HAS Beats business edition najaar 2011

40
BUSINESS EDITION Planten wollemi pine One Health Mariëlle van Heeswijk Thuis bij Bakkerij van Heeswijk Opening studiejaar 2011-2012 Inaugurele rede Paul Overgaauw Relatiemagazine van HAS Den Bosch HAS KennisTransfer Anton Jurgens Institute Jaargang 1 Nummer 2, november 2011

description

Relatiemagazine van Hogeschool HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer en Anton Jurgens Institute

Transcript of HAS Beats business edition najaar 2011

Page 1: HAS Beats business edition najaar 2011

BUSINESS EDITION

Planten wollemi pine

One Health

Mariëlle van Heeswijk

Thuis bij Bakkerij van Heeswijk

Openingstudiejaar 2011-2012

Inaugurelerede PaulOvergaauw

Relatiemagazine vanHAS Den Bosch HAS KennisTransfer Anton Jurgens Institute

Jaargang 1Nummer 2, november 2011

Page 2: HAS Beats business edition najaar 2011

AchtergrondHAS is klaar voor Venlo. Hoezo dan? In Limburg

liggen veel mogelijkheden voor HAS Den Bosch. Een projectgroep onderzoekt

op dit moment wat die mogelijkheden zijn.

Pagina 18

VerslagTijdens de opening van het studiejaar 2011-2012 werd een zeldzame oerboom geplant in de nieuwe schooltuin, die op deze dag officieel gepresen-teerd werd. Pagina 9

InterviewMariëlle van Heeswijk kwam door de liefde bij Bakkerij van Heeswijk terecht. Afgelopen jaar deed zij de bedrijfsoplei-ding Food Innovation. Wat zijn haar ervaringen?Pagin 26

InterviewHoe wordt een oud-student advocaat? Lees het interview met Waldi van Slagmaat, oprichter van SBM Advocaten.

Pagina 6

Achtergrond HAS KennisTransfer ontwikkelde een verduurzamingsscan. Dit najaar komt de scan online en is gratis beschikbaar. Voor wie is zo’n scan eigenlijk interessant? Pagina 22

InterviewHarry van Delft is de

nieuwe lector AgroFood-Marketing van HAS Den

Bosch. “Inzicht in je klant is noodzakelijk om onder-

scheidend te zijn.”

Pagina 14

AchtergrondVoor kinderen en volwas-

senen met een koemelkei-witallergie zou paarden- of kamelenmelk een gezond

alternatief kunnen zijn. Om dit aan te tonen, is we-tenschappelijk onderzoek

nodig. Pagina 32

En verder... •HetlaatstenieuwsoverhogeschoolHASDenBosch, HAS KennisTransfer en Anton Jurgens Institute .........................2 •Opbuitenlandstage:AngelaBartelsliepstagebij Natuurpunt in Mechelen .......................................................................20•Afstudeeronderzoeknaardeafzetmarktvanlikstenen ........24•Event:PaulOvergaauwinzijninaugureleredeop de bres voor One Health ......................................................................30•LuukvanDijkdeedafstudeeronderzoeknaarparasitair onkruid in rijst in Dar es Salaam ....................................................36

ColofonHAS Beats business edition - Jaargang 1 - nummer 2- november 2011

HAS Beats business edition is het relatiemagazine van hogeschool HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer en het Anton Jurgens Institute.

Inhoudsopgave

Het verschijnt drie keer per jaar. Redactie:FloriekeKoersenMariekeEllenbroek.

Aanditnummerwerktemee:Conny van Hout Fotografie:MargrietHoffmansTekstcorrectie:TwittekstVormgeving:BureauPonjéeDrukwerk:DrukkerijTielen

Vragen en/ of opmerkingen? [email protected]:www.hasdenbosch.nl/hasbeats

Page 3: HAS Beats business edition najaar 2011

1 hasbeats BUSINESS EDITION

Een beetje overweldigd waren we wel door alle reacties. Meer dan honderd lezers hadden gereageerd op de prijs-

vraag in de eerste HAS Beats business edition. Uit alle goede inzendingen trokken we Liselotte Damen als gelukkige

winnares van de iPad2. Om die te overhandigen brachten we op donderdag 8 september een bezoek aan het hoofd-

kantoor van Unilever Benelux in Rotterdam. Ook wilden we wel wat meer weten over de functie en werkzaamheden van

Liselotte.

Liselotte:“MomenteelbenikwerkzaamopdeafdelingTechnicalManagementvoordeproductgroepenijsendrankendieverkochtworden

in de Benelux. De Technical Manager is de technische partner van marketing en is in feite de interface tussen de regionale R&D centra in

Europa en de lokale marketingafdelingen. Je wilt de consument natuurlijk verleiden, maar je moet je ook aan de feiten houden.”

De Technical Manager zorgt ervoor dat alle producten voldoen aan de geldende wet- en regelgeving. “Mijn werk bestaat voornamelijk uit

het controleren en vertalen van internationale technische informatie (claims, ingrediëntenlijsten etc.) in voor de consument begrijpelijke

lokale taal.” Jaarlijks controleert het team van Liselotte honderden verschillende SKU’s (Selling Key Units).

“Verder werk ik samen met de R&D centra om concepten en ideeën te bespreken en met collega’s uit andere EU-landen om ervoor te

zorgen dat de informatie in de verschillende talen op deze internationale verpakkingen consistent blijft.

Het merendeel van onze producten worden door regionale R&D centra ontwikkeld. Ze worden gelanceerd in meerdere landen binnen

Europa. Naast deze internationale producten hebben we ook nog lokale producten in ons assortiment die we zelf ontwikkelen binnen het

lokale projectteam waar ik deel van uitmaak. Voorbeeld van een lokaal ijsproduct is de OLA-ijsjestrommel in Nederland en België.”

Liselotte werkt nu bijna twee jaar op de afdeling Technical Management. Daarvoor heeft ze bij Unilever in Vlaardingen gewerkt als product-

ontwikkelaar. Dankzij die achtergrond kan ze het ontwikkelingsproces vanuit verschillende invalshoeken bekijken. “Het proces van idee tot

marktintroductiekanwelééntottweejaar(oflanger)duren.Dezezomerzijnwedrukgeweestmetalleijsjesvoordezomervanvolgend

jaar en proeven deze ook regelmatig met marketing om de juiste marketingtekst en technische vertaling te maken voor de consument.”

Liselotte kent HAS Den Bosch vanwege haar belangstelling voor de opleiding Business Creation in Food & Health van het Anton Jurgens

Institute. “Ik zou de opleiding graag volgen, maar op dit moment ontbreekt het mij aan tijd. Ik blijf de HAS wel in de gaten houden.”

Deze keer geen wedstrijd in de HAS Beats business edition. Maar wel weer veel interessante artikelen over hoe wij ons verbinden aan onze

contacten in het werkveld. Want zonder die contacten geen goed onderwijs en geen kennisontwikkeling en -uitwisseling. Heeft u opmer-

kingen over deze uitgave, ideeën of suggesties? Mail naar [email protected]

Marieke Ellenbroek en Florieke Koers

Editorial

Naar Unilever voor de uitreiking

van de iPad2

Page 4: HAS Beats business edition najaar 2011

1 Nieuws

Uniek versconcept succesvol gelanceerd

Hoe realiseer je binnen drie maanden een

geheel nieuw versconcept? Hard werken,

dat staat voorop. Daarnaast is het zaak om

diverse aspecten van het innovatieproces

te overzien. Onno Knoppert, directeur Huis

van Beleg, initieerde samen met het Anton

Jurgens Institute het project ‘Kill de por-

tieverpakking’. Hieruit ontstond het geheel

nieuwe versconcept ‘De Tourmalijn’, dat op

12 september werd gelanceerd op de Deli

XL-beurs Food Service Fair. Met nog twee

partners, WeLL Design en Simone Deckers®

marketing en communicatie, ging het project

van start met als doel binnen drie maanden

van een idee tot volledig marktrijp verscon-

cept te komen.

Onno Knoppert is zeer te spreken over de sa-

menwerking. “De goede dingen doen op het

juiste moment, daar gaat het om bij innovatie.

En daar waren we mee bezig.” Zijn keuze voor

het Anton Jurgens Institute was eenvoudig.

“Ik heb met meerdere partijen projecten ge-

daan, maar dit keer was ik op zoek naar een

3e Voorronde i-Battle Greenport Venlo: finale komt in zicht

Donderdag 13 oktober namen studenten van

verschillende instellingen deel aan de derde

voorronde van de Greenport Venlo i-Battle.

Per voorronde leggen twee ondernemers uit

de regio een concrete vraag voor aan een

studentenpanel, die uiteindelijk een van de

twee cases kiezen om uit te werken en te pre-

senteren tijdens de finale. Tijdens de derde

Greenport Venlo i-Day won Van Enckevort

Aardbeien uit Kronenberg. Het studentenpa-

nel, met onder meer Niels Jacobs van HAS

Den Bosch, gaf bij het bekendmaken van

de winnaar aan dat het een moeilijke keuze

was geweest. Zowel Jos Tholen van Horatia

als Rob van Enckevort van Van Enckevort

Aardbeien legden hen een uitdagende case

voor. De finale van de i-Battle vindt plaats op

donderdag 8 december tijdens het Greenport

Venlo Jaarcongres waar de drie studentenpa-

nels hun uitwerking aan een deskundige jury

zullen presenteren. De i-Battle is te volgen

op www.ibattle.blogspot.com

hasbeats BUSINESS EDITION 2

partij met een geheel eigen

kijk op het innovatieproces. Een partij die

ideeën kon vertalen naar een commercieel

product, naar toegevoegde waarde. Dit vond

ik bij Anton Jurgens Institute in de persoon

van Petra Buijs.” Zowel beursbezoekers als

vakgenoten waren erg enthousiast over het

versconcept van de Tourmalijn. Tijdens de

lancering op de Deli XL beurs te Apeldoorn

werd er met bewondering naar de uitvoering

gekeken. Het product werd zowel authentiek

als modern gevonden. Voor de projectgroep,

die er de afgelopen maanden keihard aan

gewerkt heeft, een beoordeling om trots op

te zijn.

www.antonjurgens.nl

Page 5: HAS Beats business edition najaar 2011

HAS Den Bosch neemt via Nederland Bloeit deel aan Floriade 2012

Nederland Bloeit neemt volgend jaar met

een eigen paviljoen deel aan Floriade 2012 in

Venlo. Sven Stimac, directeur Projecten van

Floriade 2012 en Noud Janssen, voorzitter van

de LLTB tekenden op 31 augustus in Venlo de

deelnemersovereenkomst. HAS Den Bosch

zal ook een bedrage leveren aan het pavil-

joen van Nederland Bloeit. De inzending van

Nederland Bloeit is een transparant en gast-

vrij paviljoen, waar de bezoeker letterlijk en

figuurlijk ‘proeft’ van de brede variëteit aan

producten en diensten die de agro-sector

voortbrengt. Fraai vormgeven amuses trek-

ken als in een defilé aan de bezoeker voorbij,

ontwikkeld door de verschillende partners

van Nederland Bloeit, onder wie HAS Den

Bosch. Filmische verhalen ontsluiten zich op

de beeldschermen aan het Verhalenbuffet.

Het paviljoen biedt de bezoeker daarnaast

ook volop gelegenheid om in gesprek te ko-

men met ondernemers uit de agrosector.

