HAS Hogeschool Opleidingsgids

Bevlogen Onder-nemendInnovatief

Eigenwijs

Den Bosch

Password:Toekomst

J O U W

T O E K O M S T

Welkom

Password: Gedreven

Omdat ik bruggen kan bouwen tussen mensen

Omdat ik

het beste

uit mezelf

wil halen

Omdat ik weet

wat internationaal

zaken doen inhoudt

Omdat ik gewoon buitengewoon ben

Password: Diplomatiek

Password: UniekPassword: Professioneel

Omdat ik een brede horizon heb

Omdat ik altijd op zo

ek

ben naar nieuwe

uitdagingen

Omdat ik nu al weet wat ik wil worden

Omdat ik me niet laat

afschikken door

een uitdaging

Password: DynamischPassword: Open

Password: DoelgerichtPassword: Stoer

Inhoudsopgave

Algemeen Bedrijfskundeenagribusiness

Dier- en veehouderij

International Food & Agribusiness

LandscapeDesign

Milieukunde

Tuin- en landschaps-management

Voedings-middelen-technologie

Topklas Ondernemen/Innovatieklas

8 14 20

44 50 56

80 86 I

Food Design& Innovation

Geo Media& Design

Horticulture & Business Management

Stad en streek-ontwikkeling

Toegepaste Biologie

Tuinbouw en akkerbouw

Toelatings-eisen/Agenda

Waar moet je aan denken

Wie, wat, waar

26 32 38

62 68 74

III V VII IX

Wij zijn zo breed als de horizon

De HAS is geen eiland. Als je bij ons studeert, sta je midden in de maatschappij. Want theorie en praktijk verbinden we sterk met elkaar. Regelmatig ga je op pad. Je bezoekt bedrijven en organisaties. Je spreekt mensen. Je doet onderzoek en experimenteert.

Onze Expeditie Nieuwsgierigheid duurt vier jaar. In die tijd ontwikkel je je eigen kijk op groen en groei. Dat is nodig. Want de wereld stelt vragen. Over voedsel, ruimte, milieu, plant en dier. Help jij ze mee oplossen?

Wij bieden je volop steun om antwoorden te vinden. De HAS staat bekend om de betrokkenheid van haar docenten. Ook werken we intensief samen met het bedrijfsleven. Bovendien bieden we talloze faciliteiten. Van eigentijdse ict-voorzieningen tot aan kassen, food design centres en laboratoria. Kun je de HAS in vijf woorden vangen? Ja. Samen vormen zij de kern van wat wij zijn: innovatief, ondernemend, resultaatgericht, betrokken, eigenwijs.

Maar er is nog iets wat de HAS sterk maakt. Iets ongrijpbaars. Het heeft geen lengte, breedte of hoogte. Maar je voelt het meteen: de sfeer. Wij hebben de reputatie dat we een sociale, open en gemoedelijke school zijn. Een sterke troef, waar we trots op zijn.

Kom je dat delen met ons?

Groen en groei. Dat zijn onze favoriete woorden. Bovendien zijn wij zo breed als de horizon. Op onze hogeschool, met vestigingen in Den Bosch en Venlo, vind je maar liefst 10 opleidingen. Ze wijzen je de weg in de wereld van agro, food en groene ruimte.

8

Bevlogen Onder-nemend

InnovatiefEigenwijs

9

Den Bosch

Enkele eretitels: Vestingstad van Europa, Groenste Stad van Nederland, Hoofdstad van de Smaak en Sportstad van het Jaar. Als je ‘van buiten de stad’ komt, is één prijs het allerbelangrijkste: Meest Gastvrije Stad van Nederland. Nog twee keer gewonnen ook! Het zal helder zijn: je bent een dief van je eigen geluk als je 073 links laat liggen. Den Bosch ontwijken is sowieso een kunst, want het ligt strategisch. Vlakbij Tilburg en Eindhoven, maar ook Utrecht en Amsterdam.

Voor de statistici: de stad telt 142.045 inwoners, van wie 48.106 single. Bijna 19.000 inwoners zijn tussen de 20 en 29 jaar. In Den Bosch vind je 10.812 bedrijven, 1132 monumenten, 401 horecazaken en één Sint-Jan. Haar Bourgondische reputatie dankt de hertogstad vooral aan het accent op eten, drinken en feesten. Maar ook cultuur is sterk vertegenwoordigd. Die vind je onder meer in Theater aan de Parade, de Verkadefabriek, poppodium W2 en het Museumkwartier. Tot de vele festivals behoren Jazz in Duketown, Theaterfestival Boulevard en Bevrijdingsfestival. Grote dance events laten regelmatig de Brabanthallen schudden. Uiteraard vieren ze in Oeteldonk ook carnaval.

Mocht je even aan rust toe zijn: rond Den Bosch liggen veel natuurgebieden. Op takworpafstand van HAS Hogeschool vind je de Moerputten en het Bossche Broek.

Af en toe ruik je zilverpoets in Den Bosch. Dat is niet zo raar. Want de Brabantse hoofdstad heeft de laatste jaren talloze bekers en medailles gewonnen.

10

Den Bosch

ENTER

Bedrijfskundeen

agribusiness

Niels14

15

Omdat ik mijn eigen visie wil ontwikkelen.

Password: Eigenwijs

“Ga toch de MBO Horti Technics and Management doen”, moedigde zijn vader hem aan. Niels zette de stap – in het gips. Tijdens een stage tussen fresia’s bloeide plotsklaps zijn liefde voor tuinbouw op. Voordat hij naar de HAS opklom, beleefde Niels een stage bij Thanet Earth in Minister, het grootste high-tech kassencomplex van Engeland. “Ik wilde m’n Engels opkrikken. Volgend jaar ga ik voor m’n buitenlandstage naar Amerika of Australië, hoogstwaarschijnlijk de tomatensector. Ik wil mijn eigen visie ontwikkelen. Dat kan alleen als je je ogen en oren de kost geeft. Die grondhouding heb ik van m’n vader. Hij is nu zestig, maar hij blijft innoveren. ‘Kijk bij anderen’, zegt hij vaak. Dat doe ik.” Want Feyenoord-rood of tomatenrood: Niels wil scoren. Dat gaat hem lukken.

Hij lacht. Nee, hij stemt geen SP. Maar hij is wel in de ban van tomaten. Welke soorten? You name it: van cherry’s en roma’s tot safari- en gevlekte tomaten. Dat zit in z’n bloed: Niels komt uit het Westland, de glazen stad. Daar kweken zijn vader en twee compagnons trostomaten. Totale oppervlakte: 14 hectaren oftewel 13,6 voetbalvelden groot. Een rare vergelijking? Nee. Ooit was Niels een fanatieke middenspeler bij Feijenoord en Westlandia. Zijn droom: de MBO-opleiding Sport & Bewegen. Maar twee dagen voor de testdag schoot zijn knieschijf uit de kom. Au. Einde van een droom.

Bed

rijfskunde en ag

ribusiness

15

ENTER

Bedrijfskundeen

agribusiness

Annet16

Omdat ik nog veel wil bereiken.

Password: Ambitieus

Uiteindelijk koos ze Bedrijfskunde en agribusiness. Waarom? “De veelzijdig-heid. Van de drie richtingen binnen die studie – marketing, financiën en logistiek – heb ik de laatste gekozen. Dat ligt me: het optimaal regelen van goederenstromen, het liefst in de retail.”

Op de HAS ontdekte ze ook dat niet alle studenten op klompen liepen of met de tractor naar school kwamen. “Integendeel. Het is een moderne school. Tegelijkertijd is er een keukentafelsfeer. Het volk hier past bij me. De sfeer en mentaliteit zijn gemoedelijk. Bij elke docent staat de deur letterlijk open. Je mag altijd binnenlopen.”

Logistiek heeft niet alleen met in- en uitvoer van doen, maar ook met opslag. Wat in ieder geval niet het koelhuis in hoeft, is Annets geestdrift. Die komt haar elke dag van pas. “Ik wil nog veel. Wat ik na de HAS ga doen? De studie Bedrijfs- en consumentenwetenschappen in Wageningen, de Master Logistiek of werken. Ik kan alle kanten op. Want de wereld is groter dan Mill.”

Rosé-kalveren. Die bestaan. Nee, ze sjokken niet dronken rond. Ze drinken gewoon water. Annet uit het Brabantse Mill kan er alles over vertellen. Haar vader houdt 120 van zulke kalveren. Daarnaast is hij makelaar. “Toen ik tien was, dacht ik echt niet dat ik iets agrarisch zou gaan doen. Vastgoed trok me evenmin.”

Bed

rijfskunde en ag

ribusiness

17

FACTS & FIGURES

Bedrijfskundeen

agribusiness

Ben je geïnteresseerd in de agrarische sector en de voedingsindustrie? Maar wil je vooral weten hoe het er bedrijfsmatig is geregeld – van productie tot distributie, van verwerking tot handel? Wil je cijfers en gevoel combineren, hoofd en hart? Dan is Bedrijfskunde en agribusiness jouw opleiding. Denken en doen. Dat kenmerkt de opleiding Bedrijfskunde en agribusiness. Hier ontdek je hoe het er zakelijk aan toe gaat in kwekerijen en veilingen, bij toeleveringsbedrijven en accountantskantoren, adviesbureaus of keuringsinstanties. Je leert bedrijfsvraagstukken analyseren en oplossen en financiële zaken regelen. Maar ook marketingconcepten ontwikkelen en logistieke problemen oplossen. Of een eigen bedrijf runnen.

Praktisch en doelgericht ontwikkel je met Bedrijfskunde en agribusiness je talenten om later succesvol aan de slag te kunnen bij uiteenlopende bedrijven en instellingen in de agrarische sector en (semi-) overheid. Als agrarisch bedrijfskundig ingenieur bijvoorbeeld of als logistiek manager bij een veiling of kwekerij, waar je de productie, opslag en transport optimaliseert en adviseert over investeringen.

Als kwaliteitsmanager: zorgsystemen en meetprocedures opzetten en uitvoeren. Of internationaal, als commercieel manager de inkoop en afzet, import en export bewaken. Maar ook marketingmanager is mogelijk: vragen uit de markt vertalen naar (nieuwe) producten. En financieel adviseur: adviseren over kredieten en relatiebeheer, financiering en begrotingen, belastingen en verzekeringen.

En natuurlijk biedt Bedrijfskunde en agribusiness je ook alle kennis om je eigen zaak te beginnen, in het midden- en kleinbedrijf in de agribusiness.

Studieadviseur Sandra AslanE-mail [email protected] 073 - 692 36 75

Oriëntatiedagen Woensdag 11 december 2013 • Donderdag 27 maart 2014

18

Taal Nederlands

Studieduur 4 jaar (incl. stages)

Stageduur 1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland

Leermethoden Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstuderen via een bedrijfsopdracht

Modulen Economie en markt, Ondernemerschap, Logistiek, Financiën en recht, HRM en leidinggeven, Strategie en beleid, Marktonderzoek, Marketingplanning (keuzemodule), Logistiek en optimalisatie (keuzemodule) en Bedrijfsadministratie (keuzemodule)

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/bedrijfskunde

Beroepsvelden Financieel Economisch Management Marketing Logistiek

Faciliteiten Studio’s, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Marktonderzoek bij verwerker van melkproducten (b.v. FrieslandCampina), optimaliseren van voorraadbeheer bij een drankenproducent (b.v. Heineken) of doorrekenen van financiële gevolgen van investeringen voor een agrarisch ondernemer (b.v. als manager bedrijvenadvies bij de Rabobank)

Beroepen Agrarisch bedrijfskundig ingenieur, logistiek manager, kwaliteitsmanager, commercieel manager, marketingmanager, financieel adviseur, zelfstandig ondernemer

W O R DP A S S T O E K O M S T:

Bed

rijfskunde en ag

ribusiness

19

Omdat ik het beste uit mezelf wil halen.

Password: Gedreven

“Van kinds af was ik ook al dol op dieren. Ik heb twee grote paarden en twee Shetlanders, die ik heb opgelapt – ze waren mishandeld. Maar ik dacht: als ik met dieren wil werken, blijf ik op MBO-niveau steken.” Ze koos de PABO, maakte na een jaar toch de overstap naar Dier en veehouderij op de HAS. “Ik vond het zo zonde om onder m’n kunnen te studeren.” Eén struikelblokje: haar kennis van scheikunde en andere was iets te mager. Dankzij thuisstudie wist Paulien dat stevig op te halen.

Wat haar vooral in de studie trekt, is de combinatie van dier en mens, “en dan heb ik het niet over 15.000 nertsen in een fokkerij.” Ze ziet zich wel specialiseren in de therapeutische combinatie van mens en dier, zoals blindengeleidehonden en paarden. “Er bestaan zelfs ‘bedden’, waarmee je zieken op een paard kunt laten rijden.” Haar stage liep ze bij Zorgboeren Zuid-Holland. Maar of ze het bedrijf thuis gaat overnemen? “Mwah. Er zijn ook wel wat nadelen aan”, zegt Paulien. “Het liefst wil ik werk en wonen scheiden. Maar eerst studeren.”

Ze heeft er geen kostbaar en tijdrovend DNA-onderzoek voor nodig. “Het zit in m’n genen”, lacht Paulien. Toen ze veertien was, verhuisde ze met haar ouders naar een woonboerderij in Groot-Ammers, waar later een zorgboerderij werd gestart voor ouderen en autistische kinderen. Mooie plek, paradijsje aan de Lek.

Die

r- e

n ve

ehou

der

ij

20

ENTER

Dier- enveehouderij

Paulien 21

Omdat ik graag de boer op ga.

Password: Ondernemend

Wat hem trekt in de koe, zijn de rust en de ondoorgrondelijkheid. Of zoals de beroemde dichter K. Schippers al schreef: “Een koeis een merkwaardig beestwat er ook in haar geestmoge zijnhaar laatste woordis altijd boe.” Van afkeuring? Nee, als aanmoediging. Om verder te kijken dan de horizon. Dat doet Martijn: “In 2014 ga ik stage lopen op een melkveehouderij in Alberta, vlakbij Calgary. Veel zin in.”

Zijn andere fascinatie is duurzaamheid. “Zoals een weidebak waarin een vlotter de watertoevoer stopt, zodra de bak op peil is. De benodigde stroom? Die komt via een zonnepaneel.” Hij gaat ook nog op stage bij PPP Agro Advies in Zegveld. Daar gaat hij een opdracht doen over de kringloopwijzer.

Straks, na de HAS. Wat dan? De advieswereld trekt hem. Martijn ziet het al voor zich. Bij een bedrijf in veevoer of huisvestingssystemen werken. De boer op. Met raad en daad. En af en toe herkauwen wat hij op de HAS heeft geleerd: veel.

Holstein-Friesian vindt ie een mooi ras. Amerikaans zwartbont. Maar de melkvee-houderij van zijn ouders in Brandwijk? Die neemt z’n oudere broer over. Niet Martijn. Niet dat hij een zoöfobie heeft. De koe is zijn lievelingsdier.

