Het belang van een goede slaap

69
Het belang van een goede slaap . Aisha Cortoos [email protected]

description

Het belang van een goede slaap. Dr. Aisha Cortoos [email protected]. Onderzoeksassistent aan de Vrije Universiteit Brussel, vakgroep Experimentele en Toegepaste Psychologie, eenheid Biologische Psychologie - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Het belang van een goede slaap

Page 1: Het belang van een goede slaap

Het belang van een goede slaap

Dr. Aisha [email protected]

Page 2: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

  Onderzoeksassistent aan de Vrije Universiteit Brussel, vakgroep Experimentele en Toegepaste Psychologie, eenheid Biologische Psychologie

  Doctoraatsonderzoek rond slapeloosheid en de niet-medicamenteuze behandeling ervan (Juli – 2009)

  Klinisch Psycholoog in het UZ Brussel, slaapeenheid

Zelfstandig Psycholoog

Page 3: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

Overzicht

1. Inleiding slaap2. Opbouw slaap3. Slaapbehoefte4. Belang van slaap5. Functies van de slaap6. Gevolgen verstoorde slaap

Page 4: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

Overzicht

7. Slaapstoornissen1. Circadiane slaapstoornis2. Insomnie of slapeloosheid

1. Prevalentie

8. Hoe verklaren we slapeloosheid9. Hoe behandelen we

slapeloosheid

Page 5: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

1. Inleiding

  Wat is slaap? (Sleep Research Society, 1993)

  Gedragstoestand gekenmerkt door:

  - verminderde activiteit  - stereotype houding  - verminderde respons op stimulatie  - omkeerbaarheid van de situatie

 

Page 6: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  De slaap bestaat uit 2 entiteiten:

  REM-slaap: Rapid Eye Movement (+/-20%) 

Non-REM slaap: 4 slaapfasen

  - Fase 1: inslapen, lichtere slaap (+/-5%)  - Fase 2: lichte slaap, K-complexen en slaapspoelen (+/-50%)  - Fase 3 & 4: diepe slaap (+/- 25%)

Page 7: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

Hypnogram van een nacht van een gezonde jongvolwassen

Page 8: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Eerste helft van de nacht:– Voornamelijk diepe slaap

  Tweede helft van de nacht:– Voornamelijk lichte en REM slaap

  Dit patroon zet zich ook voort gedurende de dag:– Wanneer je slaapt tijdens de voormiddag tot +/- 14u zal je

vnl lichte of REM slaap produceren– Wanneer je in de namiddag een dutje doet, zal je na 20-30

minuten in de diepe slaap terechtkomen!

Page 9: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

DELTA

THETA

ALFA

BETA

Page 10: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

2-processen model voor slaapregulatie

(Beersma, 2002)

Homeostatisch proces ‘S’:

slaapbehoefte

Circadiaan proces ‘C’:

interne klok

Slaapregulatie

Page 11: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  2-processen model voor slaapregulatie : proces ‘S’

Figure 1. Schematic representation of process S adapted from Achermann & Borbély (2003): time course (X-axis) of process S-regulated sleep propensity (Y-axis).

Page 12: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Slaapbehoefte uit zich door de slaapdruk ≈ hongergevoel:

– hoe langer je niet eet, hoe meer honger je krijgt. Wanneer je eet, daalt je hongergevoel.

– Hoe langer je niet slaapt hoe meer behoefte je hebt aan slaap (stijgende slaapdruk). Wanneer je slaapt, daalt de slaapbehoefte (daling slaapdruk).

Homeostatisch proces

Page 13: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Eén van de belangrijkste slaapbevorderende stoffen in onze hersenen = adenosine

– inhibeert glutamaat (= exciterende stof in de hersenen) dewelke normaal zorgt voor alertheid

– Wordt onderdrukt door caffeïne: waardoor glutamaat niet meer wordt onderdrukt.

Slaaptekort stijging adenosine in de hersenen stijging slaapdruk!

Page 14: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

Manipulaties van Proces S

Page 15: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Wanneer je overdag een dutje doet, zal dit een invloed hebben op je slaperigheidsgevoel ‘s avonds!

