Heembouw jaarverslag 2014

Jaarverslag 2014 Maatschappelijke en financiële verslaglegging

De Lasso-Zuid 22 Postbus 30 2370 AA Roelofarendsveen heembouw.nl

Maatschappelijke en financiële verslaglegging

2014 Jaarverslag 2014 Maatschappelijke en financiële verslaglegging

Als er iets is dat het verleden leert is het dit: Ga door. Ga door en maak van de toekomst nog meer verleden.

vooruit2014

Blik

Herman Brusselmans

N

vooruit2014

Blik


Inhoud Over dit verslag 3

Jaarverslag 2014 Heembouw Holding 4

“Klantbeleving” 8

“Lean Bouwen” 10

Bedrijfsruimten: “Eén partij verantwoordelijk voor alle bouwaspecten” 12

Kengetallen 23

Personalia Bestuur van de Organisatie 24Personalia Raad van Commissarissen 25

Bericht Raad van Commissarissen 27

Kantoren: “Revitaliseren in plaats van extra pand aan leegstand toe te voegen” 28

Menselijk kapitaal 36Opleidingen, HR strategie

“Het Nieuwe Werken” 38

Menselijk kapitaal 40Personeelsbezetting en verloop, leerlingen en stagiaires Jubilea, pensioen Verzuim en ongevallen Werving & selectie

Wonen: “De woonconsument bepaalt” 44

Duurzaam bouwen en milieu 54

“Energiepositieve woningbouw” 56

“Online marketing” 58

Maatschappij 60

“NPS” 62

Verslag Gezamenlijke OndernemingsRaad 2014 64

Jaarrekening 2014 67Overige gegevens 89Controleverklaring 91GRI G3 index toepassingsniveau C 92

“Blik Vooruit”Maatschappelijke en financiële verslaglegging 2014

Het thema van dit geïntegreerde financieel en maatschappelijk jaarverslag is

“Blik Vooruit”, want we zijn positief over onze eigen ontwikkeling en de ontwikkeling

die de markt doormaakt. We kijken met vertrouwen naar de toekomst en richten

de blik vol overtuiging vooruit.

In de 75 jaar van het bestaan van Heembouw is het altijd onze drijfveer geweest om onszelf continue te blijven ontwikkelen en verbeteren. Zodat we de wensen van onze klanten optimaal kunnen blijven invullen. Ook in de lastige jaren van de recente crisis is de focus op de klant steeds centraal blijven staan in onze bedrijfsvoering. Hierbij gaat het erom onze klanten meer dan tevreden te stellen en ze te verrassen. Met de NPS (net promoter score) meten we of en in hoeverre we daarin slagen. We zijn trots op onze NPS van +30. De reacties van onze klanten geven ons waardevolle informatie en motiveren ons extra om ons verder te verbeteren.

Resultaat van deze klantfocus is een financieel gezonde organisatie, met een sterk klantgericht team, waarin volop wordt gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe tools en mogelijkheden ten behoeve van onze klantgroepen. We zijn een organisatie met een krachtige bedrijfscultuur, waarin we samenwerken aan ons gezamenlijke doel: Het creëren van plekken waar mensen willen zijn.

Namens de Holdingdirectie Heembouw,Peter Lammertink

3Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 2014

Jaarverslag 2014 Heembouw Holding

“Blik vooruit”, is het motto van dit financieel en maatschappelijk jaarverslag over 2014.

Vanuit de overtuiging dat stilstand achteruitgang betekent, hebben wij ook in de afgelopen jaren

van crisis nadrukkelijk oog gehad voor de ontwikkelingen om ons heen en dit vertaald naar onze

toekomstvisie. We zijn verder gegaan met de ontwikkeling van onze organisatie en de verdere

vormgeving van onze nieuwe organisatiestructuur.

Hoewel het herstel van de markt zeker nog niet “booming” te noemen is, kunnen wij met overtuiging

zeggen, dat we op koers liggen en we verwachten de positieve lijn door te kunnen zetten. We zijn trots

dat onze organisatie in 2014 in staat is geweest om, ondanks de moeilijke omstandigheden in de markt,

een positief resultaat te behalen. We zijn positief over de ontwikkeling die onze orderportefeuille laat zien.

De marges zijn verbeterd en ook de vooruitzichten zijn beter. We richten met vertrouwen de blik vooruit,

zoals we dat in ons 75-jarig bestaan altijd hebben gedaan.

Heembouw in 2014Met een lichte stijging in de totale bouwproductie van 1% waren de marktomstandigheden ook afgelopen jaar nog lastig [EIB, januari 2015]. We merken weliswaar dat de markt zich enigszins herstelt, maar de prijzen stonden en staan nog steeds onder druk. Hoewel de economie al geruime tijd in zwaar weer verkeert, zijn wij desondanks in staat geweest ons omzetniveau, ook in een dalende markt, op een onverminderd hoog niveau te houden van € 106 miljoen (2013: € 107 miljoen). Ons resultaat heeft zich goed hersteld, zij het dat dit met een resultaat nà belasting van € 0,4 miljoen nog alleszins bescheiden is.

Onze focus op de klant, in combinatie met een commercieel sterk team, stelt ons in staat de klantvraag optimaal in te vullen. De nieuwe organisatiestructuur, die wij vorig jaar hebben geïmplementeerd, waardoor de kennis en expertise van een klantgroep op één plaats geconcentreerd wordt, biedt hiervoor de juiste basis.

Onze vermogenspositie blijft solide en vormt een betrouwbare basis voor de samenwerking met onze opdrachtgevers. Onze Dun & Bradstreet rating 1, voor hoogste kredietwaardigheidsklasse en minimaal risico op faillissement, blijft onverminderd van toepassing. De solvabiliteit blijft op een hoog niveau en is toegenomen tot 41,9%, wat in onze markt zeer goed te noemen is. Ook de liquiditeitspositie heeft zich verbeterd en blijft, gezien een verbeterde positieve stand, gehandhaafd op een goed niveau.

Klantgroepen

BedrijfsruimtenOnze turnkey aanpak heeft binnen de klantgroep bedrijfsruimten haar sporen verdiend. Ruim 80% van de projecten die we in 2014 uitvoerden waren een combinatie van design & build. In deze markt is Heembouw al jaren een belangrijke speler. Met name in de logistiek branche hebben wij een sterke marktpositie. We zijn continu op zoek naar nieuwe mogelijkheden en kansen om onze klanten nog meer toegevoegde waarde te bieden, bijvoorbeeld op het gebied van BREEAM. Binnen de klantgroep bedrijfsruimten zien we de interesse voor internationaal goed verhandelbare panden groeien. Een BREEAM-kwalificatie draagt hieraan bij en met onze eigen BREEAM-experts kunnen wij onze klanten hierin optimaal bedienen. In 2014 kende de DGBC een BREEAM outstanding kwalificatie toe aan het DC dat wij voor opdrachtgever Dok Vast turnkey hebben gerealiseerd. Met een score van 91,22% is dit DC het meest duurzame DC van Nederland. Wij kunnen tevreden zijn over de omzet, die wij jaarlijks in deze markt realiseren. De marges staan evenwel ook hier onder druk. Wij blijven continu bezig met het ontwikkelen van nieuwe tools om nog meer klantwaarde te creëren. Onder andere door het slim combineren en inzetten van allerlei “big data”, zijn wij in staat klanten sneller te lokaliseren en marktpartijen snel bij elkaar te brengen.

Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 20144

Service en onderhoudService en onderhoud zijn een belangrijk onderdeel van onze integrale huisvestingsoplossing. Door onze focus op klantgroepen kunnen wij hier een nog betere invulling aan geven. Voor bedrijfsruimten, kantoren en wonen zijn onderhoudspakketten ontwikkeld, die met succes bij onze klanten worden aangeboden. Elke klantgroep heeft een eigen gespecialiseerde service- en onderhoudafdeling, die snel en flexibel inzetbaar zijn. Dit stelt ons in staat om ook de kleinere projecten voor de verschillende klantgroepen goed op te pakken, tegen concurrende prijzen en daarnaast onderhoud uit te voeren aan de diverse gebouwen die door ons zijn gerealiseerd.

Financieel beleidHet financieel beleid is erop gericht, met een verantwoord risico, een goed rendement op onze projecten te behalen. Daarnaast blijven we veel aandacht geven aan het goed managen van ons werkkapitaal. Dit werpt zijn vruchten af, getuige het blijvend gezonde niveau van onze liquiditeitspositie.

Goed risicobeheer is essentieel om de operationele en financiële doelen te kunnen realiseren. Wij hebben de processen voor wat betreft aanname van werk en de afweging van kansen en bedreigingen nog verder aangescherpt. Zo zijn we nog beter in staat op structurele wijze significante risico’s tijdig te signaleren en te volgen en middels een goede dialoog op het juiste moment, met de juiste betrokkenen, in te spelen op de mogelijke kansen die een potentieel project in zich heeft. Heembouw hanteert hierbij een besturingsmodel, waarbij de werkmaatschappijen werken met korte lijnen naar de Holdingdirectie. De interne risicobeheersings- en controlesystemen worden jaarlijks getoetst als onderdeel van bedrijfsbrede projectaudits. De focus ligt op de beheersing van projectrisico’s tijdens het gehele proces, van de verwerving- en voorbereidingsfase tot en met de uitvoeringsfase en nazorgfase.

Als belangrijkste financiële risico’s zien wij markten kredietrisico’s. We handhaven ons beleid om financiële risico’s ten aanzien van rente en debiteuren niet af te dekken met financiële instrumenten. De onderneming beschikt momenteel over voldoende financiële faciliteiten om te voorzien in haar financieringsbehoefte.

Ten aanzien van de beheersing van kredietrisico’s wordt gebruik gemaakt van erkende instellingen die zich op het leveren van kredietinformatie hebben toegelegd. Voortdurende bewaking van het kredietrisico, vormt onderdeel van het debiteurenbeheer.

KantorenDe kantorenmarkt is al jaren lastig te noemen. Dit gegeven heeft ertoe geleid dat het omzetniveau voor deze klantgroep is achtergebleven. Het overgrote deel van de omzet bestaat uit renovaties, waarvan de gemiddelde projectgrootte beduidend lager is dan die van nieuwbouw. Trefwoorden bij deze renovatieprojecten zijn een snelle start, korte doorlooptijd en een goede samenwerking, stuk voor stuk aspecten waarop wij goed presteren. Inmiddels is ons commerciële team uitgebreid en versterkt en is onze uitgangspositie voor 2015 beduidend beter dan vorig jaar. Met onze tool, gebaseerd op “big data”, stelt ons in staat eindgebruikers te traceren. Hiermee tonen wij ons een waardevolle partner voor onze opdrachtgevers en bieden wij duidelijk toegevoegde waarde. Hoewel het een moeizame markt blijft, hebben we de afgelopen jaren kunnen bouwen aan een stabiel netwerk van terugkerende en uitermate tevreden klanten, die zorgen voor een regelmatige stroom van projecten.

WonenDe woningmarkt vormt een belangrijke markt. Met Heembouw Wonen zijn wij in staat gebleken, binnen relatief korte tijd, een mooie orderportefeuille op te bouwen. Onze integrale benadering, waarbij we onze klanten kunnen helpen met een inventarisatie van de markt en waarbij we door het organiseren van ontwerpsessies met potentiële bewoners snel een goed beeld kunnen geven van de potentie van een project, krijgt veel waardering in deze markt. Deze aanpak past naadloos bij de omslag van product- naar vraaggestuurde projectontwikkeling. Ons project De Oevers, in het centrum van Roelofarendsveen, is hiervan een goed voorbeeld. De woningen die hier door Hoorne Vastgoed en Heembouw worden ontwikkeld, kennen een grote variëteit aan keuzemogelijkheden voor de kopers. Zo ontstaat hier een bijzondere woonwijk, waar elke woning een eigen identiteit heeft. Wij spelen hiermee goed in op ontwikkelingen in de markt, waarmee wij voorzien in de behoefte die er leeft bij potentiële kopers. Het resultaat is dat de 1e fase inmiddels al voor ruim 90% verkocht is.


IntegriteitIntegriteit is een thema, dat om blijvende aandacht vraagt. De gedragsnormen die Heembouw hanteert, zijn vastgelegd in een bedrijfscode, die is geregistreerd bij de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid (nummer 04-01-0032). Deze is afgestemd op de gedragscode, zoals ontwikkeld door het Algemeen Verbond Bouwbedrijf (AVBB) en is voor alle medewerkers leidend.

De vertrouwenspersoon maakt jaarlijks een verslag, dat in de Holdingdirectie wordt besproken en geëvalueerd. De directies van de werkmaatschappijen bieden elk jaar hun verantwoordingsbrieven aan, die met de financieel directeur worden besproken. Cultuur is een vast agendapunt in het overleg met de Groeps Ondernemingsraad. Wanneer er aanleiding voor is, wordt integriteit bij dit agendapunt besproken.

Personeel en organisatieOns personeel is ons belangrijkste kapitaalgoed. Elke drie jaar voeren wij een medewerkersonderzoek uit om te meten, hoe onze medewerkers het werken bij en voor Heembouw ervaren. In 2014 is dit onderzoek weer uitgevoerd. De hoge respons van 92,3% zegt veel over de sterke betrokkenheid van onze medewerkers. Net als in 2010 komt de algemene tevredenheidscore uit op een mooie 7,7. De hoofdonderwerpen van het onderzoek zijn verder uitgewerkt en aan de directie binnen elk bedrijfsonderdeel van Heembouw gepresenteerd. Vervolgens is samen vastgesteld wat goed gaat en wat nog verbeterd kan worden en zijn acties hiervoor afgesproken.

Ook in 2014 was het ziekteverzuim laag: 3,1%. Het verloop kwam op 5,6% uit.

In november hebben wij met ons voltallige personeel en hun partners ons 75-jarig jubileum gevierd, met een in alle opzichten geslaagd feest. Het thema van de avond: “Heembouw’s got talent” werd op een fantastische wijze ingevuld, met een negental uiteenlopende acts, die de collega’s met en voor elkaar opvoerden. Een mooi hoogtepunt van ons jubileumjaar.

StructuurBegin 2014 is de nieuwe werkmaatschappij Heembouw Wonen BV opgericht. Hier is de kennis en ervaring op het gebied van nieuwbouw, transformatie en renovatie van woningen, die eerder op meerdere plekken in onze organisatie aanwezig was, samengebracht. We zijn tevreden over de resultaten van deze samenvoeging. De focus op specifieke klantgroepen en de continue ontwikkeling van onze specialismen, die daaruit voortvloeit, zorgen ervoor dat we onze klanten meer en betere toegevoegde waarde kunnen leveren. Naast deze structuurwijziging, hebben we geïnvesteerd in verdere versterking van ons commercieel team van wonen. Dit heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van onze orderportefeuille.

Heembouw Ontwikkeling is inmiddels onderdeel van de klantgroepen structuur. Dit betekent dat de kennis van projectontwikkeling integraal onderdeel is van de klantwaarde die geboden wordt. De ontwikkelactiviteiten zullen in 2015 verder worden vormgegeven op klantgroepniveau.

Binnen ons architectenbureau Habeon Architecten is ook de scheiding wonen – werken inmiddels doorgevoerd. Binnen de structuur van ons architectenbureau zullen de specialisaties verder ontwikkeld worden.


Innovatie en kwaliteit Klanttevredenheid en NPS In 2004 is Heembouw gestart met de introductie van Lean Bouwen volgens Heembouw. Continu werken wij aan verdere verbetering van onszelf en onze organisatie, waarbij het uiteindelijk gaat om één ding: het creëren van klantwaarde. Om te meten of en in welke mate we daarin slagen, voert Heembouw klantonderzoeken uit. Sinds 2014 werkt Heembouw hierin samen met tevreden.nl. Dit bureau voor tevredenheidonderzoeken combineert continu onderzoek met een transparante terugkoppeling van de resultaten via digitale platforms. Heembouw is in Nederland het eerste bouwbedrijf dat op deze manier de meningen en reviews van haar klanten op deze open en transparante wijze deelt. Hierbij sturen wij op de netto promoter score (NPS): het getal tussen de -100 en +100 dat aangeeft in welke mate klanten het bedrijf aan zouden bevelen aan hun omgeving. Wij zijn trots op een NPS van +30, (gebaseerd op 30 beoordelingen). Ter vergelijking: in de bankensector ligt de gemiddelde NPS op -30, in de retail op +7, bij de zorgverzekeraars op -8 [marketresponse, mei 2014].

BIM Sinds 2010 werkt Heembouw met het Bouw Informatie Model (BIM). Inmiddels worden al onze projecten hierin uitgewerkt. Het 3D-model van een gebouw dat daarmee ontstaat, omvat alle informatie die nodig is om een gebouw te realiseren. Een gebouw wordt op deze manier al helemaal in een virtueel 3D-model gebouwd, voor de uitvoering start. Heembouw en Habeon Architecten zijn koploper in het (samen)werken met BIM. Om de vertaalslag van de architect naar de uitvoering te optimaliseren, zijn binnen onze organisatie drie zogenaamde BIM engineers actief. Elke klantgroep heeft een eigen BIM engineer, die zorgt dat er een nog betere afstemming komt tussen ontwerp en uitvoering, in een vroegtijdig stadium. De drie BIM engineers zijn afkomstig uit de eigen organisatie en zijn, na een aantal oriënterende gesprekken en een assessment via het Loopbaantraject Bouw, gestart met hun opleiding. Deze wordt door een van onze eigen opgeleide BIM specialisten “on-the-job” gegeven.

Marketing en social mediaDe manier waarop Heembouw social media inzet in de marketing- en communicatiestrategie, wordt binnen de B2B vaak als voorbeeld genoemd. Nadat Heembouw in 2013 de eerste Industrial Social Media Award heeft gewonnen, zijn wij verder gegaan met het integreren van het gebruik van social media in onze dagelijkse marketingactiviteiten. Daarbij willen wij informatie en kennis delen die relevant is, onderscheidend en interessant voor onze klanten en die invulling geeft aan onze merkbelofte: Wij creëren plekken waar mensen willen zijn.

Strategische partnershipsWij realiseren al onze projecten in nauwe samenwerking met onze leveranciers. Samenwerken is dé voorwaarde voor succes. Bij presteren gaat het niet om de prestaties van het individu, maar om het vermogen als team en als collectief te presteren. Als ketenregisseur is het ons doel kennis te mobiliseren, de juiste partijen bij elkaar te brengen en tot een geheel te smeden. Dat is niet alleen tijdens de uitvoering op de bouw het geval, maar ook in het voortraject. Met verschillende leveranciers vormen wij strategische partnerships, die ook ingezet worden in de gezamenlijke verwerving van nieuwe projecten.

Voor 2015 staat weer een aantal leveranciersdagen gepland. Tijdens deze sessies met vaste leveranciers, waar Heembouw mee samenwerkt, wordt kennis gedeeld en wordt stilgestaan bij de samenwerking: wat gaat goed en waar zijn verbeteringen mogelijk? Immers, een goede samenwerking met onze leveranciers leidt tot meer efficiëncy, nieuwe ideeën en levert meer waarde voor de klant.

Vooruitzichten 2015Volgens de voorspellingen zal de bouwproductie zich in 2015 herstellen. Het EIB verwacht een groei van 4% in 2015 en 3,5% in 2016. Vooral de woningmarkt zal, na jaren van daling van nieuwbouw, in 2015 een forse toename van de nieuwbouwproductie laten zien. Hoewel de aanwezige overcapaciteit in de markt zich nog zeker zal doen gelden, zijn wij positief over de toekomst. De kwaliteit van onze orderportefeuile voor 2015 is van een hoger niveau. Bij een minimaal gelijkblijvend omzetniveau, verwachten wij in 2015 een verdere verbetering van ons resultaat. Wij verwachten voor 2016 en de jaren erna dat deze groei doorzet, zowel in omzet als in resultaat.

Materiële investeringen worden er voor 2015 niet verwacht. Op het gebied van liquiditeit zullen we in 2015 onverkort de aandacht voor een goed niveau van ons werkkapitaal handhaven.

Wij zijn, gezien de lastige marktomstandigheden waarmee we al een tijd te maken hebben, tevreden over onze prestaties van de afgelopen jaren. Wij bedanken alle collega’s voor hun niet aflatende inzet voor ons mooie bedrijf en danken onze klanten voor het in ons gestelde vertrouwen.

