Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB)...

27
1 De verschillende hernieuwbare energiemogelijkheden in Brussel Welke strategie voor een bijna energieneutraal gebouw ? Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Didier DARIMONT Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen, hernieuwbare energie en WKK specialist 2 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel: Welke strategie om een nulenergiegebouw te realiseren ? Overzicht Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie Nulenergiegebouw : definitie Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik ! Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen Op maat van het gebouw Conclusie

Transcript of Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB)...

Page 1: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

1

De verschillende hernieuwbare

energiemogelijkheden in Brussel

Welke strategie voor een bijna

energieneutraal gebouw ?

Hernieuwbare energie in het Brussels

Hoofdstedelijk Gewest

Didier DARIMONT

Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen, hernieuwbare energie en WKK specialist

2

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel:

Welke strategie om een nulenergiegebouw te realiseren ?

Overzicht

● Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

Page 2: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

2

De Facilitator Duurzaam Bouwen is permanent bereikbaar en gidst u langs alle thema’s die verband houden met het beheer, de renovatieof de bouw van een gebouw vanuit een duurzaam oogpunt:

Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen voor HEin het Brussels Hoofdstedelijk GewestTel : 0800/85.775

[email protected]

3

HEB in Brussel : Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

Principe en « filosofie »

Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen voor HEin het Brussels Hoofdstedelijk GewestTel : 0800/85.775

[email protected]

4

HEB in Brussel : Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

Page 3: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

3

5

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel :

Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ?

Overzicht

● Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

6

Hernieuwbare energiescan in BHG

2011 : +157 %/2000 598.8 GWh primairImport + gewestelijke primaire productie

Totaal hernieuwbaar

HEB in Brussel : Brusselse energiecontext

Page 4: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

4

7

Hernieuwbare energiescan in BHG

Elektriciteitsproductie per

hernieuwbare bron

Warmteproductie per

hernieuwbare bron

HEB in Brussel : Brusselse energiecontext

2011 : +109 %/2005 79.2 GWh2011 : +130 %/2005 69.7 GWh

8

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel :

Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ?

Overzicht

● Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

Page 5: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

5

9

HEB in Brussel : definitie Nulenergiegebouw

Brussels Wetboek van Lucht, Klimaat en Energiebeheersing (COBRACE –

goedkeuringsproces Parlement)

Artikel 2.1.1

• 8° « Zero energie verbruik » : geen of zeer laag energieverbruik,

verkregen dankzij een hoge energie-efficiëntie en die in zeer aanzienlijke

mate dient te worden geleverd uit hernieuwbare bronnen, met name de

energie die ter plaatse of dichtbij uit hernieuwbare bronnen wordt

geproduceerd;

•Lage energie (60 kWh/m2jr verwarmingsbehoefte en 150 kWh/m2jr primaire energie) ?

•Zeer lage energie (30 kWh/m2jr voor verwarming en 95 kWh/m2jr primaire energie) ?

•Passief (15 kWh/m2jr voor verwarming en 45 kWh/m2jr primaire energie) ?

10

HEB in Brussel : definitie Nulenergiegebouw

Even opfrissen � primaire energie:

Conversiefactor (kWh finaal >> kWh primair) :

► Fossiele brandstof: 1

► Elektriciteit : 2.5

► Biomassa : 0.32

► Zonthermisch : 0

DD1

Page 6: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

Diapositive 10

DD1 à vérifier si c'est juste comme technologieDidier Darimont; 28/11/2013

Page 7: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

6

11

HEB in Brussel : aanvaardbare definitie van passief in het

BHG, van toepassing op alle mogelijke gevallen

Besluit van 21 februari 2013

Integratie van het EPB-akkoord 2015 met de sector van 19 oktober 2012

(bouwfederaties, promotoren, architecten, ingenieurs en passiefplatformen)

� Huisvesting :

• primaire energie ≤ 45 kWh per m2 en per jaar.

• Nettobehoefte aan verwarming ≤ 15 kWh per m2 en per jaar berekend,

rekening houdend met een ventilatiesysteem met een rendement gelijk

aan de maximale waarde tussen 80% en het reële/gemeten rendement

van het ventilatiesysteem.