  Hou er dan rekening mee dat je beter wat later gaat slapen om zo het inslapen te vergemakkelijken

  Indien je voor 15u een dutje doet, zal je voornamelijk lichte slaap produceren. Na 15 uur echter zal je na 20-30 minuten diepe slaap hebben, hetgeen je dan “steelt” van je diepe slaap tijdens de nacht. Dit laatste vermijd je dus beter!

Page 16: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  2-processen model voor slaapregulatie : proces ‘C’

Figure 2. Schematic representation of process adapted from Achermann & Borbély (2003) and Daan et al. (1984): time course (X-axis) of process C-regulated sleep propensity (Y-axis). .

Page 17: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Proces C is erg gevoelig voor omgevingsstimuli, voornamelijk licht en donker!

  Wanneer het donker wordt, gaat het lichaam bepaalde stoffen afscheiden die het inslapen vergemakkelijken:vb. Melatonine

  Wanneer er meer licht is, zal het lichaam stoffen produceren die ons waaksysteem activeren: cortisol = stresshormoon

  een slecht verduisterde slaapkamer kan ervoor zorgen dat men vroeger wakker wordt

Page 18: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

Leeftijdsgebonden evolutie van de slaap

(Ohayon et al., 2004)

Page 19: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Inslaaptijd:subtiele daling met de leeftijd.Het verschil tussen een 20-jarige en een 80-jarige bedraagt ongeveer 10 minuten.

  Fase 1:  De hoeveelheid Fase 1 slaap neemt

significant toe met de leeftijd beginnende vanaf de jongvolwassenheid.

(Ohayon et al., 2004)

Page 20: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Fase 2:  Vanaf de kindertijd (+/- 5 jaar) tot op oudere leeftijd (+/- 60

jaar) neemt deze slaapfase toe.

  REM slaap:  Eerst zal deze fase toenemen vanaf de kindertijd tot de

adolescentie, waarna een daling optreedt vanaf de jongvolwassenheid tot de middelbare leeftijd. Daarna blijft de hoeveelheid REM slaap redelijk constant.

  Diepe slaap  De diepe slaap neemt gradueel af vanaf de kindertijd

(Ohayon et al., 2004)

Page 21: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Chronotype = uiting van circadiane ritme  Dit wordt niet alleen beïnvloedt door genetische en

omgevingsfactoren, maar ook door leeftijd.

  Bij kinderen zien we een vroeger chronotype:  Vroeger slaperig en ook vroeg wakker

  Dit zal gradueel verlaten met een piekmoment rond 20 jaar (delayed).

  Vanaf 20 jaar zien we opnieuw een vervroeging (advanced).

  Bij 60+ kan er een extreme vorm van advanced sleep phase syndrome optreden

(Roenneberg et al., 2007)

Page 22: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Slaap is een belangrijke modulator van het endocrien systeem

1. Melatonine: productie net voor en tijdens de slaap; onder invloed van licht en donker via suprachiasmatische nucleus (SCN).

Wordt duidelijk vanaf 2de of 3de maand na de geboorte en bereikt een piek op de leeftijd van 1-3 jaar. Vanaf dan zijn er twee duidelijke dalingen waar te nemen:

- puberteit- ouderen

Effect van ouder worden nog steeds onder discussie. Sommige onderzoekers vonden een daling in melatonine, anderen dan weer niet.

(Zeitzer et al., 2007)

Page 23: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Cortisol:

Normaal pas stijging cortisol niveaus tijdens tweede helft van de nacht.

Bij ouderen stijging al veel vroeger.

(Steiger, 2007)

Page 24: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

2. Opbouw van slaap

  Groeihormoon:

  Groeihormoon stijgt eerste helft van de nacht, voornamelijk gecorreleerd met periode van diepe slaap.

  Er zijn een aantal studies die een duidelijke relatie aantonen tussen de daling van diepe slaap en de gelijktijdige daling van GH niveaus

(Steiger, 2007)

Page 25: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

Page 26: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

3. slaapbehoefte

• Hoeveel uren slaap is normaal?