Die

r- e

n ve

ehou

der

ij

22

ENTER

Dier- enveehouderij

Martijn 23

Dier- enveehouderij

Een passie voor dieren? Dan is de opleiding Dier- en veehouderij echt iets voor jou! Maar de drive om met die passie voor dieren een salaris te verdienen is net zo belangrijk. Deze toegepaste opleiding richt zich op het bedrijfsmatig houden van dieren voor productie, natuurbeheer, gezelschap, sport of hobby. Zowel de biologische, technische als bedrijfskundige aspecten van de dieren veehouderij komen aan bod.

Zo leer je van alles over voeding en fokkerij, diergezondheid en welzijn, bodem, plant, techniek, bedrijfskunde en marketing. Geen stampwerk uit boeken, maar praktijk- en vakgericht: je verzamelt en verwerkt kennis en past je inzichten toe. Je gaat projectmatig aan de slag of je werkt vaak samen met je medestudenten. Grote aandacht is er voor de drie P’s: People (sociale omgeving), Planet (ecologie) en Profit (economie). Je leert de balans zoeken – en vinden – tussen die drie. Want hoe meer evenwicht, hoe duurzamer je onderneming.

Na de opleiding kun je in tal van sectoren aan de slag: rundvee-, geiten-, pluimvee-, varkens-, paarden- en/of gezelschapsdierenhouderij. Mogelijke functies: (commercieel) adviseur in de bedrijfs-economie, voeding, techniek, automatisering, gezondheid, voortplanting en/of welzijn. Maar je kennis en kunde komt ook van pas bij overheden en/of controlerende instanties op de beleidsterreinen milieu, dierwelzijn, communicatie en PR. Natuurlijk kun je ook zelfstandig ondernemer worden.

Studieadviseur Annemarie KerkhofE-mail [email protected] Telefoon 073 - 692 36 59

Oriëntatiedagen Woensdag 4 december 2013 • Woensdag 26 maart 2014

FACTS & FIGURES

24

Taal Nederlands

Studieduur 4 jaar (incl. stages) Stageduur 1 jaar (in totaal) in binnen- en buitenland


Modulen Houden van dieren, Dier en gezondheid, Bedrijfsanalyse, Ondernemen, Bedrijf en omgeving, Bedrijfsbegeleiding

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/dierenveehouderij

Sectoren Rundvee-, Melkvee-, Geitenhouderij - Varkens-, Pluimveehouderij - Dierhouderij (vooral gezelschapsdieren) - Paardenhouderij

Faciliteiten Techniekhal, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Onderzoek naar melkvervangers voor jonge geiten (b.v. Nutrifeed B.V. / Friesland Campina Dairy Feed). Doorontwikkeling van onderdelen van het nieuw varkenshouderij- concept ‘Mee- groeihuis’. Data verzamelen, observeren en vanuit resultaten verdere ontwikkelingen door voeren/aanbevelen (b.v. Varkens Innovatie Centrum Sterksel van Wageningen Universiteit). Onderzoek glutenallergie bij het paard (b.v. Faculteit Diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht)

Beroepen Rundvee-, varkens-, pluimveehouder, verkoper of vertegenwoordiger melkmachines, journalist vakblad, bedrijfsbegeleider, dierwelzijnsmedewerker, eigenaar honden- pension, manegehouder, bedrijfsadviseur voeding/huisvesting/voortplanting/welzijn/ techniek, onderzoeker op het gebied van vruchtbaarheid en voortplanting, commercieel/technisch medewerker op een KI-bedrijf, voorlichter bij een petfood-bedrijf


Dier- en veehoud

erij

25

ENTER

Food Design&

Innovation

Pleun26

Omdat ik altijd op zoek ben naar nieuwe uitdagingen.

Password: Dynamisch

Why Packaging? Pleun pakt meteen uit: “Het is creatief, want het raakt aan design, beeld, kleur, typografie en materiaal. Er is ook veel werk in te vinden. Omdat de voedings- en verpakkingsindustrie altijd in beweging is, zullen verpakkingen blijven veranderen. Maar het is ook een kick om consumenten met packaging te verleiden. Het uiterlijk blijkt de grootste beslissingsfactor bij aankoop.”

Mocht je Pleun uren in de Albert Heijn zien lopen: ze is de uitgang niet kwijt. Ze kijkt nu eenmaal graag naar de verpakkingen. “Het is echt een wereld op zich. Neem nou kinderverpakkingen: vaak zetten ze er dieren op, waar ze grafisch omheen bouwen.” Extra aandacht schonk ze de laatste weken aan de kunststoffen pet en polypropeen. Reden? “Voor een grote producent van hagelslag, ben ik een hagelstift aan het ontwikkelen. Je kunt er mee strooien, maar ook schrijven.”

Ooit gaat ze in Wageningen verder met Packaging. Of toch de voedingshoek in. Maar eerst gaat ze glunderen boven een boterham. Met haar hagelstift, die ongetwijfeld een succes wordt. Wedden dat ze een uitroepteken van geluk gaat strooien?

Lííííeeeef! Zelfgemaakte poppenkleertjes! Die maakte Pleun vroeger bij de vleet. Modeontwerper wilde ze worden. Het liep anders. Nu kleedt ze voedingsmiddelen aan: Pleun koos Food Packaging, één van de drie mogelijkheden binnen Food Design & Innovation.

Food D

esign &

Innovation

27

ENTER

Food Design&

Innovation

Thijs28

Omdat ik met mijn ideeën de wereld wil verbeteren.

Password: Betrokken

Op tafel ligt zijn aantekeningen- en agendaboekje, dat hij altijd bij zich heeft. Thijs bladert, leest op verzoek hardop wat trefwoorden: “Detox, gebakken kwarktaart, Lowlands, design stamppot, Van Abbemuseum.” Dat wonderlijke rijtje illustreert zijn veelzijdigheid, maar ook die van de opleiding. “Ik ben bijvoorbeeld niet zo’n ‘kookmens’. Verhalen, concepten en beleving vind ik interessanter.”

Dat blijkt. Want Pfeiffer of niet: Thijs werkt onvermoeibaar aan vele projecten. “Het klinkt cliché, maar ik wil de wereld verbeteren. Duurzaamheid vind ik belangrijk. Dat integreer ik in mijn concepten. Zo heb ik Tuble ontwikkeld. Ondertitel: ‘Don’t waste your komkommerkontjes.’ Het is een tube waarin je snijafval kunt mixen met water. Resultaat: gezonde, lekkere drankjes.”

Thijs werkt ook mee aan de socialmedia van PlantLab. Dat is een jonge onderneming die wereldwijd groenten en kruiden wil kweken in gesloten klimaatkamers. Led-licht, CO2 en watertoevoer worden gereguleerd. Vooral in landen met ondermaatse voedselkwaliteit kunnen zulke innovatieve kweekhallen uitkomst bieden. “Van zoiets word ik gelukkig: het zet zoden aan de dijk.”

Da’s pech. Van z’n huisarts heeft Thijs pas te horen gekregen dat hij Pfeiffer heeft. Eén troost: van zijn studie Food Design & Innovation krijgt hij energie. Op de middelbare school waren biologie en beeldende vorming zijn favoriete vakken. Die mix vindt hij terug in Food Design & Innovation: “Kennis van alles wat eetbaar is plus creativiteit.”

Food D

esign &

Innovation

29

Food Design&

Innovation

Ben jij creatief, weet jij precies waar de consument op zit te wachten en heb je een passie voor alles wat met eten te maken heeft? Dan is de opleiding Food Design & Innovation iets voor jou. Want hier leer je alles over het bedenken, ontwerpen, produceren en verkopen van nieuwe voedings- en genotsmiddelen en concepten. Bij de opleiding Food Design & Innovation leer je op een creatieve manier nieuwe voedingsmiddelen en concepten ontwikkelen. Heel praktisch. En heel avontuurlijk. Na een gezamenlijk eerste jaar, kies je een van de drie specialisaties: Creative Food Marketing, Food Packaging of Food Design.

Heb je interesse in marketing en verkoop, media en reclame, retail en supermarkten, merken en levensmiddelen? Wil je weten wat consumenten lekker vinden en waar commerciële kansen liggen? Ontdekken waar een merk voor staat en waar het gat in de markt zich bevindt? Dan is Creative Food Marketing je op het lijf geschreven. Want daar leer je alles over marketingstrategieën, media en reclame, conceptontwikkeling, voeding, marktintroducties en consumenten.

Ontferm jij je liever over een verrassende verpakking? Kies dan voor Food Packaging. Dan gebruik jij je creativiteit om voedingsmiddelen op een innovatieve manier te presenteren. Je wordt namelijk opgeleid tot verpakkingskundige. Je gebruikt jouw kennis van materialen, markttrends, consumenten-behoeftes en grafische vormgeving om uiteindelijk een nieuwe en innovatieve verpakking in de markt te zetten.

Wil je een lekker én gezond nieuw snoepconcept ontwikkelen? Vanuit de laatste trends een nieuw product creëren, dat later in de supermarkt komt te liggen? Of op de productontwikkelingsafdeling van een groot voedingsmiddelenbedrijf gaan werken? Dan is Food Design jouw richting. Daar leer je toveren met vormen, kleuren, geuren en smaken, ontdek je alles over voedingswaren, grond- en hulpstoffen en bereidingstechnieken.

Studieadviseur Caroline KesselaerE-mail [email protected] 073 - 692 37 20

Oriëntatiedagen Woensdag 27 november 2013 • Donderdag 16 januari 2014 • Dinsdag 25 maart 2014

FACTS & FIGURES

30

Taal Nederlands




Modulen Consumentengedrag, Voedsel en veiligheid, Marketing, Verpakking en design, Ontwikkeling en productie, Zuivel en vlees, Granen en groente

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/fooddesigninnovation

Specialisaties Creatieve Food Marketing Food Packaging Food Design

Faciliteiten Food Design Centre, Voedingsmiddelentechnologiehal, Atelier, fotostudio, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Conceptontwikkeling van nieuwe desserts bij Campina, ontwikkeling van een nieuw horeca concept voor de Efteling, onderzoek naar de mogelijkheden van een uitbreiding van het merk Tsjakka! assortiment voor kinderen, voor de supermarktformules van Superunie een aantrekkelijke groenteverpakking voor kinderen bedenken.

Beroepen Creative Food Marketing: food marketeer, marketingmanager, innovatiemanager, marktonderzoeker. Food Packaging: verpakkingsontwerper, verpakkingsdeskundige, kwaliteitsdeskundige. Food Design: Food designer, conceptontwikkelaar, creatieve productontwikkelaar, productmanager.


Food D

esign &

Innovation

31

Omdat ik een brede horizon heb.

Password: Open

De liefde voor ict heeft langzaam moeten groeien, geeft hij toe. “Maar het was een grote ontdekking wat je met een grafisch programma als Adobe Illustrator of een kaartenprogramma als ArcGIS kunt. Ook apps bedenken vind ik een uitdaging.” Zo ontwikkelde hij er eentje voor boeren die – omwille van een goede waterhuishouding op hun land – geulen beter willen beheren. “Die app heeft vier grote knoppen, waar forse werkhanden mee overweg kunnen, en is makkelijk te bedienen. Bij alles wat je ontwikkelt, houd je rekening met je doelgroep.”

Van de drie onderwerpen – sociale geografie, fysische geografie en geo-ICT – kiest Reinier de eerste. Na zijn studie wil hij verder kijken dan de roestige slagbomen aan de Belgische en Duitse grens. “Mijn horizon is breed waarbij Canada zeker behoort tot de opties. Met deze studie kan ik overal aan de slag.”

Tot die tijd bevalt het leven in de Brabantse hoofdstad hem uitstekend. Ook buitenschools. Want al doet hij Geo Media & Design: de terrassen van Den Bosch weet hij ook zonder plattegrond of TomTom te vinden. “Ik kom zelf uit Gouda. Hier is het gastvrijer, minder gehaast. En er is meer sociale controle – in de goeie betekenis.”

Waar zijn liefde voor Geo Media & Design vandaan komt? “Op het VWO had ik een aardrijkskundeleraar die m’n fascinatie voor zijn vak aanwakkerde. Ik was dol op themakaarten – van de populatie van Mongolië tot de regenwouddichtheid van Brazilië.”

Geo

Med

ia &

Des

ign

32

ENTER

Geo Media&

Design

Reinier 33

Omdat ik graag met nieuwe technologieën bezig ben.

Password: Toekomstgericht

Haar toekomst? Die heeft ze nog níet in kaart gebracht. Maar de schaal ervan is 1 op 1. Kortom: levensgroot, dankzij Geo Media Design. Dat is de studie die aardrijkskunde, design en informatietechnologie [ict] met elkaar verbindt. “Het is een visuele studie. Je leert infographics, animaties en kaarten ontwikkelen. Maar ook websites en apps. Zo hebben we bijvoorbeeld een kaart gemaakt waar de papegaaienduiker voorkomt – Groenland en IJsland. Verder hebben we geïnventariseerd hoe je met QR-codes een boswandeling leuker en leerzamer kunt maken. Maar het leukste tot nu toe vond ik eigenlijk onze excursie naar Duitsland, waar we vulkanische kraters in het Eifel gebergte en meteorietkraters in Beieren hebben bestudeerd.”

Mijn eerste stage ga ik lopen bij het provinciehuis, waar ik kaarten ga verwerken in infographics. Voor haar buitenlandstage heeft ze contact gezocht met een Turks bedrijf. “Maar liever ga ik nog verder weg.”

Eén zekerheid, na al dat ijskapwit, steppengroen en woestijngeel. Met het diploma Geo Media Design op zak komt voor Merel blauw in zicht: de zee van mogelijkheden.

Spoorlijnzwart, stedenrood, bergenbruin. Het zijn kleuren die Merel in haar jeugd ontdekte. Urenlang neusde ze in atlassen. Stapels, want haar oma kocht bij elke druk een nieuwe. Ook op vakanties in Kroatië, Spanje en Frankrijk droomde Merel vaak boven de landkaarten.

Geo

Med

ia &

Des

ign

34

ENTER

Geo Media&

Design

Merel 35

Geo Media&

Design

Apps en aardrijkskunde.Augmented reality en geografische vraagstukken.Tablets en wereldsystemen. Als jij begrijpt dat dit de combinaties van de toekomst zijn, dan is Geo Media & Design jouw opleiding! In deze vernieuwende opleiding komen de drie disciplines geo (aardrijkskunde), media en design op een innovatieve manier samen: je leert geografisch te denken en complexe politieke, economische, duurzame en sociale vraagstukken inzichtelijk te maken voor diverse doelgroepen, in binnen- en buitenland. Hoe? Door deze geo-informatie uitdagend en creatief vorm te geven. En gebruik te maken van nieuwe media als smartphones, apps en tablets.

Geo Media & Design gaat dus over voelen en vertalen, begrijpen en uitleggen. Wat heb je daarvoor nodig? Nieuwsgierigheid en inzicht. Creativiteit en interesse in communicatie en ICT. En natuurlijk affiniteit met aardrijkskunde. Je wordt opgeleid als intermediair: je bent de vertaler tussen de klant met een ruimtelijk vraagstuk en de ICT-er met de tools. Je doel: nieuwe producten en diensten ontwikkelen die passen bij de doelgroep.