Roelofarendsveen, 12 maart 2015

Holdingdirectie Heembouw:Peter LammertinkRoland van Oostrom


‘Hier kan nog een uitspraak’

Jean-Pierre Thomassen (rechts) en Diederik Versluis

‘Een goede dienstverlening, top service met een menselijke maat maakt het verschil’

8 Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 2014

Een lezing van consultant Jean-Pierre Thomassen over zijn boek “De Customer Delight strategie”, waarin hij uitlegt dat een tevreden klant niet genoeg is, was hiervoor een belangrijke inspiratiebron. ‘Een klant die je met een 7 of een 7,5 waardeert was 20 jaar geleden prima, maar dat is allang niet meer voldoende. Onderzoek toont aan dat de kans dat een enthousiaste klant bij je blijft 3 tot 5 maal groter is, dan een tevreden klant. Enthousiaste klanten bevelen je aan, tevreden klanten niet.’ Voor Jean-Pierre Thomassen is “beleving” het kernwoord. ‘Een goed product is natuurlijk de basis en ook de prijs moet scherp zijn, maar klanttrouw en de band die je voelt met een bedrijf wordt voor het grootste deel bepaald door de beleving die je ervaart. Een goede dienstverlening, top service met een menselijke maat maakt het verschil.’

In 2004 is Heembouw gestart met de introductie van Lean Bouwen volgens Heembouw, gebaseerd op de lean-filosofie van Toyota. Een aanpak die inmiddels verankerd is onze bedrijfsprocessen. Hierbij draait het uiteindelijk om één ding: het creëren van klantwaarde. Om te meten of en in welke mate we daarin slagen, voert Heembouw klantonderzoeken uit. Sinds 2014 werkt Heembouw hierin samen met tevreden.nl. Dit bureau voor tevredenheidonderzoeken combineert continu onderzoek met transparante terugkoppeling van de resultaten via digitale platforms. Heembouw is in Nederland het eerste bouwbedrijf dat op deze manier de meningen en reviews van haar klanten op deze open en transparante wijze deelt.

Niet vrijblijvendIn een wereld die door internet en de social media ingrijpend is veranderd, voldoet een brochure niet meer. We gaan af op de ervaringen van anderen. Willen we uit eten, dan kijken we wat er op “Iens” over een restaurant geschreven wordt, en voor onze volgende vakantie oriënteren we ons via “Zoover”. Via het platform heembouw.tevreden.nl wordt onze klanten om feedback gevraagd en worden de resultaten open en toegankelijk gepubliceerd. ‘Die transparantie is vooral belangrijk,’ zegt Diederik Versluis, client service manager van tevreden.nl. ‘Niet alleen voor klanten, maar ook voor de eigen collega’s. Goede resultaten maken enthousiast, mindere zorgen voor verbetering. Deze manier van structureel tevredenheidonderzoek, kan niet anders dan leiden tot betere prestaties. Het is niet vrijblijvend; alleen meten en er vervolgens niets mee doen, dat werkt niet. Het gaat om de actie erna.’

Consultant Jean-Pierre Thomassen en client service manager tevreden.nl Diederik Versluis

‘Klantenservice is geen afdeling, maar een mentaliteit’

Iedereen heeft invloed op het geluk van zijn klanten

Na Heembouw is ook Hercuton gestart met het uitvoeren van haar tevreden-heidonderzoeken via tevreden.nl met als doel om uiteindelijk te komen tot een brancheplatform waar de resultaten van meerdere bouwbedrijven open en transparant worden gedeeld. Diederik: ‘Daar is nog wel wat missiewerk voor nodig; zo zijn we in gesprek met Bouwend Nederland om te peilen wat het gezamenlijk belang is om zoiets op te zetten. En we nemen de voorbeelden zoals die van Heembouw mee, en nodigen partijen uit om eens met jullie te praten om de ervaringen te horen. We hopen halverwege 2015 de site “bouwbedrijven.tevreden.nl” te kunnen lanceren.’

Klantbeleving centraalJean-Pierre Thomassen: ‘De toekomst zal een duidelijke diversificatie te zien geven: enerzijds bedrijven die puur op prijs focussen en anderzijds organisaties die de beleving van de klant centraal stellen. Als je je uit de grijze massa wil worstelen is dat belangrijk: het neerzetten van een beleving, en dit consistent doen, onder verantwoordelijkheid van een directeur “Klantgeluk”. Want klanten-service is geen afdeling, maar een mentaliteit. Iedereen in een bedrijf heeft invloed op het geluk van zijn klanten.’

Klantbeleving

Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 2014 9

Heembouw is alweer meer dan 10 jaar geleden gestart met de introductie van de Lean-filosofie. Stefan van der Zwet, directeur realisatie kantoren en tevens verantwoordelijk voor innovaties binnen Heembouw, is vanaf dag één bij Lean bij Heembouw betrokken. ‘We waren op zoek naar een kwaliteitssysteem dat ons verder zou brengen, met ISO 9001 als referentiekader. We hebben ons in verschillende kwaliteitssystemen verdiept, en Lean sprak ons erg aan. Een praktische filosofie, die de mens centraal stelt en waarbij het erom gaat te leren door te doen.’

Ik ben kritisch en vind dat we meer uit Lean zouden kunnen halen dan we de laatste tijd gedaan hebben. Wat niet weg neemt dat Lean wel echt verankerd is in onze aanpak: we durven te leren en te evalueren, zijn kritisch op onszelf en hebben al veel bereikt. Pull planning bijvoorbeeld en de wekelijkse werkbespreking, maar ook strategie ontplooiing en BIM; die zijn zo’n onderdeel van ons DNA, dat projecten gegarandeerd volgens planning verlopen. We organiseren ons werk anders dan 10 jaar geleden voor we met Lean startten. We betrekken onze partners bij het proces en realiseren samen met hen de integrale oplossing voor de klant. Het leren is op een hoger niveau gekomen. Maar het geeft dus ook aan dat het een langdurig proces is om Lean echt in de haarvaten van het bedrijf te krijgen.’

Bevlogen medewerkers die zich elke dag willen verbeterenOrganisaties die werken volgens de Lean-filosofie hebben een “stip op de horizon”: het ultieme doel waarnaar gestreefd wordt. Voor Stefan is dat een organisatie met medewerkers die bevlogen aan hun doelstellingen werken en zich elke dag willen verbeteren. Met als doel de organisatie goed te laten presteren. Stefan: ‘Dan is het geen probleem om een NPS (net promoter score) van 50 te bereiken en verspillingen te vermijden. We zijn overigens al goed op weg. De NPS maakt de klantbeleving concreet. Uitvoeringsteams zijn actief bezig met de vraag: “wat moeten we doen om de klant meer dan tevreden te maken”. Dat is waar het om draait.’

Lean is vooral een kwestie van houding en gedrag Belangrijke voorwaarde voor een succesvolle introductie van de Lean-filosofie is de cultuur. Stefan: ‘De leiding van het bedrijf moet het willen, mensen moeten ervoor open staan, je moet consequent zijn en de juiste cultuur hebben. Lean is 80% houding en gedrag, en 20% techniek en instrumenten. Onze cultuur heeft ervoor gezorgd dat we Lean vrij snel hebben omarmd; wel met wat strubbelingen in het begin, omdat we onszelf teveel onder druk zetten en de focus teveel legden op het verkorten van de doorlooptijd van projecten. Dan moet je kritisch zijn “zijn onze processen goed?” Het antwoord was toen “nee”, dus zijn we sindsdien continu bezig onze processen te verbeteren, hebben we 5S geïntroduceerd en de wekelijkse werkbespreking. Daarna is Lean steeds meer onderdeel van onze werkwijze geworden.’

Dit betekent niet dat er geen uitdagingen meer zijn. ‘Vijf jaar crisis laat ook op dit gebied zijn sporen achter. Onder druk van de markt hebben ook wij soms nog teveel naar de korte termijn gekeken. Werken aangenomen om omzet te vullen, maar die niet bij ons passen. Ook de samenwerking met vaste leveranciers stond af en toe onder druk.

Voor Stefan is Toyota hét voorbeeld hoe succesvol deze filosofie kan zijn. ‘Het is heel knap hoe Toyota de top van de auto-industrie is geworden. Japan was na de tweede wereldoorlog failliet, het land beschikt nauwelijks over natuurlijke grondstoffen en toch is Toyota het grootste automobiel bedrijf ter wereld geworden, zowel in kwantiteit als kwaliteit.’ De keuze voor Lean is voor Heembouw de juiste gebleken. ‘Kwaliteit is leveren wat de klant vraagt. Met Lean zijn we erin geslaagd dit doel meer van ons allemaal te maken. Ons vertrekpunt was ISO, in de ogen van velen een bureaucratisch systeem, dat stoffig is gemaakt door de manier van auditen. “Het moet van ISO”, was indertijd een gevleugelde kreet bij Heembouw. Dat is niet goed, we moeten het zelf willen. Samen de kwaliteit op een hoger niveau brengen, niet alleen op het gebied van realisatie maar ook het ontwerp: het hele proces.’

Durven te leren, evalueren en kritisch zijn op jezelf; dat is de essentie van Lean

Stefan van der Zwet, directeur realisatie kantoren


Lean Bouwen

11Geïntegreerd maatschappelijk en financieel jaarverslag Heembouw 2014 11

Bedrijfsruimten


Bedrijfsruimten

”

Ton Kok en Henk Hisken, Brocacef

Voor Brocacef stond al vast dat er voor een turnkey bouwtraject zou worden gekozen;


Sinds de zomer van 2014 is farmaceutisch groothandel Brocacef gehuisvest op bedrijventerrein Park Forum in Eindhoven. In dit project komen de voordelen van de integrale aanpak van Heembouw goed naar voren. De kavel is afkomstig uit de Heembouw gronddatabank. Brocacef wilde hun nieuwe pand huren. Heembouw bracht hiervoor Brocacef in contact met logistiek vastgoedontwikkelaar WDP. WDP heeft dit nieuwe bedrijfspand laten bouwen en sloot hiervoor een meerjarige huurovereenkomst met Brocacef. Habeon Architecten maakte het ontwerp voor het pand; in een later stadium kwam hier ook het interieurontwerp bij. En uiteraard heeft Heembouw het nieuwe bedrijfspand, van in totaal bijna 10.000 m2 bvo, ook gerealiseerd.

Integrale aanpak bewijst meerwaarde

Nieuwbouw distributiecentrum

Plaats: Eindhoven Opdrachtgever: WDP Nederland Gebruiker: Brocacef Architect: Habeon Architecten

Advies en directievoering: BOAG

14

Rapportcijfer voor Heembouw in klanttevredenheidsonderzoek

Bedrijfsruimten


Ton Kok (links) en Henk Hisken

‘We zijn klaar voor de toekomst’

Ton Kok, directeur logistiek


Directeur logistiek Ton Kok en projectleider bouw Henk Hisken

inrichting enige vertraging opliep, heeft Heembouw zijn activiteiten daarop aangepast waardoor de totaalplanning toch gehandhaafd kon blijven.’

Ton Kok: ‘De nieuwe locatie is voorbereid op verdere groei van Brocacef. Het is 2,5 keer zo groot als ons oude pand in Eindhoven en we hebben rekening gehouden met verdere uitbreiding van de bruikbare m2’s en de technische installaties. Ook de capaciteit van de logistieke inrichting kan vrij eenvoudig vergroot worden. We doen hier nu 30.000 orderregels gemiddeld per dag maar we zouden er hier 70.000 aan kunnen. We zijn klaar voor de toekomst!’

Farmaceutische groothandel Brocacef is een toonaangevende leverancier voor gezondheidszorg in Nederland. Vanuit het door Heembouw gerealiseerde pand in Eindhoven, worden geneesmiddelen en medische producten gedistribueerd. Daarnaast worden er recepten op patiëntniveau gereedgemaakt. Met de recente overname van Mediq apotheken kan Brocacef zich marktleider in Nederland noemen.

Eén partij verantwoordelijkVoor Brocacef stond al vast dat er voor een turnkey bouwtraject zou worden gekozen: één partij die verantwoordelijk is voor alle bouwaspecten. Henk Hisken: ‘14 jaar geleden hebben we ons distributiecentrum in Amsterdam op een soortgelijke manier laten realiseren, dat beviel goed. Op die manier konden wij ons concentreren op de keuze en implementatie van de logistieke inrichting. Gezien de ambitieuze planning moest dit deels overlappend met de bouw van het pand gebeuren, waardoor bouwers en inrichters extra afhankelijk waren van elkaars voortgang. Toen op een gegeven moment onze

Directeur logistiek Ton Kok en projectleider Henk Hisken, zijn trots op hun nieuwe pand. ’Ons oude pand in Eindhoven voldeed niet meer,’ vertelt Ton Kok over de aanleiding voor de nieuwbouw. ‘Het was verouderd, te klein en voldeed onvoldoende aan de strikte eisen die ons branche heeft op het gebied van GDP: Goede Distributie Praktijken. Dat heeft bijvoorbeeld betrekking op geconditioneerde opslag van geneesmiddelen (de geneesmiddelen mogen in geen geval warmer worden dan 25°C) en strenge eisen ten aanzien van schoonmaak en hygiëne. In ons oude pand was daar lastig aan te voldoen. In maart 2013 is onze zoektocht naar een locatie, een bouwer en een belegger gestart. In de selectieprocedure kregen we een goede indruk van Heembouw, het voorstel was goed en Heembouw bracht WDP als belegger in. Er was direct een klik.’ Het gehele project was aan een strakke planning gebonden. Ton Kok: ‘We moesten 22 september operationeel zijn. We groeien enorm en onze locatie in Amsterdam kreeg het veel te druk.’

‘Er was direct een klik met Heembouw’

Nieuwe huisvesting voorbereid op verdere groei Brocacef

Bedrijfsruimten


WDP (Warehouses De Pauw) Nederland is onderdeel van de WDP Groep en ontwikkelt en verhuurt logistiek en semi-industrieel vastgoed. De WDP groep heeft meer dan 2 miljoen m² panden in portefeuille. Dit internationaal vastgoed is verdeeld over ruim honderd sites op logistieke knooppunten voor opslag en distributie in België, Frankrijk, Nederland en Roemenië. In 2014 is de portefeuille van WDP uitgebreid met 230.000 m2, ondermeer door het nieuwe distributiecentrum voor Brocacef.

Rien van Ast, directeur WDP Nederland, licht toe: ‘Vanuit mijn vorige werkgever had ik een relatie met Heembouw. Het project voor Brocacef is de eerste samenwerking van WDP met Heembouw. Inmiddels hebben we met de overeenkomst die we onlangs hebben gesloten voor de realisatie van een nieuwe huisvesting voor Hypsos (een internationaal design- en productiebedrijf, gericht op creatieve concepten voor live communicatie) hier een vervolg aan gegeven.’

Groei-ambities naar boven bijgesteldWelk pand wel en welk niet aan de portefeuille van WDP wordt toegevoegd, hangt van een aantal aspecten af. ‘Voor we besluiten te investeren, maken we een aantal afwegingen. Past het pand in onze portefeuille, wat kunnen we hier later nog mee doen, is het voor een klant waarmee we een langere termijn relatie kunnen opbouwen, is het een aansprekende naam?

Joost Uwents, CEO WDP Groep en Rien van Ast, directeur WDP Nederland

Onze positie als marktleider verder uitbouwen, vooral door activiteiten in Nederland

Verder is de locatie belangrijk. We ontwikkelen alleen panden die aan of nabij de logistieke assen liggen.’ Ook duurzaamheid is een belangrijk aspect. ‘We gaan standaard voor WKO-installaties (warmte koude opslag) en passen op een aantal van onze panden zonne-energie toe. In principe streven we naar panden met een BREEAM-kwalificatie, maar het is een kostenafweging of we alleen alle BREEAM-aspecten in de uitvoering meenemen, zonder officiële certificering dan wel het totale kwalificatietraject doorlopen.’

WDP is sinds de oprichting in 1971 gegroeid tot marktleider in de verhuur van logistiek vastgoed in de Benelux. En de plannen voor de toekomst zijn ambitieus, vertelt Joost Uwents, CEO WDP Groep. ‘Twee jaar geleden hebben wij ons een groei van 50% voor onze portefeuille in de Benelux ten doel gesteld, van € 1.2 miljard naar € 1.8 miljard, te bereiken in een periode van vier jaar. Inmiddels hebben wij ons doel naar boven bijgesteld, naar € 2 miljard en willen wij onze positie als marktleider in de Benelux verder uitbreiden.’ Dit gebeurt vooral door activiteiten in Nederland. Joost Uwents: ‘In deze markt zit meer beweging dan in België; Nederland beslaat niet alleen een groter gebied, maar heeft ook een gunstige ligging als toegangspoort tot Europa en een goede infrastructuur.’ Rien van Ast: ‘We richten ons op alles wat met opslag in de brede zin van het woord te maken heeft. Van food, farma (zoals Brocacef) tot koel- en vrieshuizen. Onze groei zal vooral uit onze eigen projectontwikkeling komen, en uit samenwerkingen met partners als Heembouw. We zien volop kansen.’

‘Onze plannen voor de toekomst zijn ambitieus’


Rien van Ast, directeur WDP Nederland

‘Onze groei komt vooral uit de eigen projectonwikkeling en samenwerkingen zoals die met Heembouw’

Rien van Ast (links) en Joost Uwents

Bedrijfsruimten


Projectleider en architecten nieuwbouw Brocacef

‘Samen slimme dingen bedenken’


Welzijn medewerkersHet eindresultaat is iets waar Ard, Mijke en Martijn alle drie trots op zijn. Ard: ‘Het is een mooi pand geworden, met een hoogwaardige afwerking; best luxe voor een bedrijfspand.’ Mijke: ‘Er is echt oog voor het welzijn van de medewerkers. Mijn ontwerp voor de keuken en kantine bijvoorbeeld, betekende een aardige investering. Maar voor Ton Kok van Brocacef was het helder: als je iets moois maakt voor je personeel, dan krijg je dat terug. Het zorgt voor loyaliteit, waardering. Dat vind ik een mooie houding.’ Martijn: ‘Het is altijd leuk om voor een eindgebruiker te werken, we hebben hier echt iets voor een bedrijf gemaakt. Met een leuk team, en voor een leuke klant. In alle opzichten een geslaagd project.’

Architect Martijn Glas, verantwoordelijk voor het gehele ontwerp van het pand en de logistieke inrichting, onderschrijft dit. ‘Het stedenbouwkundig plan is erg uitgesproken; het gaat uit van een concept van gekleurde containers op een bedrijventerrein. De kleur van je pand moet verplicht 30 graden in het kleurwiel afwijken van het gebouw ernaast en er zijn strenge eisen aan de vorm: alles moet binnen de gebouwmassa passen. Als ontwerper wil je meer vrijheid, maar het bedrijventerrein als geheel is heel netjes geworden.’

Kennis logistieke processen doorslaggevendHet één richting-verkeer dat op Park Forum plaatsvindt, stelde Martijn voor wat hoofdbrekens in zijn ontwerp. ‘Door de vorm van de kavel en de stedenbouwkundige randvoorwaarden dreigden de vrachtwagens “over de verkeerde kant” te moeten docken. We hebben daarom bedacht om alle logistiek aan de achterzijde van het gebouw te laten plaatsvinden. Door een schijngevel te plaatsen, onttrekken we “rommeltjes” aan het zicht en voldoen we aan alle randvoorwaarden. Bovendien verloopt het logistieke proces op deze manier optimaal. Het ontwerp is heel efficiënt en functioneel.

‘Een van de leukste projecten die ik bij Heembouw heb gedaan.’ Projectleider Ard Planken is enthousiast zodra het over ‘zijn’ project Brocacef gaat. ‘Er was een goede klik met de klant, we hebben open samengewerkt en met elkaar een pand gerealiseerd dat helemaal voldoet aan de wensen van de klant, volgens de afgesproken - strakke - planning.’

Hier komt de toegevoegde waarde van de combinatie Heembouw - Habeon Architecten optimaal tot zijn recht. Onze kennis van de logistieke processen waren hier doorslaggevend.’

Het nieuwe pand van Brocacef is niet alleen functioneel en efficiënt. Er is ook veel aandacht besteed aan het interieur, zij het dat het hele interieurontwerp-traject wat later op gang kwam. Architect Mijke Rood van Habeon Architecten: ‘De bouw was al gestart toen ook het interieurontwerp aan de opdracht werd toegevoegd. Voor mij was het de uitdaging om niet alleen een mooi ontwerp te maken, maar dit ook gelijk af te stemmen op wat er al was ingekocht. Aanvullende wensen moesten snel goedgekeurd worden om nog op tijd verwerkt te kunnen worden op de bouw. Het is mooi om te ervaren hoe flexibel er dan gehandeld wordt.’ Ard: ‘Terwijl we een hele strakke planning hadden. Dan is het absoluut een voordeel dat je elkaar zo goed kent en erop gericht bent om samen slimme dingen te bedenken.’