Jaarverslag BPOC 2011: productontwikkeling krijgt brede navolging

De belangstelling voor biobased producten

vanuit de maatschappij en het bedrijfsleven is

in het afgelopen jaar flink gestegen. Dit geeft

het bestuur van de Biobased Productontwik-

kelingscoöperatie (BPOC) aan in het jaarver-

slag van BPOC over 2010. “Dit betekent dat er

zowel in de publieke als in de private sector

steeds meer vraag ontstaat naar producten

zoals die door de BPOC worden ontwikkeld,”

aldus het bestuur. Een heel positieve ontwik-

keling. “De Biobased Productontwikkelings-

coöperatie (BPOC) is al opgericht voordat

de biobased economy zo veel aandacht uit

de samenleving kreeg. De weg die enkele

jaren geleden door de HAS is gekozen - uit in-

houdsstoffen van planten industriële produc-

ten ontwikkelen - blijkt nu op bredere schaal

navolging te hebben. De BPOC kan daarom

als voorloper worden beschouwd.”

Op www.hasdenbosch.nl is het

volledige jaarverslag in te zien.

3 hasbeats BUSINESS EDITION

“HAS Den Bosch is niet in staat om zelfstan-

dig een halfjaar een stand te bemannen op

de Floriade, maar als hogeschool en ken-

niscentrum in het agrofooddomein kunnen

we ook niet ontbreken op een dergelijk groot

evenement”, stelt Lindsay Kemps-Saitch,

hoofd van de afdeling Communicatie &

Internationalisering. “Door samen te werken

met partners waar wij toch al veel contact

mee hebben, kunnen we een groot paviljoen

neerzetten en tegelijkertijd onszelf laten zien

via de amuses en de filmpjes die de komende

maanden ontwikkeld gaan worden.” Deelne-

mers in het Paviljoen Nederland Bloeit zijn

naast HAS Den Bosch ook de intiatiefnemers

LLTB, ZLTO en LTO Noord, alsmede Fries-

landCampina, ZON Fruit & Vegetables, Jan

Linders, Nunhems en de Van Drie Group.

www.nederlandbloeit.nl

Page 6: HAS Beats business edition najaar 2011

1 Nieuws

HAS Den Bosch haalt groot Kenia-project binnen

In november 2011 gaat HAS Den Bosch, samen

met Q-point (adviesbureau gericht op kwali-

teitsmanegement in de agro- en foodketen),

DVL Plant (advies- en onderzoeksbureau voor

de plantaardige sector), Radboud Universiteit

Nijmegen en de Keniaanse Egerton Univer-

sity, een door de Nuffic gefinancierd vierjarig

project in Kenia starten. Doel van het project

is, om de Dairy en Horticulture program-

mes van het Keniaanse Bukura Agricultural

College (BAC) zodanig te verbeteren, dat de

opleidingen beter aansluiten op de Keniaanse

arbeidsmarkt. Ook wordt bekeken of de sec-

tor verder gecommercialiseerd kan worden.

De partners dragen met dit project ook bij

aan het verbeteren van de voedselveiligheid.

Namens HAS Den Bosch zullen een aantal

docenten van de opleidingen Tuinbouw en ak-

kerbouw en Dier- en veehouderij de komende

vier jaar diverse malen naar Kenia afreizen om

hun expertise in te zetten ten behoeve van het

behalen van de doelstellingen. Voor HAS Den

Bosch sluit deelname goed aan bij de speer-

punten die zijn uitgewerkt in de Beleidsnotitie

Internationalisering 2011-2014. Meer weten

over dit project? www.hasdenbosch.nl

HAS Den Bosch derde in Keuzegids Hbo 2012

Hogeschool HAS Den Bosch is in de nieuwe

Keuzegids Hbo Voltijd 2012 gekozen als derde

beste middelgrote hogeschool van Neder-

land. Volgens de keuzegids is hogeschool

HAS Den Bosch, net als in voorgaande jaren,

altijd een goede keuze.“In agribusiness, plat-

telandsvernieuwing en dier- en veehouderij

biedt deze hogeschool verreweg de beste

opleidingen”, aldus de redactie van de Keu-

zegids. De opleidingen Toegepaste Biologie,

Voedingsmiddelentechnologie, Milieukunde,

en Bedrijfskunde en agribusiness scoorden

erg goed. De redactie van Keuzegids zet per

vakgebied alle opleidingen van de verschil-

lende onderwijsinstellingen op een rij

en vergelijkt de kwaliteit ervan. Dat levert dui-

delijke verschillen op, die in veel gevallen ook

meerdere jaren blijven bestaan. Bij de grotere

hogescholen scoren de zuidelijke instellingen

net als vorig jaar weer relatief sterk. Als de

resultaten van alle opleidingen bij elkaar ge-

nomen worden, is Avans in Brabant nummer

één, gevolgd door Hogeschool Zeeland en

Hogeschool Zuyd in Limburg.

www.keuzegids.org

Studenten voeren on-dernemersmonitor uit op Horse Event

Acht HAS-studenten namen onder de bezoe-

kers van het ondernemerscongres van Horse

Event met behulp van een Ipad een enquète

af: de ondernemersmonitor, een kort onder-

zoek voor hippische ondernemingen. De stu-

denten hadden twee momenten om de onder-

nemersmonitor uit te voeren, op Horse Event

begin september en op het Hippisch Onder-

nemerscafé dat in oktober plaats vond. Horse

Event was ideaal voor dit onderzoek, omdat

hier veel ondernemers bij elkaar komen. In

de ondernemersmonitor werd onder andere

onderzocht of de verkoop van paarden ten

opzichte van 2010 was gestegen. Het blijkt

dat de verkoop van paarden lager ligt ten op

zich ten opzichte van vorig jaar. De resultaten

werden door studente Marcella Merkelbach

gepresenteerd tijdens de bekendmaking

van de Hippische Ondernemer van het Jaar.

Marcella studeert dit jaar af als Kennismaker

Paard. De Kennismaker Paard is de schakel

tussen de hippische sector en het onderwijs,

een samenwerking tussen Hogeschool HAS

Den Bosch, FNRS en ZLTO.

hasbeats BUSINESS EDITION 4

Page 7: HAS Beats business edition najaar 2011

Battle of Trees: boost voor initiatieven in boomkwekerijsector

Op 27 oktober, in de voorochtend van het

jaarlijkse Greenportcongres, vond bij ho-

geschool HAS Den Bosch de aftrap plaats

van het Centre of Expertise Boomteelt. Ter

gelegenheid van het feit dat HAS Den Bosch

en Hogeschool InHolland van het Ministerie

van EL&I opdracht gekregen hadden om een

centrale rol te vervullen bij boomteeltken-

nisvragen, werd de ‘Battle of Trees’ geor-

ganiseerd. Onder het motto ‘Handen uit de

mouwen en aan de slag’, presenteerden

ondernemers en andere vertegenwoordigers

uit de boomteeltsector negen actuele onder-

werpen of onderzoeksvragen, die door een

vak- en publieksjury worden beoordeeld. De

drie beste initiatieven maakten kans op een

onderzoeksvoucher ter waarde van

€ 30.000,-. Een mooi bedrag om het onder-

zoek direct op te starten. Kennis vinden en

verbinden, daar draait het om bij het Centre

of Expertise Boomteelt. Kennis moet gecen-

traliseerd worden en krachten gebundeld, om

samen belangrijke speerpunten in de sector

op te pakken. Er was belangstelling genoeg.

Agenda

24 november

HAS Ondernemend Café

30 november, 7 en 14 december

Oriëntatiedagen alle voltijdopleidingen

8 december

Orchideeënsymposium

(door studenten georganiseerd)

15 december

Chocoladebeurs (door studenten

georganiseerd)

26 december-6 januari

Kerstvakantie

31 januari

Food Design Experience

5 hasbeats BUSINESS EDITION

In totaal werden er negen projectideeën

gepresenteerd, waarin thema’s als logis-

tiek, duurzaamheid, ketensamenwerking en

kennisontwikkeling vaak naar voren kwa-

men. Na afloop van de presentaties kregen

de ongeveer vijftig aanwezige gasten de

gelegenheid om zelf hun stem uit te brengen

op het project van hun keuze. Vervolgens was

het de beurt aan de vakjury, die een model

hanteerde waarin de eindgebruiker centraal

stond. De gelukkige winnaars waren: ‘Bat-

tle of Logistics’, van Peter Vriens namens

Treeport Zundert en Greenport Midden Bra-

bant, de ‘Bio afbreekbare transporttray’ , van

Vincent van Rijsewijk, en ‘Risicomanagement’

van Henk Raaijmakers namens de boom-

kwekerijsector. Als verrassing werd en door

Dick Pouwels, voorzitter van het college van

bestuur van Hogeschool HAS Den Bosch een

aanmoedigingsprijs ter waarde van € 10.000,-

uitgereikt. De gelukkige winnaar was Ton

Hermanussen van Pro Boom met zijn project

‘Nieuwe kijk op bomen’.

www.haskennistransfer.nl

Page 8: HAS Beats business edition najaar 2011

Hoe een oud-student advocaat werd

Interview Waldi van Slagmaat, oprichter SBM Advocaten

2 Interview Tekst:FloriekeKoersFoto’s:MargrietHoffmans

hasbeats BUSINESS EDITION 6

Page 9: HAS Beats business edition najaar 2011

Hogeschool HAS Den Bosch heeft overal in Nederland en ook daarbuiten contacten. In iedere uitgave een persoonlijk verhaal van een van die mensen met wie de instelling een warme relatie onderhoudt. Deze keer praten we met Waldi van Slagmaat, oprichter van advocatenkantoor SBM Advocaten en oud-voorzitter van studentenvereniging Gremio Unio:hijhielpdeverenigingaanhunmooiestudentensoosmiddeninhetcentrumvan’s-Hertogenbosch.

7 hasbeats BUSINESS EDITION

Op een prachtige najaarsdag togen we met schrijfblok en fo-

tocamera naar Het Spoor in Houten. Er is geen spoor te zien,

maar wel het mooie advocatenkantoor van SBM Advocaten.

We worden er hartelijk ontvangen. Met een prachtige kast vol

met wetboeken op de achtergrond waar we onze ogen maar

niet vanaf kunnen houden, vertelt Waldi kort daarna gepassi-

oneerd over zijn werk als advocaat. Een bijzonder beroep om

als HAS-afgestudeerde in terecht te komen.

Hoe wordt een oud-student van HAS Den Bosch advocaat?

“De ouders van mijn moeder hadden een boerenbedrijf. Wij

gingen er als kind altijd logeren. Dat vond ik heerlijk, ik was

er helemaal gek van. Zodoende vatte ik het idee op om zelf

ook een agrarische onderneming te starten. Ik heb eerst

mbo gedaan en ben daarna zowel bij HAS Den Bosch als bij

CAH Dronten gaan kijken. HAS Den Bosch had mijn voorkeur.

Ik ging aan de landbouwopleiding studeren en studeerde in

1984 af. Dat was een roerige tijd voor de agrarische sector.

