Handreiking eHealth in de praktijk...De afgelopen jaren hebben veel ggz-instel-lingen geïnvesteerd...

22
Handreiking eHealth in de praktijk Tips en handvatten voor implementatie van eHealth in de ggz. Onderdeel van het traject Implementatie en opschaling eHealth: van masterclass naar masterplan

Transcript of Handreiking eHealth in de praktijk...De afgelopen jaren hebben veel ggz-instel-lingen geïnvesteerd...

  • Handreiking eHealth

    in de praktijk

    Tips en handvatten voor implementatie van eHealth in de ggz.

    Onderdeel van het traject Implementatie en opschaling eHealth: van masterclass naar masterplan

  • InitiatiefGGZ Nederland

    ProjectleiderFianne Bremmer (GGZ Nederland)

    BegeleidingStichting e-hulp.nl

    Film & videoWybo Vons

    Opmaak en illustratieZand-erover

    -maakt door de samenwerkende partijen in het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGZ.

    Oktober 2014

  • Inhoudsopgave

    1. Inleiding 7

    2. Plan van aanpak eHealth 112.1. Stip op de horizon: visie en doelen 112.2. Tips voor de praktijk 12

    3. Financiering en bekostiging eHealth 173.1. Dilemma’s en uitdagingen 173.2. Shared Savings als oplossingsrichting 183.3. Tips voor de praktijk 20

    4. De behandelaar als motor voor gebruik eHealth 234.1. Dilemma’s en uitdagingen 234.2. Van ik moet naar ik wil 244.3. Tips voor de praktijk 25

    5. Online zorg vanuit cliëntenperspectief 315.1. Dilemma’s en uitdagingen 315.2. De cliënt in de regie met online zorg 325.3. Tips voor de praktijk 33

    6. Technologie en zorg van de toekomst 356.1. Dilemma’s en uitdagingen 356.2. Designaanpak: ontwerpen met zorg voor de toekomst 366.3. Koppeltaal als oplossing voor systeemintegratie 376.4. eHealth leveranciers aan het woord 40

    5

  • 1. Inleiding

    eHealth1 heeft de toekomst zo vinden overheid, zorgverzekeraars, patiëntorganisaties en zorg-aanbieders. De verwachting is onder meer dat eHealth kan bijdragen aan meer doelmatige zorg, het verhogen van de kwaliteit van zorg en de zelfredzaamheid van cliënten kan bevorde-ren. De afgelopen jaren hebben veel ggz-instel-lingen geïnvesteerd in de inzet van eHealth. Er zijn eHealth toepassingen ontwikkeld, pilots ge-draaid en ervaringen opgedaan. De opschaling van het gebruik van eHealth is de volgende stap, maar in de praktijk stagneert deze ontwikkeling, onder meer door tegenstrijdige prikkels en eisen en door verschillende wensen en belangen. En dat is zonde, want juist in een tijd van krapte kan de inzet van eHealth een antwoord bieden. In het Bestuurlijk Akkoord toekomst GGZ heb-ben partijen dan ook afgesproken om het ge-bruik van eHealth te bevorderen.

    GGZ Nederland is samen met stichting e-hulp.nl namens de partijen van het bestuurlijk ak-koord een traject gestart om in samenwerking met alle stakeholders te komen tot oplossingen voor grootschalige implementatie van eHealth. Onderdeel hiervan waren drie masterclasses waar acht praktijkteams aan hebben deelgeno-men. Elk praktijkteam bestond uit een projectlei-

    der eHealth, (team)manager, een cliënt2 en een behandelaar3. Ook de zorgverzekeraars waren vertegenwoordigd.

    In deze ´handreiking´ worden de thema’s die behandeld zijn en de inzichten die in de mas-terclasses zijn opgedaan met u gedeeld. Het is te lezen als een praktisch naslagwerk voor iedereen die betrokken is bij de implementatie van eHealth in de ggz. Naast concrete tips en handvatten voor implementatie van eHealth bevat het ook een aantal inspirerende blogs van

    vanuit elke stakeholder en de presentaties die zijn gegeven door experts uit het veld.

    Het document is als volgt opgebouwd:

    1. In dit document bedoelen we met eHealth alle ICT en internettechnologie voor behandeling of begeleiding van mensen met een psychische aandoening. Zoals online behandelprogramma’s (meestal in combinatie met face-to-face behandeling), beeldbellen, mobiele apps, cliëntenplatforms (ook wel cliëntenportaal genoemd), het persoonlijk gezond-heidsdossier, serieus games en virtual reality. 2. Overal waarin dit document cliënt staat geschreven kan ook patiënt worden gelezen. 3. Overal waar in dit document behandelaar staat geschreven kan ook begeleider worden gelezen.

    1.

    7

    http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2012/06/18/bestuurlijk-akkoord-toekomst-ggz-2013-2014.htmlhttp://www.ggznederland.nl/http://www.e-hulp.nl/

  • 3 . Chris Peters en Lieke Alberts,namens Metggz

    Vandaag gingen we als fusieorganisatie Mensana RIBW Noord en Midden Limburg en RiaggZuid vanuit het zuiden richting Amers-foort voor de eerste masterclass van het tra-ject “Implementatie en opschaling eHealth: van masterclass naar masterplan”. Of beter gezegd: implementatie online hulpverlenen. Want het werd ons al gauw duidelijk dat we de – in we-zen onduidelijke- term eHealth beter niet meer kunnen gebruiken.

    Gedurende onze reis naar het noorden bespra-ken we onze verwachtingen van vandaag, wat willen we bereikt hebben aan het einde van de dag? Graag zouden wij horen hoe ver iedere deelnemende organisatie is met digitaal hulp-verlenen en hoe wij de vervolgstappen kun-nen zetten naar een strategisch eHealth-plan. Uiteindelijk willen we door deelname aan de masterclass leren hoe we in alle wirwar van het online aanbod overzicht kunnen creëren. Want ook wij zijn voorbij de kalverliefde: klaar met oriënteren en experimenteren, klaar om écht aan de slag te gaan!

    van concrete doelen dus. Maar hoe doe je dat?

    En wat is realistisch voor de toekomst? Neem het voorbeeld van de Rabobank. De jeugd van tegenwoordig weet niet beter dan geld halen uit de muur en internetbankieren en kan zich niet voorstellen dat men vroeger in de rij ging staan om met behulp van het paspoort geld te ontvangen. Zie zo ook het voorbeeld van de Nieuwjaarsreceptie bij het formuleren van doe-len. Wat willen we in januari 2015 vertellen over eHealth binnen onze organisatie? Hoe ziet onze werkdag eruit, wat ziet men anders als ze langs ons gebouw lopen?

    StakeholdersLaten we er niet omheen draaien: eHealth moet. Wie niet met de trend meegaat, zal uit-eindelijk door de mand vallen. Maar hoe doen we dat dan? En op welke manier?De masterclass bood ruimte voor de perspec-tieven van de verschillende stakeholders in de ggz.We willen natuurlijk kwalitatieve zorg leveren en onze klanten tevreden houden. Laten we beginnen met het informeren van onze cliën-ten, want volgens het onderzoek van Marloes Martens, projectleider “Grip op ontwikkelingen

    Blog eHealth masterclass: ‘hoe kom je voorbij de kalverliefde?’

    in eHealth” namens LPGGz, wist maar 1% van de geïnterviewde cliënten wat eHealth was. Digitaal hulpverlenen dus, dat lijkt ons een her-kenbaarder begrip.

    Het gaat bijvoorbeeld om balans te vinden tus-sen face to face contacten en online contacten, waarbij maatwerk en aanpassing aan de stijl van de cliënt belangrijke punten zijn.Online hulpverlenen brengt veranderingen in de organisatie met zich mee. Het heeft gevolgen voor cliënten en personeel. Hulpverleners zien hun werk veranderen; hebben ooit geleerd dat communicatie voor 65% uit non-verbale com-municatie bestaat en moeten nu feedback schrijven via hun computer. En wat betekent dit voor het team? En voor de werktijden?Verzekeraars geven eHealth de komende jaren een belangrijke rol, verwachten van ons als ggz- instelling dat wij een gedeelte van onze zorg digitaal gaan aanbieden. Niet additioneel, maar substitutioneel; een grote klus waar aan het begin veel geld mee gemoeid is. Goed om te horen dat verzekeraars de dialoog hierover met ons aan willen gaan en bereid zijn na te denken over “shared savings”. Maar dit vraagt

    van ons wel transparantie over de kosten en winsten en het inzichtelijk maken van concrete doelen en resultaten. Dit gesprek met elkaar aangaan doen we misschien nog wel te weinig.

