HET BELEID VAN HET RIJKSARCHIEF

INZAKE BEDRIJFSARCHIEVEN Johan Dambruyne

HET BELEID VAN HET RIJKSARCHIEF

INZAKE BEDRIJFSARCHIEVEN Johan Dambruyne

Een lange traditie Een lange traditie

• Het Rijksarchief is reeds lang actief op het terrein van de bedrijfsarchieven

• De voorbije decennia werden ernstige inspanningen geleverd inzake verwerving, ontsluiting en valorisatie van bedrijfsarchieven

• De sensibilisatiecampagnes, het acquisitiebeleid en de gerealiseerde publicaties (gidsen, repertoria en ontsluitingsinstrumenten) getuigen van een structurele aanpak

• Het Rijksarchief bewaart momenteel meerdere kilometers bedrijfsarchief

• Enkele belangrijke en bekende bedrijfsarchieven:

Het archief van de Limburgse steenkoolmijnen

Het archief van de Boelwerf te Temse

Het archief van de Société Générale de Belgique/de Generale Maatschappij van België

Het archief van het spraaktechnologiebedrijf Lernout & Hauspie te Ieper

Reflecteren over het gevoerde beleid inzake bedrijfsarchieven

• Centralisatie van Vlaamse bedrijfsarchieven in het Rijksarchief Beveren (vergelijking met Roubaix)• Totstandkoming van nieuwe beleidsnota over privaatrechtelijke archieven in 2013• Centrale vraagstelling: welk collectiebeleid wenst het Rijksarchief in Vlaanderen de komende jaren te voeren?• Moet het gevoerde beleid gecontinueerd worden, radicaal herzien worden of volstaat bijsturing? • Diverse ontwikkelingen en recente feiten pleiten voor een aanpassing van het beleid op het vlak van prospectie en verwerving van bedrijfsarchieven in Vlaanderen

Het Rijksarchief van Beveren heeft een opslagcapaciteit van 65 kilometer

Het Rijksarchief van Beveren heeft een opslagcapaciteit van 65 kilometer

De gewijzigde wettelijke context De gewijzigde wettelijke context

1. Het gewijzigd wettelijk kader• Archiefwet van 2009, KB van 2009 (missie Rijksarchief) en algemeen acquisitieplan 2012-2016• Privaatrechtelijke archieven behoren niet tot de kernopdrachten van het Rijksarchief• Bedrijfsarchieven behoren tot de categorie met de minste prioriteit• Het collectieplan streeft naar uniformiteit, maar biedt ook ruimte voor geografische diversiteit en flexibiliteit

•

De gewijzigde Vlaamse contextDe gewijzigde Vlaamse context

2. Het gewijzigd archieflandschap in Vlaanderen• De zorg voor de privaatrechtelijke archieven is in Vlaanderen sterk toegenomen, dankzij oprichting ideologische en thematische archiefinstellingen, toename van het aantal gemeentearchieven en professionele uitbouw van de cultureel-erfgoedsector• Aanzienlijke verbetering van de zichtbaarheid en toegankelijkheid van de privaatrechtelijke archieven, dankzij het internet (Archiefbank Vlaanderen…)• Door deze positieve evolutie hoeft het Rijksarchief zich op dit terrein minder nadrukkelijk te profileren

•

De gewijzigde financiële context De gewijzigde financiële context

3. De gewijzigde middelen• Ook het Rijksarchief ontsnapt niet aan de overheids-besparingen• Zowel op personeel als op werkingsmiddelen wordt fors bespaard• Gevolg: het Rijksarchief zal zich concentreren op zijn basisopdrachten, met name het beheer van overheidsarchieven• De komende jaren kan veel minder tijd en energie in bedrijfsarchieven worden geïnvesteerd

Naar een nieuw beleid inzake bedrijfsarchieven Naar een nieuw beleid inzake bedrijfsarchieven