• Temperatuur bij oververhitting > 25°C slechts gedurende max 5% van

de tijd per jaar.

12

HEB in Brussel : aanvaardbare definitie van passief in het

BHG, van toepassing op alle mogelijke gevallen

� Kantoren en scholen :

• primaire energie ≤ (95 – 2.5 *C) kWh per m2 en per jaar, C

gedefinieerd als de compactheid en met een max van 4 indien de

bekomen waarde hoger zou zijn dan 4 ;

• Nettobehoefte aan verwarming ≤ 15 kWh per m2 en per jaar

berekend, rekening houdend met een ventilatiesysteem met een

rendement gelijk aan de maximale waarde tussen 75% en het

reële/gemeten rendement van het ventilatiesysteem. ;

• Nettobehoefte aan koeling ≤ 15 kWh per m2 en per jaar ;

• Temperatuur bij oververhitting > 25°C slechts gedurende 5% van de

gebruiksperiode.

Page 8: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

7

13

HEB HEB in Brussel : aanvaardbare definitie van passief in

het BHG, van toepassing op alle mogelijke gevallen

Casestudie : kantoren en handel

14

HEB in Brussel : aanvaardbare definitie van passief in het

BHG, van toepassing op alle mogelijke gevallen

Casestudie : collectieve huisvesting

Page 9: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

8

15

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel :

Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ?

Overzicht

● Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

16

Gebouwprestatie : lage energie, zeer

lage energie, passief, … (bijvoorbeeld

een sporthal) � randvoorwaarden HEB-

keuze

► Elektriciteit weegt zwaarder door dan de warmtevraag;

► SWW-behoeften omvangrijker dan warmtebehoefte

► Het evenwicht dat deze verschillende behoeften bepaalt de keuze aan mogelijke HEB op de site

HEB in Brussel : behoeften veranderen naargelang

gebouwprestatie en gebruik!

Bron : infrasport

Page 10: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

9

17

Gebouwgebruik: Individuele huisvesting, collectieve huisvesting,

kantoor, school, … � randvoorwaarden HEB-keuze

► Gelijktijdigheid elektriciteitsbehoefte en elektrische hernieuwbare energie(PV en wind) � niet echt een probleem gezien het distributienet als buffer speelt. Daarnaast enkel een financiële aangelegenheid

► Gelijktijdigheid SWW-behoefte en zonthermische productie � belangrijk

► Gelijktijdigheid warmtebehoefte (verwarming en SWW) en elektriciteit voorde productie via warmtekrachtkoppeling � belangrijk

► …

HEB in Brussel : behoeften veranderen naargelang

gebouwprestatie en gebruik!

ECS

Zonthermisch Warmtekrachtkoppeling

18

Gebouwgebruik : Individuele huisvesting, collectieve huisvesting,

kantoor, school, … � randvoorwaarden HEB-keuze

► Collectieve huisvesting: elektriciteits- en SWW-behoeften per geval variabel. Weinig warmtebehoefte

► Sporthal : belangrijke elektriciteits- en SWW-behoeften. Weinig warmtebehoefte

► Kantoor: elektriciteits- en koelbehoeften variabel. Weinig warmtebehoefte

► Zwembad: belangrijke elektriciteits-, warmte- en SWW-behoeften

► …

HEB in Brussel : behoeften veranderen naargelang

gebouwprestatie en gebruik!

Page 11: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

10

19

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel :

Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ?

Overzicht

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

20Bron : Infrasport

HEB in Brussel : algemene beslissingstrategie

Page 12: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

11

21

HEB in Brussel : algemene beslissingstrategie

22

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel :

Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ?