• Slaap is een individueel gegeven!

- Korte slapers: max. 6uur (+/- 19%)- Lange slapers: min. 9uur (+/- 19%)- Normale slapers: tussen 6 uur en 9 uur (+/- 62%)

Vb. Charles Lindbergh (1927): solo vlucht over Atlantische oceaan in 60 uur zonder slaap!

Page 27: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

Charles Lindbergh (1927)

Page 28: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

3. slaapbehoefte

  Vb. korte slapers

Napoleon M. Tatcher

Page 29: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

3. slaapbehoefte

Vb. Lange slaper

Page 30: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

4. Belang van slaap

  Belang van slaap?

  “Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet slechts de afwezigheid

van ziekte of andere lichamelijke klachten.” (WHO, 1948)

• Exxon Valdez, olieramp 1989• Three Mile Island, kernongeval 1979 • Tsjernobyl, kernramp 1986

Page 31: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

4. Belang van slaap

  We slapen 1/3 van ons leven!

  Slaap beïnvloed ons gehele lichaam:– Spieren ontspannen– Hartslag en ademhaling dalen– Metabolisme daalt– Hersenactiviteit wordt trager– De hersenen sluiten zich ook af van alle niet relevante

informatie uit de omgeving

Page 32: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

4. Belang van slaap

  MAAR– Een deel van ons lichaam en onze hersenen

blijven wel actief!– Tijdens de droomslaap (REM) bijvoorbeeld zien we

dat de hersenactiviteit gelijkaardig is aan waaktoestand

Page 33: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

4. Belang van slaap

  Gevolgen van slaaptekort:– Prikkelbaar, humeur wordt vaak als eerste

negatief beïnvloedt– Concentratievermogen daalt– Aandacht verslapt– Geheugenproblemen– Vertraging van ons reactievermogen (cf.

ongevallen bij truckchauffeurs…)

Page 34: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

4. Belang van slaap

  Concreet:  Er ontwikkelt zich een slaapschuld,

aangezien niet voldaan werd aan onze slaapbehoefte (proces S). Dit uit zich in slaperigheid, hetgeen interfereert met onze

dagelijkse cognitieve activiteit

Page 35: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

5. Functie van de slaap

  In de onderzoekswereld bestaat er nog geen consensus over de precieze functie van slaap!

  We weten wel dat regelmatig slapen noodzakelijk blijkt te zijn voor een goed lichamelijk en geestelijk functioneren.

  Onderzoek toont aan dat een paar uur minder slapen leidt tot ernstige verstoringen in hersenfuncties:– Emotie– Cognitie– Motorische processen – leerprocessen

Page 36: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

5. Functie van de slaap

  Wat gebeurt er precies tijdens de slaap?

  Fase 1 (NREM)– Tussen waak en slaap, overgangsstadium

  Fase 2 (NREM)– Inslapen voltooid– Men maakt zich los van de omgeving– Regelmatige hartslag en ademhaling– Lichaamstemperatuur daalt (vandaar dat het goed is in een

koele kamer te slapen)

Page 37: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

5. Functie van de slaap

  Diepe slaap (fase 3 & 4)– Daling bloeddruk en vertraging ademhaling– Spieren ontspannen en bloedtoevoer stijgt– Weefselgroei en reparatie treedt op– Energie wordt opgeslagen– Hormonen worden vrijgelaten, zoals groeihormoon,

essentieel voor groei en ontwikkeling lichaam, inclusief spierontwikkeling

– Slaapdeprivatie zorgt voor een stijging van diepe slaap

Page 38: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

5. Functie van de slaap

REM slaap– Produceert energie voor lichaam en hersenen en heeft dus

invloed op dagdagelijkse activiteiten– Heeft een invloed op de (verdere) ontwikkeling van de

hersenen– Spieractiviteit verdwijnt volledig– Geheugenfuncties

– Bij blootstelling aan een complexe veranderende omgeving, leeractiviteit, en emotionele ervaringen neemt de REM slaap toe!