    Al met al vraagt het een ongekende cultuurom-slag bij alle partijen. Zoals gezegd: Just do it! Deze mindset zorgde bij ons op de terugweg voor vele goede ideeën en quick-win initiatie-ven.Als laatste is ons bijgebleven dat het zonde is om het wiel opnieuw uit te vinden. Samen-werken is, zoals bij eigenlijk alle projecten, een basisbegrip. Daarom willen we tegen alle ver-zekeraars, ggz-organisaties en cliënten zeggen:

    Limburg!

    9

  • Plan van aanpak eHealth

    Vaak wordt vergeten de ‘waarom- vraag’ te stellen. Waarom start je met eHealth en wat wil je bereiken? Wat betekent deze waarom-vraag voor de verschillende stakeholders? Bij welke doelstellingen van de organisatie en de stake-holders sluit eHealth aan als middel om dit te bereiken? Belangrijke les: een goed plan van aanpak start bij een stip op de horizon.

    2.1 Stip op de horizon: visie en doelen

    De inzet van eHealth is geen doel op zich. Het is een middel om een majeure verandering in de zorg te realiseren. Toch zien de adviseurs van e-hulp.nl in de praktijk vaak dat eHealth als losstaand project wordt opgepakt. De ontwik-keling wordt niet gekoppeld aan de organisa-tiedoelen en een duidelijke stip op de horizon ontbreekt. De doelen die worden gesteld zijn daarmee vaak gericht op het vormgeven van eHealth op zich. Voorbeelden van dit soort doelen zijn: “het vergroten van het gebruik van eHealth” of “draagvlak creëren bij behandela-ren”. Een risico is dat de implementatie van eHealth daarmee drijft op het enthousiasme van één projectleider en enkele behandelaren en dat het te weinig gedragen wordt door de directies en Raden van Bestuur. Een ander risico is dat er geen echte vernieuwing (trans-formatie) plaatsvindt, maar dat het huidige aanbod wordt gedigitaliseerd en bovenop het bestaande wordt toegepast (additie). Het is dan ook van belang om te denken vanuit de voor de toekomst noodzakelijke vernieuwing. Waarom is het gebruik van eHealth wenselijk, waar wil de organisatie naar toe, hoe ziet de zorg er over 10 jaar uit en hoe kan de inzet van eHealth hieraan bijdragen? eHealth kan bijvoorbeeld ook de kwaliteit van de zorgverlening verhogen,

    de zichtbaarheid verbeteren of bijdragen aan

    Als de eHealth doelen aansluiten bij de organi-satiedoelen dan is de tweede stap het concre-

    doelen. Wat betekent het verhogen van de kwaliteit van dienstverlening door de inzet van eHealth? En wat betekent dit voor de belevings-wereld van de verschillende medewerkers? Met andere woorden: hoe ziet een werkdag van een behandelaar er straks uit, wat betekent dit voor de inzet van personeel, voor de inrichting van het gebouw en voor ondersteunende diensten?

    Stakeholders betrekken bij visie en doelenHet is van belang om ook de belangrijkste stakeholders zoals de cliënt, behandelaar en

    doelen te betrekken. Wat is hun visie ten aan-zien van eHealth en de toekomst van de zorg, wat zien zij als meerwaarde en hoe kun je hier-bij aansluiten? Daarnaast biedt eHealth ook bij uitstek de mogelijkheid om de communicatie en samenwerking met de ‘buitenwereld’, zoals de omgeving van de cliënt en de huisarts/ POH GGZ te versterken. Onderzoek daarom ook of de doelen van deze stakeholders aansluiten op de doelen van de organisatie en hoe je elkaar hierin kunt versterken.

    2 .

    11

    http://e-hulp.nl

  • 2.2 Tips voor de praktijk

    Samengevat kunnen op basis van de master-class en de ervaringen uit de praktijk de vol-gende tips voor de eerste stappen in een goed plan van aanpak worden geformuleerd:

    -tiedoelen en start met een heldere stip op de horizon.

    zijn. Zijn bestuurders, directies en management voldoende aangehaakt en maakt het onderdeel uit van de jaarplannen?

    stellen: Wat betekent of verstaan wij onder ‘be-tere kwaliteit’, ‘eigen regie’, ‘betere service’. Wat verandert er dan voor medewerkers, behande-laren, cliënten…?

    en het formuleren van een visie.

    -stitutie). Immers, als eHealth er enkel bij komt (additie) zal het niet leiden tot doelmatigheid en

    targets af met behandelaren en managers. Hoeveel meer kwaliteit levert de inzet van eHealth op, hoeveel cliënten maken gebruik van eHealth et cetera.

    biedt directie en management de benodigde informatie om te sturen op resultaten. Bijvoor-beeld: het aantal inlogmomenten per behan-delaar, het aantal bezoekers per behandel-

    programma, het aantal eHealth accounts per eenheid/ afdeling, het aantal afgenomen face to face minuten et cetera.

    -dragen aan het beter organiseren van zorg over de eigen organisatie heen. Neem dit ook in je visie en doelen mee en betrek externe stake-holders hierbij.

    Klik hier voor een meer concrete uitwerking van een plan van aan pak en visie en doelen.

    Link naar eHealth: “eHealth vergroot de kwaliteit van zorg”

    Lian de Bruijn, GGZ Delfland: “De

    samenwerking met alle stake-

    holders inspireert enorm en brengt

    je tot nieuwe inzichten.”

    13

    http://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.wordpress.com/presentaties/https://www.youtube.com/watch?v=JHENSZKITMchttps://www.youtube.com/watch?v=JHENSZKITMchttps://www.youtube.com/watch?v=JHENSZKITMchttp://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.wordpress.com/presentaties/

  • Onder de inspirerende en enthousiasmerende begeleiding van Frank Schalken en Michael Milo van stichting e-hulp.nl was 31 maart de kick-off van het traject Implementatie en Opschaling eHealth: van masterclass naar masterplan. Masterclass 1: Visie, doelen en het business model. Een bijzondere dag met een bijzondere mix van deelnemers; managers, projectleiders, behandelaren, cliënten, zorgver-zekeraars.

    In het begin van de dag wordt gelijk duidelijk

    Masterclass als primaire doel heeft “het nog beter worden” en dat gezelligheid daarna pas volgt. Gedurende de dag is er vanuit verschil-lende perspectieven stil gestaan bij de waarom vraag? Waarom willen we gebruik maken van eHealth?

    raar?

    Welke succesfactoren zijn er en waar dient men rekening mee te houden?

    ten eHealth gaan “liken”

    weten niet wat eHealth is, digitale zorg daarentegen kennen ze wel.

    Vanuit het cliëntenperspectief kwam duide-lijk naar voren dat bij het denken over en aan eHealth belangrijk is dat men stil staat bij het feit dat zorg in de toekomst maatwerk gaat zijn en dat men niet meer moet denken in DBC’s. Verder verwachten zij dat niet alleen de cliën-ten maar ook de behandelaren moeten worden (her) opgevoed om met behulp van eHealth resultaatgerichter te gaan behandelen. De ma-nagers geven aan dat ze behoefte hebben aan inzicht in de evidentie van eHealth, dat Raden van Bestuur duidelijkheid geven over de doelen en heldere keuzes maken. Verder zijn ze van

    Blog eHealth: Van Masterclass naar Masterplan

    mening dat de cliënt eigenaar moet worden van zijn of haar behandeling, de cliënt moet centraal staan. Behandelaren zien de mogelijk-heden maar willen graag tijd, tijd van de ma-nagers om te kunnen wennen aan de nieuwe manier van werken en van de zorgverzekeraars dat die rekening houden met de tijdelijk lagere “productiviteit” zodat in de toekomst tijdswinst geboekt kan worden. De zorgverzekeraars zien voordelen in het vergroten van de transparan-tie, verlagen van de no show, verhogen van de ROM uitkomsten en in de toekomst substitutie van zorg en lagere kosten.

    Aan de hand van het praktijkvoorbeeld van Ac-care rondom de website www.99gram.nl wordt duidelijk dat eHealth niet iets is dat je alleen moet willen doen. Samenwerking kan zorgen voor draagvlak en het delen van kosten. Ook

    probleem is om sommige goedlopende pro-jecten draaiende te houden. Stephan Hermsen van VGZ daagt ons uit om out of the box te

    denken; denk aan subsidietrajecten bij andere partijen (Ministerie van Economische zaken), kijk gezamenlijk naar shared savings en bekijk niet het individu maar de totale populatie.Het was een goede, inspirerende dag waar een ieder met huiswerk naar huis is gegaan. Er zijn veel vragen en onduidelijkheden maar de opzet is goed en het gezamenlijke is ook aanwezig. Nu aan de slag met het huiswerk zodat we de volgende bijeenkomst concrete stappen kun-nen zetten.