Overzicht

● Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

Page 13: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

12

23

HEB in Brussel : lokale HEB � GEOTHERMIE

Potentieel voor verwarming en SWW

► Gans Brussel woont niet op gelijkaardige grond! Reliëf en formaties variëren

► Hydrogeologische analyse voor de open systemen (eigenschappen watervoerende laag)

► Bodemgeleidbaarheidsanalyse voor de gesloten systemen

Bron : Vito

24

HEB in Brussel : lokale HEB � GEOTHERMIE

Technologie van de bronnen

► Geothermie � gesloten systeem

› Horizontaal (extractie)

› Vertikaal (onttrekken/opslaan, extractie, geothermischepalen

► Grondwater � open systeem

› Koude/warmteopslag

› Extractie

► Puits canadien

Bron : EF4

Page 14: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

13

25

HEB in Brussel : lokale HEB � GEOTHERMIE

Technologie van de warmteproductie en SWW

Types

► Water/water warmtepomp

► Gaswarmtepomp water/water

Voor een goede prestatie

► Nood aan een warme koudebron� afhankelijk van de bodem

► Nood aan een koude warmtebron� is het geval bij passiefgebouwen, opgelet voor belasting door SWW

Bron : Ademe

26

HEB in Brussel : lokale HEB � GEOTHERMIE

Energ

ieve

ctor

Pro

duct

ieen

bijs

took

Aandachtspunten

Geoth

erm

ie

Verw

arm

ing:

Warm

tepom

pgro

nd/w

ate

r

Nabijheid van de bronnen Toegankelijkheid oppervlakte en ondergrond.

Productie

Hogere temperatuur geothermische bron� goede seizoens COP

SWW-productie heeft negatieve impact op seizoens COP

Levensduur installatie

Levensduur WP : om en bij de 15 jaar

Opgelet voor uitputting bodom� evenwicht warmte- en koudebehoefte

Milieuimpact

Laag indien goed beheerd. Opgelet:

• Open systemen� MV voor opname

• Gesloten systemen� SV voor onttrekking. MV nodig bijgeklasseerde WP

Impact op gezondheid Gering

Opslag Energieopslag in de bodem

Kost Kost vertikale sondes : 50 €/m diepte

Responstijd op behoefteMiddelmatig snel (20 à 30 minuten) bij geringe inertie van de

afgifte

Beslissingscriteria

Page 15: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

14

27

HEB in Brussel : lokale HEB � HYDROTHERMIE

Potentieel voor verwarming en SWW ?

► Voornamelijk langs kanaal van de Zenne?

► Wateropslagvaten in de tuinen, eenveelbelovend potentieel?

► Vijvers?

Kanaal van de ZenneBron : Viessmann

Vijver

28

HEB in Brussel : lokale HEB � HYDROTHERMIE

Technologie van de koudebronnen

► Oppompen van water in rivieren, vijvers, ...

► Warmtewisselaar plaatsen in water

Technologie van de warmteproductie

► Elektrische WP water/water en water/lucht

► Gas WP water/water

Bron : EF4

Page 16: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

15

29

HEB in Brussel : lokale HEB � HYDROTHERMIE

BeslissingscriteriaE

nerg

ieve

ctor

Pro

duct

ieen

bijs

took

Aandachtspunten

Hyd

roth

erm

ie

Verw

arm

ing:

Warm

tepom

pw

ate

r/w

ate

r

Nabijheid van de bronnen Beperkt ifv bereikbaarheid waterlopen in Brussel en hun debiet

Productie

Temperatuur van hydrothermische bron variabel � gemiddeldeseizoens-COP

SWW-productie verslechtert de seizoens-COP

Levensduur installatieLevensduur WP : om en bij de 15 jaar

Opgelet voor de afkoeling van het water

Milieuimpact

Een belangrijke afname kan een impact hebben op hetecosysteem.

Opgelet� oppompvergunning en MV

Impact op gezondheid Gering

Opslag Functie van watervolume en verversingsdebiet

Kost Oppompkost onder contrôle houden

Responstijd op behoefteMiddelmatig snel (20 à 30 minuten) bij geringe inertie van de

afgifte

30

HEB in Brussel : lokale HEB � AEROTHERMIE

Potentieel voor verwarming en « SWW »

► Overal!