Projectleider Ard Planken en architecten Martijn Glas en Mijke Rood

Toegevoegde waarde van de combinatie Heembouw en Habeon Architecten komt hier optimaal tot zijn recht

Interieur bedrijfspand Brocacef

‘Ontwerp is efficiënt en functioneel’

‘Een van onze leukste projecten’

Bedrijfsruimten


2014 2013 2012 2011 2010

Omzet (x e 1 miljoen)

Som der bedrijfsopbrengsten 105,7 107,2 114,8 110,0 102,9

Resultaat (x e 1000)

Resultaat voor belasting 542 -1.695 1.065 2.139 2.028(incl. resultaat deelnemingen voor belasting)

Resultaat na belasting 396 -1.295 797 1.601 1.516

Resultaat in percentage van de omzet

Resultaat voor belasting 0,5 % -1,5 % 0,9 % 1,9 % 1,9 %(incl. resultaat deelnemingen voor belasting)

Balansverhoudingen

Current ratio 1,6 1,4 1,6 1,6 1,6

Solvabiliteit 41,9 % 38,8 % 40,8 % 41,4 % 40,6 %

Rendement eigen vermogen (na belastingen) 2,5 % -8,1 % 4,8 % 10,1 % 10,2 %

Personeel

Aantal personeelsleden per 31/12 215 223 251 256 266

Aantal personeelsleden in FTE’s per 31/12 205 212 238 244 253

Ziekteverzuim 3,1 % 3,0 % 3,7 % 3,9 % 4,1 %

Personeelsverloop 5,6 % 11,8 % 5,8 % 8,6 % 6,8 %

Productiviteit (x e 1000)

Omzet per gem. aantal FTE 507 476 475 442 405

Kengetallen


Personalia

Bestuur van de organisatie

Ing. P.J. (Peter) Lammertink (1954), voorzitterDirecteur Heembouw HoldingNederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de Holdingdirectie in 1993. Werkzaam bij Heembouw Groep sinds 1984. Heeft het algemeen beleid, marketing, sales, projectmanagement, projectontwikkeling en Habeon Architecten als specifieke aandachtspunten.

Belangrijkste nevenfunctie:

Bestuurder Stichting Administratiekantoor Mahegro

R.P.M. (Roland) van Oostrom RC (1972)Financieel directeur Heembouw HoldingNederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de Holdingdirectie in 2013. Werkzaam bij Heembouw Groep sinds 2009. Heeft finance & control, personeel & organisatie, legal, Lean en ICT als specifieke aandachtspunten.

Belangrijkste nevenfunctie:

Bestuurder Stichting Administratiekantoor Mahegro

Roland van Oostrom (links) en Peter Lammertink


Raad van Commissarissen

R. (Ruud) van Berkel (1942), voorzitterNederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Heembouw Holding in 1998, na beëindiging van zijn loopbaan als directeur Heembouw Holding (1973-1998).

Belangrijkste nevenfuncties:

Directeur Heembouw Beheer B.V. | Directeur Habejo Holding B.V.

en dochterondernemingen | Directeur Hestaro B.V.

Drs. J.G. (Jaap) Blokhuis (1958)Nederlandse nationaliteit

CEO/Chairman bij Multi Corporation. Benoemd tot lid van de Raad van Commissarisen van Heembouw Holding in 2013.

Drs. H.W. (Henk) Breukink (1950)Nederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Heembouw Holding in 2008.


Lid Raad van Commissarissen ING Group

Voorzitter Raad van Commissarissen Nieuwe Steen Investments

Lid Raad van Commissarissen Brink Groep B.V.

Voorzitter raad van Toezicht Hogeschool Inholland | Executive Coach

Ir. G.A. (Gerrit) Witzel (1951)Nederlandse nationaliteit

Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Heembouw Holding in 2015.


Voorzitter Raad van Toezicht St. Anna Zorggroep Geldrop

Voorzitter Raad van Commissarissen G. Wijma & Zn NV Kampen

Voormalig voorzitter Raad van Bestuur Heijmans NV

Ir. M.A.P. (Marlon) Huysmans (1976)Nederlandse nationaliteit

Bestuurder SoBuildings BV, Management Consultant MH Projects. Benoemd tot lid van de Raad van Commissarissen van Heembouw Holding in 2015.


Lid Raad van Commissarissen WonenBreburg

Lid Raad van Commissarissen Woonwenz

Lid Raad van Advies Deerns Nederland

Staand v.l.n.r.: Gerrit Witzel, Ruud van Berkel, Henk BreukinkZittend: Marlon Huysmans (links) en Jaap Blokhuis


Verslag over 2014In 2014 is het herstel van de bouw ingezet met een bescheiden productiegroei van 1%. De utiliteitsbouw en gww-sectoren lieten weer groei zien, de nieuwbouwproductie van woningen liet echter ook in 2014 nog een daling zien. We zien dat Heembouw, met haar keuze voor een nieuwe organisatiestructuur, volledig ingericht op de verschillende klantgroepen, de juiste koers heeft gekozen. De organisatie en haar medewerkers zijn volledig gefocust op het volledig en naar tevredenheid invullen van de klantvraag. Dat Heembouw daarbij als eerste in de bouwbranche haar klanttevredenheid en NPS (net promoter score) transparant deelt met de markt, onderstreept deze klantbewuste instelling.

We hebben veel waardering voor het feit dat dit jaar met zwarte cijfers is afgerond. De vooruitzichten voor de bouw zijn voor dit en komend jaar wat gunstiger. Heembouw heeft laten zien ook in moeilijke omstandigheden goed te kunnen presteren, continu gericht op het optimaal invullen van de klantwens. Als RvC zien wij de toekomst daarom met vertrouwen tegemoet.

Naast de reguliere onderwerpen die op de agenda van een RvC horen te staan, zoals de kwartaalcijfers, financieel jaarverslag, accountantsverslag, management letter en budget, kwamen de volgende specifieke punten op de agenda:Verdere invulling van de nieuwe organisatiestructuur, met focus op klantgroepen en rol van Heembouw Ontwikkeling en Habeon Architecten daarbinnen, de resultaten van het medewerkersonderzoek, de commerciële aanpak van Heembouw, beloningsbeleid, pensioenen en, met enige regelmaat, de grotere projecten zoals bijvoorbeeld De Oevers en Wonen boven de Hoven.

Preadvies aan de Algemene vergadering van Aandeelhouders. (AvA)

Hierbij bieden wij u het jaarverslag 2014 van Heembouw Holding B.V. aan. De jaarrekening

is opgesteld door de Directie, gecontroleerd door Ernst & Young Accountants LLP en door

hen voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring.

De Raad van Commissarissen (RvC) adviseert de aandeelhouders de jaarrekening vast te

stellen conform de huidige opstelling en adviseert tevens het dividendvoorstel over te nemen.

Tot slot adviseren wij de AvA om decharge te verlenen aan de Directie voor het gevoerde beleid

en aan de RvC voor het gehouden toezicht gedurende het boekjaar 2014.

De RvC, die geen subcommissies kent, bestond voor het jaar 2014 uit de heren Ruud van Berkel (voorzitter), Henk Breukink, Jaap Blokhuis en Erik-Jan Bulstra (tot 6 februari 2014). De samenstelling van de RvC is daarna op enkele plaatsen gewijzigd. Met ingang van 1 januari 2015 is de RvC uitgebreid met de komst van mevrouw Marlon Huysmans en de heer Gerrit Witzel. De heer Henk Breukink zal met ingang van 18 maart 2015 afscheid nemen als commissaris bij Heembouw. Henk Breukink was 7 jaar actief als commissaris bij Heembouw. De RvC is hem zeer erkentelijk voor zijn inzet en betrokkenheid bij Heembouw. De RvC vergaderde in 2014 in totaal zes keer formeel, waarvan eenmaal in de (gedeeltelijke) aanwezigheid van EY, de externe accountant. Daarnaast was er meerdere keren informeel overleg. De heer Jaap Blokhuis was namens de RvC aanwezig bij de presentatie van de jaarcijfers aan de OR.

Op 4 november 2014 heeft de RvC het terugtreden van de heer Erwin van Berkel als directeur van Heembouw Holding bekend gemaakt. Er is steeds meer gebleken dat er een onoverbrugbaar verschil van inzicht was ontstaan. Om deze reden heeft de heer Van Berkel besloten zijn carrière buiten Heembouw voort te zetten. De algemene leiding van Heembouw blijft in handen van de heer Peter Lammertink, die samen met Roland van Oostrom het bestuur van de organisatie vormt.

We danken de leiding en de medewerkers voor hun professionaliteit en inzet. Het was geen gemakkelijk jaar, maar de passie voor de klant èn Heembouw hebben tot een positief resultaat geleid.

Roelofarendsveen, 12 maart 2015

Ruud van Berkel, voorzitterJaap BlokhuisHenk BreukinkMarlon HuysmansGerrit Witzel

Bericht van de Raad van Commissarissen over 2014


Kantoren


Kantoren

”

Wytze Boonsma en Theo Dikkes, Dunea Duin & Water

Goed om anderen te laten zien hoe hier een bestaand pand is gerevitaliseerd,

Kantoren


Heembouw heeft het hoofdkantoor van Dunea in Zoetermeer gerenoveerd, een project dat in meerdere opzichten duurzaam is. Niet in de laatste plaats omdat hier van twee verouderde panden een inspirerende nieuwe werkomgeving is gemaakt.

Verdere “wapenfeiten” renovatie Dunea Transformatie van energielabel G naar A 40 à 50% daling van het energieverbruik Door centralisatie en invoering Het Nieuwe Werken

reductie van 316 werkplekken en 2.140 m2

Flexfactor van 0,75 per 1 FTE 50% minder koffie automaten 50% minder printers 1,2 kilometer kastruimte opgeschoond 3e prijs in de strijd om “Award duurzame

architectuur 2014”

Bestaande bouw optimaal getransformeerd

Opdrachtgever: Syntrus Achmea Real Estate & Finance Gebouweigenaar: Pensioenfonds Vervoer Gebruiker en huurder: Dunea Duin & Water Herontwikkelaar: Local Architecten: Nina Graziosi (exterieur) en OIII (interieur)

30

Rapportcijfer voor Heembouw in klanttevredenheidsonderzoek

Duurzame renovatie

Kantoren


‘Klimaat en akoestiek, bepalend voor de beleving, zijn hier prima in orde’

Wytze Boonsma (links), programmamanager huisvesting en Theo Dikkes, manager services


Programmanager huisvesting Wytze Boonsma en manager services Theo Dikkes van Dunea

Positieve reacties medewerkersEen belangrijke eis bij de renovatie was de verduurzaming van het pand. Wytze: ‘Ons pand hier was behoorlijk lek; we zijn van een G naar een A-label gegaan. Dit komt onder andere door een heel goede isolatie; verder hebben we veel LED-verlichting, bewegingssensoren voor het licht, betere armaturen. We hebben veel aandacht besteed aan het klimaat en de akoestiek, twee aspecten die erg bepalend zijn voor de beleving. Dat is prima in orde hier, merken we aan de resultaten van de tevredenheidsmeting.’

De renovatie heeft uiteindelijk opgeleverd wat Dunea voor ogen had. Wietze: ‘We zijn zo een goede werkgever en een mooi voorbeeld voor andere bedrijven. We krijgen veel collega waterbedrijven op bezoek, de ondernemersvereniging is komen kijken. Het is voor een organisatie als Dunea, waarvoor duurzaamheid erg belangrijk is en die draait op geld van anderen, heel goed om te laten zien hoe we hier een bestaand pand hebben gerevitaliseerd. We hebben geen pand toegevoegd aan de leegstand, maar in plaats daarvan dit hele plein een boost gegeven. Ook voor Heembouw is dit een visitekaartje. Door het casco en de inbouw tegelijkertijd door een partij (Heembouw) uit te laten voeren, is het hier zo goed gegaan. Daar heeft ook de Lean-werkwijze een belangrijke rol in gespeeld. Al na een paar maanden wist Heembouw het weekend van oplevering vast te stellen; die datum (7 maanden later) is nooit gaan schuiven. Zo konden we de verhuizing optimaal plannen en afstemmen met alle andere partijen.’

Sinds januari 2014 is Zoetermeer een mooi kantoorpand rijker; het hoofdkantoor van Dunea Duin & Water onderging een ingrijpende verduurzaming en renovatie. Heembouw was verantwoordelijk voor de complexe transformatie van twee bestaande, aan elkaar grenzende kantoorpanden tot één modern, hedendaags en duurzaam pand. Dunea wilde haar medewerkers, die eerder verspreid over drie locaties werkten, samenbrengen en overgaan op Het Nieuwe Werken. Uit de verschillende opties die er waren, kwam het plan om het bestaande kantoor van Dunea samen te voegen met het ernaast gelegen leegstaande pand, als het beste naar voren. Programmamanager huisvesting Wytze Boonsma en afdelingsmanager services Theo Dikkes waren namens Dunea intensief bij dit project betrokken.

Tijdens de renovatie moesten de medewerkers die al in een deel van het huidige pand werkten, tijdelijk verhuizen. Theo: ‘Dat was een mooi natuurlijk moment om alvast op te ruimen, spullen te schonen en te wennen aan de nieuwe situatie zoals we die nu hier hebben, zonder vaste werkplek en met een meter kastruimte.’ Het Nieuwe Werken is zonder problemen geïmplementeerd. Wytze: ‘Het is belangrijk om de medewerkers erbij te betrekken. Ga uit van hoofdlijnen en een aantal spelregels (clean desk, bureau’s die langer dan 1,5 uur niet gebruikt worden, leeg achter laten, zoek een andere plek als je met veel collega’s in gesprek bent), maar laat het aan de medewerkers zelf over hier structuur aan te geven. Geen dogma’s.’

De tevredenheidsmeting onder de medewerkers geeft vooral positieve reacties. Theo: ‘We zijn uitgegaan van een bezettingsgraad van 75%, dat komt dik uit. Mensen roemen de laagdrempeligheid; werken in een open ruimte maakt het makkelijker elkaar aan te spreken. Het ontmoeten en verbinden gaat als vanzelf. Ook ICT, een belangrijk hulpmiddel bij deze manier van werken, maakt stappen. Daar worden mensen blij van.’

Theo Dikkes is nu verantwoordelijk voor het beheer van het pand, en was vooral in de voorbereiding tot de renovatie namens Dunea actief. ‘Onze organisatie zat verspreid over drie locaties, huurcontracten liepen af, en we hebben onszelf de vraag gesteld: wat gaan we doen? Dit was een mooie aanleiding om de zaken goed aan te pakken. We hebben een PvE opgesteld en in 2009 zijn we gestart met onze zoektocht naar potentieel geschikte panden in ons verzorgingsgebied. De mogelijkheid om hier ons bestaande kantoor te upgraden en te renoveren sprak ons erg aan.’

Geen dogma’sWytze Boonsma: ‘In ons visiedocument “Koers 2015” hebben we onder andere vastgelegd dat we willen werken aan doelmatigheid en meer samen werken. Een meer efficiënte kantoorhuisvesting is hieruit voortgekomen. Verspreid over drie locaties is natuurlijk niet doelmatig en daarbij hadden we de wens over te gaan op Het Nieuwe Werken. Dat hebben we hier gerealiseerd.’

Deze revitalisatie is een voorbeeld voor andere organisaties

‘Visitekaartje voor Heembouw’

Kantoren


‘Een kantoor moet een plek zijn waar mensen hun werk goed kunnen doen. Het moet een gevoel van “thuis” geven.’ Voor Eric Wezenberg, eigenaar van Zenber interieur | architectuur, staat de eindgebruiker centraal in zijn interieurontwerpen. ‘Ik ben blij dat het besef dat het om de eindgebruiker gaat nu eindelijk breed gedragen wordt. In de hoogtij-dagen voor de crisis werden kantoren ontwikkeld zonder dat de eindgebruiker bekend was, en dus ook zonder te weten hoe het ging functioneren. Ik ben blij dat dat nu veranderd is.’

Eric Wezenberg is verantwoordelijk voor het interieurontwerp voor het kantoor van Dunea. ‘Dat was een project met een hele lange aanloopperiode. Eerst was er sprake van nieuwbouw, en werd ik door de aannemer die dat zou gaan uitvoeren gevraagd mijn visie te geven op Het Nieuwe Werken voor Dunea. Toen het bestaande bouw werd, ben ik opnieuw uitgenodigd. Om een goed concept neer te leggen, is het belangrijk in gesprek te gaan met de toekomstige gebruikers. Ik heb veel mensen gesproken binnen Dunea, gevraagd “hoe ziet je werkproces eruit, wat is belangrijk, wat wil je ons meegeven, waar maak je je zorgen over?”. Dat kost veel tijd maar het zorgt er wel voor dat er een ontwerp is gekomen dat goed aansluit bij de behoeften van de gebruikers. Ik ga tijdens zo’n proces ook het liefst een dagje ter plekke werken, tussen de mensen in. Dan krijg je goed mee wat de cultuur is, hoe de bewegingen zijn in een kantoor. Onmisbare input voor het ontwerp.’

Eric Wezenberg, Zenber interieur | architectuur

Weten wat er gebeurt in een kantoor, wie er werken en wat de cultuur is

De ambities van een organisatie komen terug in ontwerpHet hedendaagse kantoor weerspiegelt de identiteit van de organisatie. Eric: ‘Vroeger had je het cellenkantoor, een kamer met een bureau, fotolijstje erop en klaar. Nu gaat het erom een kantoor te creëren dat aansluit op de werkprocessen van nu. Organisaties zijn zich meer bewust hoe belangrijk een prettige werkomgeving is. En wat mij betreft gaat het verder. Ik geloof dat de omgeving sturend kan zijn in het gedrag.’ Bij Dunea komt het concept van duin en water nadrukkelijk terug. ‘Dat was de kapstok, iedereen herkent dit. “Duin” staat voor geborgenheid, rust; “water” voor verbinden, dynamiek, ontmoeten. Dat komt terug in het kleurgebruik, de graphics die gebruikt zijn.’

Dat bij Dunea Het Nieuwe Werken vertrek-punt was, maakt de aanpak van Eric niet wezenlijk anders. ‘Het gaat erom een ontwerp te maken dat bij de organisatie past. Het is geen kwestie van “one size fits all”, je moet doorvragen en helder krijgen waar het om gaat. Ik zit graag bij een directie of Raad van Commissarissen aan tafel om te horen wat de ambities zijn voor de organisatie. Het is belangrijk te weten wat er in het interieur gaat gebeuren. Zet een organisatie bijvoorbeeld in op samenwerken of meer efficiency, dan is dat inspiratie voor het ontwerp. Daarnaast moet je ook vakinhoudelijk je vak verstaan; weten wat verlichting doet, hoe de akoestiek het beste ondersteunend kan zijn aan de werkomgeving. Het gaat erom een sterk concept te ontwikkelen dat iedereen in de organisatie begrijpt. Een prettige werkomgeving, die mensen stimuleert en waar het comfortabel is.’

‘Een kantoor moet een gevoel van “thuis” geven’


Eric Wezenberg, Zenber interieur | architectuur

‘Om een goed concept neer te leggen, is het belangrijk in gesprek te gaan met de toekomstige gebruikers’

Kantoren


2010 2011 2012 2013 2014

6

5

4

3

2

1

0

1,5 1,52,0

1,3 1,3 1,2

3,1

1,32,3

2,72,2

0,71,5

2,0 2,1

Menselijk kapitaal

OpleidingenOntwikkeling van medewerkers, zowel op het gebied van kennis als van vaardigheden, blijft in alle tijden van belang. Door de economie stond het aantal opleidingen onder druk, maar waar noodzakelijk (zoals BHV en VCA-trainingen) én waar mogelijk organiseerden wij opleidingen.Dit resulteerde in 2014 in een mooie stijging aan opleidingsdagen. Dit is toe te schrijven aan een toename van interne workshops, waaronder Solibri en Social Media, en de introductie van Stofvrij Werken onder het bouwplaats personeel, waarvoor een aantal kennisbijeenkomsten is georganiseerd.

HR strategie Vanaf 1 januari 2014 is de ingezette structuurwijziging een feit en werken we vanuit een klantgroepstructuur waarbij de eindgebruiker leidend is. Deze structuurwijziging leidde voor een aantal medewerkers tot verschuivingen van werklocatie, met als gevolg dat teamsamenstellingen wijzigden en ook relaties leidinggevende-medewerker veranderden. Ons doel was dat medewerkers zo spoedig mogelijk hun ‘plek’ weer zouden hervinden in de veranderde organisatie. Hiervoor hebben wij een aantal zaken ingezet.

Bouw UTA-U UTA

Doelstelling Bouw

Doelstelling UTA/UTA-U

Opleidingsdagen

Gemiddelde opleidingsdagen per medewerker Heembouw Groep

Opleidingskalender

Heembouw / Lean

Introductie- en Cultuurworkshop

Cultuurtraining

Lean “Game”

Introductie- Leanworkshop

Wekelijkse werkbespreking

Inkoop Inkoop en Onderhandelen

JuridischUAV contracten

WKA (Wet Keten Aansprakelijkheid)

VaardighedenCoaching voor Coaches “basis”

Time Management

Automatisering

IBIS TRAD “gevorderen”

Navision “uitvoerders”

Navision projecten “gevorderen”

Navision “managers”

CommunicatieLinkedIn workshop

Twitter workshop

Bouwgerelateerd

Bouwbesluit “basis”

Fysieke belasting

Steigerbouw

Veilig werken met de heftruck

Veilig werken met de hoogwerker

Veilig werken met de verreiker

Voorkomen van bouwfouten / tekening lezen

Leermeester

Veiligheid

BHV

EHBO

VCA

VOL VCA

‘Onze medewerkers hebben klant en kwaliteit hoog in het vaandel staan’

Ons menselijk kapitaal is één van onze belangrijkste succesfactoren. Het is belangrijk zorgvuldig met ons menselijk kapitaal om te gaan. Met onze medewerkers behalen we onze resultaten en successen. In 2014 hebben we op verschillende manieren extra tijd en aandacht gegeven aan onze medewerkers, gericht op hun welzijn, ontwikkeling en werkplezier bij onze mooie organisatie.