Een eigen agrarische onderneming bleek geen optie. Ik ging

toen werken voor het Landbouwschap, een voorloper van

LTO Nederland. Ik had veel affiniteit met milieu en op dat

moment kwam het de aandacht voor milieuaspecten net op

gang. Ik heb tien jaar de belangen van boeren behartigd met

een focus op het milieu. In die tijd merkte ik al dat juridische

aspecten vaak werden aangevoerd als argument waarom

zaken niet zouden kunnen. Dit vond ik vreemd. Ik wilde hier

graag iets mee doen. Ik ben naast mijn baan rechten gaan

studeren in Leiden en het voordeel van deeltijd studeren

vond ik dat je wat je leert meteen kunt toepassen in de

praktijk.Toenikmijnbulhad,ginghetkriebelen:ikwilde

“Goed dat er een apart afstudeerjaar is dat een student voorbereidt op het ondernemerschap”

Page 10: HAS Beats business edition najaar 2011

hasbeats BUSINESS EDITION 8

iets anders gaan doen. Omdat ik net vader was geworden

en Yvonne, mijn echtgenote, een goede job had bij een

groot accountantskantoor, besloot ik te solliciteren naar een

parttime baan. Toen bleek dat dit nauwelijks mogelijk was,

besloot ik om mijn eigen praktijk te beginnen.”

Toch een eigen onderneming dus, ook al was het geen

agrarisch bedrijf.

“Klopt.Ikbegonmetééndossier:deLandelijkeMestbank.En

daarna ging het vanzelf lopen. Inmiddels zijn we uitgegroeid

tot een kantoor met zeven advocaten. Ik heb niet veel meer

met de agrarische wereld te maken. Ik doe vooral arbeids-

rechtenbestuursrecht:ikhebveeltemakenmetbijvoor-

beeld bouwvergunningen, bestemmingsplannen en milieu-

eisen. Ik dacht dat het agrarisch recht een nichemarkt was,

maar dat bleek niet zo te zijn. Ik had wel in mijn bedrijfsplan

staan om me daarop te focussen, maar uiteindelijk is het

anders gelopen. Ik heb nooit spijt gehad dat ik voor mezelf

ben begonnen. Ik heb altijd graag mijn eigen tijd ingevuld

en mijn eigen verantwoordelijkheden genomen. Ik ben nog

nooitmettegenzinnaarmijnwerkgegaan.Enzohoorthet:

je moet doen wat je leuk vindt, anders zit je jezelf in de weg.

Een paar jaar geleden heb ik bij HAS Den Bosch een paar

Topklas-studenten gecoacht bij het opzetten van een ei-

gen bedrijf. Ik vind het goed dat er een apart afstudeerjaar

(Topklas Ondernemen) is dat een student voorbereidt op het

ondernemerschap. Er gaat bij een beginnende ondernemer

vaak zoveel mis. Dat kun je met zo’n jaar in goede banen

leiden. Zo hebben ze meteen al een voorsprong als ze van

school komen.”

Hoe kijk je terug op je opleiding bij HAS Den Bosch?

“Met een goed gevoel. Ik heb veel geleerd van alle vakken

die ik tijdens mijn studie heb gevolgd, maar ook van alles

eromheen. Ik heb twee jaar in het bestuur gezeten van stu-

dentenvereniging Gremio Unio en we hebben in die tijd veel

bereikt, waaronder een nieuwe studentensoos in het centrum

van ’s-Hertogenbosch. Ik heb begrepen dat deze soos on-

langs helemaal verbouwd is, en ik vind het leuk om te horen

dat het nog steeds zo goed gaat met de vereniging. HAS Den

Bosch is vrij zuidelijk georiënteerd en een aantal docenten

moest wel even wennen aan mij, de mondige noorderling. En

in het begin verstond ik echt niets van dat Brabantse dialect.

Maar we hadden een leuke klas. Sterker nog, we gaan nog

steeds ieder jaar met een aantal oud studenten van La84 en

partners een weekend, al 27 jaar. Erg leuk, vooral omdat ik

niet meer zoveel met de agrarische sector te maken heb. In

een weekend weet ik dan weer precies wat er allemaal in de

sector speelt. Zo blijf ik er toch altijd een beetje bij betrok-

ken.Enjeweethet:uithetoogbetekentnietmeteenuithet

hart.”

www.sbmadvocaten.nl

Page 11: HAS Beats business edition najaar 2011

9 hasbeats BUSINESS EDITION

Opening studiejaar 2011-2012

3 Verslag Tekst:FloriekeKoersFoto’s:MargrietHoffmans

We moeten blijven wie we zijn, maar dan wel met de blik vooruit. Dat was de algemene boodschap die collegevoorzitter Dick Pouwels meegaf aan de aanwezige mede-werkers bij de opening van het studiejaar 2011-2012 op 6 septem-ber. De opening was druk bezocht: zo’n 250 mensen waren gekomen voor de openingsspeech van Dick, maar ook voor de uitreiking van een bijzonder schilderij door wet-houder Bart Eigeman, de presen-tatie van de nieuwe schooltuin en de opening daarvan door wethou-der Bart Eigeman en collegelid Stef Valk.

Page 12: HAS Beats business edition najaar 2011

hasbeats BUSINESS EDITION 10

Het filmpje over de nieuwe schooltuin kunt u bekijken op de website van HAS Den Bosch:

www.hasdenbosch.nl/hasbeats of scan de QR-code op deze pagina met uw mobiel.

Ook kunt u hier een fotogallery bekijken van de opening van het studiejaar.

Page 13: HAS Beats business edition najaar 2011

11 hasbeats BUSINESS EDITION

Page 14: HAS Beats business edition najaar 2011

hasbeats BUSINESS EDITION 12

Het was voor het eerst dat de nieuwe bestuursvoorzitter

het studiejaar opende. En door de veranderingen waar HAS

Den Bosch mee te maken heeft, waren de verwachtingen

hooggespannen. Dick prees de activiteiten van HAS Den

Bosch. Zo verwees hij naar de 325 studenten die vorig

studiejaar hun diploma behaalden, de aanstelling van zes

nieuwe lectoren en de goede resultaten die de hogeschool

heeft behaald in verschillende onderzoeken, waaronder

de HBO-Monitor en de Keuzegids Hoger Onderwijs. Verder

legde hij de nadruk op de drive van studenten en mede-

werkers:hunambitieinhetgroenedomeinisvolgenshem

enorm groot. “We hebben de groei vast weten te houden”,

stelde hij tevreden vast. “We hebben nu zo’n 2100 studen-

ten in huis. Bijzonder is dat komend jaar de eerste studen-

ten Toegepaste Biologie zullen gaan afstuderen.” Hij wees

iedereen op alle plannen die er liggen voor de toekomst.

“Hogeschool en kennistransfer moeten samen de schou-

ders eronder zetten. Over twee jaar hoop ik nog steeds

het studiejaar te kunnen openen, maar dan met een live-

verbinding tussen Venlo en Den Bosch. En met

nogtweenieuweopleidingen:Inter-

national Food & Agribusiness

en Geo Media & Design.

Want ook al is Den

Haag voorzichtig,

de beroeps-

praktijk

geeft

duide-

lijk

aan

dat

er

behoefte is aan opleidingen met een dergelijke inhoud.”

Natuurprojecten

Vervolgens kwam Bart Eigeman van de Gemeente ’s-

Hertogenbosch aan het woord. Hij overhandigde HAS Den

Bosch een enorm schilderij, bestaande uit twee panelen. ”De

Gemeente ‘s-Hertogenbosch is sinds enkele jaren in en rond

de stad bezig met de uitvoering van projecten op het gebied

van natuur, landschap, recreatie, landbouw, water en cul-

tuurhistorie”, lichtte de wethouder toe. “Wij hebben daarvoor

veel contact gehad met diverse docenten en studenten van

HAS Den Bosch. We zijn erg blij met de kennisuitwisseling en

inbreng vanuit HAS Den Bosch en willen daarom graag een

schilderij aanbieden. Het kleurrijke schilderij is gemaakt door

kunstenares Maria Kemps en is vervolgens door bezoekers

en bewoners van

‘s-Hertogenbosch voorzien van allerlei natuurelementen.

De Moerputtenbrug heeft oude pijlers die lang geleden

gefundeerd zijn. Ze zijn nu aangepast aan de moderne tijd

en hebben daarmee weer toekomstperspectief

gekregen. In projecten als deze komen

de gemeente en HAS Den Bosch

elkaar tegen, maar tot voor

kort gebeurde dit veel

ad hoc. Hier willen

we in de toe-

komst vaste

afspraken

over ma-

ken. Dit

schil-

derij

laat

Page 15: HAS Beats business edition najaar 2011

11 hasbeats BUSINESS EDITION

zien wat voor rijkdom aan natuur er in Den Bosch is. We wil-

len mensen graag laten genieten van deze rijkdom, zo dicht-

bij de stad. Natuur waar ook HAS Den Bosch aan meewerkt.”

Openingshandeling

Daarna werd er een filmpje vertoond over de heringerichte

schooltuin die in september in gebruik is genomen. De deel-

nemers kregen op een beeldende manier wat te zien over de

achtergronden van dit enorme project. Projectleider Martijn

Bekkers en ontwerper Eric van der Velden van BTL Advies

kwamen tijdens het filmpje kort aan het woord. Vervolgens

toog iedereen met HAS-paraplu’s richting de schooltuin voor

het planten van de Wollemi Pine, een bijzondere Australische

oerboom. Een van de nieuwe bestuursleden van Gremio Unio

groef het gat, waarna Stef Valk en Bart Eigeman het boom-

pje van amper een halve meter hoog in de grond zetten. En

met deze symbolische handeling was de tuin, maar ook het

studiejaar officieel geopend.

Het filmpje over de nieuwe schooltuin kun je bekijken op

de website van HAS Den Bosch: www.hasdenbosch.nl/

hasbeats. Ook kun je hier een fotogallery bekijken van de

opening van het studiejaar.

“Bijzonder is dat komend jaar de eerste studenten Toegepaste Biologie zullen gaan afstuderen”

13 hasbeats BUSINESS EDITION

Page 16: HAS Beats business edition najaar 2011

4 Interview Tekst:MariekeEllenbroekFoto’s:MargrietHoffmans

Harry van Delft nieuwe lector AgroFood Marketing Sinds deze zomer is Harry van Delft lector AgroFood Marketing bij Hogeschool HAS Den Bosch en het Anton Jurgens Institute. Het lectoraat AgroFood Marketing richt zich vooral op het ontwikkelen van kennis, inzichten en netwerken op het terrein van customer centric marketing van AgroFood. Hierin staat het ontwikkelen van meerwaarde in de keten centraal.Speerpunten zijn de marktgerichtheid van aanbieders, innovatie van producten, merken en distributieconcepten en nieuwe samenwerkingsvormen met andere partners in de keten. “Makkelijk is het niet, toch zijn er volop kansen voor de sector.”

hasbeats BUSINESS EDITION 14

Harry van Delft

Page 17: HAS Beats business edition najaar 2011

Slimme combinaties

Volgens Harry van Delft is het vinden van slimme combinaties

vaak de sleutel tot innovatie. “Je moet beginnen bij de drijf-

veren van klanten en consumenten. Die zijn niet altijd meteen

helder. Inzicht hierin krijg je niet alleen door het vergaren van

kennis, je moet ook goed kunnen luisteren en om je heen

kijken. Het is de kunst om als producent, op basis van dat in-

zicht, een relevant en onderscheidend voordeel te bieden. In

mijn tijd bij Friesland Coberco werd het product ‘Milk & Fruit’

bedacht. Door twee bestaande dranken, vruchtensap en zui-

vel, met elkaar te combineren ontstond een nieuwe lekkere

drank,die bovendien vers, puur en gezond was. Geen we-

reldschokkende innovatie, maar consumenten zagen het wel

als een andere categorie dan de op dat moment bestaande

yoghurtdrinks. Het was iets nieuws, waarvoor consumenten

bereid waren meer te betalen.”