En waar kom je dan terecht? Als GIS-specialist, grafisch adviseur/ontwerper, specialist nieuwe media of trendwatcher. Op de meest uitdagende en vooruitstrevende plekken, bij overheden of (grote, internationale) adviesbureaus en infra- of vervoersbedrijven, geo-bedrijven en grafische bureaus.

Studieadviseur Tom van DuijnhovenE-mail [email protected] 073 - 752 02 13

Oriëntatiedagen Woensdag 4 december 2013 • Woensdag 26 maart 2014 • Vrijdag 13 juni 2014

FACTS & FIGURES

36

Taal Nederlands



Leermethoden Projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, (internationale) excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstuderen via een bedrijfsopdracht

Modulen Virtuele excursie NL, Graphic Design, Weer en Klimaat, Nieuwe Media, Marketing, Virtual Reality & Animation, Global and Local.

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/geomediadesign

Faciliteiten Geolab, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Ontwikkelen van een route-app voor shoppen in Den Bosch, infographics ontwerpen voor een groot landelijk dagblad, ontwikkelen van een serious game over een wereldvoedselvraagstuk, inzet van social media om het fileprobleem aan te pakken

Beroepen Geo informatie-specialist/consultant, grafisch adviseur/ontwerper, specialist nieuwe media, trendwatcher, geo-marketeer, cross-mediaal redacteur


Geo M

edia &

Desig

n

37

ENTER

Horticulture & Business

Management

Lisa38

Omdat ik een baan wil waarin ik kan reizen.

Password: Internationaal

De keuze voor de HAS? In de vrolijke zin van het woord lijkt het genetische belasting. Haar vader zat op de HAS. Haar neef ook. Dat Lisa geen Tuinbouw en akkerbouw maar Horticulture & Business Management volgt – de Engelse variant – heeft alles met haar internationale ambities te maken. Kort voor ze de HAS begon, leefde ze ook al drie maanden in Bristol.

Over haar studie: “Die is zo breed dat ik er alle kanten mee op kan. Wat ik er vooral sterk aan vind, is de aandacht voor de economische kanten van tuinbouw. Maar je leert ook intensief samenwerken.”

Ze zit in Den Bosch op kamers, want home sweet home is vooral home away from home: Voerendaal bij Maastricht. Met glimlach: “Nee, Den Bosch is geen straf. Sfeervol, vriendelijk en gemoedelijk.” Lisa, we won’t deny it.

Mexico! Het staat op haar verlanglijstje. Net zoals Brazilië en Canada. Lisa: “Het zijn voor mij onbekende landen, maar tegelijkertijd is de tuinbouw er redelijk ontwikkeld. Die mix trekt me.” Haar hart gaat vooral uit naar groente en fruit – meer dan bloemen. Lisa, met auberginekleurige ogen: “Ik zou het liefst werk hebben waarin ik kan reizen, veel onder de mensen en vaak buiten ben. De hele dag in een laboratorium onder-zoek naar plantenziekten doen – mwah.”

Horticulture &

Business M

anagem

ent

39

ENTER


Management

Teun40

Omdat ik gewoon buitengewoon ben.

Password: Uniek

Eerdere avonturen: in Zuid-Engeland werkte hij bij zijn broer, die fruitteler is. Dat beviel Teun. Zo besloot hij de stap te maken naar het Biodynamic Agriculture College. Letterlijk: de opleiding ligt naast de boerderij van zijn broer.

Toch kiest Teun niet voor louter biologische landbouw: “Ten dele vind ik het een conservatief-radicaal wereldje, waarin het gangbare systeem al snel als een vondst van de duivel wordt gezien.” Maar achter de reguliere landbouw aanhobbelen wil hij evenmin. Zijn droom: het beste van de kennis en inzichten uit die twee werelden verenigen.

Zijn hart ligt vooral bij plantfysiologie. Oftewel: wat is de relatie tussen plant, bodem, klimaat en voedingsstoffen? Met name klein fruit trekt zijn belangstelling. Zo deed hij bij The Greenery in Breda onderzoek naar 24 rassen herfstframbozen.

De toekomst ziet hij zonnig in. Een tikje minder avontuurlijk: “Ik heb een zoontje van zes. Dat maakt je wat bedaarder.” Alhoewel. “Van de opa van mijn vrouw kunnen we vijftien hectare grond in Chili overnemen. Lijkt me geweldig voor groene asperges, fruit of een truffelboomgaard.”

Voor een dertien-in-een-dozijn-leven is Teun niet in de wieg gelegd. Hij zat op de vrije school, werkte in de staalbouw, had een bedrijfje in druivenranken en zwoegde van 2008 en 2010 in Toscane. Zijn opdracht: het opzetten van biologische landbouw op een herbestemd landgoed – een hotel met appartementen plus 500 hectaren jachtterrein.

Horticulture &

Business M

anagem

ent

41


Management

Een internationale opleiding met een Hollandse vlag, dat is Horticulture & Business Management, de Engelstalige variant van de opleiding Tuinbouw en akkerbouw. Een opleiding voor iedereen die carrière wil maken in één van de meest vooruitstrevende sectoren van de Nederlandse economie. Voor iedereen die de wereld wil zien en mensen uit andere culturen wil leren kennen. Wist jij dat ons klein kikkerlandje de op één na grootse exporteur van agrarische producten in de hele wereld is? Dat mensen van over de hele wereld naar Nederland komen om van onze ervaring gebruik te maken? Dat Nederlandse tuinbouwers de aarde rondreizen om hun kennis en expertise te delen?

Bij Horticulture & Business Management kijk je achter de schermen van de Nederlandse tuinbouw en ontdek je wat deze sector zo ontzettend succesvol maakt. Je maakt kennis met de hele keten van producent tot consument, en alle technische innovaties die de tuinbouw te bieden heeft. Daarnaast leer je alles over bedrijfsvoering, (internationale) handel, marketing en verkoop.

Maar wat net zo belangrijk is, in deze opleiding komen je medestudenten uit de hele wereld: van Duitsland tot Kenia, van Amerika tot China. Zo leer je vloeiend Engels spreken en beleef je hoe het is om in een internationaal team te werken. Kortom: je bent klaar voor een internationale carrière. Na deze opleiding ben je dan ook verzekerd van een leuke en uitdagende baan. En niet alleen hier in Nederland want onze internationaal opgeleide tuinbouw experts zijn overal ter wereld erg gewild.

Studieadviseur Geertje van der BeeleE-mail [email protected] 073 - 692 37 89

Oriëntatiedagen Woensdag 4 december 2013 • Dinsdag 25 maart 2014

FACTS & FIGURES

42

Taal Engels

Studieduur 4 jaar (incl. stages) Studenten met een VWO diploma kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag een adviesgesprek aan met de studieadviseur en verken de mogelijkheden.



Modulen International Horticulture, Plant Sciences, Cultivation Techniques, Soil Science & Plant Nutrition, Business & Economics, Marketing & Communication, Supply Chain Management, Entrepreneurship

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/horticulture

Specialisaties Business Management Agro Technology Research & Innovation

Faciliteiten Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, practica ruimten, techniekhal, kas met hightech klimaatkamers, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Onderzoek naar verschillende productiemethodes van leliebollen, onderzoek naar de kwaliteit van tomaten- en paprikazaden bij een kweker in Guatemala, een online marketingplan schrijven voor een Duitse boomkweker

Beroepen Ondernemer, bedrijfsleider, accountmanager, marketingmanager, inkoper, teeltadviseur, teeltmanager, export- of importmanager, veredelaar

Horticulture & Business Management is onderdeel van de opleiding Tuinbouw en akkerbouw.


Horticulture &

Business M

anagem

ent

43

Omdat ik eigen inbreng belangrijk vind.

Password: Uitgesproken

Als kind zag Rik op de geitenhouderij van zijn vader veel HAS-stagiaires voorbijkomen. Dat wekte zijn belangstelling. “Drie jaren op rij ben ik naar de Open Dag van de HAS geweest. Toen wist ik het zeker: IFA. Want de opleiding is enorm divers en breed. Je leert van alles wat.”

IFA kent vier zogeheten werelden, van Animal tot Crop Production. Rik kiest Food & Health. Voor zijn meewerkstage kwam hij in de fruitteelt terecht. “Ik ben aan de slag gegaan bij een frambozen- en rodebessenteler in Haaren en een bewerker en handelaar in onbewerkt fruit in Udenhout. Leerzaam.” In het derde jaar wil hij naar Zuid-Amerika. “In ieder geval een land dat opkomt, want een gebrekkige of oude economie vind ik minder boeiend.”

Maar eerst kennis opdoen. “Dat lukt prima, want de HAS is een fijne school. Geen ‘meneer’ of ‘u’, geen grote collegezalen of hiërarchie. Wel veel eigen inbreng. Precies wat ik wil.”

Volgens Wikipedia heeft IFA maar liefst 31 betekenissen. Van de Irish Farmers’Association tot aan de Iraanse voetbalbond. Maar bij één afkorting opent de deur naar de hele wereld: International Food & Agribusiness. Dat is de jongste opleiding aan de HAS. Eerstejaars Rik opgewekt: “Het is met geen enkele andere opleiding te vergelijken.”

Inte

rnat

iona

l Foo

d &

Ag

ribus

ines

s

44

ENTER

InternationalFood &

Agribusiness

Rik 45

Omdat ik weet wat internationaal zaken doen inhoudt.

Password: Professioneel

Ooit hield Nederland op bij het Drielandenpunt. Maar dat is veranderd:in een Drielandenkomma. “Bij deze studie kijk je over grenzen. Internationalisering gaat verder dan les krijgen in het Engels.” Afgelopen jaar onderzocht ze onder meer de invloed van cultuur op business. “Als je zonder enige kennis in Azië of Afrika zaken wil doen, loop je al snel in zeven sloten tegelijk. Ik heb me verdiept in Vietnam. Erg harde werkers, gevoelige sociale verhoudingen, maar er is ook corruptie.”

Haar hart gaat uit naar planten en dieren. “Ik vind productieprocessen verbeteren interessant. Vooral verduurzaming. Hoe kun je afvalstoffen bij bierproductie verder gebruiken? Of wat zijn de consequenties van weten regelgeving als je duurzaam 60.000 kippen wil houden?” Stage liep ze bij een biologische dierveehouderij met eigen slachterij en winkel. Haar buitenlandstage? Die wil ze in tweeën knippen. Dat kan. Een deel Zuid-Amerika, een deel Zuid-Afrika. “Het liefst advisering in de dierproductie. Maar geen varkens of koeien. Liever iets aparts. Struisvogel. Of hert.”

Culinair journaliste. Schrijven met een servet om: dat leek haar wel wat. Maar het leven is een meerkeuzemenu. Het werd International Food & Agribusiness op de HAS. “Om de uitdaging. Je leert er op honderd manieren naar de voedingswereld kijken. Telkens zie je iets anders. Maar ook de economische kant ervan trekt me.”

Inte

rnat

iona

l Foo

d &

Ag

ribus

ines

s

46

ENTER

InternationalFood &

Agribusiness

Janneke 47

InternationalFood &

Agribusiness

Applied science for a better world

Internationaal duurzaam ondernemen, dat is waar de opleiding International Food & Agribusiness in een notendop om draait. Dat wil zeggen internationaal zaken doen met respect voor mens en milieu. Het is een opleiding voor iedereen met een brede interesse in de wereld en andere culturen. Voel jij je betrokken bij de uitdaging van het wereldvoedselvraagstuk? Ben je gedreven, creatief maar ook zakelijk? Dan is International Food & Agribusiness je op het lijf geschreven. Tijdens deze opleiding leer je alles over hoe in verschillende landen en culturen voedsel geproduceerd en verwerkt wordt en hoe je deze ketens kunt verduurzamen. Je werkt mee aan slimme oplossingen die het mogelijk maken om nu en in de toekomst voldoende en gezond voedsel te produceren én tegelijkertijd zuinig om te gaan met natuurlijke grondstoffen. Je maakt kennis met de keten van producent tot consument en alle aspecten die daarbij horen: planten, dieren, gezondheid en non-food toepassingen van agrarische grondstoffen.

Maar naast de technische kennis die je opdoet, leer je ook alles over internationaal samenwerken en ondernemerschap. Je neemt een kijkje in de werelden van het (internationale) bedrijfsleven en non-profit organisaties. Daardoor ontdek je hoe je bruggen bouwt tussen verschillende belangen en hoe je samen écht duurzaam zaken kunt doet in de wereld van food- en agribusiness.

Studieadviseur Esther van LieshoutE-mail [email protected] 073 - 752 03 99

Oriëntatiedagen Woensdag 27 november 2013 • Dinsdag 25 maart 2014

FACTS & FIGURES

48

Taal Engels




Modulen Global Food Systems, Food & Health, Biobased Economy, Crop Production Systems, Animal Production Systems, Sustainable Market Development, Food Governance, Business Analysis, Sustainable Sourcing, Intercultural Business Communication, International Business Development, Management & Leadership

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/internationalfood

Specialisaties Food & Health Crop Production Animal Production Biobased Economy

Faciliteiten Schooltuin, klimaatcellen, kassen, milieuhal, voedingsmiddelentechnologiehal, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Je loopt stage in Nederland en in het buitenland. Het type bedrijf of organisatie is afhankelijk van de door jou gekozen specialisatie.

Beroepen (Internationaal) ondernemer, projectmanager of technisch specialist in de voedsel- en agrarische industrie, accountmanager, beleidsmedewerker, business ontwikkelaar, adviseur maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid, inkoper van agrarische grondstoffen, export regiomanager, business consultant


International Food &

Ag

ribusiness

49

ENTER

LandscapeDesign

Renée50

Omdat ik denk dat een ontwerp altijd beter kan.

Password: Fanatiek

Vroeger was ze vaak in de tuin te vinden en knutselde ze veel. Nu weer. Op de HAS: “Het is vooral de combinatie van groen en creativiteit die me in de opleiding trekt. Wat me fascineert is dat je ontwerp ook wordt uitgevoerd.”

Al tijdens haar stages bij landschapsarchitecten beleefde ze die kick. Voor een wooncomplex in Hoensbroek ontwierp ze een buitenruimte. In Hamburg was ze bij de totstandkoming van volkstuinen betrokken. Enerzijds wil ze zich op grotere landschappen richten. Vooral in stedelijke gebieden en op bedrijventerreinen vallen nog wonderen te verrichten. Anderzijds zoekt Renée de uitdaging van de beperking: “Verticale tuinen en daktuinen trekken me.”

Ze heeft wel een waarschuwing: “Zonder passie red je deze opleiding niet. Een ontwerp kan altijd beter, sterker. Daar gaat veel tijd in zitten. Maar dat is het waard. Kijk maar naar Nederland: zoveel verschillende landschappen op zo’n klein stukje wereld.”