Succesvol samenwerkenOp basis van de theorie van Fry en Bouwen hebben wij het model “succesvol samenwerken’’ geïntroduceerd. Dit model is in klantgroepen, in teams en bij het opstarten van projectteams interactief besproken. Door toepassing van het model werd er door medewerkers gericht aandacht gegeven aan de gezamenlijke doelstelling, rolverdeling en werkafspraken. Dit leidde tot levendige gesprekken, waardoor er ruimte ontstond voor goede onderlinge verhoudingen in de nieuw samengestelde teams.

Groepslifo’sOm elkaar beter te leren kennen en bewust te zijn van elkaars kwaliteiten en valkuilen zijn per organisatieonderdeel groepslifo’s gehouden. Lifo is een gedragsstijlenonderzoek en geeft de voorkeur voor gedrag weer in vier gedragsstijlen, verdeeld in gunstige en ongunstige omstandigheden. De groepslifo’s waren, door de kwetsbare opstelling van onze medewerkers en het ludieke interactieve gedeelte, waarin het gedrag vaak in de praktijk zichtbaar werd, één voor één mooie en zinvolle bijeenkomsten.

Kop koffie gesprekkenDe jaarlijkse functioneringsronde werd vervangen door de zogenoemde “kop koffiegesprekken”. Dit omvatte twee tot drie gesprekken in de eerste 9 maanden van het jaar, om met name aandacht te geven aan de medewerker, te weten wat er bij de medewerker leeft en wat de verwachtingen zijn. Deze herhaaldelijke persoonlijke aandacht werd zeer gewaardeerd en heeft voor een groot deel bijgedragen aan het door medewerkers hervinden van hun ‘plek’.

MedewerkersonderzoekBegin 2014 vond ons medewerkersonderzoek weer plaats. Een goed moment om te toetsen hoe onze medewerkers Heembouw beoordelen. Ondanks de lastige jaren in de bouw behaalden wij een goed cijfer voor de algemene tevredenheid, namelijk een 7,7. Dit leverde ons een mooie 22e plaats op in het overzicht van de Beste Werkgevers 2014. Het is mooi om te constateren dat wij zeer betrokken medewerkers hebben, die de klant en kwaliteit hoog in het vaandel hebben staan en die trots zijn op onze organisatie en de samenwerking onderling prettig vinden. Als aandachtspunt voor de organisatie werden werkdruk en ontwikkelingsmogelijkheden genoemd. Elk organisatieonderdeel heeft naar aanleiding van de uitslagen van het onderzoek, groepsbijeenkomsten georganiseerd. Hierin is men de dialoog aangegaan over de resultaten per onderdeel.

Ons menselijk kapitaal in de toekomstOm de aanhoudende en bewuste aandacht die wij voor onze medewerkers in 2014 hebben getoond voort te zetten, zijn eind 2014 twaalf HR thema’s vastgesteld en is hierin gezamenlijk prioritering aangebracht. Het eerste halfjaar van 2015 zullen wij deze twaalf thema’s gezamenlijk uitwerken en uiteindelijk vormgeven in een HR-marsroute, waarin beschreven wordt op welke wijze wij de komende drie jaar volop aandacht gaan besteden aan de verdere ontwikkeling van ons menselijk kapitaal. Daarnaast wordt 2015 een jaar met extra aandacht voor cultuur.

Naam werknemer:

Helder doel

Bekende rolverdeling

Duidelijke werkwijze

Goede onderlinge relaties

Wanneer 1 tot en met 3 zijn ingevuld, komt 4 vaak vanzelf.

model: Succesvol samenwerken

Hoe is de synergie?

Hoe pakken we het aan?

Wie doet wat?

Wat willen we bereiken?

Our People


Werken waar, wanneer en hoe je dat wilt, dat is in het kort Het Nieuwe Werken (HNW). Het moderne kantoor bestaat niet langer uit vaste standaard, uniforme kamertjes, maar biedt werknemers de mogelijkheid te kiezen uit meerdere soorten werkplekken, afgestemd op de aard van hun werkzaamheden.

Samen met interieurarchitectenbureau Concern en het bureau Veranderen met Ruimte, heeft Heembouw in 2014 de herhuisvestingswerkzaamheden voor het Openbaar Ministerie (OM) Rotterdam uitgevoerd. Vanwege de vernieuwde indeling van de landelijke gerechtelijke organisatie zijn meerdere onderdelen samengevoegd in een gebouw in Rotterdam. Hier is een nieuwe hedendaagse kantooromgeving gecreëerd. Gekozen is voor een kantoorconcept met een flexfactor van 0,7, wat betekent dat er voor elke 10 medewerkers 7 werkplekken beschikbaar zijn. Zo worden in alle OM-vestigingen in het land de principes van het nieuwe werken gefaseerd in praktijk gebracht. Een hele operatie voor het OM, waar medewerkers met veel papieren dossiers en ordners werken. Beleidsofficier van Justitie Hélène du Croix van het arrondissementsparket Rotterdam was als implementatiemanager voor Het Nieuwe Werken samen met Gerry Hofkamp, adviseur voor Het Nieuwe Werken, zeer actief betrokken bij deze transitie.

Nieuwe werkomgeving draagt bij aan organisatieverandering‘Ons kantoor was hard toe aan vernieuwing,’ vertelt Hélène du Croix. ‘Lange gangen, met aan weerszijden deuren met kamertjes erachter, de werkomgeving leek op een ziekenhuis.

Hélène du Croix, Openbaar Ministerie Rotterdam en Gerry Hofkamp, eigenaar Veranderen met Ruimte

Een nieuwe, moderne werkomgeving leidt niet vanzelf tot Het Nieuwe Werken!

We zaten verspreid over drie (huur)panden, concentratie van de medewerkers in dit gebouw scheelt in de kosten. Daarnaast wil het OM een open en transparante organisatie zijn. We werken voor de maatschappij, er is veel samenwerking met ketenpartners zoals politie, gemeenten, reclassering, raad voor de kinderbescherming. Daardoor is er veel contact en overleg met externe partijen. Het Nieuwe Werken faciliteert deze samenwerking en maakt het mogelijk om overal toegang te hebben tot informatiebronnen en daardoor plaatsen tijdonafhankelijk te werken.’

Het bedrijfsproces van het OM omvat veel papier. Deze papierstroom is een belangrijk obstakel, en dus aandachtspunt, in de transitie naar Het Nieuwe Werken. Digitalisering van de fysieke strafdossiers en het gehele werkproces is een tijdrovend proces, dat nog niet is afgerond. Hélène: ‘Rotterdam is een pilot arrondissement voor het digitale dossier. Gezien de aard van het werk van het OM, vereist dit een grote mate van zorgvuldigheid. Met name de grote onderzoekszaken, waar nu meters kast voor nodig zijn, zijn nog niet digitaal. Dit gaat in de toekomst wél gebeuren, maar vooralsnog werken we in die zaken nog met fysieke dossiers.’

‘Het nieuwe werken is een leerproces’


Het Nieuwe Werken

CultuurveranderingHélene: ‘De verbouwing en nieuwe werkwijze passen in de toekomstvisie van het OM. Dit is een natuurlijke stap op weg naar een cultuurverandering, waarbij nog meer gestuurd wordt op resultaten in plaats van scherp gezegd “op aanwezigheid.”’ Gerry: ‘Veranderingen in de werkomgeving maken organisatieveranderingen tastbaar. De veranderingen die het Nieuwe Werken met zich meebrengt, vragen om een ander gedrag. Medewerkers krijgen meer ruimte om hun werk te doen op een wijze die past bij hun leven. Maar dat betekent tegelijkertijd een grotere eigen verantwoordelijkheid.

‘Als professional word je hier blij van’

Dat geldt zowel voor het werk als voor het functioneren van de werkomgeving. Deze gedragsveranderingen gaan meestal niet vanzelf; we zien in de praktijk nog regelmatig dat er “oud” gewerkt wordt in een nieuwe werkomgeving. Soms kan dat en tijdje goed gaan, maar op lange termijn gaat dat altijd “schuren”. Meestal uit zich dat in klachten over geluidsoverlast, werkplekken etc. De overgang naar Het Nieuwe Werken is een leerproces en vraagt een actieve betrokkenheid van medewerkers en management. Daar zijn wel wat spelregels en ondersteuning bij nodig,

maar als management moet je zo’n proces niet teveel willen “dicht-timmeren”. Dit type veranderingen vergt tijd om het echt “eigen” te maken.’

Van regels naar afsprakenBij het OM gingen de renovatie en implementatie van Het Nieuwe Werken hand in hand. Nu iedereen in de nieuwe situatie werkzaam is, houden Hélène en Gerry maatwerksessies per afdeling om te horen hoe dit bevalt en welke aandachtspunten er zijn. Gerry: ‘Deze sessies maken deel uit van het streven om het eigenaarschap te versterken. Daarin passen geen regels van buitenaf, maar afspraken die ervoor zorgen dat medewerkers met elkaar in gesprek gaan wanneer er dingen mis gaan. Samenvattend kan je zeggen dat de kwaliteit en effectiviteit van een werkomgeving niet alleen wordt bepaald door fysieke aspecten; minstens even belangrijk is de wijze waarop de werkomgeving wordt gebruikt.’ Hélène: ‘De meeste medewerkers zijn positief over de nieuwe situatie, maar het is nog wel wennen. Er worden naar aanleiding van de maatwerksessies nog een aantal verbeteringen doorgevoerd, om de medewerkers zo goed mogelijk te faciliteren. In de aanloop naar de volledige digitalisering van de werkprocessen wordt er gewerkt aan aanvullende oplossingen voor het omgaan met en opslaan van fysieke dossiers. Als straks de digitalisering van de dossiers afgerond is, breekt er weer een nieuwe fase aan. Dit is een doorlopend proces, er is geen eindpunt.’

Hélène zelf is enthousiast over de veranderingen: ‘Het is leuk naar een andere werkomgeving te gaan. Je komt in contact met andere collega’s en de onderlinge communicatie versoepelt. Plaats- en tijdonafhankelijk werken geeft je de verantwoordelijkheid je eigen werk zelf in te vullen. Als professional word je daar blij van.’

Hèlène du Croix (links) en Gerry Hofkamp


Aantallen Klan

tgro

epen

Hee

mbo

uw O

ntw

ikke

ling

Hab

eon

Arch

itect

en

Hee

mbo

uw H

oldi

ng

Hee

mbo

uw G

roep

Bouwplaatsmedewerkers

Bezetting per 01-01-2014 49 0 49

Bezetting per 31-12-2014 45 0 45

UTA-uitvoerder

Bezetting per 01-01-2014 31 0 31

Bezetting per 31-12-2014 30 0 30

UTA-kantoormedewerkers / Habeon Architecten

Bezetting per 01-01-2014 102 42 144

Bezetting per 31-12-2014 99 41 140

Totaal:

Bezetting per 01-01-2014 182 42 224

Bezetting per 31-12-2014 174 41 215

Personeelsverloop in fte % 5,9% 4,6% 5,6%

20

15

10

5

0

Leerlingen per jaar

2010 2011 2012 2013 201416 11 4 2 1

Menselijk kapitaal

Personeelsbezetting en verloop Het aantal medewerkers van Heembouw Groep is gedaald van 223 in 2013 naar 215 op 31 december 2014. Op dat moment was de man-vrouw verhouding als volgt: 174 personeelsleden waren man (81%) en 41 personeelsleden vrouw (19%). De leden van het bestuur van de organisatie en de Raad van Commissarissen horen allen tot het mannelijk geslacht. Deze functies staan evenwel, net als andere functies in de organisatie, open voor geschikte kandidaten van beide geslachten. Met ingang van 1 januari 2015 heeft de Raad van Commissarissen met de toetreding van mevrouw Marlon Huysmans ook een vrouwelijk lid. Onderstaande tabel geeft de personeelsbezetting en verlooppercentages weer van de verschillende organisatieonderdelen en de totaaltelling voor de Heembouw Groep.

LeerlingenIn 2014 hadden wij nog slechts één geschikte leerplaats. In 2015 zullen we, vanuit organisatiebehoefte en maatschappelijk oogpunt, bekijken wat met betrekking tot het aantal leerplaatsen wenselijk is.

Alle medewerkers van Heembouw vallen onder de CAO voor de Bouwnijverheid; de medewerkers van Habeon Architecten onder de architecten CAO.


30

25

20

15

10

5

02010 2011 2012 2013 2014

Stagiaires per jaar

25 23 21 21 11

Our People

StagiairesIn 2014 hadden wij vele stageverzoeken, waarvan wij er uiteindelijk 11 hebben toegekend. Omdat wij kennisuitwisseling tussen stagiaires en werknemers, cq. tussen theorie en praktijk belangrijk vinden en wij stages willen stimuleren, gaan wij hiervoor in 2015 een beleid opstellen.

JubileaNet als voorgaande jaren liepen de jubilea uiteen van 12,5 jaar tot 40 jaar dienstverband.Zoals gebruikelijk zijn de jubilea op feestelijke wijze gevierd en is elke jubilaris hierbij gehuldigd.

Werknemer Functie Jubileum Klantgroep/organisatieonderdeelBjörn Bouwmeester Online marketing & communicatie specialist 12,5 jaar StafJim van den Berg Timmerman I 12,5 jaar BedrijfsruimtenAndre Straver Metselaar I 25 jaar BedrijfsruimtenRob van Kesteren Timmerman I 12,5 jaar WonenAlex de Jong Voorman 25 jaar WonenRon de Jong Voorman 25 jaar WonenPetra Snelleman PR & marketing manager 12,5 jaar StafJan van der Zwet Voorman 12,5 jaar BedrijfsruimtenRalph van der Kamp Werkvoorbereider C 12,5 jaar WonenRob van den Haak Assistent uitvoerder 40 jaar WonenQuirien van Berkel Uitvoerder 12,5 jaar WonenErwin Aleman Planontwikkelaar 12,5 jaar KantorenRichard Jansen Werkvoorbereider C 12,5 jaar Wonen

PensioenIn 2014 gingen twee medewerkers met pensioen, met respectievelijk 33 en 47 jaren dienstverband. Wij bedanken hen voor hun jarenlange inzet en wensen hen een goede en welverdiende pensioentijd.

Werknemer Pensioendatum Functie KlantgroepCees de Groot 31-08-14 Timmerman I WonenAnnemiek Wicherts 31-07-14 Administrateur Bedrijfsruimten


Klan

tgro

epen

Hee

mbo

uw O

ntw

ikke

ling

Hab

eon

Arch

itect

en

Hee

mbo

uw H

oldi

ng

Hee

mbo

uw G

roep

2012 Bouw 6,4% 6,4%

UTA/Habeon Architecten 2,7% 2,6% 2,7%

Totaal 2012 3,9% 2,6% 3,7%

2013 Bouw 5,5% 5,5%


Totaal 2013 3,3% 1,8% 3,0%

2014 Bouw 7,9% 7,9%


Totaal 2014 3,3% 2,6% 3,1%

4,1 3,93,7

3,0 3,1

Verzuimhistorie Heembouw Groep

2010 2011 2012 2013 2014

5,0%

4,0%

3,0%

2,0%

1,0%

0,0%

VerzuimHieronder en hiernaast zijn de verzuimgegevens weergegeven van de verschillende organisatieonderdelen en het totaalpercentage voor de Heembouw Groep.

Het verzuimpercentage van Heembouw Groep is in 2014 uitgekomen op 3,1%. Het ziekteverzuimpercentage blijft hiermee ruim onder het landelijk branchegemiddelde. Ten opzichte van 2013 is er een kleine stijging van 0,1%. Dit is een gevolg van een stijging van de gemiddelde verzuimduur. De verzuimfrequentie is gedaald.

Het verzuimcijfer houden we beheersbaar door intensieve aandacht voor medewerkers en verzuim en waar mogelijk preventieve interventies in overleg met de betreffende medewerkers.

Menselijk kapitaal


0,8

0,8 0,7

2,7

4,1

0,8 0,7

2,4

3,9

0,70,4

1,9

3,0

0,5

2,3

3,1

0,9 0,7

2,1

3,7

Kort 0 tot 6 dagen

Middel 6 tot 31 dagen

Lang 31 dagen of langer

Totaal verzuim

2010 2011 2012 2013 2014

5,0%

4,0%

3,0%

2,0%

1,0%

0,0%

45 5

1

23 23

27

19

16

8

0,3

1

2

32

OngevallenHet aantal (bijna) ongevallen in 2014 is uitgekomen op 27. Dit geeft een lichte stijging, die met name veroorzaakt is door toename van het aantal bijna ongevallen. Met medewerkers die betrokken waren bij een ongeval met verzuim, zijn wij extra in gesprek gegaan om de achterliggende oorzaak van dit verzuim te achterhalen. Hierdoor vergroten we het bewustzijn en nemen we voor de toekomst preventieve maatregelen.

Aantal ongevallen

Aantal verzuimgevallen t.g.v. ongeval

Ongevallen Heembouw Groep30

25

20

15

10

5

02010 2011 2012 2013 2014

IndiensttredersHeembouw Bedrijfsruimten

Heembouw Kantoren

Heembouw Wonen

Habeon Architecten

Werving en selectieIn 2014 zijn acht medewerkers in dienst getreden, waarvan vier in commerciële functies bij de verschillende klantgroepen.

Our People


Wonen


”

Jan Heeremans, Hoorne Vastgoed en Peter Lammertink, Heembouw

De woonconsument bepaalt, wil mee beslissen

Wonen


De Oevers van Roelofarendsveen:


In het centrum van Roelofarendsveen wordt druk gewerkt aan de realisatie van een fraai nieuw woon- en winkelgebied: De Oevers van Roelofarendsveen. Prachtig gelegen nabij de Hollandse meren, omringd door water, worden hier in fasen in totaal 292 woningen ontwikkeld en wordt het bestaande winkelgebied uitgebreid. In de ontwikkeling van de plannen nadrukkelijk rekening is gehouden met de wensen en behoeften van de toekomstige bewoners. Zo is er een plan ontstaan, dat volop keuze mogelijkheden biedt aan de toekomstige bewoners. Dit zorgt ervoor dat elke woning zijn eigen identiteit heeft en een uitstraling die past bij zijn bewoners. Een succesvol voorbeeld van vraaggestuurd ontwikkelen, getuige de vlotte verkoop van de eerste fasen.

Schoolvoorbeeld van vraaggestuurd ontwikkelen

Opdrachtgever: Centrumplan Roelofarendsveen VOF Plaats: Roelofarendsveen Stedenbouwkundig ontwerp en architectuur:

KK Architecten en Mulleners + Mulleners

Wonen

47

‘Het gaat naar verwachting,’ zegt Peter Lammertink. ‘We zijn in een lastige periode gestart, maar het is natuurlijk een prachtige locatie. Ik denk dat het succes ook te danken is aan een aantal goede keuzes die we gemaakt hebben. Zoals de keuze voor KK Architecten en Mulleners + Mulleners voor het stedenbouwkundige plan en de architectuur, en de marktconsultatie die we gedaan hebben.’ Voor Jan Heeremans en Peter Lammertink is het duidelijk: de consument bepaalt. ‘De tijd dat de ontwikkelaar bepaalde wat er gebeurt, ligt definitief achter ons. De consument wil mee beslissen en laat ook nadrukkelijk van zich horen. De traditionele advertentie in de dagbladen raakt uit de tijd, de invloed van social media is enorm. Kopers laten zich direct horen; daar moet je snel en adequaat op reageren.’

Sentiment is goed‘Het sentiment bij De Oevers is goed. In het voorjaar van 2013 is de verkoop gestart, en direct na de zomer van 2013 ging het erg hard; in twee maanden tijd hadden we 12 tekenafspraken. Inmiddels zijn de 44 woningen van fase 1 opgeleverd, wordt fase 2 gerealiseerd en is de verkoop van fase 3 gestart. In 2017 start de realisatie van de Vomar, die zal in 2018 opgeleverd worden. Dan is het gehele project De Oevers zo goed als afgerond. We liggen prima op schema,’ aldus Peter Lammertink tot besluit.