• Uitgangspunt: de overbrenging van privaatrechtelijke archieven naar het Rijksarchief blijft mogelijk, maar wordt strenger• Het acquisitieplan legt specifieke voorwaarden op en streeft specifieke doelstellingen na:

1. Het uitvoeren van macroselectie• Streven naar volledigheid is niet het hoogste doel• Aanbieden van een representatief staal• Weigeren van weinig relevante archiefbestanden

• Bij de institutionele selectie moet rekening worden gehouden met diverse principes en criteria:

Macro- en microselectieMacro- en microselectie

• Historische waarde van het bestand, complementariteit met overheidsarchieven en andere private archieven, de risico’s waaraan het archief blootstaat, de materiële staat, het juridisch statuut van het bestand

2. Uitvoeren van kwalitatieve microselectie

• Veel bulkmateriaal mag na drie, vijf of tien jaar (wettelijke bewaartermijnen) vernietigd worden

• Enkel permanente bewaring van waardevolle stukken

• Het Rijksarchief heeft recent een selectielijst opgesteld

Niet-waardevolle bedrijfsdocumenten mogen afgevoerd worden naar de container

Niet-waardevolle bedrijfsdocumenten mogen afgevoerd worden naar de container

Het doelpubliek en de verantwoorde keuzevrijheid

Het doelpubliek en de verantwoorde keuzevrijheid

3. Werken voor een meer heterogeen doelpubliek

• Acquisitie niet enkel in functie van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek

• Meer aandacht voor de cultureel-erfgoedsector en voor publiekswerking en -werving

• Meer belangstelling voor archiefdocumenten die een breed publiek aanspreken en visueel aantrekkelijk zijn (foto’s, tekeningen, affiches, kaarten, plannen, maquettes, films, geluidsopnames…)

4. De vrijheid van de archivaris

• Ofwel generaliserend werken ofwel prioriteiten leggen

De logistieke troefDe logistieke troef

• Opstellen van een prioriteitenprogramma: enkele voorbeelden: kiezen voor bedrijven die typerend voor de regio zijn, voorrang verlenen aan bedrijven met een bovenlokale of nationale economische betekenis of bedrijven/ondernemers die hun stempel op het maatschappelijke weefsel hebben gedrukt

5. De logistieke troef van het Rijksarchief

• Momenteel beschikt het Rijksarchief in Vlaanderen over voldoende archiefruimte

•Niettemin moet zuinig met de beschikbare ruimte worden omgesprongen

Het depot voor bedrijfsarchieven in het Rijksarchief Beveren

Het depot voor bedrijfsarchieven in het Rijksarchief Beveren

Menselijke en financiële middelen Menselijke en financiële middelen

6. Samenwerken en nieuwe inkomsten genereren

•Minder middelen versus meer creatieve oplossingen

•Kosten drukken door meer overleg en samenwerking en een verder doorgedreven taakverdeling binnen het Vlaamse archieflandschap

•Voorbeeld: Rijksarchief stelt gratis of tegen betaling archiefruimte ter beschikking van bedrijven en expertisecentra in ruil voor ontsluiting, onderzoek en valorisatie van archieven

•Investeren in speciale infrastructuur: bijvoorbeeld voor het bewaren van maquettes

•Sponsoring door bedrijven

Besluit

• Hoewel bedrijfsarchieven nooit de corebusiness van het Rijksarchief zijn geweest, heeft het Rijksarchief tot nog toe een prominente rol gespeeld inzake prospectie, sensibilisering, acquisitie, ontsluiting en valorisatie van bedrijfsarchieven

• Maar zowel exogene als endogene factoren dwingen tot een bijsturing van het beleid

• Kiezen voor een selectiever beleid

• Het doelpubliek moet verbreed worden

• Een efficiënter archiefbeheer (delen beschikbare archiefruimte en expertise, samenwerking en structureel overleg) moet in Vlaanderen de regel worden