een afzonderlijke viering voor de leerkrachten;- wordt het een bezinning, gebedsviering of eucharistieviering ?

Afscheid nemen

Afscheid nemen van het schooljaar heeft voor de laatstejaars een heel bijzondere betekenis. Zij nemen meteen ook afscheid van de school. Maar misschien zijn er toch enkelen onder hen die niet geslaagd zijn en toch geen afscheid nemen. Houden jullie daar rekening mee?

Doorgaans wordt er in de scholen veel aandacht gegeven aan het afscheid van de laatstejaars. Houden jullie er echter tevens rekening mee dat er ook jongeren kunnen zijn in de andere leerjaren die afscheid nemen van de school?

Dank zeggen

"Dank je wel" zeggen, past altijd en overal. Het moet niet gereserveerd zijn voor het einde van een schooljaar. Het kan op straat, op de speelplaats, op een receptie, in een eucharistieviering ...

Aanvaarden jullie met open armen de bedankingen van anderen en vinden jullie zelf ook voor allen oprechte woorden van dank, ook voor diegenen met wie de relatie wat moeilijker verloopt:- de jongeren voor elkaar, voor hun leerkrachten, de schoolleiding en voor hun ouders

of andere verantwoordelijken;- de leerkrachten voor de jongeren, de collega's, de directie;- de directeur voor de hele schoolgemeenschap?

Uiten jullie ook jullie waardering voor de collega's-studiemeesters, de administratieve medewerkers, het onderhoudspersoneel?

7

Is de samenwerking met de ouders van die aard dat we ook hen 'dank u' kunnen zeggen?

Kunnen jullie ook begrip opbrengen voor wie het om welke reden ook oprecht moeilijk heeft om te danken?

In een eucharistieviering zeggen we bovenal 'God dank'.

Het zou onwaarachtig klinken als we alleen op het einde van een schooljaar zo'n dankwoord over de lippen krijgen. Iemand danken begint dan misschien te lijken op een af'dank'ing (goddank ... dat het erop zit). Dankbaarheid uit zich bovendien niet alleen of vooral in woorden. Het is een houding.

4 VERKONDIGING

De weg van de verkondiging slingert doorheen het hele gebeuren rond het einde van het schooljaar op een wat verholen wijze.

Laten we toch even stilstaan bij en nadenken over de woorden die gesproken worden in een viering, op een receptie of bij het afscheid nemen.Vooral 'het laatste woord' (de pointe!) kan een waarachtig verdichtingsmoment zijn.Wie spreekt er dan en hoe bereiden jullie dat voor?

De laatste woorden die gezegd worden aan de laatstejaars, die de school verlaten, kunnen heel betekenisvol zijn. Ze kunnen lang - misschien een leven lang - bij blijven.Ook de laatste woorden die door de laatstejaars zelf gesproken worden als afscheid, kunnen bij leerkrachten en jongeren van andere leerjaren 'blijven hangen'.

5 TER AFRONDING

De vragenlijst in 1 tot 4 is geen enquête. Hij heeft alleen als bedoeling suggesties aan te reiken voor een bezinnende bevraging bij het einde van het schooljaar.

Dit voorstel gaat uit van de overtuiging dat de manier waarop de school met deze vragen omgaat, een van toetsstenen is van de identiteit en de herkenbaarheid van de school als katholieke school.

Wellicht kunnen jullie niet aan alle vragen evenveel aandacht en 'gewicht' geven. Het is toch zinvol ze alle eens te overlopen - al was het maar om even na te gaan hoe jullie er op school vanuit jullie eigen dynamiek al een antwoord op geven - en op enige wat dieper in te gaan of - waarom niet? - er nog andere te stellen.

Een vraag roept een antwoord op en brengt aldus een dialoog tot stand. Dat gesprek wil de Interdiocesane Commissie Schoolpastoraal aanwakkeren.

8

Heb je zelf een puik idee?Maak of maakte je mooie teksten?

Neem of nam je een creatief initiatief?Zit je met een prangende vraag?

Graag een briefje, telefoontje of mailtje aan het ICS-secretariaat,Secretariaat Pastoraal op school van het VSKO, Pedagogisch Bureau

Guimardstraat 1, 1040 Brussel.Tel. 02 507 07 74Fax 02 507 07 76

Pastoraal@vsko.be

9

DEEL 2: INSPIRERENDE BRONNEN

- Vleugels los, een uitgave van het Diocesaan Team van Schoolpastoraal Antwerpen (1992);

- Katernen Levensecht.Vieren met jongeren, Brussel;

- Mensen onderweg, Onze allerbeste wensen voor onderweg, 1990(92)nr.6;

- Deeltijdjes, jg.1, nr.2, Brussel;

- CPAG-FLASH, Oud Heverlee;

- Catechetische Service, Brugge;

- Effeta, Brussel;

- Schoolpastoraal Concreet, Hasselt;

- Leeftocht, Brussel;

- Ook als het donker wordt en Doe-denkertjes, voor een dynamische schoolpastoraal 8 en 9, Licap, Brussel;

- Pedagogische Bijdragen voor Technisch, Kunst- en Beroepson derwijs , nummer 110 (zomer 1993);

- Nova et Vetera, 1993-1994, nr. 1-2 ;

- IVO (Informatie Vernieuwing Onderwijs), nr. 46 (januari-februari-maart 1992)

- Vele collega's;

- Diskette met vieringen voor begin en einde schooljaar, Salesianen Don Bosco;

- De computerbibliotheek van pater G.Vloemans, Gent.