Het nieuwe woon- en winkelgebied De Oevers van Roelofarendsveen is een gezamenlijk project van Heembouw en Hoorne Vastgoed. Een ontwikkeling die tegen het heersende sentiment in succesvol verloopt. Hoe deze samenwerking tussen twee complementaire organisaties tot stand is gekomen vertellen Jan Heeremans, algemeen directeur Hoorne Vastgoed en Peter Lammertink, algemeen directeur Heembouw Holding.

Wij zijn doorgegaan, maar deze ontwikkeling was voor ons veel te groot. We hebben toen twee dingen gedaan: we hebben de focus gericht op specifieke gebieden in dit omvangrijke plan, waarvan het centrumgebied een belangrijke was; en verder hebben we een partner gezocht om samen het centrumplan te ontwikkelen. Toen Hoorne ons belde, zijn we samen verder gegaan. Door deze focus en samenwerking kunnen we meer aan dan we alleen zouden kunnen. Het is goed te weten wat je kan, maar minstens zo belangrijk is het te weten wat je niet kan.’ Jan Heeremans: ‘We versterken elkaar. Hoorne Vastgoed faciliteert als belegger ons zusterbedrijf Vomar Voordeelmarkt en Heembouw ontwikkelt èn bouwt. Onze belangen versterken elkaar.’ Peter Lammertink: ‘Wat ook belangrijk is: de culturen van onze bedrijven matchen goed; Heembouw en Hoorne Vastgoed zijn beide een familiebedrijf, financieel solide. Een goede basis voor een evenwichtige samenwerking.’

De ontwikkeling van De Oevers verloopt, zeker gezien de marktomstandigheden, succesvol.

Hoorne Vastgoed is oorspronkelijk de vastgoedtak van zusterorganisatie Vomar Voordeelmarkt. Sinds 2009 is Hoorne Vastgoed een zelfstandig bedrijf. De primaire doelstelling bij de projecten van Hoorne Vastgoed is het huisvesten van de supermarktketen Vomar Voordeelmarkt en de tuincentra van Ranzijn tuin & dier. Jan Heeremans: ‘Sinds de vierde Nota Ruimtelijke ordening richt Hoorne Vastgoed het vizier op uitleglocaties; wij wilden graag in deze regio een Vomar Voordeelmarkt realiseren. We hebben daarvoor een overeenkomst gesloten met een van de grondeigenaren in dit gebied, en zijn daarna met Heembouw in gesprek gekomen. Vervolgens hebben we de ontwikkeling van dit centrumgebied samen opgepakt.’

Onze belangen versterken elkaar‘Toen de contouren van de ontwikkeling van Braassemerland duidelijk werden, is Heembouw gestart een strategie te ontwikkelen voor het verwerven van posities,’ vertelt Peter Lammertink.‘In eerste instantie samen met een andere ontwikkelaar, maar door de crisis moest die pas op de plaats maken.

Jan Heeremans, algemeen directeur Hoorne Vastgoed en Peter Lammertink, algemeen directeur Heembouw Holding

De tijd dat de projectontwikkelaar bepaalde wat er gebeurt, ligt definitief achter ons


Peter Lammertink Jan Heeremans

Wonen


v.l.n.r. Pedro van Luling, René Lem en Danielle de Haan

‘Kopers hebben zelf invloed op de plannen’


Pedro van Luling, senior projectontwikkelaar bij Heembouw: ‘We hadden samen met de gemeente het project Waterryck gedaan: een ontwikkeling in centrum van Roelofarendsveen waarbij we in fasen 92 woningen en een uitbreiding van het winkelgebied hebben gerealiseerd. Kort daarna sloten we met de gemeente een intentieovereenkomst om ons gezamenlijk in te spannen voor uitbreiding van het winkelgebied in het centrum van Roelofarendsveen. Met het ontstaan van het plan “Braassemerland”, voor de transitie van oude glastuinbouw naar woningen, kwamen deze plannen samen in wat eerst het Centrumplan heette, inmiddels De Oevers.’

Goede klik met Hoorne VastgoedHeembouw ging in eerste instantie een samenwerking met een andere projectontwikkelaar aan voor het verwerven en ontwikkelen van gronden; door de gevolgen van de crisis stapte deze partij hier vlak voor ondertekening van de overeenkomst met de gemeente uit. Heembouw is alleen verder gegaan en heeft in november 2010 de overeenkomst met de gemeente gesloten, met de optie eventueel een andere samenwerkingspartner te zoeken.

De Oevers is een bijzonder woon- en winkelgebied in het centrum van Roelofarendsveen, dat door Heembouw samen met Hoorne Vastgoed wordt ontwikkeld. Een mooi project, dat ondanks de crisis met succes tot ontwikkeling is gebracht. Begin maart 2015 zijn de eerste 44 woningen van project De Oevers opgeleverd.

We kwamen in contact met Hoorne Vastgoed en dat bleek goed te klikken. We zijn samen het traject in gegaan.’

Nadat het contract met de gemeente in 2011 definitief werd, is het snel gegaan. In 2012 werd het Berlijnse architectenbureau KK Architecten als stedenbouwkundige geselecteerd, en vrij snel daarna het Amsterdamse bureau Mulleners + Mulleners als architect voor het ontwerp van de woningen. Het stedenbouwkundig plan is zo vormgegeven dat het volledig aansluit bij het dorpse karakter van Roelofarendsveen en bij het overal aanwezige water. De bestaande dorpskern wordt op een hele natuurlijke manier uitgebreid: een mooi plan. Toen rond de zomer van 2012 het definitieve uitwerkingsplan klaar was, ging ook de marketingcampagne van start.

Bloemencorso aftrap voor marketingcampagneWooncoördinator Daniëlle de Haan van Heembouw, die de marketing en verkoop-activiteiten van de Oevers coördineert, vertelt over de enthousiaste ontvangst van de plannen.

Sr. projectontwikkelaar Pedro van Luling, wooncoördinator Daniëlle de Haan en bouwplaatsmanager René Lem

De Oevers is uniek in Nederland, een project om trots op te zijn

‘Tijdens de kermisweek, een echte feestweek hier in Roelofarendsveen, hebben we De Oevers voor het eerst onder de aandacht gebracht. We deden met een prachtige rijdende sloep mee aan de bloemencorso, en deelden bloemen uit aan het publiek met een uitnodiging voor een bijeenkomst waar de plannen gepresenteerd zouden worden. Op de presentatie-avond kwamen ruim 350 mensen langs. Dat was ontzettend leuk, en de mensen waren echt positief verrast over de plannen.’ Plannen waar ze ook zelf invloed op konden uitoefenen. ‘We hadden collages van verschillende bouwstijlen opgehangen en voorbeelden van inrichting van de openbare ruimte. Met “like”-stickers kon iedereen aangeven wat ze wel en wat ze niet leuk vonden. Daar hebben we in de verdere planvorming rekening mee gehouden.’

Pedro van Luling in de Oevers-sloep tijdens bloemenscorso

Wonen


Daarna waren er twee inspiratiesessies met potentiële kopers die op schets-bladen konden aangeven hoe hun droomhuis eruit zou komen te zien. Daniëlle: ‘Tijdens deze avonden hebben we uitvoerig met de mensen gesproken. Zo kregen we een goed gevoel hoe de plannen ontvangen werden en konden we ook nog zaken aanpassen als dat nodig was. Er ligt nu een plan waar mensen heel veel zelf kunnen kiezen: welk woningtype, welk geveltype, wel of geen uitbreiding met een dakkapel of topgevel, kleur metselwerk, wel of geen uitbouw en/of een andere indeling van de woning: De Oevers biedt de bewoners heel veel keuze. Dat maakt de wijk die ontstaat verfrissend; elke woning heeft zijn eigen identiteit. Dan is jouw huis niet meer de 5e van het rijtje, maar die ene met de topgevel. Je merkt ook dat dit project echt leeft in het dorp. De verschillende beleefdagen met de mogelijkheid langs het plangebied te varen zijn druk bezocht, mensen komen graag kijken hoe het in werkelijkheid wordt. Nu de weg klaar is, komt het hele dorp hier een rondje lopen.’

Geen enkele woning hetzelfde De Oevers kenmerkt zich door de grote variatie. Voor bouwplaatsmanager René Lem wel een uitdaging. ‘We zijn gestart met 5 verschillende woningtypes, inmiddels hebben we er 6 en door alle keuzemogelijkheden die er zijn, is eigenlijk geen enkele woning hetzelfde. Het casco is gebaseerd op onze OptimaalWoning, maar in de verdere uitvoering is alles anders.’ Om dit allemaal in goede banen te leiden, is er per woning een kopersmap. In de woning staan alle gekozen kopersopties op de zogenaamde meterkastlijst. ‘Verder is alles natuurlijk op tekening verwerkt. Tijdens de inmeet- en kijkdagen kunnen de kopers nog op- of aanmerkingen maken, die wij voor de oplevering nog kunnen verwerken. En nu deze eerste 44 woningen er staan, zien nieuwe kopers echt wat ze kopen. Dat maakt het voor hen een stuk gemakkelijker dan voor de kopers van fase 1, hoe zeer de brochures en de virtuele maquette ook geholpen hebben bij de beeldvorming.’

De eerste 44 woningen zijn inmiddels dus opgeleverd. De bouw van fase 2, dat bestaat uit een appartementengebouw en 13 grondgebonden woningen is in volle gang, en ondertussen is de verkoop van fase 3 ook gestart. Daniëlle: ‘De eerste contracten voor de woningen die we in fase 3 realiseren, zijn getekend en er zijn er al aardig wat onder optie. Het is ons streven om voor de zomer van 2015 de bouwbeslissing voor deze fase te nemen.’

René Lem: ‘De Oevers is één project dat bestaat uit verschillende losse trajecten. Het is belangrijk goed mee te denken over de routing. De bouw gaat als de brandweer; we maken veel gebruik van prefab. Dat betekent dat de kopersopties goed bekend moeten zijn en kopers ook realiseren dat op x-moment er niets meer veranderd kan worden. Het voortraject moet goed zijn, en we moeten zorgen voor voldoende controle momenten en een optimaal uitvoeringsproces. We leren van de eerdere fasen, kijken bij onze leveranciers wat er slimmer kan, passen onze bouwmethodiek aan. Dit is ook in dat opzicht een geweldig project.’

De Oevers wordt een heel onderscheidende woonwijkPedro: ‘Voor we begonnen met dit project zijn we in Vleuterweide gaan kijken, waar KK Architecten ook aan het werk was geweest, en waar een prijs mee is gewonnen. Ik heb daarna onze algemeen directeur Peter Lammertink de foto’s laten zien en gezegd: “Dit is als het aan mij ligt ons ambitieniveau voor het centrumplan.” Dat was de reden KK Architecten uit te nodigen voor De Oevers met de opdracht hier iets te maken dat nog mooier zou zijn dan Vleuterweide. En we zijn hard op weg dit werkelijkheid te maken. Ik denk dat dit project uniek is in Nederland, door zijn diversiteit, de invloed van de kopers, de uitgebreide keuzemogelijkheden, de ligging aan het water. De Oevers wordt een heel onderscheidende woonwijk, waar we trots op mogen zijn.’

‘Mensen kunnen hier heel veel zelf kiezen’

‘De bouw gaat door gebruik van prefab supersnel’

Bouwplaatsmanager René Lem


Wonen

‘In De Oevers heeft elke woning zijn eigen identiteit’

v.l.n.r. Pedro van Luling, René Lem en Daniëlle de Haan


Onze CO2-uitstoot was in 2013 1.108,99 ton. Omgerekend naar omzet betekent dit 9,96 ton per miljoen omzet. In 2014 is de CO2-uitstoot verder verlaagd tot 1.048,36 ton; bij een omzet van € 110,185 miljoen (inclusief geproduceerde omzet deelnemingen), komt dit uit op 9,51 ton per miljoen omzet: een daling van 4,5%. Om deze verlaging blijvend te realiseren, hebben we een aantal acties in gang gezet, onder andere op het gebied van elektriciteitsverbruik en mobiliteit.

Elektriciteit OptiVolt is gespecialiseerd in het gegarandeerd reduceren van energieverbruik en CO2-uitstoot door installatie van energiebesparende systemen en aanpassing van elektrotechnische installaties. In 2014 heeft OptiVolt dit in ons kantoor in Roelofarendsveen geïmplementeerd. Dit heeft een energiereductie van 8,3% opgeleverd.

MobiliteitEen groot deel van onze CO2-reductie is toe te schrijven aan de vermindering van het brandstofgebruik. De Green Driver Challenge heeft daar zeker aan bijgedragen. Deze rijstijlcompetitie tussen collega’s, met het doel het realiseren van een gunstiger brandstofverbruik en minder CO2-uitstoot, is in mei 2014 afgerond. Het competitieve element van de Green Driver Challenge, de wekelijkse updates en de praktische tips hebben de deelnemers bewust gemaakt en gestimuleerd zuiniger te rijden. De 10 best presterende collega’s zijn hiervoor beloond met een vegetarische kookworkshop.

In het verlengde van de Green Driver Challenge hebben we

In het verlengde van de Green Driver Challenge hebben we ons lease-autobeleid aangescherpt. Per categorie lease-auto is de maximale CO2-uitstoot vastgelegd. In ons wagenpark komen steeds meer elektrische auto’s voor. Om dit te faciliteren is het parkeerterrein rond ons pand in Roelofarendsveen in 2014 voorzien van twee laadpalen.

BREEAM adviestool geeft snel inzicht in kosten en maatregelen voor certificeringMet BREEAM wordt de duurzaamheid van vastgoed en gebieden meetbaar gemaakt. Klanten vragen steeds vaker naar deze internationaal erkende kwalificatie voor hun pand, omdat een pand met een BREEAM-kwalificatie beter verhuurbaar is, een hogere restwaarde heeft en bijdraagt aan een positief imago. In de afgelopen jaren hebben Heembouw en Habeon Architecten een aantal BREEAM-trajecten doorlopen. Dit heeft onder andere geleid tot de toekenning van BREEAM-outstanding certificaten voor ontwerp en oplevering van het DC New Logic I in Tilburg, wat daarmee het meest duurzame DC in Nederland is. Ondertussen is de bewijslast voor een BREEAM-certificaat voor het DC New Logic II, ook in Tilburg, bij de DGBC aangeleverd. Hier is al outstanding toegekend voor het ontwerp, nu moet de oplevering nog beoordeeld worden.

Voor een BREEAM-certificaat moet nogal wat gebeuren, en het is belangrijk om al vroeg in het voortraject te weten of een opdrachtgever een BREEAM-traject wil doorlopen en welke kwalificatie wordt nagestreefd. Om klanten te helpen bij deze beslissing, is de BREEAM advies tool ontwikkeld in het kader van een afstudeeropdracht die bij Heembouw is uitgevoerd.

BREEAM-expert en planontwikkelaar Eric Roelofswaard was hier nauw bij betrokken: ‘De tool is ontwikkeld op basis van de ervaringen die wij hebben opgedaan bij de BREEAM-trajecten voor logistieke gebouwen. Het is opgezet volgens de BREEAM-NL 2011 normen, maar inmiddels hebben we de tool geactualiseerd naar BREEAM-2014. Het is een handig middel om klanten snel inzicht te geven in de kosten en de maatregelen die op bouwkundig en installatietechnisch gebied noodzakelijk zijn voor een certificaat. Dat kan voor alle BREEAM-gradaties, van pass (1 ster) tot outstanding (5 sterren). Zo krijgt de klant in circa 1,5 uur antwoord op de vraag: “welke BREEAM-certificering kan ik tegen welke investering met mijn gebouw halen?” Hiermee weet hij al vroeg in het voortraject waar hij aan toe is.’

Duurzaam bouwen en milieu

Op het gebied van duurzaamheid blijft onze doelstelling: “In 2022 produceren we 25% minder

CO2-uitstoot per miljoen omzet (na inflatiecorrectie) dan in 2012” onverminderd van kracht.

Vegetarische kookworkshop voor top 10 Green Driver Challenge


Our Planet

‘Een pand met een BREEAM-kwalificatie is beter verhuurbaar, heeft een hogere restwaarde en draagt bij aan een positief imago’

ISO 14001Alle klantgroepen van Heembouw zijn ook in 2014 met goed gevolg geauditeerd voor zowel ISO 9001 en VCA** als ISO 14001. ISO 14001 is een internationaal erkende norm voor een goed en algemeen geaccepteerd milieumanagement systeem. Hiermee kunnen milieueffecten (milieurisico’s) in de bedrijfsvoering beheerst en verminderd worden.

Afvalscheiding op de bouwBouw- en sloopafval bestaat vooral uit puin, steen, hout, metalen, kunststoffen, papier en karton. Ruim 90% van het bouwen sloopafval kan worden ingezet als grondstof voor nieuwe producten. Het is daarom essentieel om bouwen sloopafval goed te scheiden. Al sinds 2010 is Heembouw daarom bezig deze afvalstromen bij de bron op het bouwterrein te scheiden. In 2013 lag het percentage bouwafval, dat gescheiden de bouwplaats verlaat op 34%. In 2014 is dit gestegen tot ruim 46%. Het BREEAM-outstanding project voor Dok Vast (zie hiernaast) heeft hier een belangrijke bijdrage aan geleverd. Nu is het zaak om dit percentage tenminste te consolideren. Ons doel van 40% gescheiden bouwafval, dat we in 2010 hebben gesteld, is inmiddels naar boven bijgesteld, naar 50%.

Tijdens de Provada 2014 (3 t/m 5 juni) werd het vijfsterren Breeam-NL Nieuwbouw Oplevercertificaat uitgereikt voor het DC dat Heembouw in design & build realiseerde op bedrijventerrein Vossenberg II in Tilburg. Annemarie van Doorn, directeur van de Dutch Green Building Council, overhandigde het oplevercertificaat aan Jos Klanderman, managing director van Dok Vast en opdrachtgever voor dit DC. Dit DC kreeg de hoogste Breeam-NL score ooit voor een opgeleverd gebouw: 91,17 procent en is hiermee het meest duurzame distributiecentrum van Nederland.

Het DC op Vossenberg West II werd ontworpen door Habeon Architecten en door Heembouw gerealiseerd. Over de wijze waarop dit meest duurzame DC in een recordtijd van 4 maanden werd gerealiseerd, maakten Dok Vast en Heembouw in samenwerking met de betrokken leveranciers een boek: “How to build a very green DC in 4 months.”

Afvalscheiding op de bouw ligt nu op ruim 46%

Het meest duurzame DC van Nederland


In de komende jaren gaat Nederland steeds energiezuiniger bouwen, tot energieneutraal in 2020. Dat ligt vast in Europees en Nederlands overheidsbeleid. Dat lijkt een hele uitdaging, maar er is veel meer mogelijk op duurzaamheidsgebied. “Niet langer denken in energieneutraal maar in energiepositief”, is het credo van het viertal dat hier aan het woord is.

Aan de hand van een case voor het dorp Odijk, leggen gebiedsontwikkelaar Karel van Berk, energie-expert Gideon Goudsmit, ontwikkelaar duurzame energie projecten Leonie Schaart van Eneco en commercieel directeur Heembouw Wonen Guido Voermans het concept van de energiepositieve wijk uit.

Karel van Berk: ‘Vorig jaar kwam ik in gesprek met een van de wethouders van de gemeente Bunnik. Hij vertelde over de voorgenomen ontwikkeling van een woonwijk, en de duurzaamheidsambitie daarvoor: energieneutraal. Ik vind dat daar waar het mogelijk is, de ambitie hoger moet liggen; dan moet je voor energiepositief gaan. Dat betekent dat de woningen allereerst zelf energievoorzienend zijn, en dat het overschot aan opgewekte energie wordt herverdeeld.’

Gebiedsontwikkelaar Karel van Berk, energie-expert Gideon Goudsmit, ontwikkelaar duurzame energie projecten Leonie Schaart van Eneco en commercieel directeur Heembouw Wonen Guido Voermans

Stop met denken in energieneutrale woonwijken: energiepositieve woningbouw is de toekomst!

Eenvoudig te realiserenGideon Goudsmit werd door Karel uitgenodigd mee te denken over hoe de nieuw te ontwikkelen wijk energiepositief zou kunnen worden gemaakt. ‘Eigenlijk is dat vrij eenvoudig te realiseren. Met een goede isolatie, gebruik van warmte-koude opslag voor koeling en verwarming, zonnepanelen.’ Je vraagt je af, waarom dit niet massaal wordt toegepast, als het zo eenvoudig is. Gideon: ‘De perceptie is dat het duur is, maar ook dat valt mee. Punt is wel dat banken terughoudend zijn in de financiering; die nemen alleen de kosten mee in hun berekeningen en niet de woonlasten. Dat is gelukkig wel aan het veranderen.’