Page 39: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

5. Functie van de slaap

– Fysiek herstel

– Emotionele regulatie

– Behoud cognitieve functies zoals, concentratie, geheugen, aandacht, motorisch leren,...

– Proceduraal geheugen: HOE bepaalde vaardigheden uitvoeren of hoe problemen oplossen REM slaap (Smith, 2001)

– Declaratief geheugen (expliciet): WAT NREM slaap (Plihal & Born, 1997)

Page 40: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

5. Functie van de slaap

– Imuunsysteem

– Groei en ontwikkeling

– Energie opslag

Page 41: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

  Slaap kan verstoord raken door:

– Slaapdeprivatie: te weinig slapen

– Slaapstoornis

  Onderzoek maakt vaak gebruik van slaapdeprivatie protocols om de verschillende effecten van te weinig slaap in kaart te brengen en zo ook conclusies te trekken over de gevolgen van een slaapstoornis.

Page 42: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

  Impact op verschillende gebieden belangrijke gebieden:

  - Alertheid tijdens de dag

  - Cognitief functioneren

  - Emotioneel functioneren

  - Gezondheid

Page 43: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

1. Daling van de alertheid tijdens de dag

een slaaptekort resulteert in meer adenosine in de hersenen, waardoor de slaapdruk meer tot uiting komt = slaperigheid.

Hierdoor zal men trager reageren, minder geconcentreerd zijn en in erge gevallen soms zelf micro-slaapjes vertonen tijdens de dag.

Page 44: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

2. Verstoring van het cognitief functioneren

algemeen: een verstoring van de uitvoerende functies:

informatie verwerkinginformatie opslagmotorische vigilantie en uitvoeringleer- en geheugenproblemen….

Page 45: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

  Meer specifieke voorbeelden:

– Verstoring van het temporele geheugen: wanneer iets is gebeurd(Harrison & Home, 2000)

– Verstoring van herinnering pas geleerde (vorige dag): verstoring van opslag en consolidatie van nieuwe ervaringen

– Verstoring in het complex probleem oplossend gedrag/beslissingen nemen

Page 46: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

3. Verstoring van het emotioneel functioneren:

De gemoedstoestand is vaak het eerste dat verstoord raakt. Men kan moeilijker emoties verwerken of erop reageren.

Slaaprestrictie leidt tot een verandering in het hersenfunctioneren waardoor men gevoeliger wordt voor emotionele verstoringen.

Onderzoek toont ook aan dat het niet behandelen van slapeloosheid 40% kans inhoudt op een bijkomende depressie en vice versa

Page 47: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

Verder tonen onderzoeken aan dat er een grote overlap bestaat tussen de betrokken hersenstructuren bij zowel slapeloosheid als depressie.

Meer nog! Onderzoek heeft bijvoorbeeld aangetoont dat slaapdeprivatie leidt tot de bijna exclusieve opslag van negatieve emotionele ervaringen (Walker & Tharani, 2009)

Walker & Tharani

Page 48: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

1. Gezondheid: verstoring van herstelfunctie

chronisch slaaptekort kan een risicofactor zijn voor ontwikkeling van diabetes aangezien er een daling optreedt van het glucosemetabolisme.

stijging bloeddruk, zeker wanneer men al aan hypertensie lijdt.

Lichte daling hartslagvariabiliteit

Page 49: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

6. Gevolgen verstoorde slaap

  Gevolgen op maatschappelijk vlak

– Hoger gebruik gezondheidszorg

– Hoger absenteïsme op het werk

– Daling van de productiviteit

– Hoger risico op ongevallen (werk-, auto-, ea.)

(Roth & Roehrs, 2003)

Page 50: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7. Slaapstoornissen

1. Ademhalingsgerelateerde slaapproblemen: het apneu syndroom

2. Rusteloze benensyndroom3. Periodieke beenbewegingen4. Narcolepsie5. REM-slaap gedragsstoornis6. Parasomnieën7. Circadiane slaapstoornis8. Insomnie

Page 51: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7.1 Circadiane slaapstoornis

  Een circadiane ritme stoornis ontstaat wanneer de slaapbehoefte niet in overeenstemming is met de noden van de omgeving omdat het ritme van de circadiane klok hier niet aan is aangepast.