    Gerben van Ommeren, Accountmanager Menzis

    15

    http://www.e-hulp.nl/https://www.99gram.nl/

  • Financiering en bekostiging eHealth

    3.1 Dilemma’s en uitdagingen

    nog altijd als belangrijke belemmering voor grootschalige implementatie ervaren. Tijdens de masterclass is een tweetal casussen be-sproken waaruit de dilemma’s rondom de

    komen.

    Aan de hand van twee sprekende voorbeelden illustreerde Joann Hinrichs, programmama-nager eHealth bij Accare en het Expertisenet-

    werk Kinder- en Jeugdpsychiatrie, waar hij in de praktijk tegenaan loopt als het gaat om de

    3 .

    Voorbeeld 1: 99gram.nl

    99gram.nl is een laagdrempelige en interactieve website voor jonge meiden met eetproblemen. De patiënt staat centraal en kan anoniem een 100% online zelfhulpmodule volgen, chatten of mailen met een hulpverlener en met lotgenoten praten. De website is erg succesvol en heeft een groot bereik (>700 bezoekers per dag). Door de website worden nu meer patiënten tegen lagere kosten geholpen. Maar…

    -

    krijgt Accare de handen niet op elkaar. Hoe komt dit?

    preventie betreft, maar niet (in alle gevallen) geïndiceerde preventie. - Menzis was nauw betrokken bij de opzet en was voorheen inkoper voor andere zorgver- zekeraars. Nu dat gestopt is zijn andere zorgverzekeraars niet meer aangehaakt.

    - Samenwerking met andere instellingen om kosten te drukken zou een deel van de op-

    Wat levert een investering in 99gram.nl voor hen op?

    Joann Hinrichs, Accare: “zonder evident lonende effecten zal eHealth niet breed geïmplementeerd

    worden…”

    17

    http://99gram.nl

  • Voorbeeld 2: Blended behandeling

    De blended behandelprogramma’s ‘Doepressie’ en ‘Dappere Kat’ voldoen beide aan vooraf ge-stelde projectdoelen. Ze zijn ontwikkeld in een samenwerkingsverband van 7 KJP instellingen, het Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie, gebaseerd op evidence-based protocollen en sluiten qua look-en feel goed aan op de eindgebruikers. Maar, is deze blended behandeling ook substantieel goedkoper dan een reguliere behandeling? Het antwoord is vooralsnog: nee.

    Accare heeft dit nader onderzocht en aangetoond dat 25% reductie van de behandeltijd, slechts 8% reductie in de totale DBC-kosten met zich meebrengt, aangezien een DBC bestaat uit veel andere onderdelen zoals diagnostiek en overleg waar geen tijdreductie plaats vindt. Door de samenwerking zijn de ontwikkelingskosten per instelling substantieel gereduceerd,

    zorgverzekeraar. Bedrijfseconomisch gezien is er voor een zorgaanbieder dus sprake van een perverse prikkel en is er geen kloppende business case te maken. Doorverkoop van licenties van de ontwikkelde e-health programma’s aan andere zorgaanbieders zou een business case kunnen maken, maar dit is technisch lastig omdat verschillende eHealth platforms niet zonder meer koppelbaar zijn.

    Zie hiervoor ook de volledige presentatie.

    Het voorbeeld van Accare (zie kader) geeft helder weer waar een aantal van de pijnpunten zitten. Een slimme inzet van eHealth kan leiden tot een reductie van de behandeltijd en daar-mee een lager DBC-tarief, maar de daadwerke-lijke kostenreductie vindt, zeker op korte ter-mijn, niet plaats. De zorgaanbieder die eHealth aanbiedt snijdt zich dus in de vinger: minder inkomsten tegenover hogere kosten. Hoe kijken de zorgverzekeraars hier tegenaan?

    3.2 Shared savings als oplossingsrich-ting

    -mentatie van eHealth niet bevorderd wordt door de zorgverzekeraars erkend. Zorgverze-keraars zijn zoekende in de manier waarop zij het gebruik van eHealth kunnen stimuleren. De één kiest voor een opslag op het DBC-tarief als eHealth bij een x-percentage cliënten wordt toegepast, de ander kiest voor een korting op het tarief als niet bij een x-percentage van de cliënten eHealth wordt toegepast. Maar in beide gevallen wringt de schoen, want ook zorgverzekeraars zijn zoekende in het formule-

    behandeltijd en tegelijkertijd meer cliënten leidt niet tot een afgenomen ‘schadelast’, aldus een zorgverzekeraar.

    We kunnen concluderen dat de deelnemers een mogelijke oplossing zien in een vorm van shared savings. De uitwerking hiervan vraagt echter ook om ‘out of the box’ denken en het durven loslaten van bestaande regels, kaders en verantwoordingsystemen. De ontwikkelin-gen in de zorg laten zien dat zorgaanbieders steeds meer moeten samenwerken in netwer-ken, dat zorg en welzijn steeds meer integreert en dat de cliënt zich van de ene naar de andere

    hierin volgend zijn en rekening houden met zorg over de grenzen van een organisatie heen.

    ren van een heldere visie en concrete doelen. Een zorgverzekeraar: “Wij hebben als zorgver-zekeraar geen zicht in de behandeling (wat werkt wel en niet), maar worden wel continue uitgedaagd om percentages te noemen. Tege-lijkertijd hebben cliënten het vooral over maat-werk. Dat botst”.

    Tijdens de masterclass is gezocht naar meer

    eHealth. De term ‘shared savings’ is hierbij vaker genoemd, ook door zorgverzekeraars. Want om de inzet van eHealth lonend te ma-ken en het gebruik te stimuleren moeten de kosten en de baten eerlijker worden verdeeld. De zorgverzekeraars zijn vervolgens gevraagd om dit concept verder uit te werken. Op basis hiervan is op te maken dat een aantal zorgver-zekeraars bereid is na te denken over ‘shared savings’, maar hier ook enkele voorwaarden aan verbindt. Zo wensen zij meer transparantie en aanvullende informatie over onder meer het moment waarop eHealth ingezet wordt, het aantal minuten eHealth en het behandelresul-taat. Een tweede voorwaarde is dat niet alleen de gemiddelde behandeltijd per DBC omlaag gaat, maar ook het aantal DBC’s. Want minder

    19

    https://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.files.wordpress.com/2014/10/ac-business-case-e-health-140331.pdf

  • 3.3 Tips voor de praktijk

    -cieringsmodel niet in een masterclass zijn opgelost, zijn er wel een aantal tips voor de praktijk benoemd. Stephan Hermsen, senior zorginkoper bij zorgverzekeraar VGZ, gaf tij-dens de masterclass een presentatie over de

    concrete tips mee voor zowel de ggz-aanbieder als de zorgverzekeraar.

    -

    op de korte termijn inzichtelijk.

    - Maak hiervoor een gedegen business case. (Zie hiervoor ook het document “Verwachte kosten en baten eHealth” ontwikkeld door GGZ Nederland.)

    - Bundel de krachten om kosten te besparen en leer van elkaar. Er gebeurt ontzettend veel in het veld, maar we weten het niet van elkaar. Dit geldt zowel voor aanbieders als zorgverze-keraars.

    -heden, denk bijvoorbeeld aan samenwerking met partijen als ZonMw voor onderzoek of met Economische Zaken vanuit het oogpunt van economische ontwikkeling.

    - Ontwikkel een meer commerciële blik; on-derhandel bijvoorbeeld met leveranciers over prijzen en kijk ook naar commerciële investeer-ders.

    - Denk ook na over hoe je op langere termijn de revenuen uit eHealth kunt halen.

    - Kijk naar de gehele patiëntenpopulatie en bepaal wat de gemene delers voor zelfmanage-ment zijn. De gezamenlijkheid tussen groepen zorgt voor een groter bereik.

    - Investeer in marketingcommunicatie om het bereik onder patiënten te vergroten, dit geldt ook voor zorgverzekeraars;

    - Zorgverzekeraars kunnen veel meer doen in hun communicatie over eHealth naar de klant.

    - Zorgverzekeraars kunnen klanten meer ‘verlei-den’ door bijvoorbeeld een korting op de pre-mie bij het gebruik van online zorg.

