Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier...

9
© Copyright Dragon1 2010 1 / 9 Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een Nederlandse gemeente in beeld gebracht Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een Nederlandse gemeente in beeld gebracht Een nieuwe manier van managen met schetsen en tekeningen om architectuurprincipes effectiever toepassen Deze best practice is bedoeld voor managers, beleidsmedewerkers en architecten bij gemeenten om het belang in te zien van architectuur en effectieve goedgeformuleerde principes. In deze best practice staat het globaal analyseren, visualiseren en formuleren van architectuurprincipe Appl-1 centraal. Dit principe is daardoor beter te communiceren en te laten gebruiken door beleidsmedewerkers en informatie architecten richting medewerkers zoals sectormanagers, in bijvoorbeeld projecten en bij applicatieselectie. Met als groot voordeel dat de organisatie als geheel meer de voordelen van het architectuurprincipe gaat genieten. Deze best practice is tot stand gekomen in samenwerking met een grote Nederlandse gemeente in de zomer van 2010. 1. Inleiding Een Nederlandse gemeente maakt veel werk van het werken onder architectuur en heeft van daaruit een aantal belangrijke architectuurprincipes met zorg geformuleerd en gecommuniceerd in de organisatie. In de architectuurdocumentatie staan principes vermeld voorzien van de vertaling naar beleid en hoe het architectuurprincipe dient te worden geïmplementeerd. Zie onderstaand voorbeeld uit de architectuurdocumentatie van een Nederlandse gemeente. Het huidige architectuurprincipe Appl-1 bij een Nederlandse gemeente luidt als volgt: Appl-1 Hergebruik gaat boven kopen, kopen gaat boven (laten) maken. Beleid Het beleid is erop gericht om zoveel mogelijk generieke applicaties te gebruiken. Bij de wens tot specifieke applicaties zullen sectormanagers eerst de eisen en wensen moeten vaststellen. Vervolgens wordt bekeken welke generieke applicaties hieraan voldoen en indien het antwoord hierop een ondubbelzinnig 'nee' is, is een oriëntatie op de markt aan de orde. Implementatie Om te weten wat er hergebruikt kan worden, moet er centraal bijgehouden worden welke applicaties (met welke functionaliteit) er al zijn. Hiertoe dient men op een goede manier applicatiebeheer en functioneel beheer in te richten. In de praktijk staan organisaties voortdurend bloot aan commercieel gemotiveerde informatie die juist in de richting van ‘kopen’ of zelfs ‘laten maken’ stuurt. De overtuigende demo gericht op het gemak van de ambtenaar is dan aantrekkelijker dan een zoektocht door de eigen organisatie naar mogelijk herbruikbare applicaties die gericht zijn op het gemak van de burger. Dit wordt vaak nog gecompliceerd doordat de externe aanbieder extra functionaliteit biedt die nog niet in het eisenpakket zaten, maar waarvan het moeilijk is om op voorhand aan te tonen dat het overbodig is, c.q. meer kost dan het op zal brengen. Daardoor lijkt het al snel alsof bestaande voorzieningen functionaliteit missen en dus afvallen in vergelijking met het externe aanbod. Hoe belanghebbenden in korte tijd een gemeenschappelijk beeld en begrip te creëren over dit goed en hoe duidelijk dit architectuurprincipe ook is, het blijkt in de praktijk vaak lastig om bij alle architectuurprincipe. En dan met name waarom het zo belangrijk is en wat de voordelen ervan zijn

Transcript of Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier...

Page 1: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 1 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik)

van een Nederlandse gemeente in beeld

gebracht

Een nieuwe manier van managen met schetsen en

tekeningen om architectuurprincipes effectiever toepassen

Deze best practice is bedoeld voor managers, beleidsmedewerkers en architecten bij gemeenten om

het belang in te zien van architectuur en effectieve goedgeformuleerde principes. In deze best practice

staat het globaal analyseren, visualiseren en formuleren van architectuurprincipe Appl-1 centraal. Dit

principe is daardoor beter te communiceren en te laten gebruiken door beleidsmedewerkers en

informatie architecten richting medewerkers zoals sectormanagers, in bijvoorbeeld projecten en bij

applicatieselectie. Met als groot voordeel dat de organisatie als geheel meer de voordelen van het

architectuurprincipe gaat genieten. Deze best practice is tot stand gekomen in samenwerking met een

grote Nederlandse gemeente in de zomer van 2010.