  Jet-lag komt voor bij lange afstandsreizen, waarbij de tijdszone verandert.

  tijdszone waar het bijvoorbeeld middag is, terwijl onze hersenen denken dat het avond is.

  hersenen geven verkeerde signalen

  bijvoorbeeld tijdens de late namiddag reeds heel slaperig zijn en ook bijvoorbeeld om 4u in de ochtend lokale tijd klaar wakker zijn

Page 52: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7.1 Circadiane slaapstoornis

  Twee extreme vormen hiervan zijn: het ‘advanced sleep phase syndrome’ (ASPS) of het ‘delayed sleep phase syndrome’ (DSPS).

1. ASPS: vooruit geschoven circadiane ritme zeer vroeg slaperig, maar ook zeer vroeg wakkerkomt vaak voor bij 60+

2. DSPS: verlaat circadiane ritmeZeer laat slaperig (vaak moeilijk inslapen) en zeer laat wakker of enorm veel moeite om op tijd op te staan in de ochtend.Kan ontstaan wanneer men de gewoonte heeft elk weekend laat te gaan slapen en heel laat op te staan.

Page 53: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7.2. insomnie of slapeloosheid

ICSD-2 CATEGORIEEN

Insomnie (en)

Slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen: apneu syndroom

Hypersomnie van centrale aard: vb. narcolepsie

Circadiane ritmestoornissen: verschoven circadiane ritme

Parasomnieën: slaapwandelen, nachtmerries,…

Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen: REM-slaap stoornis

Geïsoleerde symptomen, enz

Andere slaapstoornissen

Page 54: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7.2. insomnie of slapeloosheid

ICSD-2: Insomnie Diagnoses

AanpassingsstoornisPsychophysiologische insomnieParadoxale insomnieIdiopathische insomnieInsomnie tengevolge van een mentale stoornisOnaangepaste slaaphygieneGedragsmatige insomnie van de kindertijdInsomnie tengevolge van een medicatie of substantieInsomnie tengevolge van een medische conditieNOS (niet-organisch) – niet gespecifieerdFysiologische (organische) insomnie – niet gespecifieerd

Page 55: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7.2. insomnie of slapeloosheid

• Insomnia/insomnie = latijn voor “geen slaap”

• Niet in slaap kunnen vallen, moeilijk doorslapen, te vroeg definitief wakker worden, niet uitgerust wakker worden

• Verstoring dagelijks functioneren

• Insomnie of slapeloosheid is één van de meest voorkomende slaapstoornissen.

• Acuut: enkele nachten meestal door een specifieke stressvolle gebeurtenis• Chronisch: gedurende maanden of jaren

• Stoornis of symptoom

Page 56: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7.2.1 Prevalentie

Toenemend en complex probleem in onze maatschappij: onder-erkend en onder-behandeld:

Patienten praten er weinig over:

- praten er nooit over 70 %

- melden het tijdens ander moment 24 %

- gingen op consultatie 6 %

Artsen vragen het niet standaard na:

- huisartsen 25 %

- internisten 27 %

- psychiaters 65 %

Page 57: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7.2.1 Prevalentie

Page 58: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

7.2.1 Prevalentie

Leeftijd: problemen met onderbroken slaap bij

– 30% van de kleuters» Stress bij de ouders

– 26% van de lagere schoolkinderen

– 15% van de adolescenten» Sociale, gedragsmatige en leerproblemen

– 10% van de volwassenen tot +/- 65j

– Meer dan 25% van de mensen ouder dan 65j– Zelfs bij controle voor toename in medische klachten met

de leeftijd, nog steeds hogere prevalentie

(Morin, 1993)