    Link naar - raars “Stel heldere doelen om eHealth sneller op te schalen”

    Na de inleidende masterclass waar we nog wat ‘hoog over vlogen’ door te kijken naar zaken als visie, doelen en businessmodellen, was het tijdens Masterclass 2 tijd om de diepte in te duiken en de voetjes meer in de klei te laten belanden; hoe kom je van visie en pilots naar (een organisatie-brede) implementatie van eHealth? Hoe verleid je de patiënt? Hoe verleid je de medewerker? Waar lopen we in de prak-tijk tegenaan? Renske Visscher, werkzaam bij Altrecht, gaf een inspirerende presentatie ‘van ik moet naar ik wil’. De ‘what’s in it for me’ vraag lijkt van we-zenlijk belang bij het succesvol implementeren van eHealth; zowel behandelaren als patiënten moeten winst zien van de inzet van eHealth, waarbij eHealth geen doel op zich is, maar juist als motor van de nieuwe zorg zou moeten wor-den beschouwd. Vervolgens is door alle deelnemers in sub-groepjes verder nagedacht over het motiveren van behandelaren, en het mobiliseren en be-trekken van patiënten bij eHealth. Veel (in- en out of the box) ideeën zijn voorbij gekomen;

    van de inzet van bekende Nederlanders in (landelijke) campagnes, het stellen van de ‘wondervraag’ aan zorgverleners, het straf-fen van achterlopers, het narrow casten, tot aan behandelen van behandelaren die niets in eHealth zien. De ideeën waren niet van de lucht. Hoewel zeker inspirerend, blijft het wat mij betreft wel de uitdaging om – na het out of the boxen - zaken concreet te maken; wat gaan we nu in de praktijk morgen anders doen?

    Blog Masterclass 2: Van visie en pilots naar business as usual

    Ilse de Vries,DSW Zorgverzekeraar

    Stephan Hermsen, VGZ: “Als je kunt aantonen dat je in een

    10% lager DBC tarief komt, maar tegelijkertijd niet meer dan 8% kostenreductie kunt realiseren, dan moet je daar met de zorgverzekeraar over praten. Dat gebeurt echt nog

    te weinig.”

    21

    http://www.ggznederland.nl/uploads/assets/Analyse%20vd%20verwachte%20kosten%20en%20baten%20van%20eHealth%20(SROI).pdfhttp://www.ggznederland.nl/uploads/assets/Analyse%20vd%20verwachte%20kosten%20en%20baten%20van%20eHealth%20(SROI).pdfhttps://www.youtube.com/watch?v=NSRplIcUMLkhttps://www.youtube.com/watch?v=NSRplIcUMLkhttps://www.youtube.com/watch?v=NSRplIcUMLk

  • De behandelaar als motor voor verandering

    De inzet van eHealth brengt een grote verande-ring met zich mee voor het primaire behandel-proces en doet een fors appèl op de behande-laren en begeleiders in de ggz. Managers en projectleiders ervaren in de praktijk nog wel eens weerstand bij behandelaren om eHealth te gebruiken. Weerstand ontstaat meestal uit angst of onbekendheid. De vraag die dan ook centraal staat: hoe kunnen behandelaren dus-danig gefaciliteerd worden dat het gebruik van eHealth sneller wordt geadopteerd?

    4.1 Dilemma’s en uitdagingen

    Weinig ruimte voor innovatieTijdens de masterclass werd een duidelijke dis-crepantie zichtbaar. eHealth zou moeten leiden tot het slimmer organiseren van zorg. Maar behandelaren ervaren het gebruik van eHealth juist als extra druk. Voor een belangrijk deel heeft dit te maken met de ruimte die geboden wordt om de nieuwe manier van werken eigen te maken. Door de toenemende productiedruk is de inzet van eHealth en het leren omgaan met nieuwe technieken iets dat veelal bovenop de bestaande uren komt. Hiermee komt het snel in de verdrukking en het leidt in de praktijk niet tot de gewenste nieuwe processen: ieder-een blijft doen wat hij al deed.

    Gebrek aan ‘evidentie’: werkt iets wel of niet?Er is steeds meer wetenschappelijke evidentie voor handen als het gaat om de kwaliteit en (kosten) effectiviteit van blended toepassingen. Wat echter naar voren komt is dat deze kennis de werkvloer niet goed bereikt. Daarnaast we-ten we ook nog een heleboel niet. Voor welke doelgroep werkt het wel en voor welke niet? Hoeveel van de reguliere face2face contacten kun je vervangen door online zorg? Wat zijn

    de negatieve side-effects van eHealth? Vragen die bij behandelaren een belangrijke rol spe-len bij het al dan niet gebruiken van eHealth. Behandelaren gaven aan behoefte te hebben aan meer houvast en uitwisseling met andere behandelaren.

    eHealth vergt nieuwe competenties en vaar-dighedenMomenteel is eHealth nog geen structureel onderdeel van opleidingen (initiële-en post initiële opleidingen en bij-en nascholing), waar-door professionals niet goed zijn voorbereid op de veranderingen in hun werk. Naast het

    -passingen is het minstens zo belangrijk dat wordt geïnvesteerd in het leren omgaan met meer transparantie (bijvoorbeeld inzicht door de cliënt in het dossier) en het ontwikkelen van competenties zoals het loslaten van de regie en online communicatie. Dit zijn echt wezenlijk andere competenties en vragen een andere houding en rol van de behandelaar. Zie hier-voor ook de 7 kenmerken voor de competente online hulpverlener.

    Gemis aan heldere missie en visie Behandelaren missen een duidelijke visie en missie om met eHealth aan de slag te gaan. Door behandelaren wordt de inzet van eHealth vaak primair als bezuinigingsmaatregel gezien. Dit heeft ook te maken met het gemis aan inzicht in de veranderingen in de zorg en de mogelijkheden die eHealth biedt. Projectleiders, managers, maar ook directies en bestuur heb-ben de taak om behandelaren mee te nemen in het waarom van eHealth en de veranderingen in het zorglandschap.

    4 .

    23

    http://www.mblankers.com/pdf/Blankers-Donker-Riper-2013-E-Mental-Health-in-Nederland.pdfhttp://www.e-hulp.nl/achtergrondinformatie/kenmerken-competente-online-hulpverlener/http://www.e-hulp.nl/achtergrondinformatie/kenmerken-competente-online-hulpverlener/

  • 4.2 Van ik moet naar ik wil…

    Altrecht is één van de koplopers als het gaat om grootschalige implementatie van eHealth. Renske Visscher, manager eHealth bij Altrecht en blogger voor Zorgvisie, heeft tijdens de tweede masterclass dan ook haar ervaringen gedeeld met het motiveren en stimuleren van behandelaren om eHealth te gebruiken. Centra-le boodschap: zorg dat behandelaren het willen in plaats van moeten.

    Verhaal uit de praktijk: What’s in it for me?

    Volgens Renske komt weerstand bijna altijd voort uit angst voor het onbekende. Angst voor het uit handen moeten geven van de regie, voor het verlies van contact met de cliënt of angst om ‘vervangen’ te worden door technologie. Zij adviseert managers en projectlei-ders dan ook om de ‘subtitels’ zoals zij dat noemt te herkennen bij weerstand. Vaak schuilt er meer achter een uitspraak dan je denkt.

    Een tweede advies dat Renske meegaf was om te letten op de verschillende typen be-handelaren die er in een organisatie zijn en ieder hierin ook zijn eigen rol te laten vervullen binnen de organisatie. Zo heb je bijvoorbeeld de innovator, de stapelaar, de beer op de weg en de twijfelaar (Bron: S. Timmer, Changinghealthcare). Zoek gericht naar mensen die als ambassadeur of inspirator kunnen fungeren.

    Ook heeft Renske ervaren dat het belangrijk is om het ‘hele verhaal’ te vertellen. Behan-delaren zien eHealth vaak als bezuinigingsopgave. Ga in gesprek met behandelaren over waarom eHealth zo belangrijk is en wat het betekent als je als organisatie niet meegaat met de veranderingen in de zorg. Laat hen ook de kansen en mogelijkheden van eHealth ervaren.

    En tot slot is een belangrijke randvoorwaarde dat de ‘hardware’ op orde is. eHealth moet het proces ondersteunen in plaats van frustreren en hoofden van behandelaren leeg kun-nen maken in plaats van vullen.

    Zie ook de volledige presentatie.

    Link naar : “eHealth maakt behandelen leuker en creatiever!”

    Volgens Renske Visscher is de behandelaar de sleutel tot succes . Het is dan ook belangrijk om de behandelaar te motiveren en aan te sluiten bij zijn of haar missie en visie. De behandelaar wil weten: “What’s in it for me ?” en “What’s in it voor mijn patiënt?”.