Bewustwording groeitLeonie Schaart: ‘Je ziet ook dat de bewustwording van de kant van de particulier groeit. Er zijn nog niet veel particulieren die pro-actief nadenken hoe ze de energievoorziening in hun nieuwe huis gaan invullen. Maar die vraag neemt wel toe. Duurzame energie voor iedereen, dat is wat wij willen bereiken. Bij Eneco proberen we de onbekendheid op dit terrein weg te nemen. Daarbij verandert onze rol van leverancier naar regisseur. We stemmen vraag en aanbod op elkaar af.’

Opslag van energie nog lastigVoorbeelden van wijken die energiepositief zijn, zijn er in Nederland nog niet. Gideon: ‘Er zijn wel voorbeelden van individuele woningen en kantoren. De opslag van energie is nog lastig, maar dat is een kwestie van tijd.’ Guido Voermans: ‘Op zich is het vreemd dat we nog steeds in energieneutrale woningen denken, in plaats van energiepositief. Een groot deel van de bestaande woningvoorraad van in totaal 7.5 miljoen woningen in Nederland, is ouder dan 50 jaar. Die kunnen nooit eenvoudig energieneutraal gemaakt worden. De woningcorporaties hebben verduurzaming van hun woningen naar energielabel B als stip op de horizon in 2020, maar dat is niet hetzelfde als energieneutraal. Verder zijn veel woningen particulier bezit, en lang niet alle particulieren zijn bereid te investeren in duurzaamheid. Daarom is ons voorstel voor de nieuwe woonwijk in Odijk zo goed.’

Case Odijk: energiepositieve nieuwbouwwoning levert energie aan bestaande woningEen gemiddeld huishouden verbruikt € 1.800,- per jaar aan elektriciteit en gas. Bij 7.5 miljoen huishoudens wordt er landelijk gezien jaarlijks voor € 13.5 miljard aan energie verbruikt. Van het totale energieverbruik bestaat maar 28% uit elektriciteit. De rest bestaat uit fossiele brandstoffen. Leonie: ‘Bij een energiepositieve woning kan de woning ook energie leveren aan bijvoorbeeld de straatverlichting en laadpalen voor elektrische auto’s.

‘Een energie-positieve woning levert ook energie aan straatverlichting en laadpalen voor elektrische auto’s’


ENERGIE

°C

ENERGIE WOONWIJK

Energiepositief wonen

Huishoudelijke apparaten worden in de toekomst sowieso slimmer aangestuurd; domotica zorgt ervoor dat de wasmachine gaat draaien wanneer de energiekosten het laagst zijn.’

ZendingswerkDe gemeente Bunnik heeft het idee van de energiepositieve wijk positief ontvangen. Karel: ‘Men was verbaasd dat dit mogelijk is; dat betekent dat we met elkaar veel zendingswerk te verrichten hebben.’ Guido: ‘Grondeigenaren worstelen met de vraag hoe maximale grondwaarde in relatie tot ambities op het gebied van duurzaamheid zo goed mogelijk kan worden ingevuld. Daar moet je bijvoorbeeld ook in meenemen dat er straks geen infrastructuur voor gas hoeft worden aangelegd, alleen voor water en elektriciteit.’ Karel: ‘Vanuit maatschappelijk oogpunt is het voor gemeenten belangrijk zich goed te manifesteren op dit gebied. Discussies over de gaswinning zoals nu in Groningen, dragen bij aan een snellere acceptatie van dit soort concepten.’ Guido: ‘Je ziet ook dat consumenten veranderen; die gaan steeds bewuster om met energie. Daar draagt zo’n slimme thermostaat als “Toon” van Eneco zeker aan bij. Bij de hypotheekverstrekking verandert er ook iets; voor de “nul-op-de-meter” woningen is het extra hypotheekbedrag omhoog gegaan van € 13.500,- naar € 25.000,-, tegen een lagere rente. En dan heb je het alleen nog maar over energie-neutraal….’

Positieve ontwikkelingen dus. Rest de vraag: “wat houdt ons nog tegen massaal over te stappen op energiepositieve woningbouw?” Het antwoord van dit viertal is helder: “niets!” Guido: ‘Wat ons betreft dagen we hierbij elke gemeente uit om met ons de eerste energiepositieve wijk te realiseren. Wij gaan er samen graag mee aan de slag!’

v.l.n.r.: Leonie Schaart, Guido Voermans, Gideon Goudsmit en Karel van Berk

‘Duurzame energie voor iedereen’


Björn Bouwmeester, Online Marketing en Communicatie Specialisten Petra Snelleman, PR & Marketing Manager

In april 2013 won Heembouw de eerste Industrial Social Media Award. Een teken dat Heembouw op het gebied van online marketing voorop loopt in de branche. Petra Snelleman, PR & Marketing Manager: ‘Online marketing is de manier om onze kennis en ervaring interactief te delen met de markt. We zijn er sinds 2011 actief mee bezig. Na het winnen van de award zijn we voortgegaan op de ingeslagen weg. Online marketing is inmiddels onderdeel van onze normale bedrijfsvoering geworden.’

Informatie van thought leadersBjörn stimuleert en motiveert zijn collega’s daarin. Hij geeft social media workshops, is het aanspreekpunt voor vragen, volgt nieuwe ontwikkelingen op de voet en maakt wekelijks een infographic met de belangrijkste resultaten van alle digitale berichtgeving vanuit Heembouw. Björn: ‘Dit geeft inzicht in waar we mee bezig zijn en wat dat oplevert. We hebben inmiddels een aantal enthousiaste koplopers die met grote regelmaat bloggen en tweeten. We merken dat het delen van kennis uit de praktijk enorm wordt gewaardeerd. Onze topper is de blog ‘Wat kost een bedrijfspand?’ Dit beantwoordt echt aan een vraag die leeft in de markt en is inmiddels meer dan 10.000 keer gelezen.’

Goede voorbeelden doen goed volgen. Het aantal collega’s dat actief meedoet, groeit en Björn is al diverse malen op uitnodiging gastspreker geweest op seminars, workshops en congressen over het gebruik van social media in een B2B-omgeving. Daarnaast wordt Heembouw regelmatig benaderd om ervaringen te delen met bedrijven uit verschillende branches, ook uit de bouwbranche. Petra: ‘Wij ontvangen al deze bedrijven graag, dus ook onze collega-bouwers. De bouw is een branche om trots op te zijn. Er gebeuren zoveel mooie, duurzame en innovatieve dingen, daar kan wat ons betreft nooit genoeg informatie over gedeeld worden.’

Of dit ook leidt tot concrete leads, is lastig te bewijzen, maar als ik kijk naar de vele positieve reacties en de waardevolle nieuwe contacten die we dankzij onze online activiteiten hebben gekregen, ben ik ervan overtuigd dat online marketing werkt.’

Ruim vier jaar praktijkervaring leert ook dat online marketing geen vrijblijvende activiteit is. Om als kennisdrager in de branche (h)erkend te worden, is het noodzakelijk om continu digitaal aanwezig te zijn.

Björn: ‘We zijn er dagelijks mee bezig. We delen niet alleen informatie, maar monitoren ook wat er in de branche en de markt gebeurt. We reageren op berichten aan en over Heembouw, maar ook op wat andere bouwbedrijven en leveranciers delen.’ Petra: ‘Dat doen we steeds meer samen met onze collega’s. De afgelopen jaren hebben we er veel energie ingestoken om hen te betrekken bij onze online marketing activiteiten. Vakmensen vinden het al snel ‘heel gewoon’ wat ze doen en zien minder de noodzaak om te delen waarmee ze bezig zijn. Maar zij zijn een onmisbare bron van informatie. Zij zitten boven op nieuwe ontwikkelingen en weten daarnaast exact welke informatie relevant is voor onze klanten.’

Startte Heembouw indertijd op Twitter met gemiddeld twee tweets per week, inmiddels zijn dat er talloze per dag geworden en heeft het bedrijf ruim 5.500 volgers. Naast het delen van informatie via social media omvat online marketing voor Heembouw ook bloggen, online berichtgeving op de website en het versturen van digitale nieuwsberichten. Björn Bouwmeester, Online Marketing en Communicatie Specialist: ‘We zetten deze instrumenten bewust naast elkaar en doelgroepgericht in. Leidraad bij het bepalen van de inhoud is altijd de vraag aan welke informatie onze doelgroep behoefte heeft.’

Dagelijks mee bezigPetra en Björn hebben per klantgroep een aantal thema’s benoemd waarover consequent informatie gedeeld wordt, zoals BIM, Lean Bouwen, BREEAM, locatiekeuze advies en Het Nieuwe Werken. Petra: ‘Dit zijn de vakgebieden waarin Heembouw ervaringsdeskundige is. We hebben hierover veel kennis in huis, die we graag delen, om daarmee onze autoriteit op deze bouwthema’s te (be)vestigen en om onze naamsbekendheid te vergroten.

We hebben waardevolle kennis te delen

‘5.500 volgers op Twitter’


Social media in de bouw

‘Ons blog “Wat kost een bedrijfspand” is al 10.000 keer gedeeld’

Björn Bouwmeester (links) en Petra Snelleman


Stichting Liliane Fonds heeft als doel voor kinderen en jongeren met een handicap in ontwikkelingslanden (para)medische en sociale revalidatie mogelijk te maken. Hierdoor hebben deze kinderen weer een toekomst.

Zéca (5) had een open ruggetje en een waterhoofd bij zijn geboorte. Na spierverlengende operaties kan hij nu zelfs voetballen. Hij doet niets liever. | Campinas, Brazilië

T (073) 518 94 20 | www.moniquevelzeboerfoundation.nl

Deze foto is speciaal bewerkt voor Heembouw

Het bieden van ontwikkelmogelijkheden kan op verschillende manieren. Heembouw ondersteunt bijvoorbeeld de Monique Velzeboer Foundation, dat via het Liliane Fonds kinderen en jongeren in ontwikkelingslanden praktische hulp biedt. Dit zorgt ervoor dat ze zich kunnen ontwikkelen en mee kunnen doen met hun omgeving.

Monique Velzeboer FoundationIn 2003 richtten voormalig Olympisch kampioene shorttrack en fotografe Monique Velzeboer en haar jeugdvriendin art director Erma Rotteveel de Monique Velzeboer Foundation op. Vanuit de foundation maakte het duo, samen met columniste van Libelle Wieke Biesheuvel, kalenders en wenskaarten waarvan de opbrengst bestemd was voor het Liliane Fonds. Hiervoor reisden zij tien jaar achter elkaar naar verschillende ontwikkelingslanden om kinderen met een handicap te fotograferen. Geboren en woonachtig in het Groene Hart, waar ook Heembouw haar wortels heeft, is Monique Velzeboer voor veel van onze collega’s een oude bekende. Met Windkracht 10 mediamakers van haar vriendin Erma Rotteveel, met wie ze haar foundation oprichtte, werkt Heembouw veel samen bij de productie van externe uitingen. Tel daar het goede werk van het Liliane Fonds bij op, en een langdurige samenwerking tussen Heembouw en de Monique Velzeboer Foundation was geboren.

Tien jaar geleden, in 2005, heeft Heembouw voor het eerst de wenskaarten van de foundation gebruikt en op deze manier het Liliane Fonds ondersteund. Vanaf 2007 maken Monique Velzeboer en Erma Rotteveel, samen met Wieke Biesheuvel tijdens hun reizen voor het Liliane Fonds speciaal voor Heembouw een kerstkaart met een Heembouw tintje en een eigen verjaardagskaart voor de Heembouw collega’s. Tien jaar samenwerking met de Monique Velzeboer Foundation is een mooi moment om hier in ons jaarverslag even stil te staan bij hun prachtige werk voor het goede doel.

Maatschappij

Als lerende organisatie, continu op zoek naar mogelijkheden om te verbeteren, hechten wij veel belang aan

het kunnen bieden van ontwikkelmogelijkheden aan onze stakeholders. Wij streven naar langdurige relaties,

intern, met onze collega’s, maar zeker ook extern met onze klanten, leveranciers en directe omgeving.

Wij delen graag onze kennis en ervaring, bijvoorbeeld op het gebied van Lean Bouwen, BIM en online

marketing. Delen van kennis zorgt voor ontwikkeling, van onszelf en onze omgeving.


João (5) en Zéca (5). João kon niet lopen als gevolg van een hersenbeschadiging. Zijn bijnaam is Pagodeiro omdat hij de Pagode zo goed kan dansen. Zéca had een open ruggetje en een waterhoofd bij zijn geboorte. Na spierverlengende operaties kan hij nu zelfs voetballen. Hij doet niets liever. | Campinas, Brazilië Deze foto is speciaal vervaardigd voor Heembouw.


LOGO FSC volgt nog



Jude Eyisi is 3 jaar. Hij heeft een cerebral palsy (hersenbeschadiging). Het komt helemaal goed met hem. Het Liliane Fonds betaalt de medische kosten. | Accra, Ghana

Deze foto is speciaal vervaardigd voor Heembouw.


Jennifer Zamaife is 8 jaar en werd geboren met een minuscuul, inmiddels geamputeerd, onderbeentje. Haar prothese moet tijdens haar groei worden aangepast en het Liliane Fonds betaalt de kosten. | Accra, Ghana



Stichting Liliane Fonds heeft als doel voor kinderen en jongeren met een handicap in

ontwikkelingslanden (para)medische en sociale revalidatie mogelijk te maken. Hierdoor hebben deze kinderen weer een toekomst.


Rizal is 6 jaar en mist zijn onderbenen en zijn armen zijn misvormd. Rizal is een slim jongetje en hij kijkt ernaar uit om straks echt naar school te gaan. | Malang, IndonesiëDeze foto is speciaal vervaardigd voor Heembouw.



Sioma (13) werd geboren met een gebroken scheenbeen en heeft diverse operaties achter de rug. Supeet (13) kreeg als peuter malaria. Door een slechte bloed- circulatie in zijn benen moesten die worden geamputeerd. Zonder hulp zou zijn leventje er triest hebben uitgezien. | Kenia Deze foto is speciaal vervaardigd voor Heembouw.


Indah (11) heeft problemen met horen en spreken. Ze krijgt een gehoorapparaat van het Liliane Fonds en ze kan goed liplezen. Indah gaat naar een voorbereidingsklasje voor de basisschool en daar krijgt ze logopedie. | Malang, Indonesië





Vinayak (4) heeft het syndroom van Down en krijgt speltherapie. Hij is verkleed als Baby Krishna. Zijn familie is dol op hem.


Een overzicht van de kaarten met Heembouw-tintje die door de Monique Velzeboer Foundation speciaal voor ons gemaakt zijn


Profit

Dun & Bradstreet: Hoogste kredietwaardigheid, minimaal risico op faillisementHet voeren van een goed financieel beleid zorgt ervoor dat onze organisatie ook na 75 jaar nog springlevend en gezond is. Dit maakt ons tot een betrouwbare samenwerkingspartner. In februari 2015 ontving Heembouw van Dun & Bradstreet wederom het rating 1 certificaat als bewijs van de hoogste kredietwaardigheidklasse en minimaal risico op faillissement. Deze rating 1 is een mooie erkenning van ons beleid om naast aandacht voor risicobeheer en onze liquiditeitspositie, onze (financiële) positie in de markt verder te versterken. De D&B rating wordt al jarenlang erkend als de toonaangevende voorspellende indicator om bedrijfsrisico’s te analyseren, gebaseerd op uitgebreide up-to-date informatie.

HuttenbouwDe Stichting Vakantiespelen Alkemade zet zich in voor de jeugd van de gemeente Kaag en Brasssem. In 1969 in het leven geroepen om kinderen die niet op vakantie gingen, toch een weekje weg van huis te geven, organiseert deze stichting nog steeds jaarlijks allerlei activiteiten voor de kinderen in de gemeente. Een van de meest bezochte activiteiten, is de huttenbouw die elk jaar in de zomervakantie wordt georganiseerd in de drie dorpskernen van de gemeente Kaag en Braassem: Roelofarendsveen, Rijpwetering en Nieuwe Wetering. Elk jaar bouwen zo’n kleine 1.000 kinderen in een week hun eigen hutje en mogen er daarna ook nog eens een nachtje in slapen.

Heembouw is, samen met woningbouwvereniging Alkemade, sinds 2007 hoofdsponsor van de Stichting Vakantiespelen. Beide organisaties hebben vanuit hun bedrijfsvoering de nodige affiniteit met de huttenbouw; daarnaast hebben zowel Heembouw als de woningbouwvereniging veel medewerkers in de gelederen die vroeger zelf veel plezier hebben beleefd aan hun deelname aan de huttenbouw. Behalve de huttenbouw, organiseert de Stichting Vakantiespelen nog diverse andere activiteiten in de zomerperiode, zoals een sport & speldag, een polderpuzzeltocht en een wandelvierdaagse.


Nikko Tamang (7 jaar) heeft een hersenbeschadiging,Ribesh Rai (5 jaar) is geopereerd aan een klompvoetje en

Sunil Gurung (7 jaar) familielid | Pokhara, Nepal



Kerstkaart

Zo’n 1000 kinderen doen jaarlijks mee aan de huttenbouw

‘De making of’ van een van onze kerstkaarten

‘Heembouw is springlevend en financieel gezond’


NPS

“Hoe denkt de klant over ons? En zou hij ons aanbevelen bij anderen?” Voor ING is dit dé hamvraag, die wordt gemeten met de NPS: Net Promoter Score. Kim Verhaaf, sinds enkele maanden ING’s Global Head Advanced Analytics, was daarvoor als directeur Customer Intelligence verantwoordelijk voor dit voor ING belangrijke onderwerp.

‘Klanten vormen de basis voor ons bestaan,’ legt Kim Verhaaf de keuze van ING voor de NPS als belangrijkste KPI (kwaliteit prestatie indicator) uit. ‘Voor ons als bank is het belangrijk te weten hoe het met de klant gaat. Traditioneel zijn dit de harde, meetbare feiten als financiële waarde, hoe lang iemand al klant is, welke financiële producten hij gebruikt, maar minstens zo belangrijk is het te weten hoe de klant over ons denkt: wat vindt hij van ons?’ Wat denkt de klant van ons?Om dit te achterhalen doet ING al jaren onderzoek naar o.a. imago, merkvoorkeur en klanttevredenheid. Daarbij wordt onder andere de spontane bekendheid van de bank gemeten, en wordt de klant om rapportcijfers gevraagd. Kim Verhaaf: ‘Dat geeft wel een beeld hoe de klant over ons denkt, maar veel minder inzicht in intentie en gedrag. Daarom zijn we zo’n 6 jaar geleden gestart om ook de NPS te gaan meten, om inzicht te krijgen in de intentie bij klanten om ons aan te bevelen.’

Kim Verhaaf, Global Head Advanced Analytics ING

Voor ING is de NPS een belangrijk stuurmiddel voor verbeteringen

Bij ING wordt de NPS per segment en per product gemeten; op basis daarvan wordt de overall NPS voor de ING bepaald. ING gebruikt de NPS als stuurmiddel voor verbeteringen. Kim Verhaaf: ‘We analyseren de NPS, kijken wat de NPS beïnvloedt en proberen daarin verbeteringen door te voeren voor een betere dienverlening voor klanten.’ Heeft klant de intentie ons aan te bevelen? De NPS voor ING laat de afgelopen jaren weliswaar een positieve trend zien, maar is over het algemeen genomen negatief, iets wat overigens voor alle generieke banken geldt. Dat betekent dat er meer detractors zijn dan promotors.* ING maakt de NPS niet openbaar bekend: ‘Dat heeft te maken met de interpretatie en perceptie,’ licht Kim Verhaaf toe. ‘Een libor-affaire bijvoorbeeld, die speelt weliswaar bij een andere bank, maar heeft direct een negatieve invloed op de NPS van alle banken en dus ook die van ons. Het onderzoek naar onze NPS is er puur op gericht om onze dienstverlening voor de klanten te verbeteren. En daar geeft deze score een prima inzicht in.’

*De Net Promoter Score wordt als volgt berekend: Op de vraag: “Hoe waarschijnlijk is het dat u deze organisatie aanbeveelt bij anderen?” kunnen respondenten een cijfer tussen de ‘0’ (zeer onwaarschijnlijk) en ‘10’ (zeer waarschijnlijk) geven. De respondenten die een 9 of 10 geven, zijn de “promotors”; de respondenten die een 7 of 8 geven zijn de “passieven” en de respondenten die een 6 of minder geven de “criticasters of detractors”. Het percentage promotors wordt verminderd met het percentage detractors; daar rolt een absoluut cijfer tussen de +100 en -100 uit. Dat cijfer is de NPS.

‘Wat vindt de klant van ons?’

Kim Verhaaf


Na een zittingsperiode van vier jaar hebben er in 2014 OR-verkiezingen plaatsgevonden voor zowel de Gemeenschappelijke Ondernemingsraad (GOR) als de Onderdeelcommissies (OC). Mede door de organisatiestructuur op klantgroepen hebben we op veel posities nieuwe collega’s mogen begroeten, waarvoor dank! Eind oktober hebben we met de complete GOR en OC’s een kick-off bijeenkomst georganiseerd in het door Heembouw gebouwde Garden-Inn Hotel in Oegstgeest. Hier hebben we onze verwachtingen naar elkaar uitgesproken en bepaald hoe wij met elkaar de komende drie jaar invulling willen geven aan onze taak als ondernemingsraad. Communicatie naar en feedback van alle collega’s zijn de overeengekomen speerpunten.