Een slaapkamer met heuvels en weilanden. Dat herinnert Renée zich van vroeger. Had ze zo’n fris landschapsbehangetje? Nee, het was echt. Vanuit haar slaapkamer-raam in Bocholtz zag ze Zuid-Limburg liggen. Grote kans, zegt ze, dat de keuze voor Landscape Design al in haar jeugd is gaan kiemen. Het ouderlijk melkveebedrijf overnemen? Dat was niet aan de orde. Dat gaat haar jongere broer doen.

Landscap

e Desig

n

51

ENTER

LandscapeDesign

Yvo52

Omdat ik graag nadenk over innovatieve en praktische designs.

Password: Creativiteit

Toch was de HAS niet zijn enige uitzicht. “Ik twijfelde tussen landschaps-architect en anesthesist.” Narcotiseur vond hij uiteindelijk slaapverwekkend saai. Maar de HAS? Die houdt hem klaarwakker: “Het leuke van Landscape Design is dat je de opzet en inrichting van stedelijke omgevingen, land-goederen, parken en tuinen mag bedenken. Zo heb ik voor een Hilversums plangebied een zorgboerderij, kinderopvang en begeleidwonen-complex ontworpen.” Yvo prijst vooral de veelzijdigheid van zijn studie. “Vorige week hadden we een gastspreker over pretparken. Maar we zijn ook gaan fietsen in het Gooi om foto’s te maken in het kader van dorpsuitbreiding.”

Voor zijn buitenlandstage wil hij afreizen naar Dubai, waar ze niet terug-schrikken voor Landscape Design: de aangelegde wooneilanden in de vorm van een palmboom – in totaal 95 voetbalvelden – zijn spraakmakend. Yvo gaat er aan de slag bij een tuinen landschapsarchitect, die onder meer tuinen voor sultans ontwerpt en aanlegt. “Ik sprak een vierdejaars die er ook stage heeft gelopen. Die vloog doodleuk voor een ontwerpklus met een privéjet van de opdrachtgever naar buurland Oman.”

Ja, heel vervelend zo’n stage.

Aan een doodlopende straat in de Eindhovense binnenstad. Bij een groot grasveld. Daar woonde Yvo. Op dat veld stond een speelboom. Of Yvo vanuit de kruin Den Bosch al zag liggen? Kan niet missen.

Landscap

e Desig

n

53

LandscapeDesign

Gevoel voor vormgeving en groene vingers? Oog voor detail en verlangen naar buiten? Dan is de studie Landscape Design iets voor jou. Bij deze studie leer je hoe je tuinen, parken, pleinen, landgoederen en landschappen een nieuw uiterlijk geeft. Hiervoor maak je een nieuw ontwerp. Je denkt hierbij na over een optimale inrichting, met een haviksoog voor vormgeving en gebruik. Het moet er immers goed uitzien, maar ook optimaal functioneren.

Landscape Design is een vierjarige studie waarbij de zeven ontwerpateliers centraal staan. In elk atelier ga je met een andere locatie, schaal en uitdaging aan de slag. Zo werk je bijvoorbeeld aan tuinen, de publieke ruimte in een stad, een object in het landelijk gebied, een stedenbouwkundig plan voor een dorp en een ontwerpend onderzoek.

Bij ontwerpen is verbeelden een belangrijk aandachtspunt. Je doet dit zowel handmatig (tekeningen) als met behulp van computerprogramma’s. Naast ontwerptechnieken, besteden we aandacht aan kennis van de natuur, waterhuishouding, ecologie, landschap, materialen, civiele techniek, overheids-beleid, communicatie en projectmatig werken.

Als afgestudeerde Landscape Designer kun je bij bureaus voor tuinen landschapsarchitectuur aan de slag. Of bij gemeenten en provincies, als beleidsmedewerker bijvoorbeeld. Of als adviseur bij stedenbouwkundige bureaus, maar je kunt ook journalist of bureauredacteur van een vakblad worden. Of je eigen ontwerpbureau beginnen.

Studieadviseur Monique HubertsE-mail [email protected] 073 – 692 38 22

Oriëntatiedagen Woensdag 27 november 2013 • Dinsdag 25 maart 2014 • Vrijdag 13 juni 2014

FACTS & FIGURES

54

Taal Nederlands



Leermethoden Ateliers, projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-)lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstuderen via een bedrijfsopdracht

Modulen Groen en landschap, Ontwerpatelier 1 t/m 7, Ontwerpanalyses, Vernieuwen, Beleid landelijk gebied, Stad en groen.

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/landscapedesign

Accenten Landelijk gebied, Gastdocentschappen, Internationalisering, Interactieve planontwikkeling

Faciliteiten GIS lokalen, schooltuin, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop, ontwerp atelierruimte

Stages Ontwerpen van een daktuin, het maken van een herinrichtingsplan voor een camping, het opstellen van een gebiedsvisie, het opstellen van een beplantingsplan, ontwerpen van een natuurspeel-leertuin

Beroepen Ontwerper bij bureaus voor tuinen landschapsarchitectuur, adviseur bij stedenbouwkundige bureaus, beleidsmedewerker bij gemeenten of provincies of een eigen ontwerpbureau

Landscape Design is onderdeel van de opleiding Plattelandsvernieuwing


Landscap

e Desig

n

55

Omdat ik me niet laat afschikken door een uitdaging.

Password: Stoer

Op haar achttiende besloot ze op de HAS te gaan studeren. “Ik had de kans, al sprak ik nog geen woord Nederlands.” Milieukunde is geen vertrouwd fenomeen in Chili. De omgang met natuur is er nogal onverschillig, weet Karin. Spijtig voor het fraaie landschap en de 4275 kilometer kust. “Chili dankt veel aan de zee. Vis en zeevruchten zijn een belangrijke bron van inkomsten. Maar de verstoring van de ecosystemen is fors, mede als gevolg van onverantwoordelijke productie. Chili kent ook nauwelijks een goed duurzaamheidsbeleid.” Dat tij zou Karin graag willen helpen keren.

Stage liep ze bij microLAN, waar ze zich bezighield met de toxicologie van rioolwater. Voor hetzelfde bedrijf kon ze ook in Zuid-Korea aan de slag. Ze is krap twee dagen terug uit Seoel: “Het land heeft nogal wat problemen met zout oppervlaktewater. Ik heb er een apparaat voor een watersysteem gevalideerd.” Haar jetlag is ze nog niet volledig te boven, maar haar toekomst heeft vleugels. Na de HAS wil Karin in Wageningen verder. “Met biotechnologie of milieukunde met toxicologie als specialiteit.”

Loop het HAS-gebouw in Den Bosch uit. Linksaf. Alsmaar rechtdoor. Op een bevroren moment ben je er: hartje Noordpool. Op de kop af 4275 kilometer. Dat is ook exact de lengte van Karins moederland: “Ik kom uit Chili en heb een dubbele nationaliteit. Mijn vader is Nederlander, mijn moeder Chileense.”

Mili

euku

nde

56

Karin

ENTER

Milieukunde

57

Omdat ik wil zorgen voor een leefbare aarde voor nu en later.

Password: Bevlogen

In Oss deed hij MBO Laboratorium. “Toen ik klaar was, wilde ik verder. Milieukunde leek me een brede studie. Die verwachting is uitgekomen.” Vooral van ecologie en waterzuivering gaat zijn pols sneller kloppen. “Hoe krijg je rioolwater schoon? Hoe win je goed drinkwater? Dat daagt me uit. Schoon water in 2015 is ook een van de zeven millenniumdoelen die 189 landen met elkaar hebben afgesproken.”

In Leuven, de zusterstad van Den Bosch, wil hij stage lopen. Daar werken de universiteit en de Vlaamse milieudienst nauw samen. Zijn droom: in dienst van grotere adviesbureaus regelmatig voor enkele weken naar het buitenland. “Niet alleen om waterzuiveringsinstallaties neer te zetten, maar ook om de zelfredzaamheid en bewustwording van de gebruikers te vergroten.”

Onvermijdelijke vraag: drinkt Onno zelf veel water? Elke mens bestaat immers voor circa 67% uit H2O. “Nee, water vind ik niks aan. Maar met wat graan, hop en gist erbij wordt het al stukken aangenamer.”

“Water is overal en het is altijd een uitdaging: er is óf te weinig óf te veel van.” Wijze woorden van een student Milieukunde die het aan spraakwater niet ontbreekt. Toch is Onno geen pessimist. Eerder een realist. “Het is noodzakelijk om veel aan-dacht aan de aarde te besteden. Kwaliteit van lucht, bodem en water; efficiëntie in de omgang met grondstoffen; duurzame bebossing; de wereldvoedselvoorziening.”

Mili

euku

nde

58

Onno

ENTER

Milieukunde

59

Zijn scheikunde en biologie jouw favoriete vakken? En wil je later een interessante en afwisselende baan waarin je bijdraagt aan een leefbare aarde voor nu én later? Dan is de opleiding Milieukunde iets voor jou! Tijdens de opleiding Milieukunde pas je vakken als scheikunde en biologie toe om na je studie bedrijven te helpen om te produceren zonder afval, grondstoffen niet op te maken en bij te dragen aan welvaart en gezondheid. Met jouw hulp kunnen ze duurzaam produceren voor een gezonde leefomgeving.

Je leert bij Milieukunde creatieve en vernieuwende oplossingen bedenken om het gebruik van grondstoffen, energie en water terug te dringen. Dit doe je in de klas, maar ook in projecten waarin je samenwerkt met het bedrijfsleven. Dit kun je niet alleen met technische kennis. We leren je ook om management- en milieuzorgsystemen op te zetten en te werken binnen de grenzen van het (milieu)recht en de geldende vergunningen.

Ook een internationale blik op de milieuvraagstukken is belangrijk. Daarom ga je zowel op stage in Nederland, als in het buitenland. Tijdens de praktijkgerichte opleiding Milieukunde leer je dus hoe je de wereld vanuit allerlei invalshoeken duurzaam inricht. Milieukunde maakt de puzzel compleet!

Studieadviseur Pauline SpittersE-mail [email protected] 073 - 692 36 30

Oriëntatiedagen Woensdag 27 november 2013 • Dinsdag 25 maart 2014

ENTER

Milieukunde

60

Taal Nederlands




Modulen In je element met Milieukunde, Water in bedrijf, (Bio)energie en bedrijf, Bedrijf en omgeving

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/milieukunde

Profielen Milieuadvies, Milieuonderzoek, Milieuprocesmanagement Je kunt je specialiseren door keuzes te maken voor technologie en/of voor management en/of voor effecten op de leefomgeving. Je doet dat binnen projecten, tijdens je stage(s) en tijdens het afstudeerproject.

Faciliteiten Milieuhal, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Onderzoek waterzuivering (bij bijvoorbeeld Corus), haalbaarheidsstudie naar biomassa- vergassing in Zweden, onderzoek luchtkwaliteit (bijvoorbeeld op het Bureau Milieubeheer provincie Noord-Brabant), inventariseren van de energieverbruikers van verschillende bedrijfsonderdelen (bijvoorbeeld bij de Sligro), inventariseren óf en wát mbo-scholen doen aan duurzame ontwikkeling, onderzoek waterzuivering (bijvoorbeeld van de stad Matagalpa in Nicaragua)

Beroepen Projectleider bij een milieuadviesbureau, adviseur bodem bij een bouwbedrijf, teamleider milieustrategie, projectingenieur milieumanagement, medewerker ruimte en wonen of vergunningverlener bij een gemeente, specialist lucht en geluid, procestechnoloog afvalwater, adviseur water en bodem bij waterschap, adviseur duurzame ontwikkelingen bij een ingenieursbureau


Milieukund

e

61

ENTER

Stad enstreek-

ontwikkeling

Daan62

Omdat ik bruggen kan bouwen tussen mensen.

Password: Diplomatiek

Eventjes heeft hij nog Tuin- en landschapsmanagement overwogen. “Maar ik kan niet tekenen. Ik heb de fijne motoriek van een glasbak. Laat mij maar praten. Dat gaat me vlotter af.” In Oirschot kwam zijn sociale en verbale lenigheid al van pas. Voor die gemeente leidde Daan een project in het buitengebied: de aanleg van een fietspad. Met Brabants Landschap, Natuurmonumenten en landeigenaren kwam hij tot een constructieve aanpak. Ook zette hij een steenuilenproject op. Het actieplan: geschikte locaties en bereidwillige huizen- en grondbezitters inventariseren, een persbericht en folder maken, overleg voeren, knopen hakken.

But there is more to develop. Voor zijn buitenlandstage werkte hij in Liverpool. Opdracht: hoe kun je het percentage bos in een landschap van 12% nu naar 30% in 2020 laten groeien, met oog voor een belangrijke snelweg die er loopt? Wat in ieder geval groeit, is Daans toekomstperspectief. Hij wil ambtenaar worden. “Die zijn vaak veel ambitieuzer dan de buitenwereld denkt. Een sterke werkmentaliteit. Dat spreekt me aan.”

Mensen zijn net oevers. De kunst is om ze met elkaar te verbinden. Hoe? Met een brug. Een levende brug. Zoals Daan. “Bij Stad en streekontwikkeling zit je vaak aan tafel met uiteenlopende partijen. Provincie, gemeente, waterschappen, natuurorganisaties, landbouwers, particulieren. Jij hebt de regie. De kunst is om eventuele conflicten op te lossen en de gemeenschappelijke winst te ontdekken.”

Stad en streekontw

ikkeling

63

ENTER

Stad enstreek-

ontwikkeling

Lise64

Omdat ik van het buitenleven houd.

Password: Groen

De studiekeuze bleek nog lastig. Landscape Design? “Dat vond ikuiteindelijk toch te veel tekenen en computerwerk.” Tuin- en landschaps-management? Dat was het ook niet. Lise kijkt graag ver over de heg. Ze liep stage in de Noord-Spaanse kustprovincie Galicië. Ze was er betrokken bij een universitair onderzoek naar de keuze van veel landeigenaren om hun grond braak te laten liggen. “Hun redenen? De grond is slecht, percelen vaak te klein, velen geven de voorkeur aan een maatschappelijk interessantere baan.”

In Nederland liep ze stage bij de coöperatie Aa-land, die ruim twintig bedrijven en organisaties in het stroomgebied van de rivier de Aa verenigt. “Van boomkweker tot restaurant. Ik ontwikkelde hun gezamenlijke communicatieplan. Mijn kantoor was op kasteel Heeswijk.”

What the future will bring? Lise wacht het vrolijk af. “Maar het liefst werk ik aan streekontwikkeling. Dat vind ik breder dan stad. Ik houd niet zo van het nauwe en aangelegde.”

Haar vooroordelen over de HAS heeft ze al lang geleden op Marktplaats gezet. Gratis af te halen. Maar niemand wil ze! Zou Nederland het onderhand in de gaten hebben? Dat je op de HAS aanzienlijk meer leert dan eigen boontjes telen en doppen? “Ik dacht dat het een ‘boerenschool’ was. Het tegendeel is waar”, lacht Lise.

Stad en streekontw

ikkeling

65

FACTS & FIGURES

Stad enstreek-

ontwikkeling

Nederland is een klein en dichtbevolkt land. Onze ruimte is beperkt en moet voor veel doeleinden gebruikt worden: om te wonen, te werken, te recreëren, voor de aanleg van wegen en spoorwegen, maar ook om voedsel te verbouwen.