AgroFood Marketing dus. Het creëren van meerwaarde is met

name voor producenten in de agrofood sector een belangrijk

instrument om meer regie te krijgen over de eigen afzet en

prijs. “Producenten van generieke producten hebben vaak

last van het feit dat ze geen onderscheidende propositie

hebben. Daardoor zijn ze overgeleverd aan de grillen van de

Harry van Delft nieuwe lector AgroFood Marketing

15 hasbeats BUSINESS EDITION

sector”, aldus Van Delft. “Het creëren van een band met de

eindgebruiker door het voeren van herkenbare concepten of

merken kan de eigen regie over je prijs en marge versterken.

Of door samen te werken met retailers bijvoorbeeld. Dat is

“Inzicht in je klant is noodzakelijk om onderscheidend te zijn”

Roomboteradvertentie 1952: een dialoog met de

consument is nog ver weg.

Page 18: HAS Beats business edition najaar 2011

geen gemakkelijke weg, maar wel een keuze die kan leiden

tot structurele verbeteringen.”

Ook in de samenwerking tussen technologen en marketeers

ziet Van Delft nog kansen voor innovaties. “Doordat beide

disciplines vanuit een andere invalshoek naar de materie kij-

ken, spreken ze vaak een andere taal. Zo ontstaan er gemak-

kelijk misverstanden. Als je ze samen naar oplossingen laat

zoeken, leidt het soms tot verrassende nieuwe ideeën, die

uitvoerbaarzijnénaansluitenopdebehoeftevandemarkt.”

Van productiegericht naar marktgericht

Om als producent onderscheidend te worden, is marktge-

richtheid noodzakelijk. Van Delft heeft in zijn carrière gewerkt

in zeer competitieve markten. In een interview met het blad

Food&Nutritionzegthijdaarover:“Middenjarennegentig

maakten zuivelbedrijven een transitie door van productiege-

richt naar marktgericht. Uiteindelijk was dit voor de zuivel-

sector de enige manier om haar omzet en winstgevendheid

te vergroten. Hadden ze dat niet gedaan, dan zouden ze tot

private label-productie zijn ‘verdoemd’.” Die marktgerichtheid

begint volgens Van Delft vaak gewoon bij praten en luiste-

ren naar je klant. “Toen ik begon bij Coberco had ik weinig

kennis van de zuivelsector. Ik heb interne cursussen gevolgd,

maar ben ook gaan praten met boeren, productontwik-

kelaars,techneutenéndeklant.”Degesprekkenleverden

waardevolle informatie op. “Vaak leven er goede ideeën bij

boeren of ontwikkelaars, maar is er nooit iets mee gebeurd.

Een andere interessante invalshoek zijn de (kleine) ergernis-

sen bij klanten. Een verpakking die moeilijk open gaat, ma-

In de oriëntatiefase voor het lectoraat sprak Harry met gedeputeerde Bert Pauli op het Provinciehuis in Den Bosch.

hasbeats BUSINESS EDITION 16

Page 19: HAS Beats business edition najaar 2011

CV HARRY VAN DELFT

2011 Lector AgroFoodMarketing, Hogeschool

HAS Den Bosch en Anton Jurgens Institute

2010–heden Managing Partner, Oranjemund

2007-2010 Algemeen Directeur,

Colgate Palmolive Nederland

2005-2009 Country Manager, Gaba Benelux

1997-2004 Marketing Director, Gaba/

Johnson & Johnson Benelux

1994-1997 Divisie Marketing Manager,

Friesland Coberco Dairy Foods

1981-1993 Marketing Manager, Redband Venco

“Ook de antwoorden op de moeilijke vragen zullen we moeten vinden…”

tige service in het logistieke proces, een product dat je niet

mee kunt nemen, de doseerbaarheid die niet op maat is, etc.

Juist daar zitten kansen voor productinnovaties.”

In beweging

Het marketinglandschap is in de loop der jaren veranderd.

Waar de communicatie vroeger vooral zendergeoriënteerd

was, zien we nu dat we in dialoog moeten met de eindgebrui-

ker. “Het simpelste voorbeeld is misschien wel een adver-

tentie uit 1952 waarin een producent van roomboter volstond

met de simpele boodschap ‘koop een pakje!’.

Het is bijna een dienstmededeling aan de consument. Te-

genwoordig is het aanbod van producten zo groot en zijn

er zoveel merken, varianten en smaken dat je als producent

een beter verhaal moet hebben om boven het maaiveld uit te

steken. De klant wordt in sterkere mate bepalend voor je suc-

ces. Producenten zullen hun klanten dus nog beter moeten

begrijpen.”

Genoeg te doen dus in de agrofoodsector, want het vakge-

bied is meer dan ooit in beweging. “Binnen Nederland zien

we toenemende vergrijzing, een groeiend aantal eenper-

soonshuishoudens en steeds meer werkende vrouwen. De

groep die de boodschappen doet is veranderd, net zoals de

gezinssamenstelling. Op mondiaal niveau gaan het wereld-

voedselvraagstuk en duurzaamheid een steeds belangrijkere

rol spelen. Als de bevolkingsgroei in dit tempo doorzet, zijn

er in 2050 bijna 10 miljard mensen op de wereld. De vraag

hoe we al die mensen op een verantwoorde en duurzame

manier van gezonde voeding gaan voorzien, leeft nu al op

veel niveaus in de foodsector. Ook aan de antwoorden op die

vragen zullen we met nieuwe kennis moeten bijdragen.”

17 hasbeats BUSINESS EDITION

Page 20: HAS Beats business edition najaar 2011

5 Achtergrond Tekstenfoto:FloriekeKoers

Zomaar een groepje mensen in vergadering in een lokaaltje op de derde verdieping van hogeschool HAS Den Bosch. Er is koffie en vlaai. Er is hier iets bijzonders aan de hand. Het is de instal-

latievergadering van de projectgroep HAS Venlo. Een groep men-sen die zich de komende tijd met hart en ziel gaat inzetten om te onderzoeken welke mogelijkheden er voor de HAS liggen in het

Limburgse. De dames en heren hebben er zin in. Het is een inspi-rerende vergadering. Het enthousiasme spat er nu al vanaf!

HAS is klaar voor Venlo

hasbeats BUSINESS EDITION 18

Page 21: HAS Beats business edition najaar 2011

Waarom gaan we naar Limburg? Stef Valk is er helder over.

“Vijf jaar geleden stelde HAS Den Bosch vast dat de instroom

van het groene hoger onderwijs achterbleef bij de rest van

het onderwijs. En dat terwijl de roep vanuit het werkveld om

afgestudeerden juist groter werd. Toen rees logischerwijs de

vraag:hoekrijgenwemeerstudenten?Eenvandemoge-

lijkheden was ons meer te richten op Limburg. Scholieren

uit Limburg kiezen minder vaak voor het groene hbo. Het is

bekend dat hbo’ers graag in de buurt van hun woonplaats

willen gaan studeren en de Limburgse studenten komen dus

minder snel richting Den Bosch. En wij vinden dat er zo’n

potentie ligt in die regio dat als zij niet naar ons komen, wij

naar hen toe gaan.” Maar waarom nu juist Limburg? “Wij zijn

zuidelijk georiënteerd, dus we kijken waar in deze omgeving

mogelijkheden liggen. In Zeeland wonen minder mensen en

in Limburg hadden we al contacten. We hebben voor Venlo

gekozen omdat dit een dynamische regio is die vlakbij de

grens ligt. We hebben inmiddels ontdekt wat de potentie

vanEuropais:scholierengaanmakkelijkdegrensoverom

te studeren. En dus kunnen we vanuit Venlo zowel de Lim-

burgse als de Duitse doelgroep bereiken. We zien het als

onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om de toekom-

stige studenten die daar wonen zoveel mogelijke kansen te

bieden.” Stef benadrukt dat de HAS-cultuur behouden moet

blijven. “Aan ons de taak om onze typische HAS-cultuur over

te brengen naar een HAS-vestiging in Venlo.”

Concrete opdracht projectgroep

Inmiddels zijn de contacten in Limburg versterkt en is HAS

KennisTransfer al stevig actief in de regio Venlo. Nu is het

tijd voor de volgende stap. De opdracht van de projectgroep

luidt:selecteereenaantalopleidingsprogramma’suitons

palet, uit te voeren in het Venlose, volgens het HAS-concept

van talent based learning en verbonden aan kennistrans-

feractiviteiten en de beroepspraktijk. De opleidingspro-

gramma’s worden opgebouwd uit de CROHO-geregistreerde

HAS-opleidingen, waarbij rekening wordt gehouden met de

economische activiteiten en ontwikkelingen in de regio Venlo

en, nog belangrijker, met de interesses, talenten en ambities

van toekomstige studenten in de regio. De HAS-opleidingen

die er aangeboden worden, moeten zo’n aantrekkingskracht

uitoefenen op de jonge mensen in de regio, dat er een on-

afhankelijke instroom in de regio Venlo ontstaat die leidt tot

circa 900 studenten in 2018.

Oriënteren op Venlo

Frans van Leijden is projectleider. Wat is zijn motivatie om

met dit project aan de slag te gaan? “Het is geen geringe

klus, dat geef ik toe. Het is voor het eerst in de geschiedenis

van HAS Den Bosch dat we zoiets doen en het is een enorme

uitdaging om opleidingen aan te gaan bieden daar waar de

student het wil, in plaats van ze alleen maar naar Den Bosch

te willen halen. We hebben er enorm veel zin in en we den-

ken dat het niet kan mislukken. De vraag is niet óf we naar

Venlo gaan, maar op welke manier. En dat is ook de insteek

van de projectgroep. We hebben een flinke opdracht op ons

bord gekregen. Aan mij de taak om een werkbare vorm te

ontwikkelen die tot de juiste resultaten zal leiden. Daar ga ik

de komende tijd mee aan de slag. Daarnaast gaan wij ons

vast oriënteren op Venlo. Wat is het voor stad waar de HAS

straks gesitueerd is? Hoe beleeft een student deze stad?

Wat is aantrekkelijk voor hem of haar? We gaan onderzoek

doen naar de doelgroep. Fontys Hogescholen zit al in Venlo

met 3500 studenten, waarvan de helft van over de grens

komt. Dit is voor ons een inspiratiebron.

Ook willen we contact hebben met de ondernemers in Venlo

en omgeving. Waar hebben zij precies behoefte aan? Zo ho-

pen we te ontdekken in welke opleidingshoek we het straks

moeten zoeken. Alles ligt wat dat betreft nog open. Dat de

Floriade volgend jaar in Venlo wordt gehouden is extra gun-

stig. Dit zorgt voor veel dynamiek in de omgeving en daar

kunnen wij op meeliften.”

DE PROJECTGROEP HAS VENLO

Frans van Leijden (projectleider): “Ik werk al wat langer bij HAS

Den Bosch, dus de HAS-cultuur zit er bij mij ingebakken. Nu het

nog overbrengen naar Venlo!”

Chantal Vrijhof: “Ik merk dat ik energie krijg van het opzetten

van nieuwe dingen, daarom is dit een erg leuke uitdaging. Ik

ben nog vrij blanco, maar heb daardoor juist een open en prak-

tische kijk op dingen. Daarnaast breng ik een goede dosis cre-

ativiteit en enthousiasme mee.”

Koen Verhoeven: “Ik hou ervan nieuwe dingen te ontwikkelen

en kijk graag met een brede blik naar zowel het onderwijs als

naar de hele organisatie.”