De GOR is afgelopen jaar regelmatig geïnformeerd over de stand van zaken van voorgenomen wettelijke aanpassingen in de pensioenregelingen en de wet op flexibiliteit en zekerheid. Daarnaast is de GOR bij de laatste bijeenkomst geïnformeerd over het voornemen de CO2 uitstoot van ons wagenpark te verlagen. Doelstelling is om 25% minder uitstoot te realiseren in 2022 ten opzichte van 2012. De GOR is er voorstander van om het bewuster rijden te blijven stimuleren.

Met alle collega’s en aanhang hebben we half november ons 75-jarig jubileum gevierd in de Westergasfabriek in Amsterdam. De sfeer, cultuur en professionaliteit van ons bedrijf zijn tijdens dit feest erg mooi tot uiting gekomen. Met elkaar hebben we er een onvergetelijke avond van gemaakt met mooie herinneringen waar we met genoegen op terug kijken!

Namens de GOR,

Marc van Rijssen, voorzitterJordy de Jong, secretaris

De Gezamenlijke OndernemingsRaad in 2014

‘Sfeer, cultuur en professionaliteit kwamen tijdens

de viering van ons jubileum

mooi tot uiting’

Het jaar van het jubileum en de OR-verkiezingen!

De gezamenlijke ondernemingsraad heeft in 2014 vijf keer vergaderd, waarvan eenmaal

in aanwezigheid van Jaap Blokhuis (lid Raad van Commissarissen) tijdens de toelichting op

het financieel jaarverslag. De heer Blokhuis benoemde, als nieuw RvC-lid, dat Heembouw

een mooi en gezond bedrijf is en een minder jaar daarbij is geen ramp. Verder geeft hij aan

dat hij onder de indruk is van de mensen, de sfeer en de goede organisatie bij Heembouw.


Medezeggenschap Heembouw Samenstelling ondernemingsraad 2014-2017

Klantgroep BedrijfsruimtenMarc van Rijssen (OR, voorzitter, tot 01-04-2015)Jan van der Geest (OR)Arthur Straathof* (OR)Koos Spitters (OR)Erik van Doorn* (OC)Rick van der Post* (OC)Martin van Straten* (OC)

Klantgroep KantorenJeffry Jacobs (OR)Pieter Hulst (OR, tot 01-03-2015)Tom Oudshoorn (OC)Johan ter Horst*(OC)Anneke Verbakel* (OC)

De leden van de Gezamenlijke OndernemingsRaad: v.l.n.r: Jan van der Geest, Ilse de Jong, Arthur Straathof, Peter de Stigter (i.p.v. Pieter Hulst), René Lem, Jordy de Jong (secretaris en waarnemend voorzitter), Koos Spitters en Jeffry Jacobs.

Klantgroep WonenIlse de Jong* (OR)René Lem* (OR)Quirien van Berkel (OC)Rolf Verdel (OC)Victor Nieboer (OC)

Habeon ArchitectenJordy de Jong (OR, secretaris)Sander Herremans (OC)Sander Dekker* (OC)

OR = ondernemingraadOC = onderdeelscommissie* = nieuwe leden!


2014Jaarrekening


Activa 31-12-2014 31-12-2013

Materiële vaste activa 1 Aanpassingen bedrijfsgebouwen 898.609 1.056.871Machines en transportmiddelen 18.478 23.441Gereedschappen en inventaris 641.440 678.946

1.558.527 1.759.258

Financiële vaste activa Deelnemingen 2 924.997 628.723Lening u/g gelieerde maatschappij 3 - 2.259.903Lening u/g derden 4 40.674 188.887

965.671 3.077.513

Voorraden Grond 5.344.710 5.344.710Gereed product 5 2.654.198 1.524.149Onderhanden werk 6 2.525.405 2.741.868Grond- en hulpstoffen 7 35.334 31.464 10.559.647 9.642.191 Vorderingen en vooruitbetaalde kosten Debiteuren 12.667.747 14.792.993Gelieerde maatschappijen 8 7.552.608 6.715.422Belastingen en premies sociale verzekeringen 9 - 456.695Pensioenen - 115.294Overige vorderingen en overlopende activa 10 256.606 389.679

20.476.961 22.470.083

Liquide middelen 4.072.179 2.714.917 37.632.985 39.663.962

Geconsolideerde balans per 31 december 2014 (voor resultaatbestemming)Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (Bedragen in €)


Passiva 31-12-2014 31-12-2013

Eigen vermogen Aandelenkapitaal 441.000 441.000Agioreserve 4.779.670 4.779.670Wettelijke reserve 906.997 600.723Algemene reserve 9.253.685 10.854.481Resultaat lopend boekjaar 396.160 -/- 1.294.522

15.777.512 15.381.352

Voorzieningen Voorziening voor jubileumuitkeringen 11 162.579 159.391 162.579 159.391 Schulden op korte termijnOnderhanden projecten 12 3.486.420 1.482.132Crediteuren 13.651.907 17.850.322Gelieerde maatschappijen - 1.551Belastingen en premies sociale verzekeringen 13 3.301.554 3.470.598Pensioenen 43.909 -Overige schulden en overlopende passiva 14 1.209.104 1.318.616

21.692.894 24.123.219

37.632.985 39.663.962


Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2014Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (Bedragen in e)

2014 2013

Netto omzet 107.882.719 105.353.978Wijziging in voorraad onderhanden werk en onderhanden projecten -/- 2.220.751 1.825.905Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf 22.436 12.552Overige bedrijfsopbrengsten 750 10.813

Som der bedrijfsopbrengsten 15 105.685.154 107.203.248

Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten 87.756.174 89.046.845Lonen en salarissen 16 11.886.878 12.789.388Sociale lasten (incl. pensioenlasten) 3.340.105 3.437.170Afschrijvingen op materiële vaste activa 519.940 613.974Overige bedrijfskosten 17 3.719.819 3.860.045

Som der bedrijfslasten 107.222.916 109.747.422 Bedrijfsresultaat -/- 1.537.762 -/- 2.544.174

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 18 282.306 289.189Rentelasten en soortgelijke lasten 19 -/- 103.043 -/- 446

179.263 288.743 Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting -/- 1.358.499 -/- 2.255.431Belasting resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 20 144.396 -/- 402.169Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen 1.899.055 558.740

Resultaat na belastingen 396.160 -/- 1.294.522


2014 2013

Netto-liquiditeiten per 1 januari 2.714.917 7.485.941

Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat -/- 1.537.762 -/- 2.544.174

Aanpassingen voor:Afschrijvingen 1 519.940 613.974Mutaties van voorzieningen 11 3.188 3.125Mutatie (niet) gerealiseerde waardeveranderingen 3 -/- 52.500 -/- 44.916 470.628 572.183Veranderingen in werkkapitaal:Toename handelsvorderingen 2.122.459 745.813Toename overlopende activa 8, 10 403.092 321.017Toename voorraden en onderhanden projecten 5, 6, 7, 12 1.086.831 -/- 2.023.955Toename handelsschulden -/- 4.198.415 2.637.191Toename schuld belastingen en sociale premies 9,13 -/- 115.529 -/- 860.661Toename overlopende passiva 14 -/- 67.153 -/- 206.019

-/- 768.715 613.386

Kasstroom uit bedrijfsoperaties -/- 1.835.849 -/- 1.358.605

Ontvangen interest 10, 18 295.626 347.527Ontvangen dividend 2 1.602.781 -Betaalde interest 14, 19 -/- 103.043 -/- 446Betaalde winstbelasting 9, 13, 20 258.785 481.214

2.054.149 828.295

Kasstroom uit operationele activiteiten 218.300 -/- 530.310

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Leningen aan gelieerde maatschappijen 1.307.171 -/- 3.847.506Investeringen in materiële vaste activa 1 -/- 319.209 -/- 161.288

Kasstroom uit investeringsactiviteiten 987.962 -/- 4.008.794

Kasstroom uit financieringsactiviteitenAfgifte lening u/g 3, 4 - -/- 399.300Aflossen lening u/g 4, 10 151.000 167.380Betaald dividend aan aandeelhouders - -

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 151.000 -/- 231.920

Netto kasstroom 1.357.262 -/- 4.771.024

Netto-liquiditeiten per 31 december 4.072.179 2.714.917

Geconsolideerd kasstroomoverzicht(Bedragen in e)


De enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening zijn opgemaakt volgens de voorschriften van Titel 9 Boek 2 BW. De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de nominale waarde.

Naam van de vennootschap Zetel KapitaalbelangHeembouw Roelofarendsveen B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Rotterdam B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Amersfoort B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Wonen B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Breda B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Ontwikkeling B.V. Roelofarendsveen 100%Habeon Architecten B.V. Roelofarendsveen 100%Heegro 1 B.V. Roelofarendsveen 100%Heegro 3 B.V. Roelofarendsveen 100%West-End B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Deelnemingen B.V. Roelofarendsveen 100%Heembouw Centrumplan B.V. Roelofarendsveen 100%Hepark B.V. Roelofarendsveen 100%Tripolis Amersfoort B.V. Harderwijk 50% (1)Cityblob Zuid Oost B.V. Amsterdam 50% (1)IBC-PGGM V.O.F. Amersfoort 50% (2)Centrumplan Roelofarendsveen V.O.F. Roelofarendsveen 50% (3)V.O.F. Tuinstadwijk Rotterdam 50% (4)

(1) Heembouw Ontwikkeling B.V. heeft een belang van 50% in genoemde B.V. en een aandeel in het resultaat van 50%.(2) Heembouw Roelofarendsveen B.V. heeft een belang van 50% in genoemde V.O.F. en een aandeel in het resultaat van 50%. (3) Heembouw Centrumplan B.V. heeft een belang van 50% in genoemde V.O.F. en een aandeel in het resultaat van 50%. (4) Heembouw Wonen B.V. heeft een belang van 50% in genoemde V.O.F. en een aandeel in het resultaat van 50%.

Ten behoeve van bovenstaande groepsmaatschappijen (de 100% belangen), met uitzondering van Heembouw Deelnemingen B.V., Heembouw Centrumplan B.V. en Hepark B.V., zijn aansprakelijkheidsverklaringen als bedoeld in artikel 403 lid 1 sub f Boek 2 BW bij het Handelsregister van de betreffende Kamers van Koophandel gedeponeerd.

AlgemeenHeembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen vormt als hoofd van de Groep samen met haar groeps- en werkmaatschappijen Heembouw Groep. Het doel van de Groep is het ontwikkelen, ontwerpen, aannemen en uitvoeren van bouwkundige werken. Heembouw Holding B.V. is een 100% deelneming van Heembouw Beheer B.V. Tot Heembouw Groep behoren de volgende vennootschappen:

Grondslagen voor de consolidatie, de waardering en de bepaling van het resultaat


ConsolidatieIn de geconsolideerde jaarrekening worden opgenomen de financiële gegevens van de vennootschap en haar groepsmaatschappijen per 31 december van het boekjaar. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen en vennootschappen waarin beslissende zeggenschap wordt uitgeoefend.Deelnemingen in samenwerkingsverbanden waarin de aandeelhouders gezamenlijke zeggenschap hebben, worden niet proportioneel geconsolideerd. In de geconsolideerde jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en transacties geëlimineerd evenals de binnen de Groep gemaakte winsten. De vennootschappelijke jaarrekening is overeenkomstig artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW opgesteld.

Belangrijkste schattingen en beoordelingen in de jaarrekeningSchattingen en beoordelingen worden voortdurend geëvalueerd en zijn gebaseerd op in het verleden opgedane ervaring en andere factoren, waaronder verwachtingen ten aanzien van toekomstige gebeurtenissen die zich gelet op de omstandigheden redelijkerwijs kunnen voordoen. Heembouw maakt schattingen en doet veronderstellingen ten aanzien van de toekomst. De werkelijkheid kan afwijken van de gemaakte schattingen.

Onderhanden-projectresultaatProjectopbrengsten en –kosten worden naar rato van de voortgang van de projecten verantwoord voor zover deze op een verantwoorde wijze kunnen worden vastgesteld. Verliesvoorzieningen op projecten worden genomen op het moment dat duidelijk is dat de kosten de opbrengsten van een project overstijgen. Per project wordt dit periodiek beoordeeld door de projectverantwoordelijke en het management van de betreffende werkmaatschappij. Deze beoordeling gebeurt met name op basis van de projectadministratie en kennis en ervaring van betrokkenen. Inherent aan dit proces is dat inschattingen worden gemaakt.

VoorzieningenGetroffen voorzieningen zijn gebaseerd op de beste verwachting van het management met betrekking tot de uiteindelijke uitstroom van middelen.

KasstroomoverzichtHet kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen.

Waardering

AlgemeenVoor zover niet anders vermeld, worden de op de balans voorkomende posten gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Materiële vaste activaAanpassingen bedrijfsgebouwen worden gewaardeerd tegen de aanschaffingsprijs c.q. de vervaardigingsprijs verminderd met lineaire afschrijvingen. De afschrijvingen zijn gebaseerd op de verwachte economische levensduur.

De overige materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen oorspronkelijke aanschaffingswaarde verminderd met lineaire afschrijvingen die gebaseerd zijn op de verwachte levensduur en berekend zijn over de aanschaffingswaarde. Op investeringen die in de loop van het boekjaar zijn gedaan, wordt tijdsevenredig afgeschreven.De afschrijvingstermijn ligt voor:• aanpassingen bedrijfsgebouwen tussen 5 jaar en 25 jaar• machines en transportmiddelen tussen 5 en 10 jaar• gereedschappen en inventaris op 5 jaar

Financiële vaste activa DeelnemingenDeelnemingen waarin de vennootschap invloed van betekenis uitoefent op het zakelijke en financiële beleid worden tegen de vermogensmutatiemethode gewaardeerd. Overeenkomstig deze methode worden de deelnemingen in de balans opgenomen tegen het aandeel van de vennootschap in de nettovermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten van de deelnemingen vanaf het moment van verwerving, bepaald volgens de grondslagen van de Groep. In de winst- en verliesrekening wordt het aandeel van de vennootschap in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien en voor zover de vennootschap niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan bewerkstelligen, worden de resultaten in een wettelijke reserve opgenomen. Haar aandeel in de rechtstreekse vermogensvermeerderingen en –verminderingen van de deelnemingen wordt ook in de wettelijke reserve opgenomen. Voor deelnemingen met een negatief eigen vermogen wordt, indien nodig en daarvoor aansprakelijkheid bestaat, een voorziening getroffen.


Lening u/g gelieerde maatschappijen en lening u/g derdenVerstrekte leningen zijn primaire financiële activa met vaste of bepaalbare betalingen die niet op een actieve markt zijn genoteerd. Deze leningen worden na de eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode.

Voorraden

GrondDe waardering van de voorraad grond geschiedt tegen kostprijs of lagere marktwaarde.

Gereed productDe waardering van de voorraad gereed product geschiedt tegen kostprijs of lagere marktwaarde.

Onderhanden werkDit betreft werken voor eigen risico. De post onderhanden werk is gewaardeerd tegen bestede materiaalkosten, kosten van werk door derden en manuren.

Grond- en hulpstoffenDe waardering van de voorraden gronden hulpstoffen geschiedt tegen historische inkoopprijzen of lagere marktwaarde.

Onderhanden projectenDit betreft onderhanden projecten in opdracht van derden. De onderhanden projecten worden gewaardeerd tegen bestede materiaalkosten, kosten van werk door derden en manuren, vermeerderd met een opslag voor algemene kosten, de ten behoeve van het ontwikkelproject betaalde rente en resultaat naar rato van de voortgang van het project.Winst wordt genomen vanaf start bouw voor zover projecten of delen hiervan zijn verkocht en voor zover de winst met voldoende mate van zekerheid bepaalbaar is. Voor projecten die naar verwachting zullen worden afgesloten met een negatief resultaat wordt een voorziening getroffen. Op de post onderhanden projecten zijn de gefactureerde termijnen in mindering gebracht.

Vorderingen en vooruitbetaalde kostenBij de initiële verwerking van vorderingen en vooruitbetaalde kosten worden deze opgenomen tegen reële waarde vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. Alle transacties worden opgenomen op het moment waarop de Groep de bindende overeenkomst aangaat. De vorderingen worden na de initiële verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Baten en lasten worden in de winst- en verliesrekening verwerkt zodra deze aan een derde worden overgedragen of een bijzondere waardevermindering ondergaan, alsmede via het amortisatieproces.

De Groep beoordeelt op elke balansdatum of een vordering een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan. Het verlies wordt bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking. De boekwaarde van de vorderingen wordt verlaagd met gebruikmaking van een voorziening wegens oninbaarheid.

Schulden op korte termijnBij de initiële opname van schulden op korte termijn worden deze opgenomen tegen reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De schulden op korte termijn worden na de initiële waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

Voorzieningen

Voorziening voor jubileumuitkeringBetreft een voorziening gevormd voor uitkeringen bij jubilea. De voorziening is in 2010 (actuarieel) herberekend. In 2014 is een indexatie conform de richtlijnen toegepast.


Resultaatbepaling

AlgemeenDe baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben.

Som der bedrijfsopbrengstenBedrijfsopbrengsten vormen het saldo van de productie van enig jaar tegen opbrengstwaarde, inclusief aan werken in uitvoering toegerekende winsten, naar rato van de voortgang van de verrichte prestatie, en/of getroffen verliesvoorzieningen.

KostenDe kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen van waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

PensioenenDe vennootschap heeft een pensioenregeling bij het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid. In het geval van een tekort bij het Bedrijfstakpensioenfonds, heeft de vennootschap geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen, anders dan het voldoen van toekomstige premies. Evenmin kunnen de groepsmaatschappijen rechten doen gelden op eventuele overschotten in de fondsen. Het voorgaande is ook van toepassing op de bij de verzekeringsmaatschappij ondergebrachte pensioenregeling. Op basis van boven-staande karakteristieken is het uitgangspunt dat in de verslagperiode de te verwerken pensioenlast gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds respectievelijk verzekeringsmaatschappij verschuldigde pensioenpremies. De geschatte dekkingsgraad van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid per 31 december 2014 bedraagt 114,5% (31-12-13: 111,6%).

LeasingDe Groep heeft enkel contracten die kwalificeren als operationele lease en daarom worden de leasebetalingen lineair over de leaseperiode ten laste van de winst-en verliesrekening gebracht.

RenteopbrengstenRenteopbrengsten worden tijdsevenredig in de winst- en verliesrekening verwerkt rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost, indien hun bedrag bepaalbaar is en hun ontvangst waarschijnlijk.

Belastingen De verantwoorde belastingen zijn gebaseerd op het geldende tarief rekening houdend met fiscale faciliteiten en verschillen tussen de commerciële en fiscale waardering van activa en passiva. Voor 2014 is een tarief van 25,0% gehanteerd over het fiscaal resultaat 2014.


Activazijde 31-12-2014 31-12-2013

Materiële vaste activa (1)

Boekwaarde per 1 januari Investeringen Afschrijvingen Boekwaarde Boekwaarde Aanpassingen bedrijfsgebouwen 1.056.871 85.801 244.063 898.609 1.056.871Machines en transportmiddelen 23.441 - 4.963 18.478 23.441Gereedschappen en inventaris 678.946 233.408 270.914 641.440 678.946

1.759.258 319.209 519.940 1.558.527 1.759.258 Cumulatieve Cumulatieve aanschaffingsprijs afschrijvingen Boekwaarde Boekwaarde Aanpassingen bedrijfsgebouwen 2.380.025 1.481.416 898.609 1.056.871 Machines en transportmiddelen 73.470 54.992 18.478 23.441 Gereedschappen en inventaris 2.972.434 2.330.994 641.440 678.946 5.425.929 3.867.402 1.558.527 1.759.258

Toelichting geconsolideerde balans(Bedragen in e)

Financiële vaste activa Deelnemingen (2) Netto-vermogenswaarde per 1 januari 628.723 69.983 Uitkering dividend -/- 1.602.781 -

-/- 974.058 69.983Resultaat deelnemingen 1.899.055 558.740 Netto-vermogenswaarde per 31 december 924.997 628.723 Lening u/g gelieerde maatschappijen (3) Saldo per 1 januari 2.259.903 909.986Verstrekkingen gedurende boekjaar 1.291.530 3.550.165Onttrekkingen gedurende boekjaar - -Aflossingsverplichting komend boekjaar -/- 3.603.933 -/- 2.245.164Mutatie (niet) gerealiseerde waardeverandering 52.500 44.916

Saldo per 31 december - 2.259.903

Lening u/g derden (4) Saldo per 1 januari (incl. kortlopend) 431.920 100.000 Verstrekkingen gedurende boekjaar - 399.300Onttrekkingen gedurende boekjaar -/- 151.000 -/- 67.380

280.920 431.920Aflossingsverplichting komend boekjaar -/- 240.246 -/- 243.033

Saldo per 31 december 40.674 188.887


31-12-2014 31-12-2013

Voorraden

Gereed product (5) Betreft de aanwezige onverkochte voorraad van reeds opgeleverde projecten. 2.654.198 1.524.149 Onderhanden werk (6) Bestede kosten minus voorziening 2.525.405 2.741.868 Grond- en hulpstoffen (7) Betreft de per 31 december aanwezige voorraad hout, plaatmateriaal, hang- en sluitwerk, metalen platen en profielen. 35.334 31.464

Vorderingen en vooruitbetaalde kosten

Gelieerde maatschappijen (8)

Dit betreft de financiering van samenwerkingsverbanden en deze vorderingen hebben een kortlopend karakter. 7.552.608 6.715.422

Belastingen en premies sociale verzekeringen (9)

Vennootschapsbelasting - 402.547Sociale verzekeringen - 54.148

- 456.695

Overige vorderingen en overlopende activa (10)

Inkoopbonussen 88.100 108.000 Licenties/onderhoudscontracten software 79.034 87.889Leasebedragen 31.431 33.666 Verzekeringen 1.906 1.906 Kortlopende lening derden - 100.000Rente - 13.320 Diverse transitorische posten 56.135 44.898

256.606 389.679


Passivazijde 31-12-2014 31-12-2013

Eigen Vermogen

De specificatie en het verloopoverzicht van het eigen vermogen zijn opgenomen in de toelichting op de vennootschappelijke balans.