Vaak hebben gebieden meer dan één doel. In de stad kun je wonen, maar ook je eigen voedsel verbouwen (stadslandbouw). Ooit gehoord van boerengolf of boerencampings? Mooie voorbeelden waarbij landbouwgrond voor recreatie wordt gebruikt. Een mooi natuurgebied leent zich vaak ook prima voor sport en recreatie.

Hoe kun je optimaal gebruik maken van de ruimte die je tot je beschikking hebt? Dat is precies waar de studie Stad en streekontwikkeling zich mee bezig houdt. Enerzijds ontwikkel je kennis over natuur, landbouw, water en recreatie. Anderzijds werk je aan je communicatieve vaardigheden: je hebt immers met veel partijen te maken, die allemaal hun eigen belangen en wensen hebben. Op basis van al die wensen en eisen ontwikkel je uitvoerbare, multifunctionele plannen, waarin alle betrokkenen zich thuis voelen. Het kan om een recreatiegebied gaan, maar ook om agrarisch natuurbeheer of dorps-ontwikkelingsplannen. Eigenlijk alle plekken waar mens en natuur elkaar tegenkomen. En dat zijn er nogal wat!

Studieadviseur Monique HubertsE-mail [email protected] 073 - 692 38 22

Oriëntatiedagen Woensdag 11 december 2013 • Donderdag 27 maart 2014 • Vrijdag 13 juni 2014

66

Taal Nederlands



Modulen Groen en landschap, Ondernemerschap, Gebied en informatie, Watersystemen, Recreatie, Stad en imago

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/stadenstreekontwikkeling

Faciliteiten Geolab, laboratoria, practicaruimten, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Een communicatieadvies opstellen (bijvoorbeeld voor Natuurmonumenten), onderzoek doen naar de leefbaarheid van dorpen samen met burgers, een recreatieplan maken (bijvoorbeeld voor een gemeente), een inrichtingsplan opstellen (bijvoorbeeld voor de Loonse en Drunense Duinen), het vermarkten van streekproducten via het web

Beroepen Planoloog landelijk gebied, gebiedscoördinator, technisch medewerker inrichting, specialist agrotoerisme, projectleider plattelandsvernieuwing, adviseur natuur en landschap, beleidsmedewerker ruimtelijke ordening of zelfstandig ondernemer

Stad en streekontwikkeling is onderdeel van de opleiding Plattelandsvernieuwing.


Stad en streekontw

ikkeling

67

Omdat ik mijn eigen weg ga.

Password: Onafhankelijk

Na de middelbare school twijfelde ze. Fotograaf of bioloog worden? Tijdens een walvistocht in Canada wist ze het antwoord. Zo kwam ze bij Toegepaste Biologie terecht. “Vooral ecologie spreekt me aan. Momenteel is er weinig geld voor het verbeteren van de wisselwerking tussen organismen, populaties en levensgemeenschappen. Maar tegelijkertijd maakt dat ook creatief. Een voorbeeld. Voor waterschap Aa & Maas hebben we in de Snelle Loop, een beek bij Millheeze, de invloed van dood hout op beekherstel onderzocht. Zo’n aanpak met dood hout kost nauwelijks geld, maar werkt wel.”

Van beek naar zee: Naomi gaat op Texel stage lopen. Bij het maritieme onderzoekscentrum NIOZ zal ze onderzoek doen naar kanoeten – een vogelsoort. Van zee naar oceaan: haar buitenlandstage wil Naomi aan de Canadese westkust doen. Aan de universiteit in Vancouver is een hoogleraar verbonden die wereldwijd de autoriteit op het gebied van orka’s is. Naomi wil de populatie en migratie van deze dieren onderzoeken. Niet op film, maar in het echt. Even weg uit Nederland: Free Naomi!

Twee jaar oud was ze. Toen zag ze ‘Free Willy’, de film over de vriendschap tussen een jongen en een orka in gevangenschap. Naomi was verkocht. Voortaan tekende ze louter orka’s en droomde ervan deze grootste leden van de dolfijnenfamilie te trainen. “Nu denk ik: laat ze lekker in het wild leven.”

Toeg

epas

te B

iolo

gie

68

ENTER

ToegepasteBiologie

Naomi 69

Omdat ik nu al weet wat ik wil worden.

Password: Doelgericht

Als kind had hij een eigen siertuin van 10 x 6 meter in Schoonrewoerd bij Leerdam. Plus een zelfgegraven vijver, met waterval, fontein en bruggetje. Maar er ontbrak iets in zijn paradijsje: dieren. “Die vind ik leuker dan planten. Ik wil interactie.”

Toch sloeg de twijfel toe. Want een HBO-functie in een dierentuin leek hem geweldig, maar hoe vaak zie je vacatures van Artis of Burgers’ Zoo? De kans dat je een ontsnapte cobra tegenkomt lijkt groter te zijn. Om die reden koos Arjan bij Toegepaste Biologie uiteindelijk voor de studierichting Plant.

Bij een groot zaadveredelingsbedrijf in West-Brabant gaat hij onderzoek doen naar de verwerkingseigenschappen van veldsla. Zijn buitenlandstage zal in Engeland zijn. “Die taal is erg belangrijk in de plantenwereld. Ik wil m’n kennis en spreekvaardigheid verbeteren.”

De toekomst? Veredelaar, zegt Arjan. Of selecteur. “Het liefst in combinatiemet acht à tien keer per jaar naar het buitenland reizen. Tijdens mijn Nederlandse stage ga ik al drie dagen naar Frankrijk om proefvelden met gewassen te bekijken. Keileuk!”

De enorme datura, dat is zijn lievelingsplant. Indianen en sjamanen – magische priesters – gebruiken delen van de zoetgeurende datura om hallucinaties op te wekken. Maar Arjan kan zonder: zijn studie Toegepaste Biologie ís al één vrolijke trip: “Ik leer hier gi-ga-veel.”

Toeg

epas

te B

iolo

gie

70

ENTER

ToegepasteBiologie

Arjan 71

ToegepasteBiologie

Hoe zorg je dat de purperreiger kan broeden in Nederland? Hoe verhoog je de melkproductie zonder dat het ten koste gaat van het dierenwelzijn? Hoe bestrijd je plantenziekten bij de teelt van biologische paprika’s? Alledaagse vragen bij Toegepaste Biologie. Want daar onderzoek je niet alleen plant, dier en ecologie, maar vertaal je ook jouw resultaten naar praktische oplossingen. Precies dat is het ‘toegepaste’ in deze opleiding: op basis van jouw onderzoek maak je diervoeding gezond, produceer je bloemen op een milieuvriendelijke wijze, houd je dieren op een manier die recht doet aan hun welzijn, ontwerp je fokprogramma´s voor sportpaarden en maak je natuur ‘natuurlijk’.

Dat doe je na een opleiding waarin theorie, praktijk, cases en projecten mooi samenvallen. Als student Toegepaste Biologie drijft jouw nieuwsgierigheid je naar buiten waar je in de kas, het dierenverblijf of in het veld gegevens verzamelt. Vervolgens verwerk je nauwkeurig je ontdekkingen en presenteer jij je advies aan jouw opdrachtgever. Op die manier ontwikkel je jezelf én een duurzame, innovatieve biodiversiteit en leefomgeving.

Na een opleiding Toegepaste Biologie kun je in allerlei banen terechtkomen: van adviseur ecologie, onderzoeker dierenwelzijn en plantenveredelaar tot aan ontwikkelaar zaadproductvormen en visserij-onderzoeker. Je werkt dan bij onderzoeksinstituten, ecologische adviesbureaus, dierentuinen, plantveredelingsbedrijven of bij de overheid.

Studieadviseur Pauline SpittersE-mail [email protected] 073 - 692 36 30

Oriëntatiedagen Woensdag 18 december 2013 • Donderdag 27 maart 2014

FACTS & FIGURES

72

Taal Nederlands



Leermethoden PGO, projecten, praktijkopdrachten, vaardigheidstrainingen, workshops, (gast-) lezingen, hoorcolleges, practica, excursies, werkcolleges, (internationale) stages, afstuderen via een bedrijfsopdracht

Modulen Ecologie en adaptatie, Diergedrag en –fysiologie, Levenscyclus, van Genen tot Populaties, van Populaties tot Ecosystemen, Advies- en onderzoeksvaardigheden

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/toegepastebiologie

Specialisaties Dier Plant Ecologie

Faciliteiten Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, biolab, practicaruimten, kas met hightech klimaatkamers, laboratoria, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Onderzoek naar populatieomvang van vlinders in het regenwoud in Brazilië, ontwikkeling en identiteit van mesheften in de Nederlandse Waddenzee, onderzoek naar sociale structuren bij Hooglanders (gedragsonderzoek), ontwikkelen van resistentietoetsen voor trips in prei, ontwikkeling en innovatie van systemen voor varkenshouderij, houdbaarheid van kersen in Tasmanië.

Beroepen Adviseur ecologie, visserijonderzoeker, onderzoeker plantenziekten, onderzoeker dierenwelzijn, zaadtechnoloog, assistent-veredelaar, specialist diervoeding/nutritionist of praktijkgericht onderzoeker op wetenschappelijke basis, trainee biologische bestrijding


Toegep

aste Biolog

ie

73

ENTER

Tuinbouwen

akkerbouw

Roosmarijn74

Omdat ik doe wat ik leuk vind en leuk vind wat ik doe.

Password: Geïnspireerd

”Ik was op zoek naar een hogeschool met een goede tuinbouwopleiding en dus koos ik voor de HAS”. Haar motivatie is sterker dan schokbeton: elke dag reist ze vier uur. Roosmarijn woont in Hoorn.

Sierteelt heeft haar hart gestolen. In de Beemster liep ze stage bij een kweker van alstroemeria’s, een vaste plant met lelieachtige bloemen. In de nazomer vertrekt ze naar Nieuw-Zeeland. Ze gaat onderzoek doen naar de gunstige effecten van micro-organismen in de teelt van gerbera’s. “Want je hebt ook goede bacteriën.” Waar Roosmarijn zelf mee besmet is? De fascinatie voor veredeling. “Ik vind het leuk om kruisingsschema’s te maken. Wat kun je in een volgende generatie van planten of bloemen verwachten? Dat is spannend.”

Op haar kamer in Hoorn staan veertien planten. Maar zelf krijgt ze nog genoeg zuurstof, zegt Roosmarijn. Ze zet haar raam altijd open. Past ook bij haar: de wereld binnenlaten.

Flower power. In de sixties was dat het motto van de hippiebeweging. Een halve eeuw later geldt de kracht van bloemen nog altijd. Dat weet Roosmarijn – wat wil je ook met zo’n voornaam. Als kind was ze vaak met stekjes en potaarde in de weer. Haar opa was bloembollenkweker in Beverwijk. Nog meer groen en groei: de moeder van Roosmarijn zat op de HAS; haar vader gaf les op een agrarische school.

Tuinbouw

en akkerbouw

75

ENTER

Tuinbouwen

akkerbouw

Donny76

Omdat ik niet bang ben om een uitdaging aan te gaan.

Password: Ondernemend

Stage liep hij in Kenia. Op een 90 hectare grote rozenkwekerij onderzocht Donny gewasbescherming. Ook werkte hij mee aan een nieuwe kweeklocatie. Zijn binnenlandstage was in Aalsmeer. Momenteel studeert hij af bij een chrysantenkwekerij. Hij onderzoekt of je chrysanten op water kunt telen, zonder nadelen voor kwaliteit en kostprijs.

Hij durft er een bos rozen om te verwedden dat de snijbloemensector in Nederland verder onder druk zal komen te staan. Belangrijkste oorzaak: de stijgende kosten. “Om die reden zit Kenia nog steeds in m’n achterhoofd. Misschien ga ik er wel voor langere tijd aan de slag.” Vooral kwaliteitsverbetering, zoals gewasonderhoud en voeding, is een item. Maar ook: betere transportcondities. “Veel Keniaanse rozen gaan naar de Nederlandse veiling voor de tussenhandel. Gekoeld, maar zonder water. Transport betaal je per kilo. Water is gewicht. Nee, da’s weinig romantiek.”

Nog één gewetensvraag, voor iemand die tussen witte rozen is opgegroeid.Wat voor bloemen geeft hij een geliefde? Lachend: “Rozen. Maar dan wel rood.”

Donny is dol op snijbloemen. “Het zit in m’n bloed”, lacht hij. Maar voor langere houdbaarheid hoeft hij geen Chrysal te slikken. Zijn ambities verleppen niet. Die zijn groot en sterk, net zoals de Avalanche+ die zijn vader kweekt. Thuis in Berkel en Rodenrijs staat vrijwel altijd een vaas van zulke witte rozen op tafel. Uit eigen kas.

Tuinbouw

en akkerbouw

77

Tuinbouwen

akkerbouw

Hollandse groenten, bloemen en aardappelen, je vindt ze over de hele wereld. Dat is geen toeval, dat komt doordat wij hier in Nederland een enorme kennis en ervaring op het gebied van tuinbouw en akkerbouw hebben opgebouwd. Wij creëren nieuwe rassen en ontwikkelen technische innovaties. Wij werken aan duurzame productiemethoden en bedrijven handel met mensen over de hele wereld. De opleiding Tuinbouw en akkerbouw is jouw springplank naar deze dynamische, innovatieve en internationale sector! De opleiding Tuinbouw en akkerbouw biedt je alle kennis en vaardigheden voor een mooie toekomst in een mooie sector. Het is een brede opleiding waarin zowel technische als bedrijfskundige vakken aan bod komen. Je ontdekt dus de wereld van planten, met vakken zoals biologie, teelttechnieken en veredeling, maar ook de hele keten van producent tot consument, met vakken zoals bedrijfseconomie, management en marketing.

In alle vakken komen actuele thema’s aan bod, zoals trends in smaak en afzet, veranderende kwaliteitseisen, duurzame productie en voedselveiligheid. Ook in de praktijklessen houd je je bezig met de nieuwste ontwikkelingen in de sector. Zo werk je bijvoorbeeld met de modernste apparatuur die op de markt verkrijgbaar is en experimenteer je met de meest vooruitstrevende technologieën.

Doordat de markt altijd volop in beweging is, en bedrijven steeds groter, technischer en internationaler worden, vind je na je opleiding altijd wel een passende en uitdagende (internationale) baan. Of misschien wil je zelf wel ondernemer worden en je eigen bedrijf starten? Waar en hoe dan ook: na de opleiding Tuinbouw en akkerbouw ligt er een wereld voor je open!

Studieadviseur Geertje van der BeeleE-mail [email protected] 073 - 692 37 89

Oriëntatiedagen Woensdag 4 december 2013 • Dinsdag 25 maart 2014

FACTS & FIGURES

78

Taal Nederlands

Studieduur 4 jaar (incl. stages) Studenten met een VWO diploma kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag een adviesgesprek aan met de studieadviseur en verken de mogelijkheden.