10

DEEL 3 : VIERENDELEN

'Vierend delen en delend vieren gebeurt, soms langs gebaande wegen, soms langs ongebaande wegen.'(Vic.L.Van Lommel)

Zoals bij de twee vorige pastorale bijdragen (advent-vasten) bieden we ook deze keer vooral opritten naar vieringen toe aan . Wie enkel uitgewerkte vieringen zoekt moet dus andere bronnen aansnijden.

We denken aan gebed en bezinning voor, van, met en door de leerkracht en daarnaast willen we ook biddend vierendelen met de leerlingen (eventueel ouders).

Eerst moet de school(pastoraal) enkele knopen doorhakken. Er zijn immers verschillende mogelijkheden, elk met hun eigen betekenis. 't Is niet allemaal hetzelfde. Bovendien is de school niet zomaar een gemeente van Jezus. De school(pastoraal) 'dient' dus een keuze te maken tussen:

- geen viering, bezinning, gebed,gebedsviering of Eucharistie;- verplicht of vrij deelnemen;- groeperen per klas, jaar, eindjaren of doorgangsjaren;- uitnodigen leerlingen, ouders, personeel.

3.1 VIERENDELEN MET LEERKRACHTEN

Enkele inspirerende teksten voor een individueel gebed (waarom aan leerkrachten niet enkele gebedskaarten bezorgen), voor een gezamelijke bezinning (de aloude volkswijsheid: bezin eer je begint) in deze 'beslissende' tijd, voor een samen bidden bij het begin van een deliberatie-vergadering (denk niet 'waarom', denk 'dan zeker').

3.1.1 Gebeden

Wellicht kunnen deze gebeden , eventueel gecombineerd met een tekst of beeld, worden gebruikt voor een gebedskaart voor leerkrachten, om zich van binnenuit te wapenen voor en vóór de moeilijke en beslissende periode die er aan komt.

Psalm 1Het ga je goed, lieve mens,jij die niet meedoetmet hen die het voor het zeggen hebben;jij die niet meedoet aan spot, kwaadsprekerij,bewapening,jij die niet doodt ... ook niet met woordenjij die niet breekt, maar heelt.

Jij die in het leven van elke dagGods vraag herkent in kleine mensen.

11

Je bent een zegen voor ieder die je ontmoet.

Je bent thuis bij God,en door Hem ben je sterk;sterk als een boom, geplant bij het water,en die nooit verwelkt.

Dit geluk is voor sterken en onderdrukkersniet weggelegd.

Ze hebben geen vaste voet,ze zijn verdeeld,ze zullen als een handvol kafuiteenstuiven in de wind.

Hun eigen woorden en dadenzullen hen veroordelen.

De eenvoudige, eerlijke zoekersworden door God gedragenals de golven door de zee.(psalm 1 uit Ademhalen.)

IN BLOEI

Is de wetje lust en je leven,

ben je vaardigin gerechtigheid,

spreek dan van geluk,hoe prachtig en duurzaammens ben je dan.

Geen gestalte die vervaagt,kaf in de wind,geen weg die doodloopt.

Als een boomwortel je in de aarde,ben je onder dak bij de hemel.

Voorgoed sta je in bloei.(Hans Bouma)

12

Psalm 23

De Heer bepaalt het tempo van mijn werk, ik behoef mij niet te jachten.Altijd weer schenkt Hij mij een moment van stilte,een adempauze, waarin ik tot mijzelf kan komen.Hij roept dan voor mijn ziel beelden opdie mij tot rust doen komen en kalmte geven.Vaak zorgt Hij, dat mij zonder inspanning iets gelukten ik kijk er zelf blij verrast van ophoe vol vertrouwen ik dan kan zijn.Ik merk wel: het hart kent slechts rustals men aan deze Heer vertrouwen schenkt.Al heb ik het veel te druk toch is het niet nodig,dat ik mijn innerlijke vrede kwijt raak.Elk uur en in alle dingen is Hij aanwezigen daarom verdwijnt de dreiging uit al het andere.Midden in de drukte van het levendoet Hij mij vaak iets ervaren, dat moedgevend is.Dan is het alsof iemand mij een verfrissing aanbiedten ineens is daar die innerlijke vredeen diepe zekerheid geborgen te zijn.Ik voel dan dat mijn kracht toeneemt,dat ik evenwicht herwinen ik mijn dagelijkse werk weer met succes aankan.Daarenboven is het heerlijk om te wetendat ik wandel in het voetspoor van mijn Heeren dat voor nu en altijd bij Hem mijn thuis is.(Toko Miyashima, een zee van leven,79)

De Heer gaat mij voor ...ik werk niet gehaast.Hij laat mij zo nodig verpozen.Hij geeft mij visioenen van stilte,die me mijn rust laten terugvinden.

Hij voert mij veilig naar de weg

13

naar het doeldoor rust van de geesten zijn leiding is vrede.

Alles wat mij dagelijks een zware taak is,ik maak me geen zorgen, want Hij is bij mij.

Zijn tijdloosheid en zijn grootheidlaten me mijn evenwicht bewaren.

Hij bereidt me versterkingen laaft me met nieuwe krachtin de uren van mijn werkdoor mijn geest te vervullen van zijn rust.

De beker van mijn opgetogenheid vloeit over.

Ware harmonie en rijpheidzullen de vruchten zijnvan mijn werkzaamheid,want ik ga in het voetspoor van mijn Heeren in verblijf in zijn huistot in lengte van dagen. (Toko Miyashima, psalm 23)

Het gebed van een opgejaagd mens

De Baalsjem sprak: 'Stel een man voor, die de lieve lange dag door zijn zaken over de markt en door de straten gejaagd wordt - bijna vergeet hij dat er ook nog een Schepper der wereld is. Pas als het tijd is mincha te bidden, komt het in hem op: ik moet bidden! en dan verzucht hij uit de grond van zijn hart dat hij de dag met ijdele zaken doorgebracht heeft en holt een zijstraatje in en gaat dan staan bidden: kostbaar, zeer kostbaar is hij voor God, en zijn gebed doorboort de firmamenten.'(Buber,Chassidische vertellingen)

14

Gebeden bij het begin van een deliberatie (eventueel voor te bidden door de directie, gezamelijk te bidden of als gebedskaart te bezorgen aan de juryleden): * zie CPAG-Flash: vrij naar Jos Claes:

Heer onze God,het schooljaar is bijna voorbij.Wij danken U voor alles

15

wat mooi en goed is geweest:de inzet en de studie van onze jongeren,de samenwerking met collega's,de waardering van de ouders, de goede geest in onze school.Wij bidden U nu om de Geest van Wijsheidin ons oordeelover de studiehouding en de studieresultatenvan onze leerlingen.Help ons toekomstgericht denkenzodat wij delibereren en oriënterenmet het oog op hun welzijn,hun verdere studie of beroepskeuze.Zo kunnen wij vandaag en hiermet een hart voor jongerenmeewerken aan Uw droomover mens en wereld.

Een schooljaar is bijna voorbij:een wisselend spelvan geven en ontvangen,van dragen en verder dragen,van talenten ontdekken en ontplooien,tussen jong en oud,leerlingen en leerkrachten.

Wij staan voor onze laatste opdrachten van dit schooljaar:deliberatie en oudercontacten.Daarover willen wij bidden om Gods Geest.

Wij bidden voor onze jongeren:om de Geest van Vreugde en ongedwongen inzet.Dat Hij hen mag bezielen om in de komendemaanden te genieten van de vakantie, zichzelf te geven op kampen en speelpleinen,op reizen nieuwe horizonten te ontdekken.

Wij bidden voor hun ouders:om de Geest van openheid en mildheid.Dat Hij hen mag bezielen om hun kinderen in de volgende dagen liefdevol nabij te zijnin een ondersteunend gebaar voor wie tekort schoot;een bemoedigend gebaar voor wie een goed resultaatbehaalde;een mild en wijs woord voor wie niet aan hun verwachtingenbeantwoordde.

Wij bidden voor elkaarom de Geest van openheid en vindingrijkheid.

16

Hij beziele ons om te luisterenen open te staan voor elkaar;om toekomstgericht onze jongeren te delibereren en oriënteren.Zo bieden wij met de Geest van Wijsheid jongeren alle kansenom verder te groeien op hun maatin het vertrouwen van onze nabijheid.

* zie Catechetische Service: drie deliberatiegebeden:

Voor wij nu over het lot van onze leerlingen beslissenbidden wij tot U, God.Laat ons nu voelendat Gij wilt dat alle mensen gelukkig worden.Gij plaatste ons op deze schoolom uw kinderen op hun levensweg te begeleiden.Laat ons beslissingen nemen in het voordeel van onze leerlingen.Wat de levensweg van onze leerlingen zal worden,weten we niet,en we vertrouwen hen aan U toe.Daarom vragen wij Udat onze beslissingenvoor onze leerlingeneen goede stap op hun levensweg moge zijn. Amen.

God, Gij hebt ons op deze school geplaatsten hier mogen wij het leven van onze leerlingendelen.Een heel jaar lang mochten wij lief en leed delen,zien hoe onze leerlingen groeien,hoe ze soms met vreugde,soms doorheen tegenslagen,samen met ons stilaan op weg zijn naar een toekomstdie Gij voor ons allen uittekent.

17

Als wij nu dit jaar

in cijfers en in een einduitslag vastleggen, bidden wij tot U, God,om uw Geest van wijsheid en inzicht,om uw Geest van eerlijkheid en liefdeen laat ons enkel die beslissingen nemen,die woorden gebruiken, die maatstaven hanteren,die onze leerlingen ten goede komen.Sta aan de kant van onze leerlingen, God,en laat ons ook voor hen kiezen.En wanneer de beslissing een niet-geslaagd wordt,laat dan die leerlingen niet in de steek, God,en doe ons ook voor hen kiezenen hen niet in mislukking achterlaten.Amen.

Vooraleer wij cijfers en beoordelingenlaten samenvloeien tot beslissingen en einduitslagbidden wij tot U, onze God, en vragen wij U:zend ons Uw Geest van wijsheidom enkel die beslissingen te nemendie onze leerlingen ten goede komen.Als het hard en moeilijk wordt,laat dan niet toedat onze eigenwaarde primeert.Laat niet toe dat persoonlijke voor- of afkeuronze uitspraken kleuren.Geef ons Uw wijsheidom ons oordeel in vraag te stellenen om onze mening te relativeren.Wees tussen ons aanwezig, Goden wees ook bij onze leerlingen,ook na vandaag. Amen.

18

* van het T.I.H.Familie Brugge:

Hemelse Vader,Vader van alle mensen,doorheen onze taak als directie, leerkracht of opvoederhebt Gij ons allen geroepen om zorg te dragenvoor een stukje levensgeschiedenisvan heel wat jonge mensen, allemaal uw kinderen, net als wij.Een schooljaar lang hebben wij met getrouwe toewijding geprobeerddeze opdracht tot ons jaarwerk te maken.Vandaag komen wij aan een beslissend moment in onze verantwoordelijkheid:de beoordeling van de oogst van onze gezamelijke arbeid,een beoordeling die sommige deuren opent en andere sluit.

Op dit bijzondere moment vragen wij U met aandrang: geef ons uw Geest van inzicht en fijngevoeligheidom te onderscheiden waar het op aankomt:rechtvaardigheid die wat voorbij is beoordeeltin het licht van de toekomst,en goedheid die soms nog een stap verder kan gaan.

Geest van God, kom in ons midden.

3.1.2 Teksten

Zeven kleine regels om te beminnen:*kunnen luisteren;*zich inleven in de situatie van de andere;*liefdevolle eerste reaktie als iemand je lastig valt;*over afwezigen spreken alsof zij erbij waren;*helemaal in het verborgene een kleine dienst bewijzen;*samen met Jezus mijn evenmens zien;*Gods zegen vragen over wie wij ontmoetenen God om deze ontmoeting zegenen.

19

(Flor Hofmans, Door het oog van de naald)

Van allen lerenMen vroeg aan rabbi Michael: 'In de spreuken der Vaderen staat: Wie is een wijze? Die van alle mensen leert, zoals geschreven staat: van al mijn leraren heb ik inzicht verkregen'. 'Waarom luidt het dan niet: die van iedere leermeester iets leert?' Rabbi Michael legde uit: 'Het is de meester, die deze spreuk heeft uitgevonden, erom te doen, dat duidelijk zou worden: niet alleen van diegenen kan men leren, die als leraren werkzaam zijn, maar van ieder mens. Ook van de onwetende, ja zelfs van de boze, kunt ge inzicht verkrijgen hoe ge uw leven leiden moet.'(Buber,Chassidische vertellingen, 178)

De koorddanser

Rabbi Chajim van Krosno, een leerling van de Baalsjem keek eens met zijn leerlingen naar een koorddanser. Hij was zo diep in het schouwspel verzonken dat zij hem vroegen wat toch zijn ogen zo aan deze voorstelling bond. 'Deze man', antwoordde hij, 'zet zijn leven op het spel en ik zou niet kunnen zeggen waarom. Maar vast en zeker kan hij er terwijl hij over de koord gaat, niet aan denken dat hij daarmee honderd gulden verdient; want zodra hij dit zou denken, zou hij naar beneden storten'.(Buber, Chassidische vertellingen, 203)

De bekering van de jongen

Rabbi Ahron kwam eens in de stad, waarin de kleine Mordechai, de latere rabbi van Lochowitz, opgroeide. Deze jongen werd door zijn vader bij hem gebracht, die klaagde dat

20

hij bij het leren helemaal niet vol kon houden. 'Laat hem een poosje bij mij hier', zei rabbi Ahron. Toen hij met de kleine Mordechai alleen was, ging hij liggen en nam het kind in zijn armen. Zonder iets te zeggen, hield hij het aan zijn hart, tot de vader terugkwam. 'Ik heb eens goed op zijn gemoed gewerkt', zei hij, 'van nu af aan zal het hem niet meer aan volharding ontbreken'.Als de rabbi van Lechowitz deze gebeurtenis vertelde, voegde hij erbij: 'Toen heb ik geleerd hoe je mensen bekeren moet'.(Buber, Chassidische vertellingen, 227-228)

zie ook verderop.

3.2 VIERENDELEN MET LEERLINGEN

Wellicht ondersteunen we (enkele) leerlingen door hen één (of meer) gebekskaart(en) te geven.Voor deze gebedskaarten kunnen we gebruik maken van (opgenomen) beelden, gebeden of teksten.Uiteraard kijken niet alle leerlingen uit naar een gebedskaart. Zo we dit doen, moeten we dit wel duiden.Met enkelen, velen of allen kunnen we bezinnend, biddend of sacramenteel vieren. De keuze is aan hen en ons.Voor deze vieringen bieden we teksten,liederen en gebeden aan.

3.2.1. Mogelijke thema's

- Witte keitjes op je weg: Lc. 13, 6-9;- Op de top: Lc. 9, 28-36;- Ik heb een steen verlegd: Mt. 7, 21-27;- Vakantie is je leven mooier kleuren: Mc. 4, 26-28;- Als je op tocht gaat: Mc. 4, 3-9;- Met de eindstreep in zicht: Mt. 5, 25-34;- Een jaar wijzer: Lc. 17, 11-19;- Kruis-punt: Lc. 8, 22-25;- Een bladzijde omslaan: Mt. 6, 25-34;- Vaart wel: Mt. 10, 5-10;- Ganzenspel: Lc. 10,25-37;- Goede vaart: Mt. 4, 18-22.

De geduldige lezer merkt dat in wat voorafgaat en wat volgt, heelwat tekst- en liedmateriaal steekt voor het uitwerken van deze thema-vieringen (al dan niet sacramenteel).

3.2.2. Enkele gebeden

21

DE ZON BREEKT DOOR

Waar ik ook kijk ziet het zwartvan mensen en dingen.Er is geen doorkomen aan.Ik hoor ze zeggen:'t Is uit tussen God en hem.

Waar bent u nou, God?Help mij er overheen,til mij er bovenuit.Dat hebt u toch altijd gekund!Ik schreeuw me schor.

En plotseling zie ik u weer,ver weg, maar toch helder.Haast was ik ingeslapen.Maar ineens voelde ik uw handzacht op mijn hoofd.Ik haalde diep adem.

En plotseling zie ik het weer:u als een zon doorgebroken,al die schimmen verdwenen,leven in het licht gezet,vrede, vrede, vrede.(Paul Begheyn, psalm 3)

ONAANTASTBAAR

Het leven mij niet meer gegund.Iedereen keert zich van mij af,geen mens die nog in mij gelooft.

En telkens weer:

Waar is toch die God van jou,die God die bevrijdt -vergeet Hem toch.

Telkens weer die pijn.