1. Inleiding

Een Nederlandse gemeente maakt veel werk van het werken onder architectuur en heeft van daaruit

een aantal belangrijke architectuurprincipes met zorg geformuleerd en gecommuniceerd in de

organisatie. In de architectuurdocumentatie staan principes vermeld voorzien van de vertaling naar

beleid en hoe het architectuurprincipe dient te worden geïmplementeerd. Zie onderstaand voorbeeld

uit de architectuurdocumentatie van een Nederlandse gemeente.

Het huidige architectuurprincipe Appl-1 bij een Nederlandse gemeente luidt als volgt:

Appl-1 Hergebruik gaat boven kopen, kopen gaat boven (laten) maken.

Beleid Het beleid is erop gericht om zoveel mogelijk generieke applicaties te gebruiken. Bij de wens tot

specifieke applicaties zullen sectormanagers eerst de eisen en wensen moeten vaststellen.

Vervolgens wordt bekeken welke generieke applicaties hieraan voldoen en indien het antwoord hierop

een ondubbelzinnig 'nee' is, is een oriëntatie op de markt aan de orde.

Implementatie Om te weten wat er hergebruikt kan worden, moet er centraal bijgehouden worden welke applicaties

(met welke functionaliteit) er al zijn. Hiertoe dient men op een goede manier applicatiebeheer en

functioneel beheer in te richten.

In de praktijk staan organisaties voortdurend bloot aan commercieel gemotiveerde informatie die juist

in de richting van ‘kopen’ of zelfs ‘laten maken’ stuurt. De overtuigende demo gericht op het gemak

van de ambtenaar is dan aantrekkelijker dan een zoektocht door de eigen organisatie naar mogelijk

herbruikbare applicaties die gericht zijn op het gemak van de burger.

Dit wordt vaak nog gecompliceerd doordat de externe aanbieder extra functionaliteit biedt die nog niet

in het eisenpakket zaten, maar waarvan het moeilijk is om op voorhand aan te tonen dat het

overbodig is, c.q. meer kost dan het op zal brengen. Daardoor lijkt het al snel alsof bestaande

voorzieningen functionaliteit missen en dus afvallen in vergelijking met het externe aanbod.

Hoe belanghebbenden in korte tijd een gemeenschappelijk beeld en begrip te creëren over dit goed

en hoe duidelijk dit architectuurprincipe ook is, het blijkt in de praktijk vaak lastig om bij alle

architectuurprincipe. En dan met name waarom het zo belangrijk is en wat de voordelen ervan zijn

Page 2: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 2 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

voor de organisatie. Dit zorgt er onder andere weer voor dat het lastig is om iedereen voldoende

conform het architectuurprincipe te laten werken.

2. Visuele Enterprise Architectuur met Dragon1

We geven in deze paragraaf een korte uitleg over de theorie van architectuurprincipes in de

architectuurmethode Dragon1, die we vervolgens in de volgende paragraaf gaan toepassen op het

architectuurprincipe Appl-1 van een Nederlandse gemeente. Dragon1 is een innovatieve

architectuurmethode die een nieuwe manier van managen met schetsen en tekeningen biedt aan

iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het

visueel maken en afstemmen van de toegepaste concepten en principes op de visie en strategie van

de organisatie.

Principes als werkingsmechanismen

In de architectuurmethode Dragon1 zien we principes als werkingsmechanismes die altijd op een

zelfde wijze werken, qua oorzaak en gevolg, en daardoor bepaalde voordelen of nadelen met zich

meedragen. In elke organisatie zijn er architectuurprincipes die (holistisch) voor alles en iedereen in

de organisatie gelden. N.B. Natuurlijk zijn er ook principes die geen voordelen, maar juist nadelen

geven vanwege hun werking (zo werkt dat nu eenmaal) of minder correcte/foutieve implementatie

door de mens.