    4.3 Tips voor de praktijk

    De praktijkteams zijn aan de slag gegaan met het bedenken van concrete activiteiten en oplossingsrichtingen om behandelaren mee te nemen in de grote veranderingen die de inzet van eHealth met zich meebrengt. Hieronder de belangrijkste en meest kansrijke oplossingen voor de praktijk op een rij.

    Inspireren en informeren- Neem behandelaren mee in het veranderende zorglandschap en de nieuwe rol van de behan-delaar hierin.

    - Laat behandelaren zelf ervaren wat mogelijk-heden en kansen van online zorg zijn. Organi-seer bijvoorbeeld inspiratiesessies met behan-delaren.

    - Behandelaren hebben behoefte aan uitwis-seling met collega’s. Maak intervisie tussen behandelaren mogelijk en laat hen elkaar over-tuigen, inspireren en informeren.

    Opleiden en trainen- Behandelaren worden op dit moment niet standaard opgeleid en getraind in blended wer-ken, dit is wel wenselijk.

    - Bedenk vooraf aan welke kenmerken een competente online hulpverlener moet voldoen en wat de opleiding/ training dus op moet leveren.

    - Denk ook goed na over wie je opleidt, op welk moment en wat het resultaat van de opleiding moet zijn. Hoofdbehandelaren zijn bijvoorbeeld een belangrijke groep om op te leiden in het gebruik van eHealth, zij kunnen anderen in een team motiveren. Maar ook voordeurmedewer-

    kers/ intakers moeten goed op de hoogte zijn van mogelijkheden om cliënten adequaat te kunnen informeren.

    - Maak onderscheid in kennisniveau en erva-ring tussen behandelaren. Niet iedereen is een ‘innovator’.

    - Besteed niet alleen aandacht aan het gebruik

    vooral oog voor benodigde vaardigheden zoals online communiceren, transparant zijn en het durven loslaten van de regie. Met andere woor-den: neem angst en onzekerheid weg en creëer “nieuwe behandelaren”.

    -haakt zijn en de kaders en doelen kennen zodat zij behandelaren kunnen en willen ondersteu-nen in het leren omgaan met online zorg.

    - Monitor de uitkomsten van de opleiding en of het geleerde door behandelaren in de praktijk wordt toegepast.

    De vrijblijvendheid voorbij…- Binnen de ggz bestaat een grote professi-onele autonomie, dit is een waardevol goed, maar staat soms op gespannen voet als het gaat om het implementeren van innovaties. Een ‘eHealth, tenzij’ aanpak, zorgt voor minder vrijblijvendheid.

    - Bepaal vervolgens samen met de stakehol-ders wat de ‘tenzij’(het afwijken van eHealth) inhoudt en wanneer deze geoorloofd is.

    - Wanneer je kiest voor een ‘eHealth, tenzij’ aan-pak, zorg dan voor optimale ondersteuning:

    Renske Visser: “Uit onderzoek van

    Altrecht blijkt dat 80% van de cliënten die

    ervaring hebben met eHealth het aan ande-ren zou aanbevelen,

    dit is wat de behande-laar overtuigd.”

    25

    https://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.files.wordpress.com/2014/10/14-van-ik-moet-naar-ik-wil.pdfhttps://www.youtube.com/watch?v=NbjfVV6gYmohttp://www.e-hulp.nl/achtergrondinformatie/kenmerken-competente-online-hulpverlener/https://www.youtube.com/watch?v=NbjfVV6gYmo

  • steunt;

    mensen die (technische) problemen snel en adequaat kunnen verhelpen;

    siasme kunnen verspreiden;

    schikking om te oefenen (dus zorg dat management is aangehaakt).

    - Monitor of behandelaren en managers zich aan de afspraken houden.

    ‘nieuwe behandelaar’ en gebruik dit tijdens functioneringsgesprekken.

    - Neem eHealth competenties mee in het wer-ven van nieuwe medewerkers.

    - Pas het werkproces aan op de nieuwe ma-nier van werken. Denk bijvoorbeeld aan een dagindeling waar het beantwoorden van mails, chatten of reageren op online huiswerk een standaard moment van de dag is.

    Klik hier voor meer concrete uit werkingen van bovenstaande tips en handvatten.

    Link naar : “Hoog tijd om door te pakken”

    27

    http://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.wordpress.com/uitwerking-onderdelen-plan-van-aanpak/https://www.youtube.com/watch?v=zYZ0STLYwZwhttps://www.youtube.com/watch?v=zYZ0STLYwZwhttp://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.wordpress.com/uitwerking-onderdelen-plan-van-aanpak/

  • De derde dag van wat inmiddels voor insiders ‘de masterclass’ heet. Vandaag hebben we heel wat grootse thema’s de revue zien passeren. Van Cliëntparticipatie, naar Technologie, naar de Toekomst, alles met een spreekwoordelijke hoofdletter. We zijn allereerst aan het den-ken gezet over de rol die de cliënt heeft in de eHealth-ontwikkelingen. We moesten met zijn allen concluderen dat we de eHealth platforms nog te sterk inrichten vanuit het perspectief van de behandelaar, te talig, te weinig multime-diaal en ook te weinig rekening houdend met de verschillende leerstijlen die cliënten. We begonnen ons te realiseren dat we ‘eventjes’ wat zaken anders moesten gaan aanpakken: 1) cliënten betrekken. “Dat moet te doen zijn, die

    -pjes opnemen en op onze platforms zetten en 3) zorgen dat we een breed aanbod hebben zo-dat het past bij alle leerstijlen van onze cliënten of ze nu vooral analytical, social, conceptual of structural gericht zijn.

    Zo, het is nog geen half elf en onze take home massage was al klaar. Nu kunnen we lekker achterover leunen en de dag op ons af laten komen, zo dacht ik. Maar langzaamaan werden de zekerheden

    betekenisvol is. Refraiming is wat we moeten doen. Matthijs van Dijk en Femke de Boer van Refraiming Studio, nemen ons mee naar het proces van deconstructie om zo via past context en future context terecht te komen bij design van betekenis. Poeh! Dat is hard werken! Want deconstructie, dat doen we anders nooit (toch?). Normaal kost dat proces 500 uur. Wij gingen aan de slag. Konden we de toekomstige bouwstenen vooruitzien? Welke developments, trends, principles en states zijn er te onder-scheiden? De mix van deze vier levert namelijk een goede voorspelling op van waaruit we een betekenisvolle invulling kunnen ontwerpen. Het moge duidelijk zijn, Engels is wel zo’n beetje de voertaal bij de masterclass (cliënten, jullie haken hopelijk toch niet af?). Door dit refraimen zie ik de cliënt, van de belangrijkste participant weer verworden tot één van de vele factoren waar we mee te maken hebben in het veld van de GGz, waar factoren als toegenomen zelfdi-agnose, het recht hebben op zorg, toegenomen ontsluiting van kennis en verantwoording over publieke middelen, minstens zo belangrijk zijn. Zo kwamen wij althans in nauwe samenwer-king met elkaar en onder leiding van Matthijs achter, en dat in minder dan een half uur! Weer was een stoelpoot onder me vandaan gezaagd.

    zo’n beetje als stoelpoten onder ons vandaan gezaagd. Allereerst vertelde Jasper Wagteveld, ervaringsdeskundige, dat de cliënten uit de cliëntenraden helemaal niet de ‘echte’ cliën-ten zijn. We moeten onze vragen aan cliënten maar op de social media zetten, dan krijgen we tenminste een betrouwbare respons. Jasper vertelde ons ook dat de door behandelaars zo gekoesterde professionele distantie helemaal niet wenselijk is. Professionele nabijheid is het sleutelwoord. Maar het allerbelangrijkste, aldus Jasper, is dat cliënten hun digitale dossier altijd kunnen inzien en mee kunnen nemen als ze naar een andere behandelinstelling verhuizen.

    Oké Jasper, die punten nemen we mee! Heel helder en duidelijk naar voren gebracht. Ge-lukkig, de wereld is toch nog overzichtelijk. Maar nóg konden we niet achterover leunen. Want dacht ik net te snappen hoe eea werkt en nam ik me voor voortaan helemaal aan te sluiten bij de wensen van de cliënt, nu moesten we ineens nóg een laag dieper gaan. Want is eHealth eigenlijk wel zo Betekenisvol (weer met hoofdletter). Hè, moeten we díe vraag stellen?! eHealth is toch gewoon goed, dat moet van de zorgverzekeraar en is toch wat cliënten wil-len… Hoezo moeten we onderzoeken of het wel

    Natuurlijk kan ik hier nog vertellen hoe ook Joep de Groot, van CbuzineZ, vakkundig een poot onder mijn stoel-van-vertrouwen-in-onze-overheid vandaan zaagde. Hij gaf aan dat we helemaal niet op de overheid moeten gaan zitten wachten tot zíj voor ons regelen dat het, door Jasper gewenste, meeneembare cliën-tendossier wordt ontwikkeld. Nee, we moeten

    de verschillende leveranciers van eHealth. En natuurlijk kan ik dan nog vertellen dat die laat-ste poot nog omgezaagd werd toen de vijf le-veranciers, meer of minder bevlogen, allemaal aangaven heel graag te willen samenwerken en

    was. Maar gelukkig hebben we vandaag ook gezien dat poten helemaal niet nodig zijn om te zitten, als ons zitvlak zich maar nét wat hoger bevindt dan onze voeten. En omdat Fianne Bremmer de dag als de Yvonne Jaspers van de ggz ein-digde met een mooie tegeltjeswijsheid “kennis is macht, maar kennis delen is kracht”, was de wereld van eHealth toch weer heel mooi.