Maar Gij, o God,

als een schildzijt Gij om mij heen,machtig ommuurt Gij mij.

22

Gíj gelooft in mij,krachtig bevestigt Gij mij,onaantastbaar ben ik.Duizendvoudig bedreigd,slaap ik moeiteloos in,word ik herboren weer wakker.

Mens die er zijn mag,mens gezegend en wel.

O God die bevrijdt!(Hans Bouma, psalm 3)

EEN BOETEPSALM

God, straf mij niet,hoewel ik toorn heb verdiend.

Wees mij genadig.Ik voel me ziek en ellendig.Help mij weer op de been.Ik weet geen raad meer,ik zie geen uitweg.

God, laat mij niet ten onder gaan.Bevrijd me. U kunt het.Hoe zou ik U anders nog kunnen eren?

Ik ben moe en uitgeput.Dag en nacht heb ik verdriet.

Ik ben moedeloos, alleen en eenzaam.

23

Alles wat slechts is: verdwijn!God heeft mij gehoord.

Hij heeft mij horen bidden en smeken.Hij zal naar mij luisteren.Verdwijn nu allen, die het kwade willen.( psalm 6 )

EEN VERRUKKING

Alles is vol van Hem,zingt van Hem,

de bomen en de vogels,de bergen en de rivieren,de dagen en de nachten.

Hemelhoog en wereldwijdkomt Hij ter sprake,

zo vérstrekkend en alles omvattendals de zon,de jubelende zon z'n weg gaat,nodigt Hij uit tot lofzang.

Een verrukking is Hij,een verrukking is zijn gebod:

woorden die glanzen,woorden die bezielen,woorden om wijs mee te zijn.

Zon die over mij opgaat,zon die mij in bloei zet,

24

zon die alles,ook het meest verborgene blootlegt.

O God, vergeef mijwat het licht niet verdraagt.

Zó te leven dat ik Ualleen maar verheug!(Hans Bouma, psalm 19)

3.2.3. Enkele teksten:

STILTE

Hoe zeldzamer een produkthoe meer gegeerd op de markt.Stilte is zeer zeldzaam geworden ...Waarom zijn er dangeen reisagentschappendie stilte verkopenmet een label 'stilte gewaarborgd':de stilte van het hooggebergte,de stilte van een afgelegen abdij?

Och neen,stilte kan niet verkocht worden.Want stilte is een negatief iets het is het ontbreken van ...Stilte is maar verkoopbaarals ze genietbaar wordtals ze opgevuld wordtmet gedachten, met gevoelens,met verwondering en bewondering.Stilte is slechts adem,zuurstof voor de geest.Als de geest ontbreekt,wordt stilte pijnlijk, zelfs ondraaglijk.Misschien hebben wij niet zozeer noodaan stiltemaar wel aan geest,aan bewust levenaan dat beetje innerlijkheiddat bijna bidden is.

Reisagentschappen bieden geen stilte aanomdat zij geen geest kunnen aanbieden.Die is niet te koop,alleen te verkrijgen ... in zelf-bediening.(Manu Verhulst)

25

HEER,onze wereld heeft vandaageen verschrikkelijke noodaan gewone mensen,aan rechtvaardige mensen,aan nederige mensen,aan vriendelijke mensen in de winkel,aan lieve mensen in het verkeer,aan geduldige mensen op school,aan zachte mensen thuis,aan mensen die met open armen op ons wachten.Heer, onze wereld heeft vandaageen verschrikkelijke nood ... aan MIJ!

Concurrentie

Concurrentie is zo levendat de andere in de mate dat hijvoor de eigen opgang nuttig kan zijnten allen prijzebruikbaar, dienstbaar, verknechten als het even kan

verslaafd moet worden gemaakten in de mate dat hijvoor zijn eigen opgangschadelijk kan zijnten allen prijzeopgeborgen, verdacht gemaaktgebroodroofd, achtervolgd,gevangen gezet, gefolterden als het niet anders kangedood en vernietigd moet wordenzodat jeeens je eigen opgang bereiktom je heenziend

26

helemaalniemandmeer hebt

Wij geloven dat dit anders kan.

KENNIS

De Baalsjem zei: 'Als ik een hoge graad van kennis bereikt heb, weet ik dat geen letter van de leer in mij is en dat ik geen stap in de dienst van God heb gedaan.'Dit woord van de Baalsjem berichtte rabbi Mosje van Kobrin aan een andere tsaddik. Die vroeg hem: 'Er staat toch in de Midrasj: 'kennis hebt gij verworven, wat ontbreekt u dan nog?' De rabbi van Kobrin antwoordde: 'Zo is het naar waarheid. Als je kennis verworven hebt, weet je eerst wat je ontbreekt'.(Buber,Chassidische vertellingen, 94)

STEEDS steeds opnieuw gaan we op zoeknaar wegen die leidennaar het geluk.

Nu eens slagen we erin om de vreugdete vinden waarvan we dromen,dan weer lijken veel inspanningennet zoiets als het najagenvan de wind.

Op waarheid komt het aan:de echte dingen onderscheidenvan valse schijnen de zin van alles doorgronden.

Eigenlijk leert de dagelijkse levenskunst:van het bestaan niet teveel eisen,elk stukje geluk beseffenen doorleven,het ritme van het leven respecterenen "zich langzaam haasten"zoals we het bij de Ouden lezen.

Het geluk geeft zijn geheim maar prijsaan wie, dag aan dag,

27

bedachtzaam probeert te levenen gelukkig wil zijn.(Valeer Deschacht)

DWAASWie dwaas isdoet wat hij niet kan laten.Wie wijs islaat wat hij niet kan doen.

Het gevaar van kleine fouten isdat ze niet klein blijven.(Confucius)

MENSEN IN GETALLEN

Er zijn er zeven die iets doen.Er zijn er twintig die discussiërenover wat die zeven doen.Er zijn er tachtig die de schouders ophalenals die zeven iets doen.Het gebeurt dat één van de honderd de manierkomt uitleggen aan één van de zevenhoe hij het zou moeten doen.Eén van de zeven is het dan plotselinginwendig beumaar uitwendig behoudt hij de glimlach.En hij zwijgt, want hij heeft nietde gewoonte om veel te praten.Overigens, hij heeft iets te doen.(naar een anoniem schrijven)

WAAKWaak over je gedachten,straks worden ze je woorden.

28

Waak over je woorden,straks worden ze je daden.

Waak over je daden,straks worden ze je gewoonten.

Waak over je gewoonten,straks worden ze je karakter.

Waak over je karakter,straks wordt het je bestemming.(onbekend)

Tien geboden voor een goede vakantie:

1.Het eerste gebod is en blijft: 'gij zult vakantie nemen'. En wel des te langer naarmate je denkt daarvoor geen tijd te hebben.2.Probeer in je vakantie niet in te halen wat je gedurende het jaar hebt uitgesteld. 'Gij zult echt vakantie nemen'.3.Vakantie is een weldaad voor jezelf en je huisgenoten.4.Niet iedereen heeft vakantie. Gij zult de mensen die in dienst staan van jouw prettige tijd met evenveel respect en dankbaarheid behandelen als jijzelf wilt ondervinden.5.In de zomer zoeken we de zon. Gij zult uw huisgenoten of vrienden in het zonnetje zetten.6.Vakantie is 'vrije' tijd. Daartoe is een bevrijd hart nodig en dat kan God alleen ons schenken. Gij zult niet vergeten ook voor Hem wat van uw vrije tijd vrij te maken.7.Fotograferen is een moderne vorm van jagen. Niet iedereen houdt van indringen in zijn/haar privésfeer. Gij zult uw medemens niet ongevraagd voor fotowild aanzien.8.God heeft veel kleuren op zijn palet. Bruin zult gij dus niet verabsoluteren.9.lekker lang uitslapen is een verkwikking. Maar God geeft ook veel moois in de morgen. Minstens een paar keer zult gij vroeg opstaan en God danken.10.En het tiende gebod geldt voor de terugkeer. Gij zult bij uw terugkeer niet klagen dat het zoveel geregend heeft.(vrij naar Kard. G. Danneels)

29

Er waren eens twee ijsblokken. Tussen hen was er een koele verhouding, wat begrijpelijk was. De ene dacht: 'Waarom komt die ander niet dichter?' Maar het ijsblok kon niet gaan of komen. Toen dacht die ene: 'Als de ander ontdooit, dan ontdooi ik ook.' Maar vermits niets uit zichzelf ontdooit, ontdooide geen van beiden.Zo gebeurde het dat niemand naar hen kwam en ieder nog meer ver-ijs-de in zichzelf. Na maanden - of was het jaren- ontdekte het ijsblok op een middag, toen de zon straalde, dat het smelten kon en het zag dat het overvloeide tot water, en dat hij toch zichzelf nog was.Ook die ander deed die wonderlijke ontdekking.Langs allerlei greppels vloeiden ze naar elkaar toe.Ze ontmoetten elkaar. Ze proefden de koude nog wel, maar ook elkaars nood en die van anderen. Ze vonden dat ze elkaar nodig hadden, en één moesten blijven.Toen kwam er een kind, en dan nog één, en nog andere, en die lieten kleine scheepjes varen op dat sterke water.En ze hoorden dat de kinderen gelukkig waren. Die vreugde scheen als een zon in het water.

Als een forel opspringt naar een vlieg en aan de lijn gehaakt wordt en voelt dat hij niet in staat is vrij rond te zewemmen, begint hij een gevecht dat uitloopt op ge-spartel en spatten en soms op een ont-snapping. Vaak is de situatie te moeilijk voor hem.

Op dezelfde wijze vecht de mens met zijn omgeving en met de haken die hem te pakken krijgen. Soms is hij zijn moeilijkheden de baas, soms zijn ze teveel voor hem. Zijn verweer is alles wat de wereld waarneemt en het is begrijpelijk dat de wereld het verkeerd begrijpt. Voor een vrije vis is het moeilijk te begrijpen wat er gebeurt met een aan de haak geslagen vis.(Karl A. Menniger)

Vakantie horen met je eigen oren: ....voelen met je eigen lichaam:....ruiken wat je vergeten was:....zien met je eigen ogen:...smaken, puur en onvervalst:...

Genieten dat doe je en dat mag je, dat bekruipt je en dat overvalt je,dat leer je door het leven, nergens anders. Dat is zonder dwang, zonder druk, zonder haast.Genieten is een 'dwarsdoor', een andere dimensie, een méér,juister, beter, klaarder, deugddoend.Genieten is afhankelijk willen zijn van wat de anderen, de ander je te bieden heeft.Je staat dus open, kijk-uit, eerder vlak-bij dan veraf, eerder stil dan luid, eerderzacht dan keihard. (vrij naar Marcel Ploem)

30

Een leerling, een leerkracht kan gewoon een steen zijn, een hoeksteen, een siersteen, een steunbalk,

mortel tussen de stenen, een stapsteen. Laat je fantasie maar de vrije loop...Er was er zelfs één die het fundament was. Zonder Hem stond de school op los zand.