In Dragon1 hanteren we de volgende definitie van ‘principe’:

De gehandhaafde wijze waarop iets, zoals een bouwwerk, concept of fenomeen in elkaar steekt, werkt

of gebeurt in een bepaalde context, met een bepaald geproduceerd resultaat tot gevolg.

Dit laat duidelijk zien dat principes veel meer zijn dan alleen richtinggevende uitspraken die de

ontwerpruimte beperken. Dit geldt niet alleen voor applicatieprincipes zoals Appl-1, maar voor alle

principes.

Door te kijken vanuit Dragon1 naar de geformuleerde architectuurprincipes in de architectuur-

documentatie zijn de architectuurprincipes effectiever op te schrijven, te visualiseren en te

communiceren. Mooie voorbeelden van correct geformuleerde architectuurprincipes zijn: Oefening

baart kunst of Technisch afgedwongen eenmalige opslag van een gegeven, voorkomt inconsistente

versies van dat gegeven voor iedereen in de organisatie.

De functie van het onderkennen, communiceren en werken met principes ligt in het kunnen selecteren

van systemen, concepten en fenomenen als oplossingsrichting waarmee een totaaloplossing is te

ontwerpen en te realiseren. Het principe van een bouwwerk, concept of fenomeen helpt bij het

begrijpen en beoordelen van de geschiktheid en passendheid van een bouwwerk, concept of

fenomeen in een context. Door principes te communiceren is te onderbouwen en begrijpelijk te maken

richting belanghebbenden waarom voor een bepaalde oplossingsrichting of oplossing is gekozen.

Zinsopbouw van een principe: het Shortstatement

In Dragon1 hanteren we voor principes, naast een titel en typering, een standaardwijze van

zinsopbouw. Deze zin noemen we het shortstatement en ziet er als volgt uit:

Door [bepaalde werking of gedrag in een context] vanuit [handhavingmechanisme] zorgt [actor]

ervoor dat [optredend effect] waarmee [geproduceerde voordelen als resultaat].

Page 3: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 3 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

In Dragon1 visualiseren we principes zoveel en zo vaak als mogelijk is. Dit om de werking voor ons te

zien plaatsvinden. Het visualiseren levert meer inzicht en overzicht op dan alleen het lezen van een

tekstuele beschrijving van het principe. Met een visualisatie kan een complexe beschrijving van een

principe sneller worden doorzien en eventueel meer kloppend worden gemaakt.

De visualisatie van een principe gebeurt veelal op twee wijzen: door een schets te maken van het

achterliggende bouwwerk, concept of fenomeen en door een tekening te maken van het principe zelf.

En passent, worden ook de concepten en haar elementen en componenten eenduidig gedefinieerd

voor een sneller en beter beeld en begrip. Een schets is in Dragon1 een informele visualisatie die

gedachten structureert en visies concretiseert. Een tekening is een informele visuele toelichting van

een stuk tekst.

Strategische Uitgangspunten en Architectuurprincipes

In Dragon1 wordt onder andere verschil gemaakt tussen uitgangspunten en principes. Dit doen we

omdat uitgangspunten geen garantie geven dat iets op een bepaalde wijze gaat werken. Principes

geven echter hier wel een garantie op, altijd en overal. In de praktijk zien we dat vaak uitgangspunten

onbedoeld worden gelabeld en gezien als principes. Uitgangspunten worden echter in Dragon1 gezien

als richtinggevende uitspraken die als kader aangeven wat we belangrijk vinden en waar we allemaal

vanuit gaan dat het zo is, of naar toe moeten werken. Een principe daarentegen is een uitspraak die

vertelt hoe iets werkt, in elkaar steekt of gebeurt.

