1. Ren Nol Thophile Girard 1923 - De theorie van de mimetische begeerte Waarom is er geweld? Wat is de mens? Wie ben ik? 2. 25 december 1923 geboren te Avignon 1943 1947 studie paleografie, filosofie en middeleeuwse geschiedenis te Parijs, cole Nationale des Chartres; afstudeerproject: dagelijks leven in Avignon in de tweede helft van de 15e eeuw 1947 - 1953 Vertrek naar V.S., Universiteit van Indiana, Doctor in de filosofie. Franse taal en letterkunde 1951 Huwelijk met Martha McCullough, uit het huwelijk drie kinderen. 1953 1957 Aanstelling aan de universiteit van Duke in Durham, Noord Carolina en het Bryn Mawr College 1961 Professor aan de John Hopkins Universiteit; Boek: De romantische leugen en romaneske waarheid. 2005 Lid van de Acadmie Franaise Anderen over Girard: Michel Serres: Hij is de Darwin van de menswetenschappen Pierre Chaunnu: de Einstein van de menswetenschappen Hans Achterhuis: Het was een soort openbaring. 3. Ressentiment bij Friedrich Nietzsche (1944 1900) 1. De zwakken koesteren wrok tegenover de sterken, de voornamen. 2. De zwakken ontwikkelen een (slaven) moraal, teneinde de moraal van de sterken uit te schakelen. 3. Het ideaal van de zwakke is zich conformeren, zich onderwerpen aan de moraal (van de kerk). 4. De moord op een imago, een schim, een idool van de massa. Pim Fortuin wordt vermoord door Volkert van der Graaf John Lennon vermoord door Mark David Chapman John W. Hinckley jr. poging tot moord op Ronald Reagan Andrew Cunanan vermoordt Gianni Versace Fan Fanaticus Fanatiek 5. De held, uitverkorene 1. De oproep 2. De held wil eigenlijk niet, weerstanden 3. De weerstand overwonnen 4. De helper 5. Het avontuur begint 6. Beproevingen 7. Overwinning 8. Bestemming, loutering 9. Terugkeer Voortdurende fasen 1. Ellende, ballingschap 2. Verlossing, uitredding 3. Dankbaarheid Eeuwige themas 1. Eros 2. Thanatos 6. George Bataille (1897 1962) Het heilige is het verbodene Doden is verboden Het offer doden is een heilige handeling. Samenhang van Dood en Liefde Innerlijke ervaring in het zicht van Dood en Liefde 7. Ren Descartes (1596-1650) Je zou je kunnen afvragen waarom waardevolle uitspraken vaker in de werken van dichters staan dan in die van filosofen. Dat komt doordat dichters schrijven vanuit bezieling en verbeeldingskracht. Er zijn vonken van kennis in ons, zoals in vuursteen; door filosofen worden ze met de rede tevoorschijn gehaald, maar door dichters worden ze er met de verbeelding uit geslagen en daardoor geven ze meer licht. 8. Modern mensbeeld Sapere Aude Denk zelf De rede Autonoom Individu Authentiek Wees je zelf Pyramide van Maslow Behoeften worden begeerten door imitatie van het model 9. De mens is niet in staat vanuit zichzelf te begeren; hij begeert wat anderen begeren. We begeren wat een ander begeert. Het geloof in de authenticiteit van het eigen begeren, is een romantische illusie. 1. De held 2. De bemiddelaar 3. Bewondering, rivaliteit, haat, jaloersheid, naijver, kinnesinne A. Begeerte B. Rivaliteit C. Crisis D. Zondebok Opgediept uit romans: Don Quichot van Cervantes Stendhal Proust Dostojevski 10. Mimetische driehoek SUBJECT IKDASEIN Il y a Verlangen, begeerte mimentisch verlangen, OBJECT MODEL, voorbeeld, De ander Obstakel, skandalon, aanstoot 11. Spiegelneuronen Ontdekking in 1990. 12. Emmanuel Levinas (1906 1995) Het ware leven is afwezig, 13. Het ware leven is afwezig, maar wij zijn in de wereld. In deze afwezigheid ontstaat metafysica en zij handhaaft er zich. Ze is gericht op het elders, het anders en het andere. De metafysische begeerte streeft naar iets heel anders, naar het absolute andere. Uit totaliteit en het oneindige. 14. Kernwaarden in de filosofie van Emmanuel Levinas 1. Relatie met de andersheid. (Achrayut = verantwoordelijkheid. Achar = de ander) 2. Het spreken en luisteren (Shema) tegenover het zien en begrijpen (reductie) Relatie is Aprs vous 3. Het aangezicht (Panim) Transcendentie door de immanentie van het gelaat van de ander. Het appl 4. Mogelijkheid tot moord wordt geboren als we de ander gaan reduceren. In de shoah werden mensen nummers. 5. Rechtvaardigheid, achting voor de ander 15. De mens is een spanningsveld tussen zichzelf en de anderen. (Levinas) 1. Verbinding met de ander: Wil tot macht, verwerkelijking van het model. 