Het belang van organische stof Organische stof, meer waard dan je denkt

Ervaringen uit het systeemonderzoek PPO-locatie Vredepeel Boerderij, Grond om te boeren, Papendal, 8 december 2015

Janjo de Haan

Testvraag: Ik werk

1 2 3 4

53%

0%8%

39%

1.Als boer of tuinder

2.In het (agrarisch) bedrijfsleven

3.Bij een kennisinstelling

4.Bij de overheid

De bodem en organische stof

Vaste fractieOrganische stofWaterLucht

Organische stof

levert voedingsstoffen en houdt voedingsstoffen vast

zorgt voor wateropslag en afvoer van water

geeft de bodem structuur maakt de bodem weerbaarder tegen

ziekten en plagen

Organisch stofgehalte is een goede indicator voor veranderingen van de bodemvruchtbaarheid

1 2

20%

80%1.Ja

2.Nee

Hoeveel organische stof bevat de bodembouwvoor 25 cm, 3% organische stof

1 2 3 4

6%

14%

30%

50%1.1 000 kg/ha

2.10 000 kg/ha

3.100 000 kg/ha

4.1 000 000 kg/ha

Effectieve organische stof

Is de organische stof uit mest, compost, gewasresten en groenbemesters die één jaar na toediening nog over is.

Gewasresten / groenbemesters

10-30% Mest

30-70% Compost

60-90%

Hoeveel effectieve organische stof moet jaarlijks aangevoerd worden om het organisch stofgehalte op peil te houden?

1 2 3 4

6%

28%

36%

30%

1.1000-1500 kg/ha

2.1500-2000 kg/ha

3.2000-2500 kg/ha

4.>2500 kg/ha

Hoeveel organische stof bevat de bodembouwvoor 25 cm, 3% organische stof

Volume grond 1 ha: ●10 000 m2 * 0.25 m = 2 500 m3

Gewicht grond 1 ha: ●2 500 m3 * 1.4 ton/m3 = 3 500 ton

Gewicht organische stof 1 ha: ●3 500 ton / ha * 3% = 105 000 kg

Jaarlijkse afbraak organische stof 2%●105 000 * 2% = 2100 kg

Organische stofgehalte geen goede maat voor bodemvruchtbaarheid

Geen zichtbare trends op korte termijn

Netto aanvoer organische stof klein tov voorraad in de bodem

Relatief grote meetfout O.S.

aanvoerStart Na 30

jaarNa 30 jaar +compost

Hoog 3.7 3.9 4.6Standaard 3.7 3.7 4.35Laag 3.7 3.45 4.1

Wat geeft de hoogste effectieve organische stofaanvoer

1 2 3 4

21%

60%

3%

16%

1.Groenbemester 1 ha geslaagd

2.Stro inwerken 4 ton

3.Varkensdrijfmest 50 ton

4.Compost 6 ton

Effectieve organische stofaanvoerwww.handboekbodemenbemesting.nl

Gewasresten/ groenbemesters (kg/ha) Granen

1300-1700 Granen + stro

1900-2500 Overige gewassen

300-1300 Gras 1 jaar

1200 Gras 3 jaar

4000 Groenbemesters

800-1200

Mest en compost (kg/ton) Varkensdrijfmest

14 Runderdrijfmest

45 Vaste mest

106 Compost

182

Onderzoeksvraag: Wat is het effect van organische stofaanvoer op: Opbrengst Nitraatuitspoeling Bodemkwaliteit

2001

2005

2011

2003

2008

2016Bodemkwaliteit op zandgrond

Systeemonderzoek Vredepeel

Bedrijfssystemen-onderzoek

19892000

Vruchtwisseling

Belangrijke gewassen in de regio, diverse typen

●Akkerbouw-, groenten- en voedergewassen

●Maai- en rooivruchten●Gevoeligheid aaltjes en bodemziekten

Maximale inzet groenbemesters (verantwoord)

aardappel

(+gbm)

erwt+ gras(klaver)