Een mooi voorbeeld van een uitgangspunt is: Gegevens worden altijd eenmalig opgeslagen. Dit

uitgangspunt is nog geen principe, met name vanwege de wijze waarop het is geformuleerd. We

weten in dit voorbeeld van het uitgangspunt niet of dat ‘eenmalige opslag’ een resultaat van een

werkingsmechanisme is of hoe ‘eenmalige opslag’ voor elkaar wordt gekregen zodat het altijd zo

gebeurt. Willen we hebben dat iets altijd en overal in een context zo gebeurt, moeten we van het

uitgangspunt een principe maken.

In het algemeen kan worden gezegd dat strategische uitgangspunten goede startpunten zijn voor het

achterhalen en benoemen van architectuurprincipes. Door geformuleerde architectuurprincipes te

toetsen op de mate waarin het nog strategische uitgangspunten zijn, zijn de architectuurprincipes

beter te analyseren, te visualiseren, te herstructureren en te effectueren.

Een groot verschil tussen uitgangspunten en principes is, dat uitgangspunten gaan over wat we

vinden en wat we willen, en dat principes gaan over hoe iets werkt, bijvoorbeeld de wijze waarop we

iets gaan doen. Als een principe als uitgangspunt wordt gehanteerd, dan dienen uitgangspunt en

principe afzonderlijk te worden uitgewerkt. Daarbij is er geen 1 op 1 relatie of automatische afleiding

van uitgangspunten naar principes. Standaarden, kennis, kunde, ervaring, ontwikkelen en trends

maken dat architecten bepaalde principes verplicht, zinvol of noodzakelijk achten om te beantwoorden

aan uitgangspunten, maar ook aan de gestelde eisen of doelen van belanghebbenden.

Een praktijkvoorbeeld van een strategisch uitgangspunt

Stel dat een organisatie als strategisch uitgangspunt heeft: SP1: ‘Alles wat wij weten van de klant

zetten wij optimaal in om de klant te bedienen.’ Dit wordt vaak, onterecht, als een architectuurprincipe

gezien. Willen we binnen de context van de organisatie en het zaken doen met de klant overal en

altijd dit laten gelden of waar laten zijn, dan hebben we een bepaalde gehandhaafde werking nodig,

waar we op kunnen bouwen en vertrouwen. Dit geformuleerde strategisch uitgangspunt geeft die

garantie nog niet.

We kunnen de vereiste gehandhaafde wijze uit SP1 op verschillende manieren bereiken. Door

bijvoorbeeld te kiezen voor het concept integraal klantbeeld. Het architectuurprincipe van een

Page 4: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 4 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

integraal klantbeeld luidt bijvoorbeeld: AP1: ‘Door alle gegevens in de organisatie automatisch, vanuit

een 100% geïntegreerde informatievoorziening, bijeen te brengen en op alle informatiepunten

beschikbaar te stellen zorgt de organisatie ervoor dat processen, medewerkers en systemen

maximaal de klant kunnen bedienen met producten en diensten.’

De architect heeft met AP1 via het concept Integraal Klantbeeld invulling gegeven aan SP1. Door op

deze wijze verschil te maken tussen strategische uitgangspunten en architectuurprincipes heeft een

organisatie meer controle over het daadwerkelijk voor elkaar krijgen van wat men wil.

3. Analyse en visualisatie van het architectuurprincipe

Appl-1

In deze paragraaf tonen we het resultaat van het analyseren, herformuleren en visualiseren van het

architectuur Appl-1 met behulp van de architectuurmethode Dragon1. Aan de hand van het

theoretisch kader over principes in de vorige paragraaf, zijn we nu in staat om het principe Appl-1

beter te analyseren en te visualiseren. Eventuele aandachtspunten betreffende het principe kunnen

we inzichtelijk maken en oplossen. Dit ten einde het principe beter toepasbaar te maken voor een

Nederlandse gemeente.

Globale analyse van het principe Appl-1

Aan de hand van de Dragon1-definitie voor principe gaan we in de originele beschrijving van het

principe Appl-1 op zoek naar de onderdelen die samen het principe vormen. Daarbij stuiten we op

ontbrekende of niet- eenduidig benoemde onderdelen. In die gevallen hebben we zo goed mogelijk

een aanname gedaan.

We voeren nu een globale analyse uit om de kern van het architectuurprincipe Appl-1 te achterhalen

en te kunnen analyseren en visualiseren. N.B. Niet alle kenmerken die Dragon1 die zijn onderkend

voor principes staan hier genoemd in de tabel:

Principekenmerken Waarde Status

Achterliggend bouwwerk, concept of

fenomeen

Hergebruik van applicaties. De oorsprong van dit concept is

wellicht Hergebruik van software

Aanname

Principecontext

(de omgeving die in scope is)

De gehele organisatie, inclusief besturing, bedrijfsvoering en

ICT-infrastructuur, maar met focus op informatievoorziening

van een Nederlandse gemeente

Aanname

Werking of gedrag De procesgang voor het selecteren van een applicatie Feit

Handhavingmechanisme Afspraken, verantwoording en toezicht Aanname

Actor Een Nederlandse gemeente en de sectormanagers Aanname

Optredend effect of gevolg Meer en beter gebruik van generieke applicaties Feit

Geproduceerde voordelen of resultaat van

de werking

Lagere beheerkosten en complexiteit voor de ICT en

organisatie

Aanname

Principe Eigenaar CIO Aanname

Principe Status Kandidaat Aanname

Beschouwingmoment 2011 en verder Aanname

Page 5: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 5 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

Uit deze globale analyse blijkt dat met name het organisatorisch voordeel van het principe (of

gehanteerde beleid) onvoldoende expliciet wordt benoemd, en dat met name de handhaving van het

principe onderbelicht is. Dit zijn echter wel twee aspecten die van groot belang zijn in het effectief

communiceren en laten werken van een principe.

Herformulering van het principe Appl-1

Een mogelijke herformulering van het shortstatement van het principe Appl-1 op basis van de globale

analyse om het meer kracht mee te geven is als volgt:

Door sectormanagers altijd conform het selectieproces nieuwe applicaties te laten selecteren vanuit motivatie en

enthousiasme op basis van afspraken, verantwoording en toezicht, zorgt een Nederlandse gemeente ervoor dat

zo vaak en zoveel mogelijk generieke applicaties worden (her)gebruikt in plaats van dat er vaak en veel nieuwe

specifieke applicaties worden aangeschaft waarmee de beheerkosten en complexiteit van de

ICT/informatievoorziening sterk worden verlaagd en de beheersbaarheid en stuurbaarheid van de ICT en de

Business IT Alignment sterk worden verhoogd.

Bovenstaand toegepast principe is een werking die kan worden gerealiseerd en gereguleerd zodat dit

ook echt altijd zo gaat werken. Deze volzin (het shortstatement) van het architectuurprincipe kan nu

stap voor stap worden gevisualiseerd als een denkbeeldig of daadwerkelijk werkend bouwwerk.

Een mogelijke herformulering van de wervende titel voor architectuurprincipe Appl-1 is: ‘Stelselmatig

hergebruik leidt tot complexiteitsreductie en kostenverlaging’, omdat het een duidelijke oorzaak-gevolg

relatie in zich heeft en duidelijk maakt wat er voor nodig is om bepaalde voordelen te genieten. De

huidige titel van Appl-1 ‘Hergebruik gaat boven kopen, kopen gaat boven (laten) maken’, zou goed als

strategisch uitgangspunt voor applicaties kunnen worden gelabeld omdat het een belangrijke

richtinggevende uitspraak is waar veel mensen het over eens zijn wat goed is om na te streven, maar

het is niet iets dat altijd waar is of geldt in elke context. Vervolgens helpt het geherformuleerde

architectuurprincipe Appl-1 om daadwerkelijk invulling te geven aan het genoemde strategisch

uitgangspunt voor applicaties.

Alles op een rij zou de vernieuwde beschrijving van het architectuurprincipe er als volgt uit kunnen

zien:

Unieke referentie Appl-1

Wervende titel Stelselmatig hergebruik leidt tot complexiteitsreductie en kostenverlaging

Typering Applicatieontwikkelprincipe en applicatieselectieprincipe

Concept Hergebruik van applicaties

Shortstatement Door sectormanagers altijd conform het selectieproces nieuwe applicaties te laten selecteren vanuit

motivatie en enthousiasme op basis van afspraken, verantwoording en toezicht, zorgt een

Nederlandse gemeente ervoor dat zo vaak en zoveel mogelijk generieke applicaties worden

(her)gebruikt in plaats van dat er vaak en veel nieuwe specifieke applicaties worden aangeschaft

waarmee de beheerkosten en complexiteit van de ICT/informatievoorziening sterk worden verlaagd

en de beheersbaarheid en stuurbaarheid van de ICT en de Business / IT Alignment sterk worden

verhoogd.

Longstatement [Zie voor een uitgebreide beschrijving en onderbouwing van de werking, nut en noodzaak van dit

principe binnen gemeenten de volgende literatuur: NUP, NORA en GEMMA; referentiearchitecturen

Nederlandse overheid].

Strategisch Dit architectuurprincipe wordt ingezet om invulling te geven aan onder andere het Uitgangspunt

volgende strategisch uitgangspunt voor applicatiebeleid:

Page 6: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 6 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

N.B. Indien het onwenselijk is om de al gekozen en goedgekeurde titels voor architectuurprincipes te

herformuleren, kan de huidige titel ook goed worden behouden als titel en de nieuwe kandidaat-titel

als rationale worden gedocumenteerd bij het principe. In het geval van deze gemeente verdient dit

waarschijnlijk ook de voorkeur. Het gaat er namelijk uiteindelijk niet om hoe je iets noemt, maar wat je

er mee doet!

Visualisatie van het principe

Uit de analyse van het principe blijkt dat het concept van hergebruik centraal staat. Omdat het van

groot belang is voor het formuleren van het principe wat er precies onder dit concept wordt verstaan,

is het van belang het concept 'Hergebruik' nu eerst goed te definiëren en te visualiseren voor

gemeenschappelijk beeld en begrip.

Figuur 1 toont een schets van het principe van Stelselmatig hergebruik. Deze schets maakt in één

oogopslag duidelijk (met een kringloop / gesloten bouwwerk benadering) hoe globaal genomen

stelselmatig hergebruik werkt en welk voordeel dat dit oplevert. Maar ook wat er voor nodig is om

stelselmatig aan hergebruik te doen.

‘Hergebruik gaat boven kopen, kopen gaat boven (laten) maken.’

Beleid Het beleid is erop gericht om zoveel mogelijk generieke applicaties te gebruiken. Bij de wens tot

specifieke applicaties zullen sectormanagers eerst de eisen en wensen moeten vaststellen.

Vervolgens wordt bekeken welke generieke applicaties hieraan voldoen en indien het antwoord hierop

een ondubbelzinnig 'nee' is, is een oriëntatie op de markt aan de orde.

Implementatie Om te weten wat er hergebruikt kan worden, moet er centraal bijgehouden worden welke applicaties

(met welke functionaliteit) er al zijn. Hiertoe dient men op een goede manier applicatiebeheer en

functioneel beheer in te richten.

In de praktijk staan organisaties voortdurend bloot aan commercieel gemotiveerde informatie die juist

in de richting van ‘kopen’ of zelfs ‘laten maken’ stuurt. De overtuigende demo gericht op het gemak

van de ambtenaar is dan aantrekkelijker dan een zoektocht door de eigen organisatie naar mogelijk

herbruikbare applicaties die gericht zijn op het gemak van de burger.

Dit wordt vaak nog gecompliceerd doordat de externe aanbieder extra functionaliteit biedt die nog niet

in het eisenpakket zaten, maar waarvan het moeilijk is om op voorhand aan te tonen dat het

overbodig is, c.q. meer kost dan het op zal brengen. Daardoor lijkt het al snel alsof bestaande

voorzieningen functionaliteit missen en dus afvallen in vergelijking met het externe aanbod.

Page 7: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 7 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

Conceptschets Hergebruik

nieuw

hergebruik behoefte

Voordeel van hergebruik: Een nieuw onderdeel in een geheel plaatsen zorgt voor

verhoging van complexiteit van het geheel en brengt meer kosten met zich, dan een

aanwezig onderdeel in een geheel vaker en meer te laten gebruiken en zwaarder te

belasten.

Definitie Concept Hergebruik:

Een nieuwe of veranderde behoefte laten uitmonden in het meer en vaker gebruik van

een aanwezig onderdeel in een geheel.

Figuur 1. Schets van hergebruik.

De wijze waarop het concept van hergebruik in meer detail werkt, wordt duidelijk als we het principe

stapsgewijs visualiseren. Schetsmatig, maar ook als schematische tekening.

Figuur 2 toont de fundamentele principewerking van hergebruik van applicaties in een

principetekening.

Page 8: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 8 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

Technische Principetekening -

Het eerste principe van het concept stelselmatig hergebruik van applicaties

Voordelen

Door het hergebruiken van generieke applicaties, in plaats van

de aanschaf van specifieke applicaties, ter ondersteuning van

het werk kan een gemeente veel tijd en geld besparen en een

minder complexe en beter beheersbare ICT-omgeving er op na

houden.

Up-to-date overzicht maken van

behoeften, applicaties, functionaliteit

en gebruik van applicaties

Nieuwe applicatie implementeren

in informatievoorziening

Afdeling 1

Afdeling 2

Afdeling 3

Nieuwe wensen en eisen en gebruik

van applicaties en functionaliteit

vaststellen

Nieuwe wensen en eisen aangaande

het werk in kaart brengen

Keuze voor een bestaande of nieuwe

applicatie op basis van overzicht

(Conform procedure)

Applicaties in de informatie-

voorziening beschikbaar stellen

nieuw

hergebruik behoefte

nieuw

hergebruik

behoefte

Stappen

1. In beeld hebben en houden van

aanwezig applicaties

2. Wensen en eisen aan applicaties

in beeld hebben en houden

3. Match maken tussen bestaande

applicatie en vereiste nieuwe

applicatie

4. Bestaande applicatie

hergebruiken

Schema van werking

Figuur 2. Fundamenteel principe van hergebruik.

Nu we het concept van hergebruik en het principe van hergebruik van applicaties hebben verkend, is

het tijd om het concept en het principe toe te passen op de situatie van een Nederlandse gemeente. In

deze situatie of context zijn er sectormanagers, generieke en specifieke applicaties waar het concept

en het principe op dienen te worden toegepast.

Zie figuur 3 voor een visualisatie van de mogelijke praktijktoepassing van principe Appl-1 bij een

Nederlandse gemeente, geheel op basis van de principevolzin, om het principe beter en meer

eenduidig te communiceren. Voor elk principe dat wordt gevisualiseerd ziet de principetekening er

overigens geheel anders uit, omdat het shortstatement van het principe het vertrekpunt vormt voor de

visualisatie. Met behulp van een visualisatie van een principe is beter te beslissen over welke stappen

moeten worden gezet om alle noodzakelijke onderdelen van het principe ‘te implementeren’, zodat het

principe effectief gaat werken. Daarom is het verstandig om van de belangrijkste architectuurprincipes

in een organisatie een visualisatie te maken.

De visualisatie in figuur 3 toont met gele notitiesymbolen enkele zorgpunten die er zijn met betrekking

tot de huidige formulering (en eventuele implementatie) van het architectuurprincipe Appl-1.