2. Scheiding met de ander: Jaloersheid, ik ervaar de ander als obstakel. Vijandschap 3. Identificatie met de ander: Bewondering als vorm van jaloersheid, ik wil zijn als de ander. Authenticiteit is een idee fixe, een schijnwerkelijkheid. De mens bootst de ander na. Wat missen we dan? Waarom? Hoezo: Jezelf zijn? Wie ben ik in hemelsnaam? Socrates: Liefde is het ontbrekende 16. Dietrich Bonhoeffer (1906 1945) Wie ben ik? Ze zeggen me vaak: je treedt uitje cel rustig blij en zeker als een burchtheer uit zijn slot. Wie ben ik? Ze zeggen me vaak: je spreekt met de bewakers vrij rechtuit en vriendelijk als was je hun heer. Wie ben ik? Ze zeggen me ook: je draagt je zwarte dagen evenwichtig en waardig als iemand die gewend is te overwinnen. 17. Ben ik werkelijk wat anderen van mij zeggen? Of ben ik alleen wat ik weet van mijzelf: onrustig vol heimwee ziek als een gekooide vogel snakkend naar lucht als werd ik geworgd hongerend naar kleuren naar bloemen en vogels dorstend naar een woord naar een mens dichtbij trillend van woede om willekeur om de geringste krenking opgejaagd wachtend op iets groots machteloos bang om vrienden in den vreemde moe en te leeg om te bidden te danken te werken murw en bereid om van alles afscheid te nemen? 18. Wie ben ik? De een of de ander? Ben ik nu de een en morgen de ander? Ben ik beiden tegelijk? Huichel ik voor de mensen en ben ik in mijzelf een verachtelijk huilende zwakkeling? Lijkt wat nog in mij is op een verslagen leger wanordelijk vluchtend na de verloren slag? Wie ben ik? Ik ben de speelbal van mijn eenzaam vragen. Wie ik ook ben Gij kent mij ik ben van U mijn God. 19. Soren Kierkegaard (1813 1855) De mens is geest. Maar wat is geest? Geest is het zelf. Maar wat is het zelf? 20. Maar wat is het zelf? Het zelf is een verhouding die zich verhoudt tot zichzelf het is in de verhouding het feit dat de verhouding zich tot zichzelf verhoudt. Uit: De ziekte tot de dood 21. De mens is een synthese tussen: 1. Eindigheid & oneindigheid 2. Tijdelijkheid & eeuwigheid 3. Noodzakelijkheid, plicht & vrijheid en uit dit besef wordt het Zelf en we ervaren vertwijfeling twijfel is de oerzonde van de onwetendheid 22. Drie stadia van Kierkegaard 1. Esthetisch stadium 2. Ethisch stadium 3. Sprong naar het geloof 23. Zelf, ego, ik Wil tot macht Vervreemding Leegte Angst Twijfel Wat is de mens? Nefesj Nesjamah OLAM HA ZE Boom van kennis van goed en kwaadOnrustig is mijn hart.. DoodIk gerichtheid 24. Nefesj Nesjamah OLAM HA BA Koninkrijk Gods Verenig mijn hart om uw Naam te vrezen Psalm 86:11 THORA LOGOS Woord Jezus Wijsheid Shalom, harmonie, Tamiem Van omhoog geboren worden Tikkoen olam Boom des Levens LevenLernen 25. Maar van de vrucht des booms, die in het midden des hofs is, heeft God gezegd: Gij zult van die niet eten, noch die aanroeren, opdat gij niet sterft. Toen zeide de slang tot de vrouw: Gijlieden zult den dood niet sterven; Maar God weet, dat, ten dage als gij daarvan eet, zo zullen uw ogen geopend worden, en gij zult als God wezen, kennende het goed en het kwaad. En de vrouw zag, dat die boom goed was tot spijze, en dat hij een lust was voor de ogen, ja, een boom, die begeerlijk was om verstandig te maken; en zij nam van zijn vrucht en at; en zij gaf ook haar man met haar, en hij at. Genesis 3: 3-6 26. Gevoel Dionysisch Rechter hersenhelft Jetzer ha Ra Esthetisch zintuigen Kwaad Verstand Appolinisch Linker hersenhelft Jetzer Tov Ethetisch denken Goed vertwijfeling angst vervreemding Zelf, Ego, Ik Boom van kennis Kinderen van de duisternis Nimrod Esau Babel Grieken Perzen Egypte Rome Macht Heersen 1e Adam Dood Ballingschap Machthebbers Emeth Vertrouwen Thora, lernen, gebed Bina, Chockma, Daath Boom des levens Kinderen van het licht Jakob, Israel, JEZUS 2e ADAM Liefde, dienen Leven Verlossing Liefhebbers Sprong naar het geloof Van boven geboren worden De mens is verdeeld, tweeheid Mens, waar zijt gij? Met Christus ben ik gekruisigd, en toch leef ik, dat is, niet meer mijn ik, maar Christus leeft in mij. Gal 2:20 Want ieder, die zijn leven zal willen behouden, die zal het verliezen: maar ieder, die zijn leven verloren heeft om Mijnentwil, die zal het behouden. Lucas 9:24 27. Der Ursprung der christlichen Ethik ist nicht die Wirklichkeit des eigenen Ich, nicht die Wirklichkeit der Welt, aber auch nicht die Wirklichkeit der Normen und Werte, sondern die Wirklichkeit Gottes in seiner Offenbarung in Jesus Christus. mit welcher Wirklichkeit wollen wir rechnen in unserem Leben? Dietrich Bonhoeffer Gij zult niet begeren, de vrouw van uw naaste, noch zijn knecht, noch zijn dienstmaagd, noch zijn os, noch zijn ezel, noch iets wat uw naaste toebehoort. Exodus 20:14 28. Kritische distantie, wantrouwen Opnieuw verstaan 2e naviteit Schema Paul Ricoeur, Hegel en Kierkegaard Zintuigen, ervaring gevoel, esthetiek De rede, ethiek De sprong Begrijpen, 1e naviteit, onmiddellijke beleving, vertrouwen fenomeenThese antithese synthese 29. Moderne mythen in onze post- moderne cultuur volgens Ren Girard 1. De mens is autonoom = romantische leugen 2. De rede redt van geweld = onze orde is niet redelijk en vreedzaam, maar gebouwd op geweld en uitsluiting 3. De bijbel is achterhaald = de bijbel doorziet het mechanisme van de mimetische begeerte en kiest voor het slachtoffer, de zondebok. IK wil barmhartigheid en niet offerande Mt 9:13 30. Zondebok mechanisme 1. Mimetische begeerte 2. Rivaliteit 3. Geweld 4. Crisis 5. Zondebok 6. Offer Door het zondebokmechanisme is er verbinding tussen mensen. Het brengt eenheid. Hieraan wordt identiteit aan ontleent. 31. 1. Stanford Prison Experiment 2. Overeenstemming experiment Van Solomon Asch 3. Banaliteit van het kwaad van Hannah Arendt 4. Experiment van Stanley Milgram 32. Zondebok 1930 Thoms Shipp Abram Smith Gelyncht Tussen 1882 en 1946 4.716 doden Strange Fruit 33. Babi Yar 30-9-1941 33.771 joden vermoord 34. Zondebokmechanisme in de bijbel Kan en Abel Jakob en Ezau Jozef en zijn broers Job en zijn vrienden Jezus De bijbel kiest voor de zondebok, het slachtoffer, de zwakke, de onschuldige. De bijbel kiest tegen de machthebbers, de rijken, de zelfgenoegzamen, de geweldenaars 35. De bijbel als genezing voor het zondebokmechanisme. Koninkrijk Gods, verzoening tussen mensen: Bergrede Lernen, samen studeren in de thora, talmoed Thora, Gij zult niet begeren.. Niet vergelden, geweldloosheid: heb je vijanden lief . Geen mimetisme, maar navolgen van Christus Gij zult de meerderheid in het kwade niet volgen Geen offers meer, maar barmhartigheid Ware identiteit ligt in Christus: Niet meer mijn ik, maar Christus leeft door mij Als de anastrophe manier van leven is zonder de epistrophe bekering dan wordt het een katastrophe ineenstorting 36. Geweldspiraal Het evangelie is de onthulling van de leugen, waarop onze cultuur gebouwd is. Alle culturen zijn gebaseerd op geweld. Mensen willen slachtoffer zijn; Wie is het grootste slachtoffer? Rivaliteit, escalatie, vijandsdenken, paranoia, De liefde verkoudt . Volk tegen volk, koninkrijk tegen koninkrijk Allen tegen allen Hongersnood, begin der smarten, verdrukking, crisis Apokalyps God is niet in het geweld, maar in het lijden. 37. Psalm 82 1. Een psalm van Asaf. God staat in de vergadering Godes; Hij oordeelt in het midden der goden; 2. Hoe lang zult gijlieden onrecht oordelen, en het aangezicht der goddelozen aannemen? Sela. 3. Doet recht den arme en den wees; rechtvaardigt den verdrukte en den arme. 4. Verlost den arme en den behoeftige, rukt hem uit der goddelozen hand. 5. Zij weten niet, en verstaan niet; zij wandelen steeds in duisternis; dies wankelen alle fondamenten der aarde. 6. Ik heb wel gezegd: Gij zijt goden; en gij zijt allen kinderen des Allerhoogsten; 7. Nochtans zult gij sterven als een mens; en als een van de vorsten zult gij vallen. 8. Sta op, o God! oordeel het aardrijk, want Gij bezit alle natin. 38. Voor ik hem kende heb ik feitelijk helemaal niet geleefd. (..) Ik deed niets, ik wilde niets, ik liet alles aan het toeval over. (..) Pas toen ik Dorbeck ontmoet had, toen pas voor het eerst wilde ik iets, al was het alleen maar als Dorbeck zijn, al wilde ik alleen maar wat Dorbeck wilde. Maar willen wat een ander wil is al meer dan helemaal niets willen. [Henri Osewoudt over zijn voorbeeld Dorbeck] 39. La Fin Adieu