Esther Vennekens: “Ik kom uit Limburg en weet hoeveel kansen

daar liggen. Er is zoveel te doen daar. Ik ben echt superblij dat

we die kansen nu eindelijk gaan grijpen!”

Peter Scheer: “Ik werkte eerder al bij HAS Den Bosch en ben nu

teruggekomen om HAS Venlo mee op te zetten. Mijn kracht? Ik

ben netwerker en bruggenbouwer.”

Jan Denissen: “Als directeur bij HAS Den Bosch kan ik goed het

overzicht bewaren en vanuit mijn functie breng ik al aardig wat

inzichten mee. En verder ben ik gewoon heel erg enthousiast!”

19 hasbeats BUSINESS EDITION

Page 22: HAS Beats business edition najaar 2011

Studente Angela Bartel ging op stage in België

Op stage naar het buitenland. Het is ver-plichte kost voor alle studenten van hoge-school HAS Den Bosch. Sommigen vinden het meteen al helemaal geweldig, anderen moeten wel even aan het idee wennen alleen een tijd in het buitenland te moeten werken en wonen. Australië en Nieuw-Zeeland zijn populair, maar ook ‘gewoon’ België en Duits-land. Angela Bartels is 4e jaars studente Toegepaste Biologie en zij liep stage in Bel-gië: bij Natuurpunt in Mechelen.

6 Stage Tekstenfoto’s:AngelaBartels

hasbeats BUSINESS EDITION 20

Page 23: HAS Beats business edition najaar 2011

“Natuurpunt is een organisatie die zich inzet voor de natuur

in België. De medewerkers van Natuurpunt zijn actief bezig

met natuurstudies, beheer en educatie. Ze streven ernaar om

de natuurgebieden in Vlaanderen groot en robuust te maken,

zodat zeldzame planten en dieren zich er kunnen handhaven.

Hiervoor is kennis van de natuurgebieden en van de planten-

en diersoorten nodig. Daarnaast proberen ze deze kennis

zoveel mogelijk te delen met de inwoners van Vlaanderen,

om hen zo te stimuleren zich ook in te zetten voor de natuur

om hen heen. Ze organiseren allerlei activiteiten, voor jong

en oud. Ik ben dol op de natuur en dieren. Ik ben graag in

de natuur en kijk dan naar alles wat los- en vastzit. Overal is

wel iets nieuws te ontdekken. Voor mij was deze stage vooral

oriënterend:ikwildeontdekkenwelkeafstudeerrichting

ik het beste zou kunnen kiezen. Ik ga nu afstuderen in de

specialisatie Dier.”

Grote stap

“Het was voor mij persoonlijk een grote stap om naar het

buitenland te gaan, vandaar ook de keuze voor België. Ik

ben heel trots op mezelf dat ik dat toch maar gedaan heb!

Ik vind België een leuk landje. Het werken in een Belgische

organisatie heb ik als heel positief ervaren, ik denk ook

dat de structuur van zo’n Belgische organisatie niet zoveel

zal verschillen met de structuur van een organisatie in

Nederland. Wel had ik bijvoorbeeld wat moeite met het

verstaan van de medewerkers. De woordkeuze in België

is toch anders dan in Nederland en daarnaast waren de

mensen van het bedrijf uit diverse streken afkomstig en

kwamen er verschillende dialecten voorbij. Maar dat maakte

het ook wel weer bijzonder.

Wat me ook opviel was dat er in België heel andere bussen

en treinen rijden (waarbij het normaal is dat er minimaal

vijf minuten vertraging is en ik als enige zat te mopperen

toen er niet direct werd gezegd waarom de trein stil bleef

staan).Ennogzo’nverschil:inMechelenenPutte(waarik

bij een gezin in huis zat), zijn geen rijtjeshuizen te vinden

zoals in Nederland. Hier lijken hele wijken soms op elkaar.

Het grootste verschil met Nederland vond ik toch wel de

opsplitsing van België in twee delen. Ik zat zelf alleen in

Vlaanderen dus merkte niet zo heel veel van bijvoorbeeld het

verschil in taal, maar ik voelde onderhuids wel aan dat er een

soort ‘strijd’ heerst tussen deze twee delen van België.”

Vlinders tellen

“Mijn stageopdracht was een data-analyse van

tuinvlindertelweekenden en maandelijkse tellingen die sinds

2007 in België zijn verricht. Deze gegevens worden gebruikt

om te bepalen of de soorten in aantal voor- of achteruit zijn

gegaan in de loop van de jaren. Het is heel belangrijk om

dit in de gaten te houden. De voor- of achteruitgang van

vlindersoorten vertelt namelijk veel over de toestand van de

natuur en de specifieke leefgebieden. Vlinders stellen veel

eisen aan hun biotoop, dus als een vlinder in een bepaald

gebied kan gedijen dan kunnen veel insecten dit ook.

Het bleek best een moeilijke opdracht. De analyses waren

dusdanig complex dat ik bij de maandelijkse tellingen niet

in staat was de juiste statistische toetsen te bepalen, ook

niet in samenwerking met medewerkers van Natuurpunt.

Wel heb ik een beeld kunnen schetsen van het verloop van

de tellingen door de jaren heen met duidelijke grafieken.

En ook heb ik statistische analyses uitgevoerd omtrent de

tuinvlindertelweekenden zelf. Het was een flinke uitdaging

om te leren werken met het statistische computerprogramma

Statistica in combinatie met MS Excel en MS Access, en ik

ben er trots op dat ik hier heel erg in gegroeid ben. Ik vind

Natuurpunt een enorm mooie organisatie.

De medewerkers zetten zich met zoveel passie in voor de

natuur, samen met een heel netwerk van vrijwilligers uit het

hele land.Ze hebben heel veel kennis over de natuur en alles

wat daarbij komt kijken. Daar heb ik veel van geleerd.”

Meer weten over stagiaires van HAS Den Bosch?

www.hasdenbosch.nl/stages-en-afstudeeropdrachten

OP BUITENLANDSE STAGE

Het is voor iedere student van HAS Den Bosch verplicht: op

stage naar het buitenland. Sinds 1999 gingen al steeds meer

studenten naar het buitenland om daar werkervaring op te

doen. Dit om de studenten voor te bereiden op de steeds in-

ternationaler wordende werksetting. Maar ook krijgen ze zo de

kans zichzelf op een andere manier te ontplooien, en zichzelf

te leren redden in een vreemd land. De laatste jaren is de bui-

tenlandse stage verplichte kost. Ieder jaar gaan meer dan 300

studenten op een of andere buitenlandse stage.

België blijkt het meest favoriete land van de HAS-student, er

zijn best veel studenten die toch graag wat dichter bij huis

blijven. Daarna komen Australië en Nieuw-Zeeland. Degenen

die wel graag ver weg gaan, maar wel een zo veilig mogelijk

oord zoeken, gaan hier graag naar toe. Maar er zijn natuurlijk

ook veel andere landen waar studenten naar toe gaan.

21 hasbeats BUSINESS EDITION

Page 24: HAS Beats business edition najaar 2011

HAS KennisTransfer ontwikkelt verduurzamingsscan

Een analyse van de ‘duurzaamheidssituatie’ en kansen op dit gebied identificeren voor een verdere verduurzaming. Dat is het pri-maire doel van de verduurzamingsscan die HAS KennisTransfer samen met studenten heeft ontwikkeld. Het bedrijfsleven heeft erookwataan:hetiseeneenvoudigmid-del om duurzaamheid inzichtelijk te maken voor het eigen bedrijf. De scan richt zich op de agrofood-sector.

7 Achtergrond Tekstenportretfoto:FloriekeKoersIllustraties:AlexvanKuilenburg

Alex van Kuilenburg is vanuit HAS KennisTransfer betrokken

bijdeontwikkelingvandeverduurzamingsscan:eenKigo-

project vanuit het ministerie van EL&I gesubsidieerd en ge-

initieerd door HAS Den Bosch, in samenwerking met Syntens,

Citaverde College en ZLTO. Het project wordt begeleid door

het lectoraat Duurzame Wereldvoedselvoorziening.

“De verduurzamingsscan is een scan waarmee een bedrijf,

door het invullen van 66 vragen, kan onderzoeken hoe het

met de duurzaamheid binnen het bedrijf gesteld is. Er zijn

al veel scans op de markt, maar deze zijn vaak of op stra-

tegisch niveau óf juist heel specifiek. De scan die wij ont-

wikkeld hebben, is juist gericht op operationeel niveau en

daardoor uniek. We hebben bewust voor de naam verduur-

zamingsscan gekozen omdat duurzaamheid geen absoluut

gegevenis.Verduurzamenisjuisteenproces:hetblijftver-

anderen en je bent er nooit klaar mee. De scan krijgt dan ook

ieder jaar een update.”

Drie niveaus

Afgelopen half jaar is HAS KennisTransfer samen met stu-

denten druk geweest met de ontwikkeling van de scan. “We

wilden niet het wiel opnieuw hoeven uitvinden en een aantal

studenten heeft zich in een bedrijfsopdracht beziggehouden

met de vraag wat er allemaal voor scans op de markt zijn en

wat bruikbaar zou kunnen zijn voor onze scan. Een vragenlijst

van Frederike Praasterink (lector Duurzame Wereldvoedsel-

voorziening) om te indentificeren waar duurzaamheid in het

onderwijs speelt, bleek de geschikte basis te zijn. Ze heb-

ben vervolgens 66 vragen opgesteld die inzicht geven in de

verduurzaming van een bedrijf op drie niveaus. Het eerste

niveauishetniveauvanpeople,planet,profit:isereenba-

lans tussen bijvoorbeeld milieufactoren, gezondheid, sociale

voorzieningen, financiën en dergelijke. Het tweede niveau

gaat over bedrijfsprocessen. Dan heb ik het bijvoorbeeld

overhetprocesvaninkoop:waarkomendegrondstoffenvan

producten die ingekocht worden vandaan? Of over produc-

tie:watishetenergieverbruik?Maarookhebikhetdanover

algemenere zaken, als wat is het beleid op het gebied van

personeel en duurzaamheid? Niveau drie is het meest speci-

fiekeniveau:ditniveaugaatechtinopbepaaldethema’s,als

grondstoffen,water,afval,personeel,gebouwenomgeving,

enzovoort.”

Alex van Kuilenburg

hasbeats BUSINESS EDITION 22

Page 25: HAS Beats business edition najaar 2011

Optimalisatie

Om de scan optimaal geschikt te maken voor het bedrijfs-

leven is deze uitgebreid getest. Dertien bedrijven uit de food-

sectorhebbendescanuitgeprobeerd:vangroentesnijdertot

zuivelverwerker. “In eerste instantie zou de scan geschikt zijn

voor zowel de primaire als de verwerkende industrie. Voor

de verwerkende industrie bleek dit ook zo te zijn. Voor de

primaire industrie komt er nog een aparte, enigszins aan-

gepaste versie. Vanuit de bedrijven kwamen voornamelijk

positieve reacties. De scan bleek een eenvoudig hulpmid-

del om zowel breed als specifiek naar de eigen situatie te

kunnen kijken. De resultaten zijn direct toepasbaar op een

bestaand mvo-duurzaamheidsbeleid. De bedrijven hebben

ons met hun feedback enorm geholpen om nog een flinke

verbeteringsslag te maken. Je zou kunnen zeggen dat de

scan theoretisch is onderbouwd door het projectteam met

behulp van het onderwijs, en toepasbaar is gemaakt door de

deelnemende bedrijven.”

Ondersteuning

Dit najaar komt de scan online en is dan gratis beschikbaar.