► Bovendien is het in Brussel-centrum gemiddeld 1 à 2 gradenwarmer dan in de buitenwijken (veel transportactiviteit)

Page 17: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

16

31

HEB in Brussel : lokale HEB � AEROTHERMIE

Technologie van de koudebronnen

► Statisch� SWW en verwarming

► Dynamisch SWW? En verwarming

Technologie van de warmteproductie

► Elektrische WP lucht/water en lucht/lucht

► Gas WP lucht/water

► VRV-systeem

Bron : Solaris-pac

Bron : Therma

Bron : E+

32

HEB in Brussel : lokale HEB � AEROTHERMIE

Beslissingscriteria

Energ

ieve

ctor

Pro

duct

ieen

bijs

took

Aandachtspunten

Aero

therm

ie

Verw

arm

ing:

Warm

tepom

plu

cht/w

ate

rof

luch

t/lu

cht

Nabijheid van de bronnen Ja. Grote voorraad. T° stadslucht hoger dan op het platteland

ProductieVariabele luchttemperatuur� gemengde seizoens-COP

SWW-productie heeft zeer negatieve impact op seizoens-COP

Levensduur installatieWPn kunnen een levensduur hebben van om en bij

de 15 jaar, afhankelijk van onderhoud en toegepaste regeling op de compressor

Milieuimpact Gering

Impact op gezondheid Geluidsoverlast en visuele vervuiiling buitenunits

Opslag Nvt

KostOpgelet voor kost van leidingen indien WP in het gebouw wordt

geplaatst

Responstijd op behoefteVrij snel bij lucht en middelmatig snel (20 à 30 minuten) bij geringe

inertie van de afgifte

Page 18: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

17

33

HEB in Brussel : lokale HEB � WIND

Potentieel voor elektriciteit et verwarming

► In de rand� enkele sites mogelijk voor grote windmolens. Problemen met Belgocontrol

► In het centrum� kleine windmolens: studie over potentieel op gebouwen, langs het kanaal, ….

34

HEB in Brussel : lokale HEB � WIND

Technologie elektriciteitsproductie en

warmte

► Elektriciteit: onmiddellijk van de molen, maar distributienet is complementair

► Verwarming via elektrische WP: seizoens-COP naargelanghernieuwbare bron

► Directe elektrische verwarming: gevalper geval, maar voornl voor supergoedgeïsoleerde gebouwen

Page 19: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

18

35

HEB in Brussel : lokale HEB � WIND

BeslissingscriteriaE

nerg

ieve

ctor

Pro

duct

ieen

bijs

took

Aandachtspunten

Win

d

Ele

ktr

icite

it: P

V.V

erw

arm

ing:

WP

of

direct

e

ele

ktr

isch

eve

rwarm

ing.

Dis

trib

utie

net

als

onders

teunin

g

Nabijheid van de bronnen

Opgelet voor Belgocontrol. Potentieelstudie lopende

Productie

Verwarming: rendement finaal energiegebruik: 100 % bijelektrische radiatoren, 300 % in theorie bij WP.

Elektriciteit : is rechtstreeks

Levensduur installatie 20 jaar (bron ADEME)

Milieuimpact Moeilijk te zeggen?

Impact op gezondheid Geluid en visueel?

Opslag Distributienet

Kost Hogere kostprijs (wind + WP – wind/direct elektrisch)

Responstijd op behoefte

Bij WP, middelmatig snel (20 à 30 minuten). Bij directe elektrischeradiator, snel

36

HEB in Brussel : lokale HEB � ZONTHERMISCH

Potentieel voor SWW: het dak (bijv. bij collectieve huisvesting)

► Indien SWW-behoeften� OK

► Verwarmingsbehoeften: niet gelijktijdig met zonneschijn

► Oefening mbt SWW bij passieve collectieve huisvesting:

› CERAA-studie : gemiddelde m² wooneenheden~ 85 m² � gemiddelde dakoppervlakte~ 25 à 28 m²

› Aandeel zonthermisch~ 350 à 500 kWhth/(m².jaar) met ZT panelen

› Mogelijk om met 28 m²/ gebouw de behoeften van 7 flats te dekken

Bron CERAA (studie voor BIM 2008)

Page 20: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

19

37

HEB in Brussel : lokale HEB � ZONTHERMISCH

Technologie van SWW-productie

► Met een opslagvat

► Vaak zowel SWW als verwarming

► Gaat samen met een andere hernieuwbare of fossiele energiebron ter aanvulling van verwarming en SWW

Bron : E+

38

HEB in Brussel : lokale HEB � ZONTHERMISCH

Beslissingscriteria

Energ

ieve

ctor

Pro

duct

ieen

bijs

took

Aandachtspunten

Zonth

erm

isch

Pro

duct

ieS

WW

:therm

. zo

nnepanele

nm

et

onders

teunin

gva

n k

ete

l, een

WP

of W

KK Nabijheid van de bronnen Beperkt ifv beschikbare opp en oriëntatie

Productie Beperkte dekkingsgraad voor zonnepanelen (tussen 40 en 60 %)

Levensduur installatie Om en bij de 25 jaar

Milieuimpact Zeer gering

Impact op gezondheid Nvt

Opslag Via het opslagvat

Kost Redelijk hoge kost

Responstijd op behoefte Opbrengst niet steeds gelijktijdig met vraag, opslag noodzakelijk

Page 21: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

20

39

HEB in Brussel : lokale HEB � FOTOVOLTAISCH

Potentieel voor elektriciteit, verwarming en SWW : het dak

► Opslag mogelijk en noodzakelijk via distributienet

► Ideaal � autoconsumptie

► Oefening mbt verwarming bij passieve collectieve huisvesting : 15kWh/m².an

› CERAA-studie : gemiddelde m² wooneenheden~ 85 m² � gemiddelde dakoppervlakte~ 25 à 28 m²

› Productie PV ~ 106 à 140 kWhe/(m².jaar) � 12 m² PV/flat met directe elektrische verwarming en 4 m² PV/flat met een WP

40

HEB in Brussel : lokale HEB � FOTOVOLTAISCH

Technologie elektriciteitsproductie,

warmte en SWW

► Elektriciteit : direct met PV, maar distributienet is complementair

► Verwarming via elektrische WP: seizoens-COP volgens HEB

► Verwarming directe elektrischeverwarming: geval per geval, maar voornl voor supergoed geïsoleerdegebouwen

Page 22: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

21

41

HEB in Brussel : lokale HEB � FOTOVOLTAISCH

BeslissingscriteriaE

nerg

ieve

ctor

Pro

duct

ieen

bijs

took

Aandachtspunten

Foto

volta

ïsch

Ele

ktr

icite

it: P

V.V

erw

arm

ing:

WP

of

direct

e e

l. ve

rwarm

ing.

Dis

trib

utie

net

als

onders

teunin

g

Nabijheid van de bronnen

Ja

Productie

Verwarming: rendement finaal energiegebruik: 100 % bijelektrische radiatoren, 300 % in theorie bij WP.

Elektriciteit : is rechtstreeks

Levensduurinstallatie

Om en bij de 20 jaar

Milieuimpact Zeer gering

Impact op gezondheid

Nvt

Opslag Op het net

Kost Kost variabel

Responstijd op behoefte

Bij WP, middelmatig snel (20 à 30 minuten). Bij directe elektrischeradiator, snel

42

HEB in Brussel : lokale HEB of te importeren� HOUT

Beslissingscriteria

Energ

ieve

ctor

Pro

duct

ieen

bijs

took

Aandachtspunten

Hout

Verw

arm

ing:

kete

l, w

arm

tekra

chtk

oppelin

g Nabijheid van de bronnen Zeer beperkt: groenafval van de gemeente? Afvalhout bos?

Productie Beperkt rendement (om en bij de 92 % bij nominaal regime).

Levensduur installatie Ketels kunnen een levensduur hebben tussen de 15 en 25 jaar

MilieuimpactZwaveluitstoot (zure regen) en gering CO2 uitstoot, risico op

bodemverontreiniging onbestaande

Impact op gezondheid Uitstoot fijn stof

Opslag Opslagvolume belangrijk

Kost Hoog

Responstijd op behoeftePellets : snel

Houtstronken : traag

Page 23: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

22

43

HEB in Brussel : HEB te importeren � PLANTAARDIGE OLIE

Potentieel warmteproductie, SWW en elektriciteit?

► Geen/weinig productie in Brussel. Te importeren!

► Moeilijkheid van toelevering

► Koolzaad als brandstof of als voedingsmiddel?

44

HEB in Brussel : HEB te importeren � PLANTAARDIGE OLIE

Technologie warmteproductie, SWW en elektriciteit

► Warmtekrachtkoppeling op plantaardige olie

Page 24: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

23

45

HEB in Brussel : lokale HEB of te importeren � PLANT. OLIE

BeslissingscriteriaE

nerg

ieve

ctor

Pro

duct

ieen

bijs

took

Aandachtspunten

Pla

nta

ard

ige

Olie

Verw

arm

ing

en e

lektr

icite

it:

Warm

tekra

chtk

oppelin

g

Nabijheid van de bronnen Quasi nul

ProductieLokale productie van warmte en elektriciteit interessant: vermindert

milieuimpact met 5 à 20 %. Gunstig voor warmtenet

Levensduur installatieDe WKKs kunnen een levensduur hebben tussen 10 en 15 jaar,

naargelang het aantal draaiuren en het onderhoud. Vermogensgamma van 7,5 kW à …

Milieuimpact CO2 uitstoot moet lager zijn dan 5 % in vgl met referentiesysteem

Impact op gezondheid Beperkte geluidsoverlast in geluidsdichte bekisting

Opslag Opslagvat. Ongekend mbt stabiliteit brandstof

Kost Hoog

Responstijd op behoefte Relatief snel

46

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel :

Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ?

Overzicht

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

Page 25: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

24

47

HEB in Brussel : Fossiele bronnen� complement

Potentieel

► Gas : 80 % van de gebouwen aangesloten op gas�belangrijk potentieel

► Directe elektriciteit : merendeel van de woningen hebben elektriciteit

► Maar tegen 2050, mogelijke overgang naar iets anders?

Technologie

► Condensatiegasketel blijven een van de beste technologieën op vlak van PE

► WKKs op gas realiseren en niet onbelangrijke CO2 besparing

► Gas WP hebben interessante rendementen

► Elektriciteitsdistributienet

48

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel :

Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ?

Overzicht

● Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

Page 26: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

25

49

HEB in Brussel : op maat van het gebouw

Koppeling van de producties

► Elektriciteit : zeer eenvoudig� elektriciteitskabels

► Verwarming en SWW: goed te beheren�hydraulischecircuits (goede hydraulische integratie en regeling van het geheel van de producties) :

› SWW-net

› Warmtenet

› …

Courante combinatiescenario’s

► PV + WP geo/hydro/aerothermisch zijncomplementair� opgelet voor seizoens-COP van de WP

► PV + WKK op olie kan volgens het geval zowelcomplementair zijn als concurrent� opgelet voor prijsvan de olie. Vaak prefereert men WKK op gas

► ZT+ WKK gas� vaak complementair gezien de WKK niet zal draaien in de zomer

► WP + WKK gas?

50

Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel :

Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ?

Overzicht

● Dienst Facilitator Duurzaam Bouwen

● Brusselse energiecontext : potentieel voor hernieuwbare energie

● Nulenergiegebouw : definitie

● Behoeften veranderen naargelang gebouwprestatie en gebruik !

● Beslissingsstrategie om de behoeften in te vullen

● Lokale en geïmporteerde hernieuwbare energiebronnen om de basisbehoeften in te vullen

● De rest met fossiele energie om comfort en backup te garanderen

● Op maat van het gebouw

● Conclusie

Page 27: Hernieuwbare energie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest · 3 5 Hernieuwbare Energiebronnen (HEB) in Brussel : Welke strategie voor een Nulenergiegebouw ? Overzicht Dienst Facilitator

26

Hoe succesvol een hernieuwbaar energieproject realiseren?

► Stel de beste gebouwprestatie voorop

► Parallel hiermee, identificeer de lokale hernieuwbare energiebronnen

► Aarzel niet om de gebouwprestaties in vraag te stellen om uitputtingHEB te voorkomen (vooral van toepassing op geothermie)

► Als de lokale hernieuwbare energiebronnen ontoereikend zijn, importeer «op een intelligente manier » andere HEB

► Vul aan met fossiele brandstof indien nodig

► Opgelet voor de compatibiliteit van de bronnen onder elkaar langs de ene kant, en van de bronnen tov de behoeften langs de andere kant

► Doordachte integratie in de productiesystemen

Algemene regel: geval per geval!

51

HEB in Brussel : Conclusie