Voorzieningen

Voorziening voor jubileumuitkeringen (11) Saldo per 1 januari 159.391 156.266 Dotatie/vrijval lopend boekjaar 3.188 3.125


De voorziening wordt om de vijf jaar actuarieel berekend. In 2010 is dit weer gedaan. De overige jaren wordt er een indexatie toegepast. In 2014 is een dotatie van 2% aan de voorziening toegevoegd.

Schulden op korte temijn Onderhanden projecten (12) Bestede kosten, geactiveerde marge minus voorziening -/- 49.692.131 -/- 41.312.919 Gefactureerd op onderhanden projecten 53.178.551 42.795.051

3.486.420 1.482.132 In de onderhanden projecten per 31 december 2014 is € 2.769 aan rente geactiveerd (2013: € 0). De positie Onderhanden projecten per 31 december 2014 bestaat uit projecten met een debetstand van € 1.338.774 (2013: € 490.755) en projecten met een creditstand van € 4.825.194 (2013: € 1.972.887).


31-12-2014 31-12-2013

Belastingen en premies sociale verzekeringen (13) Omzetbelasting 2.636.337 2.939.550 Loonbelasting en premieheffing 655.771 531.048Vennootschapsbelasting 633 - Sociale verzekeringen 8.813 -

3.301.554 3.470.598

Overige schulden en overlopende passiva (14)

Reservering personeelsgerelateerde kosten 974.491 1.071.703 Reservering kosten klachten 88.500 95.700 Accountants- en advieskosten 40.650 43.825 Verzekeringen 17.734 51.911 Rente 16.068 -Diverse transitorische posten 71.661 55.477 1.209.104 1.318.616


31-12-2014 31-12-2013

Verstrekte bankgaranties 8.358.969 5.977.116

Verstrekte concerngaranties 17.790.619 15.914.000 Leaseverplichtingen voor wagenpark en printers Leaseverplichting voor komend boekjaar 984.605 1.133.566 Leaseverplichting over 2e tot en met 5e jaar na balansdatum 1.320.950 1.530.161 Huurverplichtingen voor huisvesting Huurverplichting voor komend boekjaar 822.831 818.461Huurverplichting over 2e tot en met 5e jaar na balansdatum 552.924 747.042

Licenties voor programmatuur De verplichting tbv licenties voor komend boekjaar bedraagt 158.155 118.576

Voorwaardelijke verplichtingen Huurverplichting 80.000 80.000 Grondafnameverplichting 641.940 641.940

De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor de afdracht van vennootschapsbelasting van Heembouw Roelofarendsveen B.V., Heembouw Rotterdam B.V., Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw Wonen B.V., Hepark B.V., Heembouw Ontwikkeling B.V., Heegro 1 B.V., Heegro 3 B.V., West-End B.V., Heembouw Deelnemingen B.V., Heembouw Centrumplan B.V. en Habeon Architecten B.V.

De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor de afdracht van omzetbelasting van Heembouw Roelofarendsveen B.V., Heembouw

Rotterdam B.V., Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw Wonen B.V., Hepark B.V., Heembouw Ontwikkeling B.V., Heegro 1 B.V., Heegro 3 B.V., West-End B.V. en Habeon Architecten B.V.

De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor schulden van Heembouw Roelofarendsveen B.V., Heembouw Rotterdam B.V., Heembouw Amersfoort B.V., Heembouw Breda B.V., Heembouw Wonen B.V., Heembouw Ontwikkeling B.V., Heegro 1 B.V., Heegro 3 B.V., West-End B.V. en Habeon Architecten B.V. In het kader van deze 403 verklaringen zijn deze B.V.’s vrijgesteld van het opmaken van een eigen jaarrekening.

De vennootschap is hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden met betrekking tot de vennootschappen onder firma waarin zij deelneemt (V.O.F. Tuinstadwijk). Bij Centrumplan Roelofarendsveen V.O.F. geldt dit voor Heembouw Centrumplan B.V.

Voor bancaire krediet- en garantiefaciliteiten zijn de volgende zekerheden gesteld: verpanding van een deel van de bedrijfsuitrusting,

voorraden, boekvorderingen en aanneemsommen.

Heembouw Groep is betrokken bij enkele procedures die worden betwist. Op grond van thans beschikbare informatie en ingewonnen juridisch advies verwacht de Directie dat de afloop van deze procedures geen nadelige invloed van betekenis zal hebben op de financiële positie van Heembouw Groep. Bij één procedure is er sprake van een tegenvallende uitspraak, waarbij de Raad van Arbitrage voor een bedrag van € 238.390 ten nadele van Heembouw Groep heeft beslist. Heembouw Groep heeft hiertegen hoger beroep aangetekend en heeft voor een deel van dit dispuut op basis van eigen inschatting van de uitslag van het hoger beroep een reservering opgenomen.

Niet uit de balans blijkende regelingen


Risicobeheer en financiële instrumentenAlgemeenDe primaire financiële instrumenten van de Groep dienen ter financiering van de operationele activiteiten van de Groep of vloeien directuit deze activiteiten voort. Het beleid van de Groep is niet te handelen in financiële instrumenten. De Groep heeft geen valutarisico en een minimaal renterisico. De relevante risico’s betreffen het marktrisico en het kredietrisico.

MarktrisicoDe financiële prestaties van de Groep zijn mede afhankelijk van de conjuncturele omstandigheden. De afhankelijkheid van deze omstandigheden wordt beperkt door de verschillende soorten bouwsegmenten waar de vennootschap opereert zoals bedrijfsruimten, kantoren, woningcorporaties en zorginstellingen en woningen.

KredietrisicoKredietrisico is het risico van financieel verlies indien een afnemer de aangegane contractuele verplichting niet nakomt. Kredietrisico’s vloeien met name voort uit vorderingen op klanten. De groep heeft stringente procedures opgesteld om de kredietwaardigheid van haar relaties te bepalen. Tevens heeft de Groep richtlijnen opgesteld om de omvang van het kredietrisico bij elke partij te beperken. Bovendien bewaakt de Groep voortdurend haar vorderingen en hanteert de Groep een strikte aanmaningsprocedure. Door de bovenstaande maatre-gelen en contractuele regelingen is het kredietrisico voor de Groep beheersbaar. Ter beheersing van dit risico wordt gebruik gemaakt van informatie van erkende instellingen die zich op het leveren van kredietinformatie hebben toegelegd. Continue bewaking van het kredietri-sico vormt onderdeel van het debiteurenbeheer.

Verbonden partijenMet de verbonden partijen Heembouw Beheer B.V., Heevas B.V., Heembouw Visie B.V., Cityblob Zuid Oost B.V., Centrumplan Roelofarendsveen B.V. en V.O.F. Tuinstadwijk hebben in het boekjaar transacties plaatsgevonden. Dit bestaat uit levering diensten en levering goederen. De transacties zijn gebaseerd op cost-plus methode met uitzondering van de doorbelasting kosten. Deze worden tegen werkelijke kosten doorbelast.

31-12-2014 31-12-2013 Door verbonden partijen aan Heembouw Groep: Levering diensten 1.032.426 1.068.155

Door Heembouw Groep aan verbonden partijen: Levering diensten 966.098 521.228 Levering goederen 2.935.328 1.084.763


Som der bedrijfsopbrengsten* (15) 2014 2013 Bedrijfsruimten 54.798.000 54.823.000 Kantoren 14.626.000 35.228.000 Woningcorporaties en zorginstellingen 5.547.000 8.631.000 Woningen 23.815.000 3.315.000 Overig 6.898.000 5.195.000

Geproduceerde omzet 105.684.000 107.192.000

Overige opbrengsten 1.000 11.000

Totaal som der bedrijfsopbrengsten 105.685.000 107.203.000

De omzet is geheel in Nederland gerealiseerd. * afgerond op duizenden euro’s

Som der bedrijfslasten

Lonen en sociale lasten (16) Lonen en salarissen 11.886.878 12.789.388 Sociale lasten 2.047.621 1.993.450 Pensioenlasten 1.292.484 1.443.720 15.226.983 16.226.558

De personeelsbezetting uitgedrukt in FTE’s bedroeg per 31-12-2014: 205 (31-12-2013: 212) De samenstelling was als volgt:Bouwplaatsmedewerkers, inclusief uitvoerders 75 80Kantoormedewerkers 130 132

205 212

Toelichting geconsolideerde winst- en verliesrekeningHeembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (Bedragen in e)


2014 2013 Overige bedrijfskosten (17) Huisvestings-/kantoorkosten* 1.920.436 2.008.109 Autokosten 636.341 715.942Overige personeelskosten 799.099 587.228Overige kosten 363.943 548.776 3.719.819 3.860.045

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten (18) Bankrente - 3.394 Debiteuren - 9.652Rente op vordering op gelieerde maatschappij 278.600 276.143 Overig 3.706 - 282.306 289.189

Rentelasten en soortgelijke lasten (19) Bankrente -/- 90.449 -Overig -/- 12.594 -/- 446 -/- 103.043 -/- 446

Belastingdruk (20) 2014 2013 in € in % in € in % Nominale belastingdruk 133.151 25,0 -/- 415.452 24,4Effect fiscaal niet-aftrekbare kosten 13.305 2.5 16.931 -/- 1,0Overige effecten -/- 2.061 -/- 0,4 -/- 3.648 0,2

Effectieve belastingdruk 144.395 27,1 -/- 402.169 23,6

Bezoldiging Bestuurders en CommissarissenIn het verslagjaar bedragen de vergoedingen aan bestuurders in totaal € 845.794 (in 2013 € 738.553) en aan commissarissen in totaal € 68.441 (in 2013 € 80.191).

*in de kantoorkosten is in 2014 een bedrag van € 61.150 (2013: € 62.525) aan accountantskosten voor onderzoek van de jaarrekening opgenomen en € 11.693 aan kosten voor adviesdiensten op fiscaal gebied (2013: € 37.060).


Activa 31-12-2014 31-12-2013

Materiële vaste activa Aanpassingen bedrijfsgebouwen 485.896 599.573 Gereedschappen en inventaris 512.546 493.372 998.442 1.092.945 Financiële vaste activa Deelnemingen 1 2.332.558 748.215 Lening u/g groepsmaatschappij - 2.574.987

2.332.558 3.323.202 Vorderingen en vooruitbetaalde kosten Debiteuren 81 -Groepsmaatschappijen 4.481.345 2.596.798Gelieerde maatschappijen 4.240 3.313Belastingen en premies sociale verzekeringen 121.031 500.119 Overige vorderingen en overlopende activa 334.627 343.231 4.941.324 3.443.461 Liquide middelen 10.884.176 10.708.424 19.156.500 18.568.032

Vennootschappelijke balans per 31 december 2014 (voor resultaatbestemming)Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (Bedragen in e)


Passiva 31-12-2014 31-12-2013

Eigen vermogen Aandelenkapitaal 2 441.000 441.000Agioreserve 3 4.779.670 4.779.670Wettelijke reserve 4 906.997 600.723Algemene reserve 5 9.253.685 10.854.481Resultaat lopend boekjaar 396.160 -/- 1.294.522

15.777.512 15.381.352 Voorzieningen Jubileumuitkeringen 162.579 159.391 Negatieve waarde deelnemingen 6 1.932.348 1.746.586 2.094.927 1.905.977 Schulden op korte termijn Onderhanden projecten 253.584 266.111 Crediteuren 155.742 120.819 Groepsmaatschappijen 737.707 711.268 Gelieerde maatschappijen 70.832 -Belastingen en premies sociale verzekeringen 1.013 - Overige schulden en overlopende passiva 65.183 182.505 1.284.061 1.280.703 19.156.500 18.568.032


De vennootschappelijke waarderingsgrondslagen zijn gelijk aan de geconsolideerde waarderingsgrondslagen. Voor de toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening. Aanvullend volgen hier nog enkele specificaties.

Activazijde 31-12-2014 31-12-2013

Financiële vaste activa Deelnemingen (1) Netto-vermogenswaarde per 1 januari 748.215 2.088.869Uitkering dividend 1.216.371 -/- 922.003 1.964.586 1.166.866 Resultaat deelnemingen 182.210 -/- 1.216.371Mutatie voorziening in verband met negatief eigen vermogen 185.762 797.720

Netto-vermogenswaarde per 31 december 2.332.558 748.215

2014 2013 Aandeel in resultaat van ondernemingen waarin wordt deelgenomen 182.210 -/- 1.216.371 Overige baten en lasten na belastingen 213.950 -/- 78.15 Resultaat na belasting 396.160 -/- 1.294.522

Vennootschappelijke winst- en verliesrekening 2014Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen (Bedragen in e)

Toelichting vennootschappelijke balans(Bedragen in e)


Voorzieningen Voorziening negatieve waarde deelnemingen (6) Saldo per 1 januari 1.746.586 948.866Toevoegingen 1.932.348 1.746.586Vermogensstortingen -/- 1.746.586 -/- 948.866 Saldo per 31 december 1.932.348 1.746.586

De voorziening negatieve waarde deelnemingen heeft betrekking op de negatieve netto vermogenswaarde van deelnemingen voor zover de vennootschap hoofdelijk aansprakelijk is voor de schulden van de betreffende deelnemingen.

De vennootschap heeft geen werknemers in dienst.

Eigen VermogenAandelenkapitaal (2)

Maatschappelijk kapitaal 2.000.000 2.000.000waarvan niet geplaatst -/- 1.559.000 -/- 1.559.000

Het geplaatste kapitaal bestaat uit 882 gewone aandelen à € 500. 441.000 441.000

Agioreserve (3)

Saldo per 31 december 4.779.670 4.779.670 Betreft het boven de nominale waarde gestorte bedrag op het aandelenkapitaal.

Wettelijke reserve (4)

Saldo per 1 januari 600.723 41.983Resultaat deelnemingen 1.899.054 558.740Uitgekeerd dividend -/- 1.592.780 -


De wettelijke reserve heeft betrekking op de onverdeelde winst van de deelnemingen waar Heembouw geen meerderheidsbelang in heeft en daardoor niet zonder beperkingen uitkeringen van dit vermogen kan bewerkstelligen.

Algemene reserve (5)

Saldo per 1 januari 10.854.481 10.657.776 Uitkering slotdividend vorig boekjaar - -Mutatie wettelijke reserve ingehouden winst deelnemingen -/- 306.274 -/- 600.723 Toevoeging winst vorig boekjaar -/- 1.294.522 797.428

Saldo per 31 december 9.253.685 10.854.481

Passivazijde 31-12-2014 31-12-2013


Statutaire bepaling omtrent winstbestemmingArtikel 25 van de statuten vermeldt:De vennootschap kan aan de aandeelhouders en andere gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts uitkeringen doen, voor zover het eigen vermogen van de vennootschap groter is dan het bedrag van het gestorte kapitaal van de vennootschap, vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden.

De winst, blijkende uit de vastgestelde winst- en verliesrekening, staat ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders.

ResultaatbestemmingHet resultaat over het boekjaar 2014 ad € 396.160 staat overeenkomstig de bepalingen van de statuten ter beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders.De directie stelt voor om het resultaat boekjaar van € 396.160 toe te voegen aan de algemene reserve. Tevens stelt de directie voor om over dit boekjaar geen dividend uit te keren.

Gebeurtenissen na balansdatumEr hebben geen belangrijke gebeurtenissen na het einde van het boekjaar plaatsgevonden.

Overige gegevens


Verklaring betreffende de geconsolideerde jaarrekeningWij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2014 van Heembouw Holding B.V. te Roelofarendsveen gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2014 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2014 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de entiteit is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de entiteit. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de entiteit gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekeningNaar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Heembouw Holding B.V. per 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisenIngevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.

Rotterdam, 13 maart 2015

Ernst & Young Accountants LLPw.g. drs. W.H. Kerst RA

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: de aandeelhouders, de commissarissen en de directie van Heembouw Holding B.V.


Visie en strategie Pagina

1.1 Visie en strategie 4-71.2 Verklaring van de Holding Directie 4-7

Profiel 2.1 Naam van de organisatie 682.2 Producten en diensten 4-7, 782.3 Operationele structuur 68, 762.4 Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie 682.5 Landen van vestiging 68, 782.6 Eigendomsstructuur en rechtsvorm 68-69, 762.7 Markten 4-72.8 Omvang van de organisatie 23, 38, 782.9 Significante veranderingen tijdens de verslagperiode

wat betreft omvang, structuur of eigendom 4-72.10 Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode

werden toegekend 4-7, 60-61

Reikwijdte van het verslag 3.1 Verslagperiode 3, 913.2 Datum van het meest recente verslag 7, 23, 91 3.3 Verslaggevingscyclus 913.4 Contactgegevens voor verdere informatie omslag 3.5 Proces inhoud verslag 913.6 Afbakening van het verslag 913.7 Afbakening beperkingen 68-893.8 Basis voor verslaglegging over

samenwerkingsverbanden 72-75, 76-77 3.11 Beïnvloedende factoren voor de vergelijkbaarheid

tussen verslagperioden n.v.t.3.12 Management disclosure n.v.t.

Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid 4.1 Bestuursstructuur 24-25, 274.2 Voorzitter van het hoogste bestuurslichaam 24-254.3 Onafhankelijke leden van de Raad van Commissarissen 25, 274.4 Mechanismen voor aandeelhouders en medewerkers

om aanbevelingen te doen aan het hoogste bestuurslichaam 27, 64-65

4.8 Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen, gedragscodes en uitgangspunten die van belang zijn voor de economische, milieugerelateerde en sociale prestaties, met vermelding van de mate van uitvoering ervan 4-7

4.14 -4.16 Belanghebbenden 3, 4-7

Economische indicatoren Pagina

EC1 Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd waaronder omzet, inkomsten, operationele kosten en maatschappelijke investeringen 23, 68-89

EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie 68-89

EC7 Procedures voor lokale personeelswerving 41

Milieu indicatoren EN7 Initiatieven ter verlaging van het indirecte

energieverbruik 54-55 EN18 Initiatieven en realisatie emissie van

broeikasgassen 54-55, 56-57

Arbeidsomstandigheden en indicatoren voor volwaardig werk LA1: Totale personeelsbestand naar type werk,

arbeidsovereenkomst en regio 40LA4 Percentage medewerkers dat onder een

collectieve arbeidsovereenkomst valt 40LA7 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en

verzuimcijfers 4-7, 42-43LA10 Gemiddeld aantal uren dat een werknemer

per jaar besteedt aan opleidingen 36LA11 Programma’s voor competentiemanagement

en levenslang leren 36-37

GRI-G3 index toepassingsniveau C


Colofon

Teksten: HeembouwConclusio, Annemieke de Man

Fotografie: Dimmy OlijerhoekMartijn Pauw Fotografie Jaap Bouwens FotografieMonique Velzeboer

Vormgeving en realisatie: Windkracht-10.nl


De Lasso-Zuid 22 Postbus 30 2370 AA Roelofarendsveen heembouw.nl

Maatschappelijke en financiële verslaglegging

2014 Jaarverslag 2014 Maatschappelijke en financiële verslaglegging

Als er iets is dat het verleden leert is het dit: Ga door. Ga door en maak van de toekomst nog meer verleden.

vooruit2014

Blik

Herman Brusselmans

N

Heembouw jaarverslag 2014

Real Estate

Transcript of Heembouw jaarverslag 2014