“Met behulp van de resultaten van de scan is de stap naar

het maken van een mvo-businessplan zo gemaakt. Onder-

steuning in de vorm van advies van professionals is hierbij

van toegevoegde waarde. Bedrijven die de scan willen doen

en daar ondersteuning bij willen hebben, kunnen bij HAS

KennisTransfer terecht.”

Meer weten? www.haskennistransfer.nl

DE VERDUURZAMINGSSCAN IN DE PRAKTIJK

Groentehof BV uit Helmond is een van de bedrijven die de scan

heeft getest. Het bedrijf versnijdt verschillende kool- en sla-

soorten en maakt ze klaar voor de verkoop in supermarkten.

Daarnaast maakt de Groentehof met deze groenten kant-en-

klare maaltijdsalades. “Wij hebben meegedaan aan de test om

bewuster te leren nadenken over de milieuaspecten binnen ons

bedrijf”, vertelt Stef Janssen. “De Groentehof voldoet aan alle

milieueisen, maar toch hadden we het gevoel dat het nog beter

kon. En dat is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor

de portemonnee en de mensen die bij ons werken. Wij hebben

bijvoorbeeld grote machines staan en deze maken natuurlijk

flink veel geluid. Dit geluid valt binnen de norm van de wetge-

ving hierover, maar door de scan werden we aan het denken

gezet om toch eens een geluidsmeting te laten uitvoeren. Wat

bleek? De machines maakten eigenlijk nog steeds heel veel

herrie en dit heeft ons ertoe aangezet om te bekijken of we hier

nog meer aan konden doen. Beter voor het milieu, maar ook be-

ter voor de oren van onze medewerkers!” Milieubewust denken

en handelen is iets wat in je systeem moet komen, vindt Stef.

“Uit de scan kwamen dingen naar boven die ons aan het den-

ken hebben gezet. We zijn hierdoor kritischer naar onszelf gaan

kijken. Langzaamaan wordt het nu een automatisme om milieu-

aspecten mee te nemen in het bedrijfsproces.” De Groentehof

werkte graag mee aan het verbeteren en toepasbaar maken

van de scan. “Vanuit HAS KennisTransfer was er een bepaalde

visie en die hebben we tegenover onze visie gezet. Dat leverde

flinke discussies op en daarmee hebben we de scan verder

kunnen optimaliseren. Een interessant project waar we alle-

maal slimmer van zijn geworden.”

www.groentehof.nl

23 hasbeats BUSINESS EDITION

“Uit de scan kwamen dingen naar boven die ons aan het denken hebben gezet”

Page 26: HAS Beats business edition najaar 2011

Afstudeeronderzoek naar de afzetmarkt van likstenenAkzo Nobel Salt Specialities ontwikkelt onder de merk-naam KNZ likstenen voor de melkveehouderij. Om de afzet te vergroten, is er meer kennis nodig over de motivatie van melkveehouders voor het al dan niet aanschaffenvanhetproduct.Hiervoorwasmarktinfor-matie nodig. Daarom klopte Akzo aan bij de HAS, waar vier afstudeerders van de opleiding Bedrijfskunde en Agribusiness een bedrijfsopdracht uitvoerden, onder begeleiding van HAS KennisTransfer.

hasbeats BUSINESS EDITION 24

8 Bedrijfsopdracht Tekst:MariekeEllenbroekFoto’s:Shutterstock

Page 27: HAS Beats business edition najaar 2011

Er komen nog maar weinig nieuwe melkveebedrijven bij in

Nederland. Schaalvergroting is de trend die zich, zeker na

de afschaffing van het melkquotum, verder zal doorzetten.

De melkveehouderij werkt steeds efficiënter, de diervoeding

wordt beter en de melkproductie per koe blijft stijgen. Een

belangrijk onderdeel van de voeding van de koe is de hoe-

veelheid zouten en mineralen. Een zouttekort kan leiden tot

een gebrek aan eetlust, gewichtsverlies en een lagere melk-

gift. Met behulp van de KNZ likstenen, kan een koe zelf de

extra inname van zout en mineralen bepalen. Uit eerder on-

derzoek (uitgevoerd in China) blijkt dat koeien ruim 5% meer

melk produceren wanneer zij worden voorzien van likstenen.

Akzo is geen directe leverancier van het melkveebedrijf. De

likstenen komen via de tussenhandel, meestal de voerleve-

rancier, op het melkveebedrijf terecht. Voerleveranciers staan

wel in direct contact met de melkveehouders, en hun sub-

stituten (mineralen in poedervorm) zijn een directe concur-

rent van de liksteen. Om de verkoop van de KNZ likstenen

te bevorderen, wil Akzo de communicatie met de eindge-

bruiker verbeteren. Achterhaald moet worden waarom een

melkveehouder kiest voor aanschaf van een liksteen of een

substituut-product. De beweegredenen hiervoorworden in

kaart gebracht door middel van een marktonderzoek onder

melkveehouders in heel Nederland. Onder begeleiding van

HAS KennisTransfer studeerden Rob Geene, Koen van der

Heijden, William Nillesen en Marcel van den Tillaart van de

opleiding Bedrijfskunde en agribusiness af op deze klus.

Voor het onderzoek, bestaande uit een desk- en een fieldre-

search, interviewden de studenten meer dan 120 melkvee-

houders in Nederland. In die interviews werden onder meer

het aankoopproces, de houding van melkveehouders, de

argumenten van gebruikers en niet-gebruikers en de houding

van voerfabrikanten onder de loep genomen. Een berg data

omteverzamelendus.WilliamNillesenoverhetonderzoek:

“Wij hebben zelf een melkveehouderij thuis, dus we hadden

al een vermoeden hoe de melkveehouders op de vragen zou-

den reageren. Dat vermoeden bleek aardig te kloppen.”

Sander Tierolf, marketing manager van Akzo Nobel Salt Spe-

cialties,overdesamenwerking:“Destudentenwerktenerg

zelfstandig. Ze maakten een helder plan van aanpak en zaten

bovenop de timing. Het project werd keurig afgerond binnen

de gestelde termijn.” De resultaten uit het onderzoek geven

Akzo een helder beeld van de houding van Nederlandse

melkveehouderstenopzichtevanhunproduct.Sander:“De

studenten hebben veel veehouders bereikt en een goede

analyse gedaan. De resultaten geven mede aanleiding om in

Europaeennieuwonderzoeknaarheteffectvanlikstenenuit

te voeren.”

Meer weten? www.haskennistransfer.nl

25 hasbeats BUSINESS EDITION

BEDRIJFSOPDRACHTEN BIJ HAS KENNISTRANSFER

Ieder jaar studeren ruim 300 studenten af bij

hogeschool HAS Den Bosch. Dit doen ze door het uitvoeren

van een bedrijfsopdracht bij HAS KennisTransfer. HAS Ken-

nisTansfer is een kennisbedrijf binnen HAS Den Bosch dat

zich richt op bedrijven in de sector. Die zijn ze van dienst door

onderzoek, advies en opleidingen voor professionals.

Bedrijfsopdrachten zijn betaalde opdrachten die via acquisitie

worden binnengehaald. Het netwerk van bedrijven die zich

hebben verbonden aan HAS KennisTransfer is inmiddels heel

groot, maar de organisatie blijft altijd op zoek naar nieuwe

bedrijven om mee samen te werken.

“De resultaten geven mede aanleiding tot het uitvoeren van een Europees onderzoek ”

Page 28: HAS Beats business edition najaar 2011

9 Interview Tekst:MariekeEllenbroekFoto’s:MargrietHoffmans

hasbeats BUSINESS EDITION 26

Mariëlle van Heeswijk

Page 29: HAS Beats business edition najaar 2011

Thuis bij Bakkerij van HeeswijkVoor professionals in de foodsector biedt HAS KennisTransfer deéénjarigeopleidingFoodInnovation.Dezestaatinhettekenvandriethema’s:Food&Consumer,Food&DesignenFood & Technology. Conceptontwikkeling en innovatie worden vanuit deze kennisgebieden behandeld. Mariëlle van Heeswijk startte in september 2010 met de cursus en behaalde in juni het jaar daarop haar diploma. Wij waren benieuwd naar haar ervaringen met de opleiding.

27 hasbeats BUSINESS EDITION

Page 30: HAS Beats business edition najaar 2011

Hoe Mariëlle bij Bakkerij van Heeswijk terecht is gekomen?

“Door de liefde”, zegt ze zelf. Voorheen werkte ze bij een

onderwijsinstelling, maar haar huwelijk met Peter van Hees-

wijk bracht haar naar de bakkerij. Ooit begonnen achter de

toonbank in Bergeijk, ontwikkelt en bewaakt ze nu het merk

Bakkerij van Heeswijk. Deze functie is een combinatie van

taken op het gebied van in- en externe communicatie, mar-

keting en productinnovatie. Vooral in marketing ziet Mariëlle

kansen:“Wijmakenalleszelf.Datverhaalwiljezogoed

mogelijk vertellen.”

Eye-opener

Om haar kennis op het gebied van food en marketing bij te

spijkeren zocht Mariëlle naar een opleiding, die beide gebie-

den integreerde. In september 2010 kwam ze bij HAS Kennis-

Transfer terecht. De opleiding Food Innovation bleek precies

de opleiding die ze zocht. Al tijdens de eerste lessen wist

ze dat ze de goede keuze had gemaakt. “We gingen met de

cursusgroep naar de AH to go om te kijken hoe de klant zich

daar gedraagt. Dat was echt een eye-opener. De consument

van nu is druk en heeft meestal weinig tijd. Hij maakt dus

snel zijn keuze.”

OPLEIDING FOOD INNOVATION

De Nederlandse voedingsmiddelenindustrie is een snel ontwikkelende bedrijfstak. Met grote regelmaat worden nieuwe produc-

ten geïntroduceerd die meestal net zo snel weer uit de schappen verdwijnen. Een product moet tegenwoordig aan een scala van

eisen voldoen. Allereerst is inzicht in de markt essentieel. Om een vaste plaats in het assortiment te krijgen, dient een product in

een behoefte te voorzien. Vanuit procesmatig perspectief is kennis van grondstoffen, wetgeving en productiemethoden nood-

zakelijk. Ten slotte vraagt conceptontwikkeling om inspiratie en een stevige dosis creativiteit. In de éénjarige opleiding Food

Innovation worden al deze ingrediënten geïntegreerd. We benaderen conceptontwikkeling vanuit de belangrijkste invalshoeken.

Zo dagen we de cursisten uit om duurzame, innovatieve productinnovaties tot stand te brengen.

De opleiding staat in het teken van drie thema’s: Food & Consumer, Food & Design en Food & Technology. Conceptontwikkeling

en innovatie worden vanuit deze kennisgebieden behandeld. Binnen deze drie thema’s biedt Food Innovation een brede variatie

aan onderwerpen die voor Food & Consumer en Food & Design ook per thema te volgen zijn. Zo hebben cursisten de mogelijk-

heid een studieprogramma op maat samen te stellen, afgestemd op de eigen behoefte aan kennis en vaardigheden.

hasbeats BUSINESS EDITION 28

Meer weten over de opleiding Food Innovation? www.haskennistransfer.nl.

Meer beelden zien van Bakkerij van Heeswijk? Bekijk de fotogallery op

www.hasdenbosch.nl/hasbeats of scan de QR-code op uw mobiel.