Page 59: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

Prevalentie: Leeftijd

13%

22%

12%

20%

9%

19%

8%

18%

4%

13%

9%

19%

Total 18-241763p

25-342504p

35-493426p

50-642632p

> 65 2453p

= DSM III R

= Severe

*

Leger D. et Al, France, 1995

7.2.1 Prevalentie

Page 60: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

Prevalence of Insomnia by Gender

6%

14%12%

23%

9%

19%

Total 12778 Females6772

Males 6006

= DSM III R= Severe

Leger D. et Al, France, 1995

7.2.1 Prevalentie

Page 61: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

8. Hoe verklaren we slapeloosheid

(Morin, 1993)

Page 62: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

8. Hoe verklaren we slapeloosheid

INSOMNIEAROUSAL• Emotioneel• Cognitief• Fysiologisch

SLECHT AANGEPASTE COPINSTRATEGIEËN• Te lang in bed blijven liggen• Onregelmatig slaapschema• dutjes overdag• slaap incompatibele activiteiten

DYSFUNCTIONELE COGNITIES• piekeren over slaaptekort• rumineren over mogelijke gevolgen•Onrealistische verwachtingen• verkeerde attributies of uitvergrotingen

GEVOLGEN• humeur verstoringen• Vermoeidheid• Vermindering prestatie• Sociaal ongemak

Page 63: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

9. Hoe behandelen we slapeloosheid

– Praat erover met uw huisarts!!

– Medicamenteus: bij acute gevallen van slapeloosheid is vaak medicatie aangewezen. Hierbij moet wel goed op voorhand de afbouw ervan besproken en gepland worden.

Page 64: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

9. Hoe behandelen we slapeloosheid

Cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-I)

  Stimulus controle therapie

Opnieuw associëren van bed en slaapkamer met snel inslapen en houden van consistent slaap-waak schema.

  Slaap restrictie

Tijd in bed wordt gelimiteerd tot de gerapporteerde slaaptijd.

  Relaxatietrainingen

Progressieve relaxatietrainingBiofeedback - autogene training

Page 65: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

9. Hoe behandelen we slapeloosheid

6. Cognitieve therapie

Tracht verkeerde opvattingen en attitudes rond slaap aan te passenVicieuze cirkel doorbreken in denken

7. Paradoxale intentie

Persoon overtuigen om zijn meest gevreesde gedrag uit te voeren, nl. wakker blijven.

8. Slaap hygiëne educatie

Eenvoudige regels die de verbetering van de slaap kunnen belemmeren indien deze niet in acht worden genomen

Page 66: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

9. Hoe behandelen we slapeloosheid

Slaaphygiëne regels

  Ga pas slapen wanneer je slaperig bent.Moe ≠ slaperig

  Doe regelmatig aan sport, maar laat voldoende tijd (2-3u) vooraleer naar bed te gaan

  Lig niet uren wakker in je bed. Als je niet kan slapen, sta dan op en ga naar een andere kamer. Hierdoor voorkom je conditionering.

  Hou een regelmatig slaap-waakschema aan, zodat je interne klok zich niet elke keer opnieuw moet aanpassen.

Page 67: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

Slaap hygiene regels

5. Vermijd dutjes na 15u en niet langer dan 20 minuten.

6. Alcohol verstoort de diepe slaap

7. Maak er geen gewoonte van om je dag of de volgende dag te overdenken wanneer je in bed ligt

8. Als je door omstandigheden (stress,…) gedurende enkele dagen niet goed kan slapen, maak je dan geen zorgen. Je slaapdruk zal stijgen en op een bepaald moment zal je weer beter doorslapen. Ga zeker niet te vroeg naar bed en vermijd lang uitslapen.

Page 68: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

aanbieding CGT-I in België1. UZ Brussel (Jette): slaapeenheid

Dr. Sonia Deweerdt 02/[email protected] dr. Aisha Cortoos

2. Universitair Ziekenhuis Antwerpencontacteer balie psychiatrie: 03/821.39.38 [email protected]: Erik Franck

3. Gasthuisberg LeuvenLiesbet Vanhoudenhove: [email protected]

4. Hasselt: www.anneliessmolders.be

Zie ook informatie website : www.slaapwel.org

Page 69: Het belang van een goede slaap

Aisha CortoosDoctor in de psychologie

Aisha Cortoos

Dank u voor uw aandacht…