We zijn bergbeklimmers,die na een lange tocht een top bereikt hebben.Een berg is overwonnen. Het echte leven lonkt in de verte, maar we wachten nog met de afdaling.Dit laatste moment van stil samenzijn diepen we uit tot een deugddoende herinnering.We hebben ons hier thuis gevoeld. Er was altijd wel iemand die met hart naar ons luisterde, die ons begreep en een duwtje gaf als het even niet meezat.Er was altijd wel iemand die ons met gezond verstand tot rede bracht als we even de moed lieten zakken.Er was altijd wel iemand die ons zijn gelovige overtuiging voorleefde als we geen vertrouwen in God meer hadden.We zijn dankbaar voor alles, voor elkaar en voor God. Wie boven op een berg staat voelt de adem van de Heer en weet dat het boeiende leven zijn geschenk is.(Sint-Anna)

3.2.3 Enkele liederen

In de vroegere bijdragen in de mededelingen (advent en vasten) vind je zeker luisterlie-deren die ook nu weer dienstig kunnen zijn.Ook nu weer doen we vooral een beroep op de zoek- en vertaalploeg van Catechetische Service.

AVANTIAvanti, avanti, zet door!Ga door ook al zie je geen spoor!

31

Geloof in de stem die je wenkt,je roept om te zijn wie je bent.

Avanti, avanti, zet door!Al moet je voortaan tegen stroom.Trotseer wat men zegt, wat men denkt,en zoek waartoe jij bent bestemd.

De tijd is rijpde sprong te wagen

en ongeremdstorm te weerstaan.

Avanti, avanti, zet door!Al rest je nog enkel geloof!Geloof in de stem die leidt,je loodst door de zee van de tijd!

Avanti, avanti, zet door.Zet door ook al zie je geen spoor!Beluister de stem van je harten aarzel niet langer, maar start.

Avanti, avanti, zet door,al rest je alleen nog maar hoop:de hoop dat een stem op je wachtals vuur in de donkerste nacht.

Avanti, avanti, zet door!Al zie je de grens van de dood!Zet door tot je bent wie je bent:de mens ... waartoe jij werd bestemd.(Z: Margriet Hermans,T:Eigentijdse jeugd)

IS DIT NU LATER

32

We speelden ooit verstoppertjeIn de pauze op het pleinWe hadden grote dromenWant we waren toen nog klein

De ene werd een voetballerDe ander werd een heldWe geloofden in de toekomstWant de meester had verteld

Jullie kunnen alles wordenAls je maar je huiswerk kentMaar je moet geduldig wachtenTot je later groter bent

Is dit nou laterIs dit nou later als je groot bentEen diploma vol met leugensWaarop staat dat je volwassen bentIs dit nou laterIs dit nou later als je groot bentIk snap geen donder van het levenIk weet nog steeds niet wie ik benIs dit nou later

We zijn allemaal volwassenWie niet weg is, is gezienEn ik zou die hele chaosNu toch helder moeten zien

Maar ik zie geen hand voor ogenEn het donker maakt me bangMamma, mamma...Kan het licht aan op de gang

Is dit nou laterIs dit nou later als je groot bentEen diploma vol met leugensWaarop staat dat je volwassen bentIs dit nou laterIs dit nou later als je groot bentIk snap geen donder van het levenIk weet nog steeds niet wie ik benIs dit nou later?(Z: Stef Bos)

33

THE RISEN LORD

Brother can you spare me foodAnd give me a drink of wineI've been traveling on this road,For such a long time,I have seen the wonders,But most amazing of them all,I believe I've seen the faceOf the Risen Lord.

On a night like this there cameA stranger on the roadI saw him stumble, heard him fall,I helped him with his load,The further that we walkedWell the heavier it became,And I believe I've felt the weightFrom another world ...(Don-Bosco-lied)

Broeder, heb je wat voedsel voor mijEn geef je me een slok wijnIk ben al zo langOp deze weg op reisIk heb de wonderen gezienMaar het meest verbazende van dat allesGeloof ik, is dat ik het gezichtVan de Verrezen Heer gezien heb.

Op een nacht als deze kwamEen vreemdeling op de wegIk zag hem strompelen, hoorde hem vallen Ik hielp hem met zijn last.Hoe verder we kwamen,

34

Hoe zwaarder het werd,En ik geloof dat ik het gewichtVan een andere wereld heb gevoeld.(Z: Chris De Burgh, Don-Bosco-lied)

DE STEENIk heb een steen verlegd in een rivier op aarde:het water gaat er anders dan voorheen.de stroom van een rivier hou je niet tegen,het water vindt er altijd een weg omheen...

Misschien eens,gevuld door sneeuw en regen,neemt de rivier mijn kiezel met zich mee...om hem dan glad en rond gesletente laten rusten in de luwte van de zee...

Ik heb een steen verlegd op aarde:nu weet ik dat ik nooit zal vergeten zijn...ik leverde 't bewijs van mijn bestaan omdat door het verleggen van die éne steende stroom nooit meer dezelfde weg zal gaan...

Ik heb een steen verlegd in een rivier op aarde:nu weet ik dat ik nooit zal zijn vergeten...ik leverde 't bewijs van mijn bestaan!omdat door het verleggen van die éne steen de stroom nooit meer dezelfde weg zal gaan...(Bram Vermeulen)

VAKANTIEIk neem vakantie in mijn straat.'k Ga naar mijn buren op reis,op zoek naar wat gezelligheiddie in geen folder staat.

Ik...Waar kan ik beter zijn ?

35

Gastronomie stel ik op prijs,geen geld om naar de zon te gaan.

Zittend op een terras,reis ik de wereld af.Kies ik Athene of Madrid,'k ga bij een Spanjaard of een Griek.Ik drink, ik eet en ik geniet.