Waaronder de wijze waarop het principe dient te worden gehandhaafd. De visualisatie in figuur 3 toont

ook goed de context van de informatievoorziening, waarbij het principe dient te leiden tot meer en

beter (her)gebruik van generieke applicaties in plaats van specifieke applicaties. Deze visualisatie is

nu door beleidsmedewerkers en informatie architecten richting sectormanagers te gebruiken om beter

beeld en begrip op te bouwen over het architectuurprincipe Appl-1. Figuur 3 toont verbeteringen t.o.v.

van het oorspronkelijke architectuurprincipe.

Page 9: Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van een ... · iedereen in de organisatie. Deze manier van managen heet Visuele Enterprise Architectuur; dit is het visueel maken en afstemmen

© Copyright Dragon1 2010 9 / 9

Het architectuurprincipe Appl-1 (Hergebruik) van

een Nederlandse gemeente in beeld gebracht

Bewijsstuk /

Verantwoording

Sectormanager

Eisen en wensen

Proces: Selecteren van applicatie

Eisen en wensen

vaststellen

Controleren of generieke

applicatie voldoet

Overzicht applicaties

met functionaliteiten

Event: Ik heb eigenlijk

een nieuweapplicatie nodig!

Functioneel

beheer

Applicatie

beheer

Oriëntatie op markt

voor standaard applicaties

Externe

leverancier

Externe

ontwikkelaar

Voert proces uit

?

Toezien op proces?Beinvloed Beinvloed

Principetekening - Hergebruik gaat boven kopen, kopen gaat boven (laten) maken

Beschouwingsituatie: Toekomstig (2011)?

Start EindeGenerieke applicatie

voldoet?

Standaard applicatie

beschikbaar?

Ja Ja

Nee Nee

Rand-

voorwaardelijk

Applicatie laten

ontwikkelen

Leidt tot

Hoe groot is de kans dat er generieke

applicaties zijn die voldoen aan de eisen

en wensen van de sectormanager? Zijn

de huidige applicaties wel herbruikbaar?

Welke procedures zijn er om er voor

te zorgen dat externe leveranciers en

ontwikkelaars pas in contact komen

met de sectormanager in het juiste

stadium om hun invloed te beperken?

(dus bij de stap ‘oriëntatie op markt

voor standaard applicaties’)

Wanneer wordt er aan wie

verantwoording afgelegd en

op welke wijze voordat een

volgend stadium in het

proces mag worden gestart?

Op welke wijze wordt

bepaald of de

gekozen oplossing de

burger van meer

gemak voorziet?

Wanneer wordt er een kosten /

baten analyse uitgevoerd voor

het hergebruik van een

applicatie of de aanschaf /

ontwikkeling van een applicatie?

Is het functioneel- en

applicatiebeheer ingericht?

Gemeente - Informatievoorziening

Veel en goed (her)gebruikte generieke applicaties leiden tot

lagere complexiteit en kosten

1

2

3

Figuur 3. Voorbeeldvisualisatie (principetekening) van het geherformuleerde architectuurprincipe Appl1-

toegepast bij een Nederlandse gemeente.

4. Samenvatting en conclusie

Het verdient aanbeveling om de belangrijkste tien architectuurprincipes uit referentiearchitecturen

zoals NORA, GEMMA en die uit de eigen enterprise architectuur op een dergelijke wijze los van elkaar

en daarna in samenhang in beeld te brengen en te documenteren. Zo wordt het werken onder

architectuur, het voldoen aan standaarden en het realiseren van doelstellingen voor iedereen binnen

en buiten de gemeente eenvoudiger gemaakt.

Daarnaast verdient het aanbeveling om altijd het achterliggende concept en het principe van het

concept eerst goed te verkennen, voordat het concept of principe in een context of op een situatie

wordt toegepast.

Tevens verdient het aanbeveling om veel verschil te maken tussen uitgangspunten (van hetgeen we

als vertrekpunt nemen) en principes (hoe iets echt werkt).

Dit alles zorgt ervoor dat je als organisatie visie en strategie veel effectiever via architectuur kunt laten

realiseren.

Haal meer uit principes door de gehandhaafde werking op eenvoudige wijze communicatiegericht

te visualiseren.