Modulen Dwars door de keten, Plant en cel, Plant en groei, Teeltinnovatie, Toegepast onderzoek, Economie en bedrijf, Marketing en communicatie, Ketens en consumenten, Ondernemen

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/tuinbouwenakkerbouw

Specialisaties Business Management Agro Technology Research & Innovation

Faciliteiten Schooltuin met de nieuwste teeltsystemen, practica ruimten, techniekhal, kas met hightech klimaatkamers, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Onderzoek naar afzetmogelijkheden voor van een nieuw groenteras, opzetten van een registratiesysteem voor de komkommerteelt, onderzoek naar nieuwe vermeerderingstechnieken van aardappelen, teeltoptimalisatie met behulp van bodem- en gewassensoren

Beroepen Ondernemer, bedrijfsleider of manager bij een teeltbedrijf, teeltadviseur, accountmanager, exportmanager, veredelaar, kwaliteitsmanager, marketing manager of inkoper


Tuinbouw

en akkerbouw

79

Omdat ik van aanpakken houd.

Password: Resultaatgericht

Helder. Zo kwam Tuin- en landschapsmanagement in zicht. Even twijfelde ze nog over Landscape Design. “Maar dat is minder op het ondernemerschap gericht. Ik hou juist van aanpakken.”

Van de vier pijlers onder haar studie – beleid, inrichting, ontwerp en management – spreken de laatste twee haar het meest aan. “Ik zie liever resultaten dan papierwerk.”

Bij BTL, een groot groenbureau in Roosendaal, kon ze haar lol al flink op. Ze ontwierp een eetbare tuin, een schoolplein voor een basisschool en een particuliere tuin. Voor een tuinarchitect in België ging ze aan de slag met een buitenruimte voor een kinderopvang.

Op een dag. Dan begint ze voor zichzelf. Maar eerst werkervaring opdoen en een eigen handtekening ontwikkelen. Qua ontwerp, qua keuzes in vormen, materialen, planten en bloemen. Zodat je ooit langs een tuin of park rijdt en meteen ziet: dat is van Janneke. Die uit Ulicoten? Ja, die!

U-li-co-ten? Let’s check: het bestaat! Mooi dorpje bij Baarle-Nassau. Dat mag je vergeten, haar woonplaats. Maar Janneke van den Brandt: onthoud die naam. Want ze heeft veel in haar mars. “Aanvankelijk wilde ik illustrator van kinderboeken worden. Totdat ik een studiekeuzetekst deed. De sleutelwoorden die eruit kwamen: groen, creatief, vormgeving.”

Tuin

- en

land

scha

psm

anag

emen

t

80

ENTER

Tuin- enlandschaps-management

Janneke 81

Omdat ik out-of-the-box denk.

Password: Anders

Bij een Amsterdams bureau van terreininrichters en hoveniers werkte hij onder meer aan de aankleding van een Leidse parkeergarage. “Nee, niet wat begonia’s links en rechts. Maar verticaal groen. Ook daktuinen vind ik interessant. Ik hou van onorthodoxe en innovatieve ontwerpen.”

Zijn buitenlandstage? Factor 25, qua zonnebrand: Loek ging naar Aruba. Hoe hij daar een stageplek vond? Laconiek: “Gewoon mailen.” Met veel plezier werkte hij bij Divi Aruba, dat vijf resorts en een nine-holes golfbaan exploiteert. Loek bereidde met name projecten voor rond de groen- en golfvoorziening. “Een goeie tijd. Erg leerzaam, ook om tegen cultuur- verschillen aan te lopen. De mensen op Aruba maken zich nergens druk om. Maar ook op persoonlijk vlak was het zinvol. Lang van huis zijn heeft me zelfstandiger gemaakt.”

Als hij klaar is met zijn opleiding, zal hij op een splitsing staan. Figuurlijk. Linksaf voor werk in de groenvoorziening? Of rechtsaf naar Wageningen voor de studie Landschapsarchitectuur en Ruimtelijke planning Eén zekerheid: hij komt er wel uit, op die T-splitsing. De T van Tuin- en landschapsmanagement.

Toen hij dertien was, kreeg hij een bijbaantje. In de groenvoorziening. Loek snoeide en maaide, elke zaterdag. Maar zijn interesse voor tuinieren werd geen millimeter korter. Sterker nog: die groeide. Zo belandde hij na het VWO bij Tuin- en landschapsmanagement. “Een lekker brede opleiding, want ik wil me nog niet vastnagelen. Bovendien is het een praktische studie die m’n ondernemingszin aanwakkert.”

Tuin

- en

land

scha

psm

anag

emen

t

82

ENTER


Loek 83


Wil jij ontdekken hoe je het groen om je heen kunt ontwikkelen, inrichten, realiseren en beheren? Zie je jezelf als manager van de natuur? Dan is de studie Tuin- en landschapsmanagement iets voor jou! In deze studie verzamel je praktische kennis over water, bodem en vegetatie. Je krijgt les in stedelijk groen, sportvelden, landschap, marketing, communicatie, ondernemen en management. Je leert om de samenhang te zien tussen verschillende fasen van een project, van beleid tot uitvoering. Zo kun je problemen in het beheer van openbaar groen niet alleen analyseren, maar ook oplossen.

Tijdens de studie Tuin- en landschapsmanagement ontwikkel je alle vaardigheden om de groene ruimte in stedelijke en landelijke gebieden in te richten en te beheren. Later kun je dan zowel op management- als op uitvoerend niveau aan de slag. Denk hierbij bijvoorbeeld aan hoofd van de afdeling Openbaar Groen, projectleider groenvoorzieningen, adviseur boombeheer natuurbeheer of beheer sportvelden bij de overheid, adviesbureaus en/of het bedrijfsleven.

Met Tuin- en landschapsmanagement kun je overal terecht waar het groeit en bloeit.

Studieadviseur Monique HubertsE-mail [email protected] 073 - 692 38 22

Oriëntatiedagen Woensdag 4 december 2013 • Woensdag 26 maart 2014 • Vrijdag 13 juni 2014

FACTS & FIGURES

84

Taal Nederlands



Leermethoden Probleemgestuurd onderwijs, projectonderwijs, hoor- en werkcolleges, practica, excursies, (internationale) stages, afstuderen via een bedrijfsopdracht

Modulen Groen en landschap, Ontwerp en werkomschrijving, Watersystemen, Ondernemen, Sportvelden en Beheer, Natuur en techniek, Stad en Integraal Beheer, Management en analyse

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/tuinenlandschapsmanagement

Faciliteiten GIS/Autocad lokalen, atelierruimten, schooltuin, laptopstations, practicumruimtes, studiepaleis, boekhandel, catering, printshop

Stages Groenbeheerplan schrijven voor een gemeente, gebiedsinventarisatie uitvoeren voor de aanleg van een landschapspark, inrichtingsplan maken voor een sportcomplex, calculatie en werkvoorbereiding bij een groot groenvoorziening

Beroepen Werkvoorbereider bij een groenvoorzieningsbedrijf, projectleider bij een gemeente, beleidsmedewerker bij de provincie, landschapsdeskundige bij een adviesbureau, hoofduitvoerder bij een aannemingsbedrijf of beheerder bij een natuurorganisatie

Tuin- en landschapsmanagement is onderdeel van de opleiding Plattelandsvernieuwing.


Tuin- en landschap

smanag

ement

85

ENTER

Voedings-middelen-

technologie

Marthe86

Omdat ik nooit stil wil blijven staan.

Password: Innovatief

Haar hogeschoolkeuze is niet vreemd. De moeder van Marthe is teamleider op de Helicon [MAS], haar tante en neef zaten op de HAS. “Voeding boeit me. Vooral productontwikkeling en bakkerijtechnologie. Ik verdiep me graag in de functie van ingrediënten in voedingsmiddelen en hun onderlinge reacties. Stel dat je een cake light wil maken. Dan haal je vetten en suikers eruit. Maar zowel in structuur als in smaak zal het veel minder een cake zijn. Welke vervangers heb je dan nodig om toch van cake te kunnen spreken? Zulke puzzels. Dat vind ik leuk.” Ter geruststelling: haar aanrecht staat niet vol petrischaaltjes en retorten: “Nee jôh. Ik houd ook van koken en eten met vrienden. Tapas, chocola, honderd andere lekkere dingen.”

Kiest ze de richting Food & Technology of Food & Health? Het eerste. Bij Heineken maakte Marthe al kennis met de wereld van het brouwen. Voor haar binnenlandstage wil ze een klein bedrijf zoeken. Stage in het buitenland? Australië lijkt Marthe wel iets. Straks nóg meer verhalen.

Hoe maak je een schuimpje? Of aardappelpureepoeder? Het zijn niet direct quizvragen waar je vrijkaarten voor Lowlands mee kunnen winnen. Spijtig! Want Marthe kent de antwoorden. Met glimlach: “Als je over Voedingsmiddelen-technologie begint te vertellen, ben je sowieso niet snel uitgekletst. Ik zit nooit om een verhaal verlegen.”

Voeding

smid

delentechnolog

ie

87

ENTER

Voedings-middelen-

technologie

Remco88

Omdat ik een echte bèta-student ben.

Password: Technisch

De keuze voor zijn studie is logisch, legt hij uit. “Ik ben een bèta-student. In het begin dacht ik even dat je bij voedingsmiddelentechnologie vooral koken zou krijgen. Maar het accent ligt op de scheikundige processen. Dat bevalt me.”

Voor zijn binnenlandstage wil hij bij Purac in Gorinchem aan de slag, de wereldspeler in melkzuur, melkzuurderivaten en lactiden. Zijn buitenland-stage? Vietnam lijkt hem wel wat. Maar ook Ethiopië gooit hoge ogen: “Lekker warm in de winter en een heel erg mooie natuur.”

Voedingsmiddelentechnologie kent twee richtingen: Food, Technology en Food & Health. Remco, what are we gonna do? “Ik vind het een moeilijke keuze. Het is allebei leuk. De wereldvoedselvoorziening houdt me bezig, maar ook wat voeding in je lichaam doet.”

Kornet. Dat is Remco’s achternaam. Een kornet is ook de naam van een blaasinstrument. Geen probleem voor Remco, lijkt ons. Een HAS-student met een lange adem. Let maar op.

Hij komt uit Werkendam, bij de Biesbosch. Zijn vader is schipper op de zeevaart. Eeuwen geleden aten zeelieden vooral scheepsbeschuit, pekelvlees, bonen en stokvis. Maar dankzij de grote sprongen voorwaarts in de voedingsmiddelentechnologie is ook het eten aan boord uitstekend. Remco weet er alles van. Zijn eigen lievelings-gerecht? Wilde zalm.

Voeding

smid

delentechnolog

ie

89

Voedings-middelen-

technologie

Ooit dieper nagedacht over vruchtenyoghurt? Je afgevraagd hoe de smaak, kleur en dikte worden bepaald? Wel eens willen weten hoe ze de kwaliteit, veiligheid en houdbaarheid kunnen garanderen? En hoe voedingsmiddelen worden geproduceerd? Wil je weten welke wereld er achter een etiket zit? Dan is Voedingsmiddelentechnologie je op het lijf geschreven. Tijdens deze veelzijdige studie leer je alles over het ontwikkelen en produceren van nieuwe, betere en gezondere voedingsmiddelen of het aanpassen van bestaande. Je leert welke (nieuwe) ingrediënten je moet gebruiken en hoe je een product verantwoord en gezond kunt maken. Daarnaast leer je met welke procestechnologieën je deze producten kunt maken. Zo krijg je les over de verschillende productie- en conserveringsmethoden, voedselveiligheid en kwaliteit van voedingsmiddelen en wettelijke eisen wat betreft producten en processen. Ook de relatie tussen grondstoffen en bewerkingsprocessen komt aan bod.

Als voedingsmiddelentechnoloog kun je op veel plaatsen aan de slag. Een baan in de product-ontwikkeling bijvoorbeeld, procestechnologie, productiemanagement, kwaliteit, commerciële technologie, research of management – zowel bij multinationals als in het midden- en kleinbedrijf. Je kunt bedrijven gaan adviseren die voedingsmiddelen maken of verpakken, maar ook machine-bouwers en toeleveranciers van grond- en hulpstoffen zijn mogelijke werkgevers. Het overgrote deel van de afgestudeerden komt bij voedingsmiddelenproductiebedrijven terecht, maar onderzoeks-instituten, adviesbureaus of de Voedsel- en Warenautoriteit zijn ook mogelijk. Steeds meer afgestudeerden vinden een baan in het buitenland of hebben een internationaal georiënteerde baan.

Studieadviseur Ron de VeldE-mail [email protected] 073 - 692 37 11

Oriëntatiedagen Woensdag 11 december 2013 • Donderdag 9 januari 2014 (MAS) • Donderdag 27 maart 2014

FACTS & FIGURES

90

Taal Engels



Modulen Productontwikkeling, Procestechnologie, Kwaliteitszorg, Productiemanagement, Voeding en Gezondheid, Consumentengedrag, Wereldvoedselvoorziening

Wil je het volledige leerplan zien, scan de QR code of ga naar: www.hashogeschool.nl/voedingsmiddelentechnologie

Specialisaties Voor je afstudeerjaar maak je de keuze voor een specialisatie. Bijvoorbeeld richting productontwikkeling of procestechnologie.

Faciliteiten Voedingsmiddelentechnologiehal, productontwikkelingscentrum, laboratoria voor levensmiddelenmicrobiologie, levensmiddelenchemie en levensmiddelennatuurkunde, studiepaleis, laptopstations, computerlokalen, boekhandel, catering, printshop

Stages Meewerken aan de ontwikkeling van nieuwe toetjes (b.v. Friesland Campina), testen van nieuwe verpakkingen voor ketchup (b.v. Heinz), kostenverlaging van de bierproductie (b.v. Heineken), plan voor het beheersen van veiligheid van producten maken (b.v. Pepsico), onderzoek naar het aanbrengen van nieuwe smaakjes bij chips (b.v. Givaudan)

Beroepen Productontwikkelaar, procestechnoloog, productiemanager, applicatietechnoloog, kwaliteitsmanager, commercieel technoloog, adviseur op gebied van kwaliteit of gezonde voeding, controleur bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, eigen bedrijf bijvoorbeeld als bierbrouwer of als adviesbureau


Voeding

smid

delentechnolog

ie

91

Food Design Centre Techniekhal

Kassen Studiepaleis

Microbiologielab Klimaatkamers

Milieuhal Geolab

Tuin Chemielab

Paviljoen Voedingsmiddelentechnologiehal

94

Jouw toekomst

Password: Ambitieus

Omdat ik

nog veel

wil bereiken

Omdat ik nooit stil wil blijven

staan

Omdat ik out-of-the-box denk

Password: AndersPassword: Innovatief

Omdat ik graag nadenk over innovatieve en praktische designs

Password: Creatief

95

Omdat ik graag de boer op ga

Omdat ik graag met nieuwe technologieë

n bezig ben

Omdat ik doe

wat ik leuk vind en leuk vind wat ik doe

Password: ToekomstgerichtPassword: Ondernemend

Password: Geïnspireerd

Omdat ik wil zorgen voor een leefbare aarde voor nu en later

Password: Bevlogen

Voo

r on

s d

oet

het

er n

iet

toe.

Wat

tel

t, is

jouw

ant

woo

rd o

p é

én v

raag

: heb

jij g

enoe

g o

nder

nem

ing

szin

?

Als

je z

ond

er a

arze

len

ja k

nikt

, is

Top

klas

Ond

erne

men

iets

voo

r jo

u. B

ij d

eze

afst

udee

rvar

iant

kr

ijgt

jouw

ond

erne

men

de

gee

st a

lle r

uim

te e

n ze

t je

een

eig

en b

edrij

f op

. W

elke

op

leid

ing

je a

an H

AS

Hog

esch

ool v

olg

t, d

oet

er n

iet

toe.

Vanz

elfs

pre

kend

kom

t in

het T

opkl

as-ja

ar th

eorie

aan

bod

. Maa

r no

g be

lang

rijke

r is

de

prak

tijk.

Zi

e jij

vol

doe

nde

kans

en in

de

mar

kt?

Ont

dek

je v

roeg

tijd

ig d

e va

lkui

len

en h

ind

erni

ssen

? K

un ji

j slim

me

oplo

ssin

gen

bed

enke

n? E

n d

e vr

aag

der

vra

gen

: is

jouw

idee

leve

nsva

tbaa

r?

In h

et T

opkl

as-ja

ar le

er je

om

ste

vig

e an

twoo

rden

te

vind

en. J

e vi

sie

ontw

ikke

l je

stap

voo

r st

ap. O

ok w

erk

je p

lanm

atig

je s

trat

egie

uit.

Zo

leer

je d

enk-

en

daa

dkr

acht

met

elk

aar

com

bin

eren

. Ond

erst

euni

ng k

rijg

je v

an o

nder

nem

ers

uit

de

pra

ktijk

, doc

ente

n en

coa

ches

.

Het

suc

ces

van

jouw

jong

e on

der

nem

ing

bep

alen

je k

lant

en. M

aar

voor

al ji

jzel

f. W

ant

of je

nu

klei

ne z

elfs

tand

ige

of C

EO

van

een

mul

tinat

iona

l wilt

wor

den

: ond

erne

mer

scha

p b

egin

t m

et

een

vonk

. Bij

Top

klas

Ond

erne

men

bla

zen

we

die

gra

ag a

an.

Top

klas

O

nder

nem

en

Een

kle

in n

aam

spla

atje

b

ij d

e b

el?

Of

neon

lett

ers

aan

de

gev

el?

Een

ee

nman

szaa

k, w

aar

je je

fu

nctio

nerin

gsg

esp

rek

lach

end

voo

r d

e sp

ieg

el

voer

t? O

f ee

n b

edrij

f m

et

een

par

keer

pla

ats

zo g

root

al

s ee

n vo

etb

alve

ld?

I

Gro

en is

de

mee

st

zeld

zam

e oo

gkl

eur.

Maa

r ni

et o

p d

e H

AS.

W

ij w

akke

ren

je g

roen

e b

lik o

p d

e w

erel

d a

an.

Dat

gel

dt

zeke

r vo

or d

e In

nova

tiekl

as.

Twin

tig w

eken

duu

rt d

eze

klas

. Wie

in a

anm

erki

ng k

omen

? G

retig

e st

uden

ten,

die

de

gre

nzen

van

gro

en w

il ve

rleg

gen

. H

et b

egin

t m

et e

en le

eg A

4’tje

; je

eind

igt

met

gen

oeg

ver

hale

n vo

or e

en b

oek

over

ver

nieu

win

g. I

n d

e In

nova

tiekl

as r

icht

je je

ver

nieu

win

gsd

rift

altij

d o

p ie

ts c

oncr

eets

. Dat

kan

een

pro

duc

t, te

chno

log

ie o

f p

rod

uctie

pro

ces

zijn

. Maa

r oo

k ee

n or

gan

isat

ie, m

arkt

of

de

sam

enle

ving

.

Ook

de

wer

kstij

l van

de

Inno

vatie

klas

doe

t re

cht

aan

de

naam

. Ken

nis

dee

l je,

bro

nnen

zijn

op

en e

n to

egan

kelij

k.

Oft

ewel

: cro

wd

sour

cing

. Zo

kan

de

vonk

ook

tus

sen

vers

chill

end

e se

ctor

en o

vers

laan

. Je

dee

lnam

e aa

n d

e In

nova

tiekl

as le

vert

zow

el jo

u al

s d

e H

AS

en h

et b

edrij

fsle

ven

veel

op

. Van

ze

lfken

nis

en in

spira

tie to

t rea

listis

che

conc

epte

n vo

or p

rodu

cten

die

maa

tsch

appe

lijk

bete

r zi

jn.

Enk

ele

pro

ject

en d

ie in

de

Inno

vatie

klas

zijn

ont

staa

n:

• D

e So

epfa

brie

k in

Bre

da

bie

dt

cate

ring

, maa

r oo

k w

orks

hop

s g

ezon

de,

vers

e en

zel

fgem

aakt

e so

ep a

an s

choo

lkin

der

en e

n an

der

en.

• K

oeno

vatie

is e

en p

roje

ct d

at in

nova

tie o

nder

jong

e m

elkv

eeho

uder

s

in Z

uid

-Lim

bur

g w

il aa

nwak

kere

n.

• D

ogjo

g is

een

initi

atie

f om

te

dik

ke h

ond

en in

Vin

keve

en –

ja, d

ie z

ijn e

r –

act

ief,

fit

en

gez

ond

te

krijg

en.

• A

ble

2sus

tain

wer

kt a

an e

en d

uurz

ame

wee

k vo

or s

tud

ente

n.

Inno

vatie

klas

ww

w.h

asik

.nl

II

Toel

atin

gse

isen

201

4 -

2015

Op

-le

idin

gs-

cod

eO

ple

idin

g /

Stu

die

VW

O-p

rofie

lH

AVO

-pro

fiel

MB

O-

nive

au

4N

TN

GEM

CM

NT

NG

EM

CM

3486

6B

edrij

fsku

nde

en a

grib

usin

ess

++

++

++

+W

IA o

f W

IBex

WI

3486

9D

ier-

en

veeh

oud

erij

++

SK-

++

SK-

exW

I+SK

3412

2Fo

od D

esig

n &

In

nova

tion

advi

es-

ges

pre

kad

vies

- g

esp

rek

advi

es-

ges

pre

kad

vies

- g

esp

rek

advi

es-

ges

pre

kad

vies

- g

esp

rek

advi

es-

ges

pre

kad

vies

- g

esp

rek

advi

es-

ges

pre

k

3412

2Fr

eshF

ood

&

Inno

vatio

n 1)

advi

es-

ges

pre

kad

vies

- g

esp

rek

advi

es-

ges

pre

kad

vies

- g

esp

rek

advi

es-

ges

pre

kad

vies

- g

esp

rek

advi

es-

ges

pre

kad

vies

- g

esp

rek

advi

es-

ges

pre

k

3003

3(v

oorlo

pig)

Geo

Med

ia &

D

esig

n+

++

++

++

WIA

of

WIB

exW

I

3486

8H

ortic

ultu

re &

B

usin

ess

Man

agem

ent

2)

TTTT

TT e

n SK

-TT

TTTT

en

SK-

exW

I+SK

3928

1In

tern

atio

nal

Food

& A

grib

usin

ess

TTTT

TTTT

TTTT

TTTT

en

WIA

of

WIB

exW

I

3485

9La

ndsc

ape

Des

ign

3)+

++

++

++

WIA

of

WIB

exW

I

3428

4M

ilieu

kund

e+

+SK

-+

+SK

-ex

WI+

SK

3485

9St

ad e

n st

reek

-on

twik

kelin

g 3

)+

++

++

++

WIA

of

WIB

exW

I

3000

9To

egep

aste

Bio

log

ie+

+SK

-+

+SK

-ex

WI+

SK

3486

8Tu

inb

ouw

en

akke

rbou

w+

+SK

-+

+SK

-ex

WI+

SK

3485

9Tu

in-

en la

ndsc

hap

s-m

anag

emen

t 3)

++

++

++

+W

IA o

f W

IBex

WI

3485

6Vo

edin

gsm

idd

elen

-te

chno

log

ie+

+SK

-+

+SK

-ex

WI+

SK

1) s

tud

ie v

alt

ond

er o

ple

idin

g F

ood

Des

ign

& In

nova

tion

• 2)

stu

die

val

t on

der

op

leid

ing T

uinb

ouw

en

akke

rbou

w •

3)

stud

ie v

alt

ond

er o

ple

idin

g P

latt

elan

dsv

erni

euw

ing

III

+to

elaa

tbaa

r

WIA

toel

aatb

aar

met

wis

kund

e A

WIB

toel

aatb

aar

met

wis

kund

e B

SKto

elaa

tbaa

r m

et s

chei

kund

e

TTto

elaa

tbaa

r m

et e

xam

enva

k E

ngel

s 6

of

hog

er O

F m

et v

ooro

ple

idin

g in

het

Eng

els

OF

Eng

else

taa

ltoet

s (IE

LTS

of T

OE

FL o

f C

amb

ridg

e C

ertifi

cate

)

exW

Ito

elaa

tbaa

r in

die

n ex

amen

afg

eleg

d v

oor

doo

rstr

omen

wis

kund

e / w

isku

nde

C1

of C

2

exW

I+SK

toel

aatb

aar

ind

ien

exam

en a

fgel

egd

voo

r d

oors

trom

en w

isku

nde

en s

chei

kund

e /

wis

kund

e C

1 of

C2

EN

sch

eiku

nde

C1

of C

2

advi

esg

e-sp

rek

toel

atin

g a

lleen

via

een

ad

vies

ges

pre

k

-ni

et t

oela

atb

aar

HA

VO/V

WO

Gee

n w

isku

nde/

sche

ikun

de?

Dan

kun

je v

oor

dez

e va

kken

een

“d

efic

iënt

iecu

rsus

” vo

lgen

.

Wan

neer

?B

egin

juni

tot

hal

f ju

li

Wel

ke

dag

en?

2 d

agd

elen

per

wee

k (b

ijvoo

rbee

ld

maa

ndag

- en

don

der

dag

ocht

end

)

Waa

r?H

AS

Hog

esch

ool,

loca

tie D

en B

osch

Wat

?W

isku

nde

en/o

f sc

heik

und

e

Toet

s?N

a 5

wek

en k

rijg

je e

en t

oets

. De

toet

s m

oet

je m

et m

inim

aal e

en 5

,5 a

fron

den

om

aan

de

toel

atin

gse

isen

te

vold

oen.

Mee

r in

fo?

Stud

entz

aken

: 073

- 6

92 3

6 03

/ St

uden

tzak

en@

has.

nl

Toel

atin

gse

isen

201

4 -

2015

Vold

oe je

nie

t aa

n d

e to

elat

ingse

isen

?

Verk

eerd

pro

fiel?

Als

jouw

pro

fiel g

een

toel

atin

g b

ied

t to

t d

e op

leid

ing

van

je

keuz

e, n

eem

dan

con

tact

op

met

de

stud

iead

vise

ur v

an d

ie

stud

ie. D

e st

udie

advi

seur

gee

ft je

ad

vies

ove

r he

t st

udie

traj

ect

dat

je k

unt

volg

en. Z

o ka

n he

t so

ms

slim

zijn

om

bijv

oorb

eeld

ee

rst

een

mb

o-op

leid

ing

niv

eau

4 te

gaa

n vo

lgen

.

MB

OG

een

wis

kund

e/sc

heik

und

e of

je N

eder

land

s of

Eng

els

b

ijsp

ijker

en?

Dan

is h

et M

BO

/HA

S-tr

ajec

t ie

ts v

oor

jou!

Wan

neer

?B

egin

feb

ruar

i tot

ein

d ju

ni

Wel

ke

dag

en?

20 v

rijd

agen

Waa

r?H

AS

Hog

esch

ool,

loca

tie D

en B

osch

of

loca

tie

Ven

lo

Wat

?V

akke

n N

eder

land

s of

Eng

els

of w

isku

nde

en/o

f sc

heik

und

e

Toet

s?E

r zi

jn 3

toe

tsm

omen

ten.

Op

gro

nd v

an d

e b

ehaa

lde

resu

ltate

n en

je s

tud

ieho

udin

g k

rijg

je

een

advi

es o

m w

el o

f ni

et e

en s

tud

ie a

an H

AS

Hog

esch

ool t

e b

egin

nen.

Om

als

nog

aan

de

toel

atin

gse

isen

te

vold

oen,

moe

t je

, afh

anke

lijk

van

de

stud

ie d

ie je

wilt

gaa

n vo

lgen

, het

vak

w

isku

nde

en/o

f sc

heik

und

e m

et m

inim

aal e

en

5,5

afro

nden

.

Mee

r in

fo?

Han

neke

Mas

selin

k: 0

73 -

692

37

37 /

H.M

asse

link@

has.

nl

(aan

wez

ig m

a en

do)

Oud

er d

an 2

1 ja

ar?

Als

je 2

1 ja

ar o

f ou

der

ben

t en

nie

t aa

n d

e to

elat

ing

seis

en

vold

oet,

kun

je c

onta

ct o

pne

men

met

de

stud

iead

vise

ur v

an

de

ople

idin

g. S

amen

bek

ijken

we

dan

je m

ogel

ijkhe

den

.

IV

Agen

da

open

dag

en,

orië

ntat

ied

agen

, b

eurz

en e

n ev

enem

ente

n 20

13-14

Op

en d

agen

201

3-14

(lo

catie

Den

Bos

ch)

Zate

rdag

16

nove

mb

er 2

013

10.0

0 –

14.

00 u

ur

Zate

rdag

15

maa

rt 2

014

10.0

0 –

14.