Ik...'k voel me de konig te rijk.'k Heb alles binnen handbereik.Heel ver hoef ik echt niet te gaan.

Bij Manuel een sangria,bij Mario een lasagna,bij Thari lekkere retsinamet een mezze à la Zorba,ossobuco en risotto,moessaka en paellasjiskebab en côte d'agneau,wat gambas en wat sangria,een pizza en een marsalla.Noem het maar op: het is te koop.Ik...

Ik...ik drink de zon in een liter wijn.O God, wat kan dat zalig zijn!Geen geld om naar de zon te gaan.

Ossobuco en risotto,moessaka en paella,sjiskebab en côte d'agneau.

M'n lever slaat al in een knoop,m'n maag die ligt al overhoop.Gelukkig is water goedkoop.

Ik...(Johan Verminnen)

36

FROM A DISTANCE VANOP EEN AFSTANDthe world looks blue and green lijkt de wereld blauw en groenand the snow kept mountains white en de sneeuw houdt de bergen wit.

the ocean meets the stream ontmoet de oceaan de rivierand the eagle takes to fly en verheft de arend zich in de lucht

there is harmony is er harmonieand it echoes through the land en ze echoot doorheen het landit's the voice of hope het is de stem van de hooppeace de vredeevery man ieder mens

we all have enough hebben we allemaal genoegand no one is in need en niemand is in noodand there are no guns en er zijn geen geweren,no bombs, and no diseases geen bommen en geen ziekten,no hungry mouths to feed geen hongerige monden om te voeden.

we are instruments zijn we instrumentenmarching in a common band marcherend in een eenvoudig orkest.playing songs of hope we spelen liederen van hooppeace vredethey're the songs of every man het zijn de liederen van ieder mens.

God is watching us (3x) God kijkt naar onsfrom a distance vanop een afstand

you look like my friend je lijkt mijn vriendeven though we are at war ook al voeren wij oorlog.

I just can not comprenhend kan ik gewoon niet begrijpenwhat all this fighting is for. waar al dat vechten goed voor is.

there is harmony is er harmonieand it echoes trough the land en ze klinkt doorheen het landand it's the hope of hopes en het is de opperste hoopit's the love of loves het is de opperste liefdeit's the heart of every man(2x) het is het hart van ieder mens

And God is watching us(3x) En God kijkt naar onsfrom a distance vanop een afstand.(Bette Midler)

FOREVER YOUNGMay God bless and keep you always

37

Moge God je altijd zegenen en bewarenMay your wishes all come true

Mogen al je wensen werkelijkheid wordenMay you always do for others

Dat je je steeds mag inzetten voor anderenAnd let others do for you

zoals anderen zich inzetten voor jou.

May you build a ladder tho the starsMoge je een trap bouwen tot aan de sterren

And climb on every rungen hem tree voor tree omhooggaan.

May you stay forever young.Moge je voor altijd jong blijven

-refrein-

May you grow up to be righteousMoge je rechtgeaard opgroeien

May you grow up to be trueen volwassen worden en waarachtig zijn.

May you always know the truthMoge je altijd de waarheid willen zoeken

And see the lights surrounding youen het licht rondom je blijven zien.

May you always be courageousmoge je steeds moedig zijn

Stand upright and be strongrecht in je schoenen staan en sterk zijn

May you stay forever youngMoge je voor altijd jong blijven...

May your hands always be busyMoge je handen steeds bezig blijven

May your feet always be swiftMogen je voeten je steeds verder brengen

May you have a strong foundationMoge je op sterke, vaste grond staan,

When the winds of changes shift.ook bij veranderlijke en wisselende wind.

May your heart always be joyfulMoge je hart steeds vol vreugde zijn

May your song always be sungMoge je lied altijd en overal weerklinken

May you stay forever youngMoge je voor altijd jong blijven...

(Bob Dylan)

38

FACESLook around you Kijk om je heenwhat do those faces tell you? Wat vertellen al die gezichten jeFaces. Joy and pain. Gezichten. Vreugde en pijn

Faces GezichtenAll around different faces I see Overal zie ik verschillende gezichtenSome are happy, some in misery Sommige gelukkig, andere ellendig

They express joy and painZe drukken vreugde en pijn uitNo two faces are the sameGeen twee gezichten dezelfde

People, people all over town Mensen, mensen overal in de stadSome of them are poor Sommige van hen zijn armand others wear a crown en andere dragen een kroonI've seen a lot, so many faces Ik heb veel gezien, zoveel gezichtenJoy and pain in different places Vreugde en pijn op verschillende plaatsen

Open your mind, Open je geest,set your soul free maak je ziel vrijFigure it out, what will it be Ontcijfer het, wat zal het zijn

Sympathize, understand Toon sympathie, begrijpGive love and peace Geef liefde en vredetho the other fellowman aan de medemens

Faces... Gezichten

Playing with your life, Spelen met je leven,playing with your soul spelen met je zielThey all scream out: Ze schreeuwen het allemaal uit:'I'm the one in control 'ik heb het voor het zeggen'Killing over colours, Moorden om kleuren;silly stupid games stomme dwaze spelletjes

39

You know who you are Je weet wie je bent,without no names zelfs zonder naamDon't mess the world verknoei de wereld nietcause that's a sequel want dat is een vervolgverhaalOpen your mind Open je geestcause we're talking about the people want we spreken hier over mensenIn the world, all kind of traces in de wereld, allerlei sporen,Different races, verschillende rassen,different faces verschillende gezichten.

Different faces. Everywhere. Verschillende gezichten. Overal(2 Unlimited)

meegemaakt: leerlingen

zingen zelf !

40