    Blog Masterclass 3: Van visie en pilots naar business as usual

    Wiede VissersProjectleider eHealth, Pro Persona

    29

  • Online zorg vanuit cliëntenperspectief

    Hoewel er veel eHealth toepassingen worden ontwikkeld, is het gebruik onder cliënten nog steeds laag. Hoe kunnen cliënten beter worden meegenomen in de ontwikkelingen? En hoe kan beter aangesloten worden bij de wensen en behoeften van cliënten? Deze vragen ston-den tijdens de masterclass centraal.

    5.1 Dilemma’s en uitdagingen

    Onbekend maakt onbemindHet overtuigen van cliënten lijkt niet de groot-ste uitdaging. Het onderzoek “Digitale zorg verbindt” (juni 2014), dat is uitgevoerd in op-dracht van 15 cliënten en familieorganisaties in de ggz, toont aan dat cliënten veelal open staan voor eHealth als zij weten wat het is. Het laatste lijkt dan ook de grootste bottleneck. Bij 36% van de respondenten uit het onderzoek is eHealth nooit aangeboden en 29% van de respondenten gaf aan niet te weten dat eHealth bestaat. Belangrijkste reden is dat eHealth nog bijna nergens een standaard en integraal on-derdeel is van de zorg die wordt geboden.

    Onbegrijpelijke taalWat betekent eHealth (of E-Health, e-mental health, mHealth) eigenlijk? cliënten geven aan dat de term eHealth niet tot de verbeelding spreekt. Aandacht voor gerichte marketing en communicatie is belangrijk om aan te sluiten bij de belevingswereld van de cliënt en hen meer vertrouwd te maken met nieuwe moge-lijkheden.

    Informatie is versnipperd en onduidelijkAls cliënten wel op de hoogte zijn van het be-staan van eHealth dan zien zij door de bomen het bos niet, omdat informatie over eHealth en

    erg versnipperd is. Cliënten hebben behoefte aan meer gestroomlijnde informatie. Zij willen onder meer weten of iets werkt of niet en hoe andere cliënten het gebruik van eHealth erva-ren.

    Cliëntparticipatie nog geen standaardHoewel cliënten in toenemende mate betrok-ken worden bij de ontwikkeling van online zorg, is het nog niet overal vanzelfsprekend. Cliënten zelf vinden wel dat het “als een paal boven water staat dat je cliënten en naasten actief moet laten participeren bij de ontwikke-ling van digitale zorg”. Het is niet alleen goed voor de kwaliteit van digitale zorgtoepassingen, met een hogere kans op gebruik door cliënten, maar het stimuleert ook de empowerment van cliënten (Digitale zorg verbindt, 2014). Toch hebben weinig in het onderzoek betrok-ken respondenten daadwerkelijk ervaring in het participeren bij de ontwikkeling van online zorg.

    5 .

    31

    http://www.platformggz.nl/lpggz/download/e-health/digitale-zorg-verbindt.pdfhttp://www.platformggz.nl/lpggz/download/e-health/digitale-zorg-verbindt.pdf

  • 5.2 De cliënt in de regie met online zorg

    Eén van de uitgangspunten van eHealth is dat het de eigen regie van de cliënt en zelfmana-gent versterkt. Maar wat verstaan cliënten daar eigenlijk zelf onder? Hoe ervaren zij de wijze waarop dit tot nu toe wordt vormgegeven? Jasper Wagteveld, ervaringsdeskundige, is gevraagd om zijn ervaringen en visie op online zorg en zelfmanagement te delen.

    Verhaal uit de praktijk: eigen regie en zelfmanagement

    Jasper Wagteveld, al 20 jaar ervaringsdeskundige, is gevraagd om vanuit cliëntperspec-tief aan te geven hoe hij aankijkt tegen cliëntparticipatie en eigen regie in relatie tot online zorg. Hij deed dit aan de hand van zijn ‘ergernissen top 5’.

    Jaspers Ergernissen Top 5:5. Brieven: nog steeds per post, kan dat niet digitaal?4. Afspraken: worden nu voor je gepland, wil ik zelf doen!3. Dossier: is nu niet of nauwelijks inzichtelijk en oplevering van het dossier duurt 6 weken.2. Wachttijden en algehele toegang: wachten in een wachtkamer en niet thuis aan de slag.1. Maken van keuzes in je behandeling: wordt nu voor je gedaan, dat moet samen.

    Eigen regieUit Jaspers ergernissen kwam een duidelijke boodschap naar voren. Als ggz-aanbieders echt willen spreken van eigen regie en zelfmanagement dan moeten zij beginnen met de meest basale onderdelen, zoals het maken van een afspraak en inzicht bieden in de eigen gegevens. Jasper heeft ervaren dat inzicht in het eigen dossier vaak niet of zeer moeizaam mogelijk is, omdat men denkt vanuit de minderheid in plaats van de meerderheid. Voor een heel klein deel van de ggz-patiënten zou inzicht in het dossier wellicht niet bevorderlijk zijn voor het herstel, maar dit geldt niet voor de meerderheid. Jasper: “Het zou hetzelfde moe-ten zijn als inzicht in je eigen bankgegevens. Ook dat is misschien niet voor iedereen even positief, maar we doen het wel”.

    Begin klein Jasper is ook van mening dat de ‘kleine dingen’, grotere ontwikkelingen kunnen versterken. “Ik ben als cliënt heel betrokken bij mijn eigen behandeling. Ik wil weten wat er gebeurt, ook als ik er niet bij ben. Als ik in mijn eigen dossier kon kijken zou ik met regelmaat in-loggen. Dan is de moeite om een ROM vragenlijst in te vullen of een opdracht te maken ook kleiner. Nu krijg je een brief in de bus met het tijdstip waarop je wordt verwacht. Hoe betrokken ben je dan nog?”

    Voor meer informatie over de visie van cliënten op online zorg zie ook de publicatie “Digitale Zorg, de visie op digitale zorg vanuit gebruikersperspectief” (sept 2014).

    5.3 Tips voor de praktijk

    De volgende concrete tips en handvatten kun-nen helpen bij het

    Informeer over online zorg- Stop allereerst met het gebruik van de term “eHealth”. Sluit aan bij de belevingswereld van cliënten en gebruik bijvoorbeeld de termen “on-line zorg”, “digitale zorg” of “thuis aan de slag”.

    - Informeer op begrijpelijke wijze via de website wat de mogelijkheden en voordelen zijn van online zorg.

    - Communiceer over de privacy waarborging bij het gebruik van online zorg.

    - Geef informatie over de eventuele kosten bij het gebruik van online zorg.

    - Geef aan wat het een gebruiker op kan leve-ren als deze gebruik maakt van online zorg.

    - Zet ervaringsdeskundigen in om uit te leggen wat hun ervaring is met online zorg door mid-

    het voorbeeld van GGZ Centraal.

    - Zorg dat de boodschap overal is: maak bij-voorbeeld gebruik van ‘narrow casting’ in de wachtruimtes.

    - Maak het ‘business as usual’ door direct bij de intake al een account aan te bieden en de cliënt via die weg te informeren over de mogelijkhe-den van online zorg.

    - Maak bij inzet van online zorg wel heldere afspraken over de reactietijd.

    - Verleid mensen tot gebruik door eerst een kleine verandering aan te bieden.

    - Ook zorgverzekeraars kunnen veel meer inves-teren in marketing en communicatie rondom online zorg. Maak klanten er op attent door bij-voorbeeld een bericht in een nieuwsbrief.

    - Zorgverzekeraars kunnen het gebruik stimule-

    korting op de premie of een lager eigen risico bij het gebruik van online zorg.