Page 31: HAS Beats business edition najaar 2011

Eénvandebelangrijkethema’sbinnendeopleidingFood

Innovation is het verkrijgen van inzicht in de doelgroep en

het keuzeproces. “Dus uit je vertrouwde wereld en kijken hoe

anderen het doen. Hierdoor kun je weer met een frisse, kriti-

sche blik naar je eigen winkel kijken”, vertelt Mariëlle. “Is ons

product wel zo bijzonder? Wat maakt het zo verschillend van

het brood dat in de supermarkt ligt? En maken we dat onze

klanten wel voldoende duidelijk?”

Ladder

Met deze en vele andere nieuwe inzichten op zak ontwik-

keldeMariëllehaareindconcept:‘DeLaddervanVanHees-

wijk’. In deze eindopdracht wordt alle kennis en ervaring

gebundeldéntoegepastindepraktijk.“DeLadderiseen

middel waarmee we al onze productgroepen opnieuw tegen

het licht kunnen houden. Past het wel bij wat wij als bedrijf

willen uitdragen? Past het bij wat onze klant wil? Het heeft

eenbredescope:vanproductsamenstellingtotverpakking

en marketing.”

Bij theorie is het niet gebleven. “Het heeft inderdaad al nieu-

we producten opgeleverd. We ontwikkelden bijvoorbeeld een

chocolaatje met honing uit de Natuurtuin en caramelco, een

product dat al van oudsher door boeren uit de streek wordt

gemaakt. Dit product is speciaal gemaakt voor 50-plussers,

een belangrijke doelgroep van onze bakkerij. Zij komen hier

om te fietsen en de sfeer van de Kempen te proeven.”

Kleine dingen

Momenteel is Mariëlle druk bezig met de positionering van

Bakkerij van Heeswijk en het overbrengen van haar gedach-

tegoed bij de andere medewerkers. “Het kan ook om hele

kleine dingen gaan. Wij sloten onze broodzakken bijvoor-

beeld altijd af met een plakbandje. Voor de klant is het veel

handiger als de sluiting open en dicht kan. Ook de recep-

turen neem ik opnieuw onder de loep. Welke ingrediënten

stoppen wij in ons notenvruchtenbrood? Kunnen we die

vervangen door producten uit de streek? Al die kleine en

grote veranderingen moeten er voor zorgen dat de klant zich

steeds meer thuis gaat voelen bij ons. Maar dat gaat niet

vanzelf. Het is een continu proces.”

29 hasbeats BUSINESS EDITION

Page 32: HAS Beats business edition najaar 2011

10 Event Tekst:FloriekeKoersFoto’s:MargrietHoffmans

Hogeschool HAS Den Bosch heeft inmiddels ne-gen lectoren, waarvan er zes in de afgelopen twee jaar zijn benoemd. Vijf van de zes hebben inmiddels hun inaugurele rede gehouden. Een van hen was Paul Overgaauw, lector Diergezondheid en Dierenwelzijn. Hij hield zijn inaugurele rede net voordezomer:op21juni2011.

Paul Overgaauw in zijn inaugurele rede op de bres voor One Health

hasbeats BUSINESS EDITION 30

Page 33: HAS Beats business edition najaar 2011

Gezonde dieren, gezonde mensen. Dat was het thema van

de inaugurele rede van lector Paul Overgaauw op 21 juni bij

hogeschool HAS Den Bosch. Paul, zelf een kattenliefhebber,

sprak gepassioneerd over zijn nieuwe lectoraat Diergezond-

heid en Dierenwelzijn en maakte zich sterk voor het initiatief

One Health. “Een lector is een soort praktijkprofessor”, stelde

Paul in zijn rede. “Als leeropdracht verricht ik praktijk- en

toepassingsgericht onderzoek op het gebied van infecties

van dieren die de mens kunnen besmetten, de zoönosen,

en onderzoek en onderwijs op het terrein van gezelschaps-

dieren.” Paul noemde in dit kader het initiatief One Health.

“One Health is een wereldwijde samenwerking tussen artsen

en dierenartsen. Deze samenwerking is ontstaan omdat er

belangrijke overeenkomsten zijn tussen mens, dier en leef-

omgeving. Het gaat hierbij om drie deelgebieden, namelijk

overeenkomstige infecties tussen mens en dier (zoönosen),

overeenkomstige medicijnen en behandelingen (bijvoorbeeld

antibioticaresistentie) en de relatie mens-dier.” Paul houdt

zich met alle drie bezig.

Ziekte-uitbraken bij de mens, afkomstig van dieren

“Er zijn allerlei ziekten die dieren kunnen overdragen op

mensen:zoönosen.Delaatstedecenniaismenwereldwijd

geconfronteerd met een aantal belangrijke ziekte-uitbraken

bij de mens die afkomstig zijn van dieren. Bekende voorbeel-

den zijn SARS, Mexicaanse griep, AIDS, Q-koorts en de Ziekte

vanLyme.Maardenkookeensverderterug:hoeveelmensen

stierven in de middeleeuwen al aan de door rattenvlooien

overgebrachte zwarte dood oftewel de pest? Miljoenen. Na

de Tweede Wereldoorlog zijn dierziekten als tuberculose en

brucellose op een georganiseerde manier bestreden en ze

zijn daardoor uit Nederland verdwenen. Een positieve ontwik-

keling! Om door dieren op mensen overgedragen ziekten te

bestrijden, moet continu gedegen onderzoek worden ge-

daan. Een onderdeel binnen dit onderzoek zijn de transmis-

sieroutes:hoekomteeninfectievaneendierbijeenmens

terecht? Rechtstreeks? Via voedsel, vectoren (bijvoorbeeld

insecten) of de omgeving? Als we daar meer over weten,

kunnen we de invloed op de samenleving proberen te be-

perken. Daarbij moeten er onderbouwde uitspraken kunnen

worden gedaan over gezondheidsrisico’s voor mensen. Dat

noemen we risicoanalyse. Angst en onwetendheid worden zo

voorkomen.”

Overeenkomstige medicijnen en behandelingen

Als je het hebt over overeenkomstige medicijnen en behan-

delingen, houdt Paul zich onder meer bezig met verantwoord

antibioticagebruik in de veehouderij. Door veelvuldig gebruik

van antibiotica in de veehouderij kunnen sommige bacteriën

resistent worden voor het medicijn en worden overgedragen

op de mens. Voorbeelden hiervan zijn MRSA en ESBL.

Relatie mens-dier

Tot slot houdt Paul zich bezig met de relatie tussen mens

en dier. “Pas na de oorlog werden dieren echt als huisdier

gehouden. Zij hebben een positieve invloed op mensen en

vooral op de ontwikkeling van kinderen. Maar er zijn ook

gezondheidsrisico’s die voorkomen kunnen worden door de

basisregels van hygiëne in acht te nemen. Ik werk dan ook

aan voorlichting over verantwoord huisdierbezit. Preventieve

gezondheidszorg voor dieren is daarbij heel belangrijk.”

Eerste afstudeeronderzoek binnen het lectoraat

Twee studenten, Nicole Schuurmans en Esther Steenbergh,

hebben inmiddels als eerste hun afstudeeronderzoek bin-

nen het lectoraat Diergezondheid en Dierenwelzijn gedaan.

Zij presenteerden voorafgaand aan de inaugurele rede een

advies om honden- en kattenbeleid succesvol te maken en

daarmee overlast van honden- en kattenontlasting in het

kader van de volksgezondheid te verminderen. Prof. dr. Frans

van Knapen van de Universiteit Utrecht was uitgenodigd voor

het houden van een inspirerende lezing en hield het publiek

een spiegel voor over het verantwoord houden van huisdie-

ren.

Paul kijkt met veel plezier op zijn inaugurele rede terug. “Het

was een grandioze dag, met interessante presentaties en

een groot en gevarieerd publiek. We kunnen er met veel

genoegen op terugkijken en ik bedank hogeschool HAS Den

Bosch en haar medewerkers voor het mogelijk maken van

deze bijzondere bijeenkomst.”

Paul Overgaauw in zijn inaugurele rede op de bres voor One Health

31 hasbeats BUSINESS EDITION

De inaugurele rede van Paul Overgaauw

is inmiddels in boekvorm verschenen.

Meer weten? Kijk op

www.hasdenbosch.nl/hasbeats

of scan de QR-code met uw mobiel.

Page 34: HAS Beats business edition najaar 2011

Kamelenmelk als alternatief voor mensen met koemelkeiwitallergie Voor kinderen en volwassenen met een koemelkeiwitallergie zou paarden- of kamelenmelk (nichemelk) een gezond alternatief kunnen zijn. Om dit aan te tonen, is wetenschappelijk onderzoek nodig. Fhealinc (zie kader) doet binnen het Expertisecentrum voor Voeding Afweer en Allergie (EVAA) onderzoek naar nichemelk. De sector kijkt reikhalzend uit naar de resultaten.

11 Achtergrond Tekst:MariekeEllenbroekFoto’s:MargrietHoffmans

hasbeats BUSINESS EDITION 32

Page 35: HAS Beats business edition najaar 2011

33 hasbeats BUSINESS EDITION

Page 36: HAS Beats business edition najaar 2011

hasbeats BUSINESS EDITION 34

EénvandeparticipanteninhetprojectisKamelenmelkerij

Smits uit het Brabantse Berlicum. Frank Smits, oud-student

Bedrijfskunde en agribusiness van hogeschool HAS Den

Bosch, runt dit bedrijf waar momenteel rond de twintig

kamelen rondlopen. Behalve melk verkoopt Frank ook zeep,

bonbons, brood en melkpoeder. Zijn vader, dr. Marcel Smits,

als neuroloog werkzaam in het Ziekenhuis de Gelderse Vallei

in Ede, is coördinator van kamelen(melk)onderzoeken in Ne-

derland en is als zodanig betrokken bij het onderzoek.

“Er zijn nogal wat verschillen tussen een kamelenmelkerij en

een gewoon melkveebedrijf”, vertelt Frank. “Zo worden ka-

melen traditioneel met de hand gemolken en waren er geen

melkmachines. Toen ik machinaal wilde gaan melken, moest

ik alles zelf uitzoeken.” Het melkproces van een kameel duurt

twee à drie keer zo lang als bij een koe.

Dat heeft verschillende redenen. “Om te beginnen komt de

melk langzamer uit de uier, ook als je machinaal melkt. Daar-

naast moet het kalf eerst voordrinken en moet het geduren-

de het hele melkproces aanwezig blijven.

Dat zijn tijdrovende aspecten”, aldus Frank.

FHEALINC

EVAA is één van de projecten binnen Fhealinc. Fhealinc is een

samenwerkingsverband tussen het Jeroen Bosch Ziekenhuis,

hogeschool HAS Den Bosch, Avans Hogeschool, de ZLTO en de

gemeente ‘s-Hertogenbosch. Fhealinc ondersteunt en stimu-

leert ondernemingen en kennisinstellingen bij het bedenken,

ontwikkelen, implementeren en vermarkten van innovatieve

producten en diensten op het snijvlak van voeding en gezond-

heid.

www.fhealinc.nl

Page 37: HAS Beats business edition najaar 2011

LanceringGreenBrains:hétkennis-loket voor Greenport ondernemers

Conny van Hout is sinds een jaar verbonden aan het CITAVERDE College voor het (project)management van Greenportprojecten en CITAVERDE Bedrijfsopleidingen.

Op 13 oktober, tijdens de derde I-Day van de Greenport Venlo, was het zover; de lancering van GreenBrains! Met een druk op de knop door Wouter Keij, direc-teur Greenport Innovation Cen-ter en Erik Gipmans namens de Greenport ondernemers, ging de GreenBrains-website live. Samen met Godfried Hijl van HAS Kenni-sTransfer, Leon Weijs van Fontys Hogescholen Venlo en mijn col-lega Marcel Creemers van CITA-

VERDE Bedrijfsopleidingen hebben we het afgelopen jaar als foun-ding fathers van GreenBrains gewerkt aan het formuleren van een gezamenlijke visie en actieplan aangaande het realiseren van een kennistransferpunt en bedrijfsschool voor de regio Greenport Venlo. Dezeconstructieveénplezierigesamenwerkingheefteengedegenfundament opgeleverd voor een effectief samenwerkingsverbandvan kennisinstellingen voor de ondernemers in de Greenport Venlo. Het samenwerkingsverband heeft als doel hét kennistransferpuntte vormen voor uiteenlopende vraagstukken van (internationale) ondernemingen in de regio Venlo op het gebied van fresh, food, flowers en aanverwante bedrijvigheid zoals agrologistiek, techniek enbiobasedproductontwikkeling.GreenBrainsbestaatuitéénloketmet twee pijlers, namelijk het transferpunt voor kennis- en innova-tievragen en de GreenSchool voor opleidingen, cursussen en trai-ningen. GreenBrains wordt mede mogelijk gemaakt door het KIGO-project Greenport Venlo, Ketenkennis en Agrologistiek. KIGO staat voor Kennisverspreiding en Innovatie Groen Onderwijs. Binnen deze regeling ondersteunt het ministerie van Economische Zaken, Land-bouw & Innovatie de groene onderwijsinstellingen bij het opstellen en uitvoeren van een gezamenlijke innovatieagenda. Tevens inves-teert Gemeente Venlo in de realisatie van GreenBrains. Jos van der Heijden, strategisch beleidsadviseur economie, ondersteunt ons hierbij. Vanaf oktober is ook het GreenBrains-accountteam actief in de regio Greenport Venlo. We zijn er trots op om dit enthousiaste team aan u te kunnen presenteren: Peter Scheer van hogeschoolHAS Den Bosch/HAS KennisTransfer, Cynthia de Wilde van CITAVER-DE Bedrijfsopleidingen, en Henk Donker van Fontys Hogescholen Venlo.Met ingang van januari 2012 versterken Wageningen UR, Universiteit Maastricht en Gilde Opleidingen het samenwerkingsverband. Bin-nen GreenBrains is dan de gehele groene en grijze onderwijskolom van mbo- tot en met wo-niveau vertegenwoordigd. Kortom, GreenBrains is een mooi voorbeeld van samenwerking tus-sendegroeneengrijzeonderwijsinstellingenvoorenmétdeonder-nemers binnen de Greenport-regio.De komende tijd staat het verbinden met de ondernemers en de verdere uitbouw van de samenwerking tussen de kennisinstellingen centraal. En dat gáát lukken!

www.greenbrains.nl

35 hasbeats BUSINESS EDITION

Gastcolumn Tekstenfoto:Conny van Hout

Ookdeproductieislager.Frank:“Eenkameelgeeftzes

tot tien liter melk per dag, een koe tegenwoordig rond de

veertig. Bovendien kan een koe bijna het hele jaar door melk

blijven geven, terwijl een kameel na elke worp gemiddeld

anderhalf jaar ‘droog’ staat.”

Moedermelk

Aan een liter kamelenmelk hangt dan ook een ander prijs-

kaartje. Het kost rond de 6 euro per liter. Toch adviseerde de

Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties,

de FAO, in 2006 om de productie van kamelenmelk op te

voeren Wat maakt het dan zo bijzonder? “Van alle dierlijke

melksoorten komt de samenstelling van kamelenmelk het

meest overeen met die van moedermelk”, licht Marcel Smits

toe. “Maar er zijn aanzienlijke verschillen.” Van kamelenmelk

is van oudsher bekend dat het goed is voor de bestrijding

van infecties, het bevat vitamines (driemaal zoveel vitamine C

als koemelk, rijk aan ijzer, onverzadigde vetzuren en vitamine

B) en is goed voor de stofwisseling. Ook bevat kamelenmelk

mogelijk een eiwit met insuline-achtige werking. Dit verklaart

resultaten van onderzoek waaruit blijkt dat kamelenmelk kan

helpen bij de preventie en behandeling van suikerziekte.

“Maar waar het in dit onderzoek om gaat, is dat kamelenmelk

evenals humane melk geen beta-lactoglobuline bevat”, zegt

Marcel. “Dit is het eiwit in koemelk, dat de belangrijkste ver-

oorzaker is van koemelkeiwitallergie.” Momenteel is het EVAA

in afwachting van de goedkeuring van het onderzoeksproto-

col dat wordt beoordeeld door de medisch-ethische com-

missie. “Die hopen we uiterlijk in december te ontvangen”,

vertelt Marcel. “In januari kunnen we dan van start met het

onderzoek.”

In het onderzoek wordt een onderzoekspopulatie van kin-

deren ouder dan twee jaar en volwassenen met een bewe-

zen koemelkeiwitallergie gedurende een periode van vier

maanden gemonitord. Zij krijgen paarden- en kamelenmelk-

monsters te drinken en hun verdraagzaamheid op de lange

termijn wordt getest. Het onderzoek wordt geleid door dr.

Esther de Vries, verbonden aan het Jeroen Bosch Ziekenhuis

en Nederlands deskundige op dit gebied.

Momenteel is het EVAA nog op zoek naar mensen (met

bewezen koemelkeiwitallergie) die aan dit onderzoek mee

willen doen. Geïnteresseerden kunnen contact opnemen

met projectleider Lotte Rijksen via [email protected]

Page 38: HAS Beats business edition najaar 2011

Luuk van Dijk deed onderzoek naar parasitair onkruid in rijst in Dar es Salaam (Tanzania)

Bijna alle studenten van HAS Den Bosch studeren af in een bedrijfsopdracht van HAS KennisTransfer. Zo niet Tuin- en Akkerbouwstudent Luuk van Dijk. Omdat zijn derdejaarsstage in Oeganda niet doorging, wilde hij koste wat kost zijn afstudeerproject in Afrika doen. Dat was goed, op voorwaarde dat hij alles zelf regelde. Wat contacten raadplegen en rondmailen leverde hem uiteindelijk een afstudeerplek op in Dar es Salaam (Tanzania). Hier werkte hij van februari tot juli 2011 aan zijn afstudeeropdracht.

hasbeats BUSINESS EDITION 36

In Sub-Saharisch Afrika zijn meer dan 100 miljoen mensen

afhankelijk van de productie van rijst. De vraag naar rijst

stijgt nog elke dag, door toename van de consumptie en be-

volkingsaanwas. Door monocultuur (in de meeste gebieden

wordt er nauwelijks aan gewasrotatie gedaan) ontstaan er

problemen met onkruiden, in het bijzonder parasitaire onkrui-

den. Deze planten gebruiken hun ‘gastheerplant’ voor water

en nutriënten. Gevolg is dat grote delen van de opbrengst

(tot soms wel 100%) verloren gaan.

AfricaRice (voorheen West Africa Rice Development Asso-

ciation)heefttotdoeldeproductiviteiteneffectiviteitvan

de Afrikaanse rijstsector te vergroten. De organisatie heeft

vestigingen in Ivoorkust, Senegal en Tanzania. De locatie in

Dar es Salaam is verantwoordelijk voor Oost- en Zuid-Afrika.

Luuk deed hier vijf maanden onderzoek naar de parasitaire

onkruiden Striga asiatica en Rhampicarpa fistulosa en de

bestrijding ervan. Bij de afdeling Communicatie & Interna-

tionalisering volgden we met belangstelling zijn tweets (@

lcmvandijk). Terug in Nederland was het tijd voor een offline

gesprek over zijn ervaringen.

Hoe ben je aan deze afstudeeropdracht gekomen?

“Ik heb eerder stage gelopen bij Joordens Zaden en mijn

begeleider daar had drie jaar voor AfricaRice in Senegal

gewerkt. Omdat ik belangstelling had om daar af te studeren,

gaf hij me zijn lijst met contacten. Ik ben toen zelf wat rond

gaan mailen en zo kwam ik terecht bij AfricaRice in Tanzania.”

Hoe zagen je dagen er uit?

“De dag begon meestal ’s ochtends vroeg op kantoor. Hier

werkten studenten uit alle hoeken van de wereld. Ik was de

eerste en enige hbo’er. Vanuit daar gingen we dan naar een

onderzoeksinstituut in de omgeving, waar velden lagen voor

praktijkmetingen. Daar gingen we planten water geven, we-

gen en metingen doen. Mijn werkdagen waren van maandag

12 Bedrijfsopdracht Tekst:MariekeEllenbroekFoto’s:LuukvanDijk

Page 39: HAS Beats business edition najaar 2011

37 hasbeats BUSINESS EDITION

tot en met vrijdag. Hoewel ik niets verplicht was en vrij was

om mijn eigen tijd in te delen, heb ik bijna de helft van alle

weekenden gewerkt. Ik wilde gewoon dat het onderzoek zou

slagen.”

Wat is het leukste of meest bijzondere dat je hebt ervaren?

“Ik vond het lokale leven het leukst. Gewoon daar zijn, de

stampvolle stadsbus nemen en eten met de mensen op

straat. Als mensen aan het eten waren, zeiden ze ‘karibu’

oftewel welkom. Dit was een gebaar om je uit te nodigen

om aan te schuiven en een hapje mee te pikken. Er waren

ontzettend veel feestdagen, zoals SabaSaba-dag. De 7e van

de 7e. Ik heb nog nagevraagd wat er precies gevierd of her-

dacht werd, maar dat wist niemand. Het was gewoon feest.”

Wat heb je geleerd tijdens je verblijf in Tanzania?

“Ik heb natuurlijk veel geleerd over rijstproductie en de

bestrijding van onkruiden. Maar daarnaast zou ik nog wel

een boek kunnen schrijven over al het andere dat ik geleerd

heb in Afrika. De mensen daar zijn een stuk vriendelijker dan

in Europa, zelfs als ze geen dak boven hun hoofd hebben

of een droge plek om te slapen als het regent. Maar ook

de mensen die ik ontmoet heb, met veel meer geld dan de

gemiddelde Europeaan, waren altijd erg vriendelijk en toe-

gankelijk. Ik heb geleerd hoe ik kan eten met de mensen op

straat, hoe goed het Ethiopische eten smaakt en hoe het is

om je maaltijd te delen met iemand die je nooit eerder hebt

ontmoet. Ik heb gezien hoe de mensen omgaan met hun

kleine en grotere problemen. De verkeersdrukte in de och-

tend, en hoe het soms uren kan duren om in of uit de stad te

komen. Alle verkeersongelukken die er zijn, vanwege te hard

rijden, rijden zonder licht, onder invloed of een combinatie

van die drie. Volwassenen en kinderen die malaria hebben of

vaders die weer aan het werk moeten om geld te verdienen,

dedagnadatzehunéénjaaroudebabyhebbenverloren.

Ik heb geleerd dat het hebben van een religie belangrijker

is dan welke religie dat is. Ik heb de echte hoosbuien in het

regenseizoen gezien, maar ook hoe de zon weer terug kwam

na15minuten.Samengevatblijftervoormijmaarééncon-

clusieover:Oost-Afrikaisbijzonder.Ikkomerzekernogeen

keer terug.”

www.africarice.org

Page 40: HAS Beats business edition najaar 2011

Jaargang 1Nummer 2, november 2011