prei

zomergerst+ gbm

suikerbiet/peen

maïs

Laag1000 kg EOS/ha/jr

Standaard2000 kg EOS/ha/jr

Vergelijking aanvoer effectieve organische stof

Mineralen-concentraat en

kunstmestDrijfmest en kunstmest

Hoog3000 kg EOS/ha/jr

Biologisch

Vaste mest, drijfmest en vinassekali

EOS-aanvoer (kg/ha)gemiddelde 2011-2014 per systeem

Verschil in stand Standaard en Laag

BIO

Trend in opbrengst 2001-2013

Standaard

Opbrengsten hoge aanvoer stijgendOpbrengsten lage o.s. aanvoer dalend

Hoog +20%

Laag 8%

Inde

x op

bren

gste

n ge

mid

deld

ove

r alle

gew

asse

n en

jare

n

Nitraatconcentraties in grondwater 2001-2014, mg NO3

-/l NitraatuitspoelingHoog onder EU norm

Laag + Standaard boven EU norm

Bodemkwaliteit

In Hoog ‘beter’ dan Standaard en Laag●N-mineralisatie, bodemvocht, agregaatstabiliteit,

aantal bacterien en schimmels In Hoog stabieler dan Standaard en Laag

●In parameters minder variatie in ruimte en tijd

N-m

iner

alisa

tie

(mg/

kg)

Cova

riant

ie

N-m

iner

alisa

tie

Verschil bruto opbrengst Standaard – LaagLage organische stofaanvoer

geeft hogere kosten en lagere opbrengsten: Niet rendabel

Waarde 1 kg EOS€ 0,55

(€ 0,04 – 2.22)

Waarde van een kg EOS

Verschil EOS-aanvoerStandaard - Laag 900 kg/ha

Saldoverschil Standaard - Laag

480 €/ha(30-2000 €/ha)

Waarde van organische meststoffen

Varkensdrijfmest 5 euro/ton Runderdrijfmest 18 euro/ton Vaste mest 50 euro/ton Compost 75 euro/ton

Stro achterlaten 75 euro/ton Groenbemester 400 euro/ha

O.b.v. gecorrigeerde waarde EOS van 0,40 €/kg

Samenvattend

Lage organische stof aanvoer geeft op termijn●Een vergelijkbare uitspoeling als standaard●Lagere opbrengsten

Hoge organische stof aanvoer geeft op termijn●Een lage uitspoeling●Stijgende opbrengsten●Een betere en stabielere bodemkwaliteit

Hogere organische stofaanvoer verlaagt uitspoeling en handhaaft opbrengsten bij lager bemestingsniveau

Wat betekent resultaat voor beleid

Proef geeft mogelijk onderbouwing equivalente maatregel

●Verruimen mogelijk organische stofaanvoer●In mestbeleid nu meer organische stofaanvoer =

meer uitspoeling Bezig met heranalyse proef

●Vraag: verschilt uitspoelfractie tussen de systemen●Gaat kleiner deel van bodemoverschot naar

grondwater? In samenspraak met ZLTO en LLTB

Organische stofaanvoer in de praktijk

EOS aanvoer gewasresten

Aard- appel

Erwt Prei Zomer- gerst

Suiker- biet

Mais Gem.0

500

1000

1500

2000

2500 EOS-aanvoer verschilt per gewasGem ½ streven EOS-aanvoer

EOS aanvoer + groenbemesters

Aard- appel

Erwt Prei Zomer- gerst

Suiker- biet

Mais Gem.0

500

1000

1500

2000

2500 Met geslaagde groenbemesters belangrijke verhoging organische stof aanvoer

EOS inhoud mestsoortenVarkensdrijfmest weinig EOS-aanvoer

Rundermest en compost veel EOS-aanvoer

EOS aanvoer + mest bij 50 kg fosfaataanvoer

Varkensdrijfmest weinig EOS-aanvoer

Rundermest veel EOS-aanvoer

EOS aanvoer + mest bij 50 kg fosfaataanvoer

Met half-half varkens-en rundermest voldoende EOS-aanvoer met deze

vruchtwisseling

EOS aanvoer + mest

EOS aanvoer + mest

Met compost hoge EOS-aanvoer mogelijk

Boodschap

Voer maximaal organische stofaan binnen de mogelijkheden van

●Vruchtwisseling en ●Gebruiksnormen

Hoe:●Gewaskeuze●Geslaagde groenbemesters●Mest: rundermest, compost

Kijk goed naar samenstelling van mest

Kengetallen: www.handboekbodemenbemesting.nl

Ik ben/wil meer organische stof met mest gaan aanvoeren (compost, rundermest)

1 2 3

0% 0%0%

1.Ja2.Nee3.Geen antwoord

Ik ben/wil meer groenbemesters gaan telen

1 2 3

0% 0%0%

1.Ja2.Nee3.Geen antwoord

Ik wil/ben andere gewassen gaan telen om meer organische stof aan te voeren

1 2 3

0% 0%0%

1.Ja2.Nee3.Geen antwoord