    Ontwikkel en implementeer samen met de cliënt- Laat cliënten participeren bij de ontwikkeling en implementatie van online interventies door mid-del van co-creatie;

    - Maak het echter geen doel op zich, maar denk goed na over wie je op welk moment vraagt te participeren.

    - Betrek cliënten die mee kunnen denken vanuit innovatie en die ervaring hebben met het gebruik van digitale middelen.

    - Maak ook gebruik van social media om cliënten te betrekken en een groter bereik te genereren.

    - Organiseer inspiratiesessies voor behandelaren en cliënten en vergaar nieuwe ideeën.

    Klik hier voor meer concrete uit werkingen van bovenstaan de oplossingen en tips.

    Link naar ervaringsdeskundige: “eHealth wat is dat?”

    33

    http://www.platformggz.nl/lpggz/download/e-health/visie-op-digitale-zorg-september-2014.pdfhttp://www.platformggz.nl/lpggz/download/e-health/visie-op-digitale-zorg-september-2014.pdfhttps://www.youtube.com/watch?v=xYrP18J1V6o&feature=youtu.behttp://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.wordpress.com/uitwerking-onderdelen-plan-van-aanpak/https://www.youtube.com/watch?v=rvnEEJ4ogbYhttps://www.youtube.com/watch?v=rvnEEJ4ogbYhttps://www.youtube.com/watch?v=rvnEEJ4ogbYhttp://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.wordpress.com/uitwerking-onderdelen-plan-van-aanpak/

  • Technologie en zorg van de toekomst

    Cliëntparticipatie bij de ontwikkeling van online zorg is van wezenlijk belang om aan te slui-ten bij de wensen en behoeften van cliënten en daarmee online zorg te ontwikkelen die een meerwaarde biedt (zie ook H.5). Maar de ontwikkeling van betekenisvolle online zorg vraagt meer dan dat. eHealth is een middel om de zorg anders te organiseren, om écht te vernieuwen en om invulling te geven aan een toekomstbestendige ggz.

    6.1 Dilemma’s en uitdagingen

    Technologie die aansluit bij de toekomstEr is veel geëxperimenteerd en ontwikkeld in de afgelopen jaren, zoals cliëntportalen, behan-delplatforms en mobiele apps. Vaak zijn het echter nog digitale kopieën van het bestaande aanbod. Het papieren dossier is vertaald naar een digitaal dossier, de behandelkamer is ver-taald naar een behandelplatform. De digitale mogelijkheden worden hiermee niet optimaal benut en de ‘nieuwe’ producten bieden geen antwoord op de toekomst. De uitdaging is om te komen tot oplossingen voor de toekomst in plaats van de problemen van nu.

    Verouderde systemenDe beschikking over goed werkende systemen is een belangrijke voorwaarde voor grootscha-lig gebruik van eHealth en voor het ontwikkelen van innovatieve technologie. In de praktijk blijkt dit echter niet vanzelfsprekend en wordt het gebruik van eHealth nog met regelmaat belem-merd door verouderde systemen en niet goed werkend internet waardoor basale toepas-

    altijd werken.

    Gemis aan ICT standaardenEen andere belemmering is het gemis aan kop-pelingen tussen eHealth toepassingen en het EPD en tussen eHealth toepassingen onder-ling. Het ontbreekt aan een gemeenschappe-lijke ICT taal, waardoor een behandelmodule van leverancier x niet koppelt met platform y. Dit laatste belemmert de samenwerking tus-sen instellingen (over platforms heen) en leidt tot kapitaalvernietiging en een toenemende versnippering. Want er worden eHealth toepas-singen ontwikkeld die vervolgens niet op grote schaal gebruikt kunnen worden. Ook leidt het gemis aan een koppeling tussen eHealth toe-passingen en het EPD tot een extra last voor de behandelaar, omdat hij de informatie hand-matig moet overzetten.

    6 .

    35

  • 6.2 Design aanpak: ontwerpen met zorg voor de toekomst

    Eén van de uitdaging is om te komen tot nieu-we en innovatieve producten die aansluiten bij de zorg van de toekomst (zie par. 6.1). De ‘design aanpak’ kan handvatten bieden bij het ontwikkelen van betekenisvolle online zorg met oog voor de toekomst.

    DesignaanpakMatthijs van Dijk, oprichter van Reframing Stu-dio en hoogleraar Industriële Vormgeving, en collega designer Femke de Boer, lieten tijdens een workshop zien hoe je betekenisvolle en toekomstgerichte online zorg kunt ontwikkelen vanuit een design aanpak. Zij deden dit aan de hand van de inmiddels bekende mobiele app “TemStem”, waar zij de Rotterdamse Design-prijs voor ontvingen.

    Een belangrijke boodschap: start met de vraag welk effect je wilt bereiken en welke waarde je wilt brengen. Zo was het doel bij de ontwik-keling van TemStem: ”mensen die stemmen horen een betrouwbare toevlucht bieden en hen in staat stellen het contact met de bui-tenwereld weer aan te gaan”. Daarna is pas gekeken welke technologie daarbij past. Omdat stemmen zich op allerlei momenten aan de stemmenhoorder opdringen, was het wenselijk technologie te gebruiken die mensen door-gaans bij zich hebben. Een mobiele app was in dit geval dan ook het ideale middel.

    Tips voor de praktijk

    Het voorbeeld van de app TemStem laat zien dat niet de technologie of bestaande kaders leidend moeten zijn, maar de betekenis en waarde die je wilt brengen. Een heldere visie is dus van wezenlijk belang. Samengevat gaven Matthijs en Femke, nog de volgende tips mee voor betekenisvol en toekomstgericht ontwik-kelen:

    - Ontleed de huidige situatie om urgentie voor iets nieuws te creëren. Waarom doe je de dingen zoals je ze doet? Welke waarden zitten daar achter?

    - Digitaliseer niet wat je nu kent en hebt, maar ga op zoek naar de vraag die op langere termijn beantwoord moet worden (ontwikkelen kost namelijk tijd).

    - Houd rekening met de context van de toe-komst, zoals de organisatie, politieke- en maat-schappelijke ontwikkelingen en de technologie.

    - Maak gebruik van de mogelijkheden van technologie, maar staar je daar niet blind op. Voorbeelden die puur vanuit ICT zijn ontwikkeld blijken voor de eindgebruiker vaak betekenis-loos.

    - Maak bij de ontwikkeling van online zorg onderscheid tussen innovators en domeinex-perts; ieder heeft zijn eigen rol.

    Doel van de workshop was om te laten zien dat betekenisvolle online zorg meer is dan het digitaliseren van bestaande protocollen. Het kan helpen bij het ontwikkelen van online zorg, maar ook bij het maken van keuzes voor een leverancier.

    Voor meer inspiratie bekijk dan ook de presen-tatie van Reframing Studio.

    37

    https://www.parnassiagroep.nl/hoe-wij-helpen/online-hulp/temstemhttps://www.parnassiagroep.nl/hoe-wij-helpen/online-hulp/temstemhttps://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.files.wordpress.com/2014/10/presentatie-refraiming.pdfhttps://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.files.wordpress.com/2014/10/presentatie-refraiming.pdf

  • De behandelaar en ggz van de toekomst:

    “In de toekomst is online zorg heel normaal. Bijna alles in het dagelijkse leven wordt online gedaan, waarom de zorg dan niet?”

    “In de toekomst is de zorg- en ondersteuning veel meer in een (online) netwerk rondom de cliënt georganiseerd. De stoornis van iemand is dan veel minder belangrijk, de zorg richt zich op gezondheid en participatie. De betrokkenheid van informele zorg en het sociale netwerk is dan heel normaal”.

    “De behandelaar wordt veel meer een coach die samen met de cliënt, en eventu-eel zijn of haar sociale netwerk, bepaalt wat de beste zorg is. Client en behande-laar staan samen aan het roer”.

    “De behandelaar van de toekomst is ook wel vergelijkbaar met een piloot. Een hoogopgeleide professional die vertrouwt op techniek. Routinematige onderde-len kunnen technisch (online) worden opgevangen. Als er een onweersfront ont-staat dan is de piloot opgeleid om adequaat te handelen”.

    Filmpje “Hoe ziet online zorg er uit in 2020”

    6.3 Koppeltaal voor systeemintegratie

    Het gebrek aan een gezamenlijke ICT taal leidt tot versnippering en kapitaalvernietiging (zie par. 6.1). Er zijn een aantal initiatieven die hier een antwoord op proberen te vinden. Eén daarvan is de ontwikkeling van een ‘koppeltaal’. Volgens Joep de Groot, bestuurder van Cbusi-neZ, is een ‘koppeltaal’ het vliegwiel voor een groter gebruik van eHealth en toekomstbesten-dige zorg.