00 u

ur

Don

der

dag

24

apri

l 201

4 18

.00

– 2

1.30

uur

Ori

ënta

tied

agen

201

3-14

(lo

catie

Den

Bos

ch)

Bed

rijfs

kund

e en

agri

bus

ines

sW

oens

dag

11

dec

emb

er 2

013

Don

der

dag

27

maa

rt 2

014

Die

r- e

n ve

ehou

der

ijW

oens

dag

4 d

ecem

ber

201

3W

oens

dag

26

maa

rt 2

014

Food

Des

ign

& In

nova

tion

Woe

nsd

ag 2

7 no

vem

ber

201

3D

ond

erd

ag 1

6 ja

nuar

i 201

4D

insd

ag 2

5 m

aart

201

4

Geo

Med

ia &

Des

ign

Woe

nsd

ag 4

dec

emb

er 2

013

Woe

nsd

ag 2

6 m

aart

201

4V

rijd

ag 1

3 ju

ni 2

014

Inte

rnat

iona

l Foo

d &

Agr

ibus

ines

sW

oens

dag

27

nove

mb

er 2

013

Din

sdag

25

maa

rt 2

014

Land

scap

e D

esig

nW

oens

dag

27

nove

mb

er 2

013

Din

sdag

25

maa

rt 2

014

Vrij

dag

13

juni

201

4

Mili

euku

nde

Woe

nsd

ag 2

7 no

vem

ber

201

3D

insd

ag 2

5 m

aart

201

4

Sta

d e

n st

reek

ontw

ikke

ling

Woe

nsd

ag 1

1 d

ecem

ber

201

3D

ond

erd

ag 2

7 m

aart

201

4V

rijd

ag 1

3 ju

ni 2

014

Toeg

epas

te B

iolo

gie

Woe

nsd

ag 1

8 d

ecem

ber

201

3D

ond

erd

ag 2

7 m

aart

201

4

Tuin

bou

w e

n ak

kerb

ouw

Hor

ticul

ture

& B

usin

ess

Man

agem

ent

Woe

nsd

ag 4

dec

emb

er 2

013

Din

sdag

25

maa

rt 2

014

Tuin

- en

land

scha

psm

anag

emen

tW

oens

dag

4 d

ecem

ber

201

3W

oens

dag

26

maa

rt 2

014

Vrij

dag

13

juni

201

4

Voe

din

gsm

idd

elen

tech

nolo

gie

Woe

nsd

ag 1

1 d

ecem

ber

201

3D

ond

erd

ag 9

janu

ari 2

014

(MA

S)D

ond

erd

ag 2

7 m

aart

201

4

V

Op

en d

agen

201

3-14

(lo

catie

Ven

lo)

Zate

rdag

23

nove

mb

er 2

013

10.0

0 –

14.

00 u

ur

Zate

rdag

22

maa

rt 2

014

10.0

0 –

14.

00 u

ur

Don

der

dag

5 ju

ni 2

014

18

.00

– 2

1.30

uur

Ori

ënta

tied

agen

201

3-14

(lo

catie

Ven

lo)

Bed

rijfs

kund

e en

agri

bus

ines

sD

insd

ag 3

dec

emb

er 2

013

Din

sdag

1 a

pril

201

4

Fres

hFoo

d &

Inno

vatio

n D

insd

ag 3

dec

emb

er 2

013

Din

sdag

1 a

pril

201

4

Toeg

epas

te B

iolo

gie

Din

sdag

3 d

ecem

ber

201

3D

insd

ag 1

ap

ril 2

014

Beu

rzen

en

even

emen

ten

HB

O-in

trof

estiv

al5

sep

tem

ber

201

3’s

-Her

tog

enb

osch

Hor

se E

vent

13-1

5 se

pte

mb

er 2

013

Deu

rne

Ond

erw

ijsb

eurs

Zui

d-N

eder

land

27-2

8 se

pte

mb

er 2

013

Beu

rsg

ebou

w E

ind

hove

n

Tuin

bou

w C

onta

ctd

agen

2-3

okto

ber

201

3R

ijsw

ijk

Jet-

Net

Car

eer

Day

Zui

d12

-13

nove

mb

er 2

013

TU E

ind

hove

n

Run

dvee

& A

kker

bouw

Vak

dage

n19

-21

nove

mb

er 2

013

Gor

inch

em

Tuin

bou

w R

elat

ied

agen

26-2

8 no

vem

ber

201

3V

enra

y

Stu

die

Exp

erie

nce

12 d

ecem

ber

201

3G

oes

Tuin

bou

w R

elat

ied

agen

11-1

4 fe

bru

ari 2

014

Gor

inch

em

Land

bou

wd

agen

In

tens

ieve

Vee

houd

erij

25-2

7 fe

bru

ari 2

014

Ven

ray

Ani

mal

Eve

nt2-

5 m

ei 2

014

Bee

kse

Ber

gen

Hilv

aren

bee

k

VI

Waa

r m

oet

je

aan

den

ken

Aan

mel

den

, st

udie

finan

cier

ing

, ko

sten

, op

kam

ers

Aan

mel

den

De

insc

hrijv

ing

spro

ced

ure

voor

een

op

leid

ing

aan

HA

S H

oges

choo

l ve

rloop

t vi

a St

udie

link.

Je

vraa

gt

een

Dig

iD c

ode

aan

en d

aarn

a ku

n je

jouw

geg

even

s g

aan

invo

eren

: naa

m, a

dre

s, v

ooro

ple

idin

g

en w

elke

op

leid

ing

je b

ij H

AS

Hog

esch

ool w

ilt g

aan

volg

en.

Jouw

geg

even

s w

ord

en in

het

stu

den

tens

yste

em v

erw

erkt

en

je

ontv

ang

t hi

erov

er b

eric

ht in

je S

tud

ielin

k in

box

.

Je a

anm

eld

ing

voo

r H

AS

Hog

esch

ool

moe

t vó

ór 1

juni

201

4 b

inne

n zi

jn!

Mee

r in

form

atie

: w

ww

.has

hoges

choo

l.nl/a

anm

eld

en

Intr

oduc

tieIn

juni

ont

vang

je in

form

atie

ove

r d

e st

art

van

het

stud

ieja

ar e

n d

e ke

nnis

mak

ing

swee

k m

et d

e st

uden

tenv

eren

igin

g

Gre

mio

Uni

o (d

e w

eek

voor

de

star

t va

n he

t st

udie

jaar

). O

ok o

ntva

ng je

info

rmat

ie o

ver

het

bes

telle

n va

n b

oeke

n en

dic

tate

n.

Je in

schr

ijvin

g w

ord

t d

efin

itief

als

je a

an d

e to

elat

ing

svoo

rwaa

rden

vol

doe

t en

het

col

leg

egel

d b

etaa

ld is

.

VII

Kos

ten

van

de

stud

ieE

lke

jaar

ste

lt d

e ov

erhe

id d

e ho

ogte

van

het

wet

telij

k co

lleg

egel

d v

ast.

Voo

r he

t st

udie

jaar

201

3-14

was

dit

€ 18

35. D

e ja

arlij

kse

kost

en v

oor

boe

ken,

dic

tate

n en

and

ere

leer

mid

del

en b

edra

gen

in t

otaa

l € 5

50 (

afha

nkel

ijk v

an d

e g

ekoz

en s

tud

ie).

Ver

der

zijn

er

nog

bijk

omen

de

kost

en v

oor

o.a.

exc

ursi

es e

n p

rakt

ijksc

hole

n, d

ie o

ok p

er s

tud

ie k

unne

n ve

rsch

illen

. Voo

r st

uden

ten

die

al

een

bac

helo

rop

leid

ing

heb

ben

afg

eron

d o

f w

aarv

an d

e st

udie

om

een

and

ere

red

en n

iet

doo

r d

e ov

erhe

id b

ekos

tigd

wor

dt,

bed

raag

t he

t in

stel

ling

scol

leg

egel

d €

635

0.

Op

kam

ers?

Won

ing

coöp

erat

ie B

rab

ant

Won

en b

ehee

rt t

wee

stu

den

tenf

lats

in ‘s

-Her

tog

enb

osch

. Ze

staa

n aa

n d

e W

etho

uder

Sch

uurm

ansl

aan

(Noo

rd)

en d

e O

nder

wijs

bou

leva

rd (

Wes

t). O

m v

oor

een

kam

er in

aan

mer

king

te

kom

en, m

oet

je in

ges

chre

ven

staa

n b

ij W

oons

ervi

ce. D

e ac

tuel

e w

onin

gad

vert

entie

s ku

n je

via

inte

rnet

bek

ijken

. Je

moe

t ze

lf re

ager

en a

ls e

r ee

n ka

mer

is w

aarv

oor

je b

elan

gst

ellin

g h

ebt.

Dit

kan

via

inte

rnet

, tel

efon

isch

of

schr

iftel

ijk. E

r w

ord

t g

econ

trol

eerd

of

je a

an a

lle v

oorw

aard

en v

old

oet

(bijv

. lee

ftijd

, ink

omen

) en

daa

rna

wor

dt

gek

eken

wie

het

lang

st in

ges

chre

ven

staa

t en

die

krij

gt

als

eers

te d

e ka

mer

aa

ngeb

oden

. Kam

ers

zoek

en k

un je

van

uit

je lu

ie s

toel

doe

n, m

aar

je m

oet

wel

sne

l rea

ger

en!

Mee

r in

form

atie

: w

ww

.woo

nser

vice

den

bos

ch.n

l • w

ww

.kam

erne

t.nl •

ww

w.b

rab

antw

onen

.nl

Ven

lo b

ied

t g

enoe

g s

tud

ente

nkam

ers,

zow

el b

ij p

artic

ulie

ren

als

bij

won

ing

coöp

erat

ies

(Woo

nwen

z en

Ant

ares

). O

p w

ww

.ven

love

rwel

kom

t.nl v

ind

je e

en a

ctue

el o

verz

icht

van

alle

bes

chik

bar

e st

uden

tenw

oonr

uim

te in

Ven

lo.

Voo

r m

eer

info

rmat

ie m

ail n

aar:

stud

eren

@ve

nlov

erw

elko

mt.n

l

VIII

Wie

, wat

, w

aar

Ad

ress

en,

stud

iead

vise

urs

en

over

ige

info

rmat

ie

Bez

oeka

dre

sH

AS

Hog

esch

ool,

loca

tie D

en B

osch

Ond

erw

ijsb

oule

vard

221

, 522

3 D

E ’s

-Her

tog

enb

osch

HA

S H

oges

choo

l, lo

catie

Ven

loO

nder

wijs

bou

leva

rd 2

21, 5

223

DE

’s-H

erto

gen

bos

ch

Cor

resp

ond

entie

adre

sH

AS

Hog

esch

ool

Pos

tbus

901

08, 5

200

MA

‘s-H

erto

gen

bos

ch

Tele

foon

073-

692

36 0

0 Fa

x07

3-39

2 36

99

Col

lege

van

Bes

tuur

Dic

k Pou

wel

s (v

oorz

itter

, lid

Ken

nist

rans

fer)

Fred

erik

e Pra

aste

rink

(li

d K

enni

sont

wik

kelin

g)

Jan

Den

isse

n (li

d O

nder

wijs

)

Col

ofon

Te

kst

Eric

Alin

k, ’s

-Her

tog

enb

osch

Vorm

gev

ing

Kar

in J

onke

rs, Y

ell &

Yon

kers

, Si

nt-M

ichi

elsg

este

lFo

togra

fie M

arg

riet

Hof

fman

s, K

arin

Jon

kers

,Je

an P

hilip

se, V

enlo

Par

tner

s,

Visa

gie

Chr

is J

anss

en, M

irjam

van

Wig

gen

Pro

duc

tie e

n re

dac

tie A

fdel

ing

Com

mun

icat

ie

& In

tern

atio

nalis

erin

g H

AS

Hog

esch

ool

Dru

k P

roos

t N

V, T

urnh

out

Met

dan

k aa

n al

le s

tud

ente

n d

ie h

ebb

en m

eeg

ewer

kt

aan

de

foto

shoo

t.

Cop

yrig

ht H

AS

Hog

esch

ool,

augus

tus

2013

/ HA

Shog

esch

ool

ww

w.h

asho

ges

choo

l.nl

IX

Op

leid

ingsd

irec

teur

Mili

euku

nde/

Toeg

epas

te B

iolo

gie

(lo

catie

Den

Bos

ch)

Pat

rici

a d

e C

ocq

Bed

rijfs

kund

e en

ag

ribus

ines

s (lo

catie

Den

Bos

ch)/D

ier-

en

veeh

oud

erij

Jori

s Fi

ers

Tuin

bou

w e

n ak

kerb

ouw

/Hor

ticul

ture

& B

usin

ess

Man

agem

ent/

To

ine

Hat

tink

Inte

rnat

iona

l Foo

d &

Ag

ribus

ines

s

Ken

nist

rans

fer

en B

edrij

fsop

leid

ing

en

God

frie

d H

ijl

Food

Des

ign

& In

nova

tion/

Voe

din

gsm

idd

elen

tech

nolo

gie

H

ans

Hilb

rand

s

Bed

rijsk

und

e en

ag

ribus

ines

s/To

egep

aste

Bio

log

ie/

Fr

ans

van

Leijd

enFr

eshF

ood

& In

nova

tion

(alle

n lo

catie

Ven

lo)

Stad

en

stre

ekon

twik

kelin

g/T

uin-

en

land

scha

psm

anag

emen

t/

Ir

ma

van

den

Till

aart

-Sch

oute

nLa

ndsc

ape

Des

ign/

Geo

Med

ia &

Des

ign

Stu

die

advi

seur

sB

edrij

fsku

nde

en a

grib

usin

ess

(Den

Bos

ch)

San

dra

Asl

an

S.A

slan

@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

6 75

Bed

rijfs

kund

e en

ag

ribus

ines

s (V

enlo

) Est

her

Venn

eken

s E

.Ven

neke

ns@

has.

nl

Tel

: 06-

53 7

4 40

06

Die

r- e

n ve

ehou

der

ij A

nnem

arie

Ker

khof

A

.Ker

khof

@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

6 59

Food

Des

ign

& In

nova

tion

(Den

Bos

ch)

Car

olin

e K

esse

laer

C

. Kes

sela

er@

has.

nl

Tel

: 073

-692

37

20Fr

eshF

ood

& In

nova

tion

(Ven

lo)

Eva

Art

s E

. Art

s@ha

s.nl

T

el: 0

6-21

58

23 6

6G

eo M

edia

& D

esig

n To

m v

an D

uijn

hove

n T.

vanD

uijn

hove

n@ha

s.nl

T

el: 0

73-7

52 0

2 13

Hor

ticul

ture

& B

usin

ess

Man

agem

ent

Gee

rtje

van

der

Bee

le

G.v

dB

eele

@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

7 89

Inte

rnat

iona

l Foo

d &

Ag

ribus

ines

s Est

her

van

Lies

hout

E

.vLi

esho

ut@

has.

nl

Tel

: 073

-752

03

99La

ndsc

ape

Des

ign

Mon

ique

Hub

erts

M

.Hub

erts

@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

8 22

Mili

euku

nde

Pau

line

Sp

itter

s P

.Sp

itter

s@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

6 30

Stad

en

stre

ekon

twik

kelin

g

Mon

ique

Hub

erts

M

.Hub

erts

@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

8 22

Toeg

epas

te B

iolo

gie

(D

en B

osch

) Pau

line

Sp

itter

s P

.Sp

itter

s@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

6 30

Toeg

epas

te B

iolo

gie

(V

enlo

) C

hant

al V

rijh

of

C.V

rijho

f@ha

s.nl

T

el: 0

6-41

14

95 9

0Tu

inb

ouw

en

akke

rbou

w

Gee

rtje

van

der

Bee

le

G.v

dB

eele

@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

7 89

Tuin

- en

land

scha

psm

anag

emen

t M

oniq

ue H

uber

ts

M.H

uber

ts@

has.

nl

Tel

: 073

-692

38

22V

oed

ing

smid

del

ente

chno

log

ie

Ron

de

Veld

R

.dV

eld

@ha

s.nl

T

el: 0

73-6

92 3

7 11

X

HAS Hogeschool Opleidingsgids

Documents

Transcript of HAS Hogeschool Opleidingsgids