    Verhaal uit de praktijk: koppeltaal als vliegwiel voor zorg van de toekomst CbusineZCbusinez is de innovatie- en investeringsmaatschappij van CZ en heeft als doel om zoveel mogelijk waarde voor de patiënt te genereren. Voor eHealth en zelfmanagement in de ggz werkt Cbusinez met een aantal ggz-instellingen aan de ontwikkeling van een “koppeltaal”.

    Dilemma’s in de technologieGgz- instellingen lopen tegen integratieproblemen aan die het gebruik van eHealth in de weg staan. Zo is het koppelen van de eHealth applicaties met het EPD een moeilijke en kostbare aangelegenheid. In veel instellingen is een koppeling dan ook niet gerealiseerd en zijn de behandelaren de dupe omdat zij handmatig de informatie uit de eHealth mo-dule moeten overbrengen naar het EPD. Ook de integratie tussen de verschillende eHealth platforms en applicaties is nog niet gerealiseerd. Dit leidt ertoe dat er applicaties worden ontwikkeld die vervolgens niet of alleen op kleine schaal worden gebruikt.

    Koppeltaal als oplossingDe ontwikkeling van één integratiestandaard, ofwel koppeltaal, is een mogelijke oplossing. Volgens Joep de Groot verschuift hiermee de macht van de leverancier naar de zorgaan-bieder. Waar je nu als zorgaanbieder verplicht wordt gesteld om een geheel pakket af te nemen, is het straks mogelijk om te kiezen voor dat wat het beste bij jouw organisatie past. Zie het als een fruitschaal met fruit. Als zorgaanbieder ben je nu nog verplicht de ge-hele fruitschaal (platform) te kopen, om alleen vanuit deze schaal te kiezen voor een appel of een peer. Door de koppeltaal wordt het mogelijk om zowel de fruitschaal als het fruit zelf uit te kiezen.

    Toekomst Joep de Groot ziet de toekomst positief tegemoet. Maar geeft wel aan dat de zorg van de toekomst om een “re-design” benadering vraagt. Het hele proces moet veranderen en daar moeten zorgaanbieders, IT (eHealth) leveranciers en verzekeraars samen aan werken. De integratiestandaard kan als vliegwiel fungeren om eHealth echt ‘business as usal’ te ma-ken en samen te werken aan de beste zorg van de toekomst.

    Benieuwd naar wat Joep de Groot nog meer te vertellen had? Bekijk dan de gehele presentatie.

    39

    https://www.youtube.com/watch?v=-3hzNzHysOMhttps://ehealthvanmasterclassnaarmasterplan.files.wordpress.com/2014/10/versnellenvanadaptie-140905080138-phpapp01-1.pdfhttps://www.youtube.com/watch?v=-3hzNzHysOM

  • 6.4 eHealth leveranciers aan het woord

    Als we het over technologie en de zorg van de toekomst hebben dan kunnen de leveranciers van eHealth niet buiten spel blijven. De vijf grootste leveranciers hebben deelgenomen aan een paneldiscussie om de dilemma’s en kansen voor de technologie en de zorg van de toekomst te bespreken. Deelnemers waren: Minddistrict, Zorgaanbieders Online, IPPZ, New Health Collective en Jouw Omgeving.

    Zorg van de toekomstDe leveranciers startte met een korte pitch over hoe zij aankijken en anticiperen op de technologie en zorg van de toekomst. Gemene deler was dat de zorg van de toekomst vraagt om een andere manier van zorgverlening. De cliënt zal veel meer de regie nemen en krijgen, hierbij ondersteund door digitale middelen. De zorg of behandeling die een cliënt krijgt is daar-bij slechts één onderdeel van zijn leven. Omdat de cliënt gewend is om alles online te doen, wil hij zich gemakkelijk online kunnen bewegen tussen de zorg die hij krijgt (misschien wel van verschillende zorgverleners) en zijn dagelijkse leven. eHealth maakt het mogelijk om hier op aan te sluiten.

    Technologie van de toekomst Tijdens de paneldiscussie zijn een aantal ‘prik-kelende’ stellingen voorgelegd, gevoed door de eerder besproken uitdagingen rondom de technologie en zorg van de toekomst. Over een aantal zaken werd overwegend consensus bereikt:

    nu toe vooral bezig zijn geweest met het digi-taliseren van de bestaande zorg. De toekomst vraagt echter om een hele andere manier van werken en denken, iets wat we samen verder moeten ontwikkelen.

    - Daarnaast ondersteunden de leveranciers de gedachte dat platforms en andere IT toepas-singen via open ICT standaarden moeten gaan werken. Een zogeheten “koppeltaal” om toepas-singen zowel intern als over organisaties en platforms heen met elkaar te kunnen integre-

    ren zou hier mogelijk in kunnen voorzien;

    - Ook de doelstelling dat cliënten en behan-delaren de beste toepassingen van verschil-lende platforms moeten kunnen combineren werd door de meerderheid gedeeld. Het komt de kwaliteit van de toepassingen ten goede, omdat leveranciers zich gaan toespitsen op dat waar zij het beste in zijn (“best of breed principe”).

    - Hierop volgend kwam aan de orde of een eHealth keurmerk zou kunnen bijdragen aan het inzichtelijk maken van de kwaliteit en ef-fectiviteit van eHealth toepassingen. De meer-derheid van het panel en de mensen in de zaal was hier niet voor. Ggz-aanbieders voldoen reeds aan kwaliteits-en veiligheidsnormen, eHealth is hier onderdeel van;

    - Wel werd de stem van de cliënt in deze dis-cussie zwaar meegewogen. “Zet de cliënt in de regie en laat hem zelf beoordelen of iets werkt of niet en of iets gebruiksvriendelijk is of niet”.

    GGZ Nederland is namens de partijen van het bestuurlijk akkoord een traject gestart om het gebruik van eHealth te bevorderen. Een belang-rijk uitgangspunt was dat de implementatie en opschaling van eHealth vraagt om een integra-le aanpak en een goede samenwerking tussen de verschillende betrokken stakeholders zoals zorgverzekeraars, zorgaanbieders, zorgprofes-sionals en cliënten. Een goede samenwerking begint met het aangaan van de dialoog en het spreken van dezelfde taal. Als dat is bereikt kan toegewerkt worden naar oplossingsrichtin-gen voor de verdere implementatie en opscha-ling van eHealth. GGZ Nederland heeft dan ook, in samenwerking met stichting e-hulp.nl, gekozen voor de volgende opzet van het traject “Implementatie en opschaling eHealth: van masterclass naar masterplan”.

    Startbijeenkomst met bestuurdersOmdat een succesvolle implementatie van eHealth een sterke betrokkenheid van bestuur-ders vereist is ervoor gekozen om dit traject te starten met bestuurlijke aftrap. Tijdens deze bestuurlijke bijeenkomst is een gezamenlijk begrippenkader vastgesteld en zijn de belang-rijkste uitdagingen en opgaven bepaald. Deel-nemers waren bestuurders van deelnemende zorginstellingen, de zorgverzekeraars en verte-genwoordigers van de landelijke stakeholders (NIP, LPGGz, VWS, NVvP en GGZNL). De door de bestuurders geformuleerde knelpunten vormden de “opdracht” aan de projectteams om oplossingsrichtingen aan te dragen.

    Masterclasses: kennis en praktijk verbindenAcht ggz-instellingen hebben deelgenomen aan dit traject en hiervoor een zogeheten ‘praktijkteam’ samengesteld, bestaande uit

    een projectleider e-mental health, een behan-delaar, een teammanager, een zorgverzekeraar en een cliëntvertegenwoordiger. De praktijk-teams namen deel aan drie masterclasses en werkten tijdens en tussen de masterclasses door concrete opdrachten en ideeën uit voor

    -vraagstukken. E-hulp.nl begeleidde het traject en koos samen met GGZ Nederland de gast-sprekers uit het veld en de opzet voor de mas-terclasses.

    Slotbijeenkomst met bestuurdersTijdens deze slotbijeenkomst zijn de adviezen en verbeteroplossingen die zijn aangedragen door de praktijkteams voorgelegd aan dezelfde bestuurders en landelijke stakeholders. Op basis hiervan is gekeken welke actiepunten en afspraken (op landelijk of regionaal niveau) hier-aan gekoppeld kunnen worden.

    Verantwoording werkwijze

    41

    7 .

    http://www.minddistrict.com/http://www.zorgaanbiedersonline.nl/http://www.ippz.nl/nl/http://www.newhealthcollective.nl/http://www.newhealthcollective.nl/http://www.jouwomgeving.nl/

  • De volgende partijen hebben deelgenomen: