Handleiding Module 6b

Brede School Academiejaar 2017-2018 Titularis: prof. dr. Nadine Engels Praktijkassistent: dr. Inge Bogaert (vervanging 1ste semester: Sien Van den Hoof)

2

Inhoudstafel Inleiding

Plaats binnen de lerarenopleiding

Meer dan verantwoordelijkheid in de klas

De leraar als partner van externen

De leraar als innovator en onderzoeker

De leraar als lid van een schoolteam

Referentiekaders verbredende stage

Brede school

Vakoverschrijdende eindtermen (VOETen)

Verloop van de stage

Onderdelen van de stage

Praktisch verloop

Duur en taken tijdens de stage

Reflectie en supervisie

E-portfolio

Evaluatie

Contactgegevens stagebegeleider module 6

Bronnen en literatuur

Bijlagen (zie Pointcarré)

3

In de voorliggende handleiding vind je alle praktische informatie m.b.t. de stages i.k.v. Module 6b: Brede School binnen de specifieke lerarenopleiding. In deze handleiding geven we aan welke plaats dit opleidingsonderdeel inneemt binnen de lerarenopleiding. Vervolgens vind je terug wat van jou tijdens deze module verwacht wordt, welke opdrachten plaatsvinden in het kader van deze stages en hoe je geëvalueerd wordt op het einde van deze module. Ook belicht deze handleiding enkele concepten, zoals de ‘Brede School’, die een algemeen kader bieden waarmee gewerkt wordt doorheen Module 6.

Inleiding

4

In het schema hieronder zie je welke plaats module 6 bekleedt binnen de lerarenopleiding. Enerzijds betekent de instap in deze verbredende module een verrijkende ervaring in je ontwikkeling tot leraar. Anderzijds vraagt het een engagement. Je werkt namelijk samen met mensen binnen de school of organisatie waar je stage plaatsvindt. Daarnaast werk je in de opleiding nauw samen met je peers.

Plaats binnen de lerarenopleiding

5

Tijdens de specifieke lerarenopleiding op de VUB word je als student-leraar voorbereid om jouw toekomstige leerlingen zo goed mogelijk te begeleiden tijdens hun leerproces. De huidige samenleving is ingewikkelder geworden en stelt hoge eisen aan het onderwijs, met gevolgen voor het profiel van de leraar. Het is belangrijk dat je als toekomstige leraar leert omgaan met een diversiteit aan maatschappelijke noden en uitdagingen in verschillende contexten. De klimaatuitdaging, de huidige vluchtelingenstroom, het omgaan met kwetsbare jongeren of jongeren met een beperking zijn nog maar enkele van de uitdagingen waarmee een leraar kan geconfronteerd worden tijdens zijn loopbaan. Als leraar ben je niet alleen verantwoordelijk voor datgene wat in de klas gebeurt. Als lid van een schoolteam is het ook belangrijk dat je meer inzicht krijgt in de schoolcultuur, de vakoverschrijdende eindtermen (VOETen), het onderwijslandschap en de verbondenheid van het onderwijs met de maatschappij. Bovendien is het van belang dat je als leerkracht in staat bent om op een praktijkgerichte manier onderzoekend en innoverend te werk te gaan. Deze verbredende verantwoordelijkheden zien we terugkomen in het beroepsprofiel van de leraar. Dat beroepsprofiel omschrijft de 10 functies van de leraar en de daaruit afgeleide basiscompetenties. Het werd beschreven door de Vlaamse Overheid in 2006 en vormt de ruggengraat van elke lerarenopleiding. In het profiel komen, naast vakinhoudelijke, didactische en reflecterende functies, ook de volgende verbredende functies aan bod die mooi aangeven dat de leraar niet enkel een verantwoordelijkheid heeft tegenover de lerende, maar ook tegenover de school, de onderwijsgemeenschap en de maatschappij (Aelterman, 1995):

De leraar als innovator en onderzoeker;

De leraar als lid van een schoolteam;

De leraar als partner van externen;

De leraar als lid van de onderwijsgemeenschap;

De leraar als cultuurparticipant. De projecten waaraan je zal deelnemen in het kader van module 6 geven je de mogelijkheid om het leraarschap in een breder perspectief te zien en om bij te dragen tot het realiseren van de bredere verantwoordelijkheden van het onderwijs ten opzichte van de maatschappij.

Meer dan verantwoordelijkheid in de klas

6

Binnen onze lerarenopleiding bieden we je de mogelijkheid om de kennis, de vaardigheden en de attitudes die je tot dusver hebt opgedaan, op een geïntegreerde manier binnen de schoolcontext toe te passen. Dat gebeurt in module 6b via een project dat werd samengesteld aan de hand van een nood of vraag vanuit het werkveld. Verschillende soorten projecten kunnen daarbij aan bod komen:

- Verdiepende lesprojecten (vb. schrijfcoaching): je begeleidt één of enkele tutees aan de hand van een aantal sessies en je bereidt je voor op deze lessen of begeleidingssessies aan de hand van een lesvoorbereiding of een draaiboek. Bij het begeleiden van leerlingen is het ook mogelijk dat gesprekken met de leerlingenbegeleider of aanwezigheden op klassenraden aangewezen zijn.

- Projectstages (vb. Leerlingenparticipatie): via een school of andere organisatie werk je aan een verbredend project. Je gaat hiervoor samenwerken met verschillende externe partners afhankelijk van de aard van het project.

- Buitenlandse stages: je kunt ook in het buitenland een project vinden dat aansluit bij de doelstellingen van module 6. Zo biedt VVOB daartoe mogelijkheden (http://www.vvob.be/vvob/nl/stages), maar je kunt ook zelf op zoek gaan naar een relevant project.

- Project op voorstel van de student: het staat je vrij om zelf een project te formuleren. Je voorstel wordt dan goed- of afgekeurd door de lerarenopleiding.

Als student-leraar werk je mee aan een ‘schoolbrede’ taak die je inzicht geeft in de schoolcultuur (de afspraken en gewoonten), maar ook laat kennismaken met de verschillende partners waarmee het onderwijs kan samenwerken. Aspecten zoals leerlingenbegeleiding, ouderparticipatie en samenwerking met socioculturele of economische organisaties kunnen aan bod komen binnen de projecten. Vaardigheden zoals efficiënt communiceren, samenwerken in een schoolteam en zelfreflectie over het handelen en het functioneren binnen een team worden bijgeschaafd.

Vertrekkend van de competentie ‘de leraar als innovator en onderzoeker’ voer je naar aanleiding van het project eveneens een kleinschalig praktijkonderzoek uit. Vertrekkende vanuit de concrete praktijksituatie en aan de hand van de onderzoekscyclus (zie verder) vergroot je je inzicht in de praktijk, lever je een bijdrage aan onderwijsvernieuwing en versterk je je onderzoekende houding als student­leerkracht.

De leraar als partner van externen

De leraar als innovator en onderzoeker

7

Wat is praktijkonderzoek?

Het praktijkonderzoek is een kleinschalig, maar goed doordacht en gestructureerd onderzoek in de praktijk waarbij je als leerkracht-onderzoeker actief gegevens gaat verzamelen en structureren aan de hand van een onderzoeksmethode die is afgestemd op de specifieke schoolcontext. Het betekent dat je een heel concrete praktijksituatie uit de onderwijspraktijk op je stageplek onder de loep neemt om zo nieuwe manieren te vinden om met dergelijke situaties om te gaan en aldus te komen tot vernieuwingen. Daarbij wordt onderzoeksmateriaal verzameld dat onderworpen wordt aan een kritische analyse en aanleiding geeft tot het uitvoeren van specifieke acties. Als leerkracht word je uitgedaagd om op een creatieve manier een rationele onderzoekende denkwijze, nodig om betrouwbare kennis te verkrijgen, te vertalen naar je eigen handelen in de context van een school. Met een praktijkonderzoek zal je je eerst aan de hand van theorie over je gekozen onderwerp informeren. De klemtoon ligt weliswaar veel meer op het empirische gedeelte. Vaak wordt hierbij een beroep gedaan op collega’s (observaties, videomateriaal, …) en leerlingen (evaluaties, taken, …) om probleemstellingen te situeren, onderzoeksmateriaal te verzamelen en acties uit te voeren. Het doel van het praktijkonderzoek is dat je bruikbare, situatiegebonden inzichten verkrijgt die voor jou relevant zijn om jezelf te kunnen professionaliseren als leerkracht en bij te dragen aan onderwijsvernieuwing.

Hoezo onderzoeker?

Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen wetenschappelijke onderzoekers en praktijkonderzoekers. Het verschil tussen beide zit in de intentie en het doel van het onderzoek. Wetenschappelijke onderzoekers stellen als doel voorop om een theorie te verbeteren. Het uitgangspunt van een (student-)leerkracht (of schoolteam) om een praktijkonderzoek te doen, vertrekt vanuit praktijkvragen. Een onderzoekende leraar neemt immers afstand van de dagelijkse routine, maakt tijd vrij om een heel concrete praktijksituatie onder de loep te nemen en acties te ondernemen die steunen op een diepgaande analyse. Door aan de slag te gaan met concrete praktijkvraagstukken vindt de onderzoekende leraar manieren om de praktijk voor zichzelf en de leerlingen te verbeteren en om tot vernieuwingen te komen. Het bevorderen van de optimale ontwikkeling van leerlingen is dan ook de doelstelling van het onderzoekend handelen. Dit sluit weliswaar niet uit dat praktijkonderzoek het startpunt kan zijn van een grootschaliger onderzoek dat kan leiden tot nieuwe theorieën en inzichten binnen wetenschappelijke doeleinden.

8

Niet alleen, maar samen

Het praktijkonderzoek vereist een samenwerking tussen jezelf en je team, in het bijzonder je mentor. Het praktijkonderzoek vertrekt vanuit een praktijkprobleem dat de school aanbelangt en op klasniveau moet worden aangepakt. Elk teamlid vormt een meerwaarde voor het praktijkonderzoek vanuit de eigen rol en expertise. Voor de onderzoeksstappen die je zet in het kader van je praktijkonderzoek ga je in gesprek met je team. Op die manier is je praktijkonderzoek goed afgestemd op de specifieke onderwijspraktijk. Jullie gaan samen op zoek naar een thema dat relevant is voor de school en de leraar; jullie bakenen de probleemstelling af, formuleren samen acties, bespreken uitgevoerde acties, … Het onderzoekskompas is een hulpmiddel om de stappen naar een geslaagd praktijkonderzoek te doorlopen.

De leerling staat centraal De stem van leerlingen is in de activiteiten van deze module ontzettend belangrijk. De participatie van leerlingen kan op verschillende niveaus waargemaakt worden. Ga met je team na op welke manier leerlingen een stem kunnen hebben in de onderzoekscyclus. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is: Onderzoek niet over ons, maar met ons! Zorg dat de leerlingenparticipatie wordt gezien als een meerwaarde. Probeer een consensus te vinden in je team over de graad van betrokkenheid van de leerlingen.

Het onderzoekskompas Het onderzoekskompas ondersteunt je om de onderzoekscyclus systematisch te doorlopen. Aan de hand van gerichte vragen zal het onderzoekskompas je houvast bieden om

- met vertrouwen de reis doorheen de onderzoekscyclus aan te vangen;

- steeds de blik op de gewenste bestemming te behouden;

- en snel terug het juiste pad te vinden als je even “het noorden kwijt bent”.

Hieronder vind je een schematische weergave van het onderzoekskompas:

9

De twee componenten van module 6b – het project en het praktijkonderzoek – staan niet los van elkaar. De praktijkcontext uit de projecten van module 6b vormt immers het uitgangspunt voor het praktijkonderzoek. Binnen die praktijkcontext baken je in samenspraak met de organisaties/scholen en de lerarenopleiding een onderwerp af. Je vertrekt daarbij vanuit de kaders die hierboven werden aangereikt: het concept van de Brede School en de VOETen. Per project wordt dan ook een team samengesteld van één of meerdere studenten die gekoppeld worden aan het project en ondersteunende figuren binnen de organisatie/school. Het team bestaat uit minstens 3 personen:

- jij als student-leraar; - eventueel één of meerdere medestudent(en); - minstens twee experten van de school of organisatie (waarvan één persoon de rol van

mentor opneemt voor de student).

Het onderzoekende team voorziet minstens 3 overlegmomenten tijdens het project, waarvan

minstens 1 vergadering bij aanvang van het project/de samenwerking. Deze momenten

worden ruim op voorhand (minstens 2 weken) afgesproken.

De leraar als lid van een schoolteam

10

Hieronder worden twee referentiekaders toegelicht die het vertrekpunt vormen voor je project en praktijkonderzoek. Ze kunnen je helpen om de verschillende onderdelen en betrokkenen van het project in kaart te brengen en om de onderzoeksvragen voor je praktijkonderzoek helder te krijgen.

Een Brede School is een samenwerkingsverband tussen verschillende sectoren waaronder één of meerdere scholen, die samenwerken aan een brede leer- en leefomgeving in de vrije tijd en op school, met als doel de maximale ontwikkelingskansen voor alle kinderen en jongeren.

(Ernalsteen & Joos, 2010)

Brede School

Referentiekaders verbredende stage

11

Een Brede School heeft als doel de ontwikkelingskansen van kinderen en jongeren te verhogen. Ze doet dit door via samenwerking met partners uit diverse sectoren, een brede leer- en leefomgeving te creëren waarbinnen kinderen en jongeren een grote diversiteit aan ervaringen kunnen opdoen (Ernalsteen & Joos, 2010). De concrete werking van een Brede School en met welke partners er wordt samengewerkt zal afhankelijk zijn van de lokale context.

Toetsstenen Niet elk project dat werkt aan de ontwikkeling van kinderen of jongeren is een Brede School project. Een kwalitatieve Brede School werking heeft oog voor diversiteit, verbindingen en participatie. Deze drie toetsstenen dienen als impulsen om een Brede School te helpen groeien op vlak van doelen, inhoud en organisatie (Ernalsteen & Joos, 2010). Sommige kinderen en jongeren hebben het geluk om op te groeien in een rijke omgeving, met veel sociale en culturele mogelijkheden. Voor andere kinderen en jongeren zijn de ontwikkelingsmogelijkheden die hun omgeving biedt heel beperkt. Met een beetje inspanning en samenwerking met partners kan de school de leer- en leefomgeving van de jongeren verrijken. Een Brede School wil de diversiteit van de omgeving van kinderen en jongeren (gezin, school, buurt, vriendenkring, club, ….) actief uitbreiden en benadrukken. Daarnaast zal een Brede School ook zijn eigen netwerk zo divers mogelijk uitbouwen. Zo kunnen kinderen en jongeren zich ontplooien in een brede en krachtige leer- en leefomgeving. Voorts wil een Brede School ook de nadruk leggen op verbindingen tussen verschillende competenties. Door geïntegreerde opdrachten en projecten kunnen kinderen en jongeren tegelijkertijd verschillende vaardigheden inoefenen. In functie van participatie biedt de Brede School de kinderen en jongeren de mogelijkheid om zelf actief op ontdekking te gaan en mee de leer- en leefdomeinen te creëren. De stem van de jongeren, maar ook van hun ouders en opvoeders in dit verhaal is cruciaal.

12

Invalshoeken

Werken aan een Brede School wil zeggen een brede leer- en leefomgeving creëren. Dit kan door expliciet aandacht te hebben voor drie invalshoeken: verbreden, versterken en breed leren.

Is mijn project een Brede School project?

De verschillende projecten die worden uitgevoerd binnen module 6b zijn niet noodzakelijk allemaal een Brede School project. Aan de hand van de vragen in het onderzoekskompas (zie verder) kun je in kaart brengen in welke mate jouw project overeenkomt met de criteria van een Brede School. Het kompas helpt je ook om te onderzoeken hoe je het project eventueel verder kunt verbreden.

De vakoverschrijdende eindtermen of VOETen voor het secundair onderwijs werden in 2010 door de Vlaamse Overheid herschreven. Deze VOETen zijn een belangrijk onderdeel van de basisvorming van leerlingen in het secundair onderwijs. Zij beschrijven waardevolle maatschappelijk relevante inhouden die onvoldoende terugkomen in de algemene vakken. Van de scholen wordt verwacht dat ze inspanningen leveren om deze vakoverschrijdende eindtermen na te streven. Projectmatige inspanningen kunnen een interessante gelegenheid bieden om rond deze vakoverschrijdende eindtermen te werken.

Bron: Diversiteit in actie.com

Vakoverschrijdende eindtermen (VOETen)

13

De VOETen zijn onderverdeeld in een gemeenschappelijke stam met sleutelcompetenties, 7 contexten en 3 aparte vakoverschrijdende eindtermen (leren leren, ICT en technologische vaardigheden).

Welke VOETen in mijn project?

Aan de hand van het onderzoekskompas kun je in kaart brengen welke VOETen nagestreefd worden in jouw project, en/of welke andere VOETen verder kunnen uitgewerkt worden in het kader van het project.

Bron: ond.vvkso.com

14

Het stageproject Nadat jou een project werd toegewezen, krijg je de contactgegevens van de organisatie waar je stage gaat lopen via de stagebegeleider op de VUB. Zoek informatie op over de organisatie, de school, het project waaraan/waarmee je gaat

samenwerken. Neem binnen de twee lesweken (zie deadlines overzicht) na het verkrijgen van de

contactgegevens van jouw stageplaats contact op met jouw stagementoren op de school/of van de organisatie voor een eerste kennismaking. Breng je stageovereenkomst in orde.

Breng in kaart wat jouw taken zijn in het kader van dit project. Dit doe je in samenspraak met je stagementoren op school. Stel dan samen een voorlopig werkplan op (schematisch verloop van de stage). Deze planning post je op je e-portfolio (archief op Google Drive), uiterlijk 2 weken na het eerst contact met de organisatie.

Ongeveer halverwege je stage-uren ga je een tussentijds evaluatiegesprek aan met je stagementor, leg je een opvolgingsgesprek vast met je stagebegeleider voor module 6b van de VUB en reflecteer je ook over je eigen functioneren aan de hand van de babbelbox. Uiteraard kun je vrijblijvend later nog bijkomende tussentijdse feedback vragen bij de opdrachten. Neem dan contact op met je stagebegeleider om een afspraak te maken.

Verloop van de stage

Onderdelen van de stage

15

Je houdt verslagen van bijeenkomsten of vergaderingen bij en neemt deze op in je Google Drive/e-portfolio.

Tijdens je stage maak je ook gebruik van veldnotities. Je kan hier ervaringen, waarnemingen, indrukken en andere reflecties kwijt. Zet steeds de datum en de plaats in de rechterbovenhoek. Dit kunnen eventueel ook foto’s zijn, schetsen, sleutelwoorden, ….

Op het einde van je stage maak je samen met je stagementor een verslag op van jouw stage-ervaring. Dit doe je aan de hand van het aangereikte evaluatieformulier.

Maak een overzicht van je tijdsbesteding. Breng op een schematische manier in kaart welke activiteiten je hebt uitgevoerd tijdens je stage en hoeveel tijd je (ongeveer) hebt gespendeerd aan deze taak.

Opgelet : studenten die een eigen projectvoorstel (EP) hebben of een buitenlandse stage (BS) wensen te ondernemen, maken een afspraak met de stagebegeleider om de mogelijkheden en deadlines te bespreken. (Deadline 1e semester 8 oktober 2017 (EP of BS); 2e semester 20 januari 2018 (EP)

Het onderzoekskompas doorlopen De ervaring leert ons dat het niet altijd gemakkelijk is om de verschillende stappen van de

onderzoekscyclus systematisch en tijdig te doorlopen. Sommige cruciale vragen worden

doorheen het proces vergeten of niet gesteld. Hierdoor verwatert het onderzoeksproces of

blijven onderliggende uitdagingen onaangeraakt. Verder biedt het onderzoekskompas de

mogelijkheid om inzichten en beslissingen transparanter te delen met de andere leden van

het onderzoeksteam

De eerste stap in het kompas wordt voorafgegaan door een voorbereidende kick-off. Deze en de volgende stappen worden uitgebreid toegelicht in het kompas (te vinden op Pointcarré), dat je door middel van gerichte vragen begeleidt doorheen de cyclus. Die vragen zijn er dus in de eerste plaats om jou en je team te ondersteunen tijdens je praktijkonderzoek. Je doorloopt systematisch het onderzoekskompas. Je vult voor elke stap van de cyclus je e-portfolio aan met de beantwoorde vragen uit het kompas. Je kunt daarvoor de sjablonen gebruiken die voorzien zijn in het kompas.

Bij wijze van opdracht vragen we bovendien om de antwoorden op die vragen tegen bepaalde

deadlines in je e-portfolio te plaatsen, zodat we het verloop van de onderzoekscyclus mee

kunnen opvolgen. Daarover vind je verderop in deze handleiding meer details.

16

Slotreflectie Na je deelname aan module 6b zal je heel wat ervaringen rijker zijn. Je zal op een intensieve wijze samengewerkt hebben met de partners in de school of organisatie. Je kreeg doorheen het jaar veel feedback van je critical peers en leerbegeleiders. Daarnaast heb je kennisgemaakt met de verschillende rollen van een leerkracht. Op het einde van dit traject is het tijd om even terug te kijken naar je eigen handelen binnen het onderzoekstraject. Doorheen het leerproces heb je regelmatig te maken gekregen met zelf- en groepsreflecties. Op het einde van dit traject is het belangrijk om op een globale wijze terug te kijken en een eindreflectie uit te voeren. Doorblader je portfolio en breng alle ervaringen samen. Maak een eindreflectie waarmee je het onderzoekstraject afsluit:

Deel 1: Bekijk je onderwijsvisie. Op welke manier is deze gewijzigd? Welke ervaringen hebben bijgedragen tot deze visie? Welke dingen benadruk je? Welke dingen zijn op de achtergrond gaan liggen? Zijn er nieuwe uitdagingen?

Deel 2: Onderzoekende leraar: wat betekent de innoverende en onderzoekende leraar voor jou?

Deel 3: Mijn rol binnen het team: reflecteer specifiek op jouw rol in het team.

Deel 4: De leraar als lid van een team: hoe zie ik mijn rol als lid van een schoolteam? Welke verantwoordelijkheid draagt een leraar in een team? Mag een leraar ook solist zijn? Welke uitdagingen heb je dit jaar ondervonden? Hoe zie jij jezelf in de toekomst groeien?

Deel 5: De leraar als lid van de onderwijsgemeenschap: hoe zie ik mijn rol als lid van de brede onderwijsgemeenschap? Welke verantwoordelijkheid draag ik hierin? Hoe operationaliseer je dit als leraar? Hoe zie jij jezelf in de toekomst groeien binnen deze competentie?

Praktijkgericht artikel Deel je onderzoek letterlijk met de wereld en zorg dat die kennis wordt verspreid met de gemeenschap. Schrijf een toegankelijk praktijkgericht artikel (750 woorden) gericht naar een breed publiek van non-experten. Op deze manier plant je een zaadje in het hoofd van een lezer dat het potentieel heeft om te ontkiemen in de toekomst op andere plaatsen. Je kan alvast tips terugvinden op: http://downloads.wtnschp.be/BlogTips/HowToBlog2.0.pdf

17

Posterpresentatie Op het einde van je stage wordt er op de lerarenopleiding een moment voorzien waarop je je project en het praktijkonderzoek kan voorstellen aan je collega’s. Maar soms kan het ook aangewezen zijn om je project voor de partners waar je hebt mee samengewerkt voor te stellen. Ook dit kan opgenomen worden in je takenpakket (zie opdracht). Maak een geïntegreerde posterpresentatie over je traject. Deze poster is een eyecatcher en stimuleert de interesse en discussie met het brede publiek over je project en praktijkonderzoek. Mensen hebben de kans om vragen te stellen. Welke elementen neem je op in de poster?

1) Stel je project, organisatie en je doelgroep(en) voor. 2) Stel kort de verschillende stappen van je onderzoekscyclus voor.

Houd rekening met de volgende criteria: De poster moet een zelfstandig geheel kunnen vormen. Je vraagt feedback over je poster aan het team Je zorgt voor een originele poster Je gebruikt grafieken, figuren, prenten, diagrammen Je refereert op een correcte manier Je gebruikt juiste vaktaal De gehele onderzoekscyclus wordt gepresenteerd Je zorgt voor een kleine versie van je poster die mensen kunnen meenemen

Tips en tricks: Begin tijdig met het opmaken van je poster. Maak duidelijke keuzes over welke informatie je graag wil meegeven en waarom. Houd rekening met je doelpubliek. Wat weten ze? Wie zijn ze? Printafspraken: Je kunt de poster laten afdrukken door IDLO. Zorg ervoor dat je je poster toevoegt aan je e-portfolio. File size: max 128 MB. PDF-formaat. A1-formaat.

18

Matching Zoals we hierboven al beschreven, bestaat deze module enerzijds uit de deelname aan een project. Het kan gaan over een les- of themaproject, een buitenlandse stage of een project dat je zelf voorstelt. Uitgaand van de competentie ‘de leraar als innovator en onderzoeker’ voer je binnen deze module anderzijds een kleinschalig praktijkonderzoek uit. Het project en het daarmee verbonden praktijkonderzoek vormen samen de schooltaak. We proberen je zo snel mogelijk na de intake te matchen aan een project. We baseren ons daarbij o.a. op je vooropleiding en beschikbaarheid.

Stageovereenkomst in orde brengen De stageovereenkomst, die ondertekend wordt door de VUB, de directeur van je stageschool en jezelf, legt je stage officieel vast en zorgt ervoor dat je in orde bent met de verzekeringen. Het correct invullen van deze overeenkomst behoort tot de opdracht van de student. Maak daarom zo snel mogelijk een afspraak met de school om jezelf voor te stellen en de administratieve aspecten in orde te brengen. Het is belangrijk dat deze stageovereenkomst ten laatste 7 dagen voor aanvang van je stage binnengebracht wordt op het IDLO-secretariaat. Een blanco stageovereenkomst en meer info over de procedure van indienen van de verplichte formulieren vind je op https://my.vub.ac.be/IDLO/stagedocumenten. Als je meerdere stages loopt op eenzelfde school, is slechts één stageovereenkomst nodig die betrekking heeft op meerdere stages.

LET OP! Zonder stageovereenkomst kan de stage stopgezet worden en kunnen de

gepresteerde uren ‘verwijderd’ worden.

Aanwezigheden tijdens de stage Als je verhinderd bent om deel te nemen aan één van de afgesproken overlegmomenten met

je team, vragen we je om tijdig alle betrokkenen op de hoogte te brengen van deze

afwezigheid en de nodige documenten om een gewettigde afwezigheid aan te tonen te

bezorgen. Eventuele doktersattesten moeten eveneens aan de stagebegeleider worden

bezorgd.

Bij een onvoorziene afwezigheid vragen we je om toch eventuele voorbereidingen door te

sturen naar de stagebegeleider en de stagementor(en). Op die manier toon je een

professionele houding en engagement aan alle betrokkenen.

De stage kan zonder overleg niet voortijdig en eenzijdig worden stopgezet. Indien er

omstandigheden zijn waarbij de stage niet verder gezet kan worden, wordt er getracht om in

onderling overleg tot een oplossing te komen. Bij een uiteindelijke beslissing tot stoppen

Praktisch verloop

19

worden alle betrokkenen in het werkveld én de lerarenopleiding door de student op de

hoogte gebracht.

De taakbelasting binnen Module 6 omvat een totaal van maximum 180 uren studietijd. Deze wordt onderverdeeld in verschillende taken afhankelijk van het project waar je aan deelneemt. Houd een logboek bij van alle activiteiten die je uitvoert in het kader van deze module en geef telkens aan hoeveel tijd je aan elke activiteit hebt besteed. Je bent vrij om de vormgeving van je logboek zelf te bepalen (vb. in Word, Excel, …). Het logboek plaats je ook in je e-portfolio.

Binnen de leerlijn Reflecterend en Onderzoekend Handelen wordt een methodiek aangeboden die je in staat stelt te reflecteren over je eigen praktijkervaring. Het is een systematische aanpak om de reflectie over je eigen onderwijsgedrag op gang te brengen. Ook tijdens deze module maken we gebruik van de babbelbox voor een tussentijdse reflectie. Babbelbox module 6 De babbelbox is een ruimte waar je even stil staat bij jouw rol in het project. Je neemt er even de tijd om afstand te nemen van je eigen handelen en krijgt er de ruimte om na te denken over cruciale sleutel-momenten. Je drukt op de pauzeknop…, je spoelt terug naar momenten… en kijkt naar de toekomst. De babbelbox kan gemakkelijk opgenomen worden met een webcam of een ander toestel met een camerafunctie. De opname moet minstens 4 minuten en maximum 6 minuten duren. Deze opname kan je dan uploaden op je e-portfolio (archief op Google Drive). Je voert de babbelbox uit ongeveer halverwege je stage-uren binnen module 6. Hieronder vindt je enkele vragen die zorgen voor een leidraad bij je reflectie. Ze zijn geënt op de GRROW-coachingmethode (zie leerlijn Reflecterend en Onderzoekend Handelen).

Reflectie en supervisie

Duur en taken tijdens de stage

20

Begeleiding tijdens je praktijkonderzoek Halverwege je project maak je een individuele afspraak met je stagebegeleider voor Module 6B. Stuur specifieke vragen of relevante documenten die je wenst te bespreken minstens 3 werkdagen op voorhand door naar de leerbegeleider. Deze topics zullen hierin aanbod komen:

- Hoe verloopt de samenwerking met de stagementor/organisatie/andere partners? - Hoe verliep de opstart van jouw taken? - In welke mate draagt deze stage bij tot jouw persoonlijk leerproces? - Zie je het verdere verloop van je stage haalbaar? - Hoe verloopt de onderzoekscyclus? Op welk punt in het kompas is het team nu

gekomen? - Heb je vragen ivm het onderzoekskompas of het praktijkgericht artikel? - Heb je nog vragen i.v.m. jouw taken/verplichtingen. - Bijkomende feedbackmomenten zijn altijd mogelijk op vraag van de student.

Babbelbox hulpvragen: Schets kort de situatie. Aan welke stage neem je deel? Waar bevind je je in het project/de lessen? Stel de verschillende actoren voor indien nodig. Op welk moment in de onderzoekscyclus bevind je je? Beschrijf een concrete situatie waar je iets uit bijgeleerd hebt, of waar je nog steeds mee worstelt.

1. (G) Kwam je al in contact met moeilijkere situaties of problemen? Heb je hier een oplossing voor gevonden? Hoe heb je dit dan aangepakt?

2. (R) Beschrijf de situatie zo concreet mogelijk. Blik terug: Wat gebeurde er concreet?

- Wat was de concrete situatie? Waar was het? Met wie? Wat gebeurde er?

- Wat was jouw taak binnen deze situatie? Welke concrete acties heb jij in die

situatie ondernomen? Wat was het resultaat?

- Wat wilde je? Wat voelde je? Wat dacht je? Wat deed je?

- Wat is jouw invulling van wat de anderen wilden en voelden, dachten of

deden? Wat is het probleem of de positieve ervaring? Wat heeft dit

veroorzaakt?

3. (R) Welke zijn de interne en externe krachtbronnen die in die situatie werden

aangewend of welke zouden beter aangewend kunnen worden?

4. (O) Wat zou volgende keer opnieuw of anders kunnen/moeten? Denk out-of-the-box.

Waar zal je moeten op letten? Wat zijn de voor- en de nadelen?

5. (W) Welke acties ga je concreet ondernemen?

21

Tussentijdse evaluatie met stagementor

Ongeveer halverwege de stage-uren binnen module 6, zit je even samen met je stagementor om het traject tot dusver te evalueren. Je kan hiervoor gebruik maken van het eindevaluatieformulier binnen module 6, maar dit kan ook evengoed een narratieve evaluatie zijn, rekening houdend met de verschillende eindcompetenties voor deze stage. Deze tussentijdse evaluatie voeg je ook toe aan je e-portfolio.

Je e-portfolio vormt een doelgerichte verzameling van materiaal dat een beeld geeft van je prestaties en je vooruitgang in de opleiding. Doorheen het academiejaar krijgt je portfolio vorm. Je houdt alles van documenten bij die relevant zijn om je eigen leerproces te kaderen. Tijdens het academiejaar mogen er ook onafgewerkte stukken en beginnende ideeën inzitten. Het is de bedoeling dat je portfolio tijdens je leerproces geleidelijk groeit. Maak gebruik van deze unieke kans om dingen uit te proberen en nadien bij te sturen. Al het werk dat je verricht mag je aan je portfolio toevoegen.

Hoe ziet het e-portfolio eruit? Je volgt de richtlijnen die gepresenteerd zijn omtrent het e-portfolio door de opleiding. Maak op je e-portfolio (archief op Google Drive) een map aan voor module 6, waarin je ook 3 submappen voorziet in functie van de onderdelen (Project/Praktijkonderzoek/Presentatie). Laad telkens je opdrachten op in de juiste map en zorg voor een duidelijke documentnaam. Op het einde publiceer je jouw finale documenten op je persoonlijke Google Site (je showcase). Naast deze richtlijnen ben je vrij om creatief om te springen met de vormgeving. Zo kan je ook beeld- en videomateriaal toevoegen.

E-portfolio

22

Checklist e-portfolio: wat moet er zeker in en wat zijn de deadlines? EERSTE semester academiejaar 2017-2018

FASE DEADLINE

Het project

Kopie van stageovereenkomst 10 oktober 2017

Werkplan met een omschrijving van de taken 23 oktober 2017

Tussentijdse evaluatie met mentor Uiterlijk 24 november 2017

Babbelbox Uiterlijk 24 november 2017

Verslagen, reflecties, veldnotities (vb. van observaties)

(kunnen ook afbeeldingen of video’s zijn)

Doorlopend tijdens en na de

stage

Eindevaluatie door stagementor Uiterlijk 24 december 2017

Slotreflectie Uiterlijk 15 januari 2018

Zelfevaluatie Uiterlijk 15 januari 2018

Logboek met overzicht tijdsbesteding Uiterlijk 15 januari 2018

(doorlopend bijhouden!)

Het praktijkonderzoek

Het ingevulde onderzoekskompas (stap 0 tot en met

stap 6)

Tussentijdse feedback met

leerbegeleider uiterlijk op 24

november 2017

Eindversie uiterlijk 15 januari

2018

Poster Uiterlijk 15 januari 2018

Praktijkgericht artikel Uiterlijk 15 januari 2018

!!E-PORTFOLIO MOET VOLLEDIG ZIJN OP 15 JANUARI 2018!!

23

TWEEDE semester academiejaar 2017-2018

FASE DEADLINE

Fase 1 (doc’s op te laden op e-portfolio) 9 maart 2018 !!!

Kopie van stageovereenkomst 9 maart 2018

Onderzoekskompas (minstens stap 0 + 1) incl.

werkplan met omschrijving taken

9 maart 2018

Fase 2 1 april 2018

Babbelbox 1 april 2018

Fase 3

Onderzoekskompas (Tussentijds) 26 april 2018

Opvolgingsgesprek stagebegeleider VUB Tussen 1 en 15 mei 2018

Tussentijdse evaluatie met stagementor Uiterlijk 1 mei 2018

Verslagen, reflecties, veldnotities (vb. van

observaties) (kunnen ook afbeeldingen of

video’s zijn)

Doorlopend tijdens en na de stage

Deadline EINDFASE (afgewerkt e-portfolio) 11 juni 2018 !!!

Eindevaluatie door stagementor Uiterlijk 11 juni 2018

Slotreflectie + zelfevaluatie Uiterlijk 11 juni 2018

Logboek met overzicht tijdsbesteding Uiterlijk 11 juni 2018 (doorlopend

bijhouden!)

Het ingevulde onderzoekskompas

(stap 0 tot en met stap 6)

Tussentijdse feedback/opvolgingsgesprek

met leerbegeleider uiterlijk op 15 mei 2018

Eindversie uiterlijk 11 juni 2018

Poster 28 mei 2018 indien VUB print

examenmoment indien eigen print

Praktijkgericht artikel 28 mei 2018

Posterpresentatie zal plaatsvinden op het examenmoment van module 6 = 20 juni 2018

!!E-PORTFOLIO MOET VOLLEDIG ZIJN OP 11 juni 2018!!

24

Nadat je stage erop zit zal je geëvalueerd worden aan de hand van volgende instrumenten:

- Praktijk: stage en onderzoek (50%) o Tussentijds gesprek en evaluatie o Onderzoekskompas o Babbelbox o Eindevaluatie mentor en stagebegeleider o Zelfevaluatie

- Portfolio-assessment (20%) o Logboek, verslagen, veldnotities o Praktijkgericht artikel o Ondersteunend materiaal o Slotreflectie

- Mondeling presentatie (30%) tijdens de examenperiode (3 evaluaties) o Poster o Presentatievaardigheden o Inspiratie (ondersteunend materiaal)

Evaluatie

25

Indien je vragen hebt of problemen ervaart m.b.t. de stages binnen module 6 kan je contact opnemen met de coördinerende assistent tevens leerbegeleider voor module 6B: dr. Inge Bogaert (vervanging 1ste semester 2017-2018: Sien Van den Hoof) Coördinerende assistent module 2 en module 6 Leerbegeleider ROH Inge.Bogaert@vub.be (1ste semester: sien.van.den.hoof@vub.be) Bureau M.028 02/629.21.51

Bronnen Ernalsteen, V. & Joos, A. (2010) Wat is een Brede School? Een referentiekader.

PDF te raadplegen op http://old.steunpuntdiversiteitenleren.be/sites/default/files/2010_wat_is_een_brede_school_deel%201.pdf

Joos, A. Ernalsteen,V. Lanssens, A. Engels, M. Visietekst Brede School in Vlaanderen en Brussel. Door het steunpunt Gelijke OnderwijsKansen (GOK)

PDF te raadplegen op https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/brede-school-in-vlaanderen-en-brussel-visietekst

Departement Onderwijs en Vorming. Een nieuw profiel voor de leraar secundair onderwijs. PDF te raadplegen op https://www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/een-nieuw-profiel-voor-de-leraar-secundair-onderwijs-hoe-worden-leraren-daartoe-gevormd-informatiebrochure-bij-de-invoering-van

Aelterman, A. (1995) Academische lerarenopleiding. De ontwikkeling van een curriculumconcept als antwoord op maatschappelijke uitdagingen en een verruimde professionaliteitsopvatting. Gent: Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen.

Contact

Bronnen en literatuur

26

Vakoverschrijdende eindtemen en ontwikkelingsdoelen 2010. http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/secundair-onderwijs/vakoverschrijdend/ Diversiteit in Actie: te raadplegen via info -> http://www.diversiteitinactie.be/themas/brede-school

Interessante links en handige tools i.f.v. de opdrachten

Actieonderzoek: https://nl.scribd.com/document/105578700/Petra-Ponte-Actieonderzoek-Boekje-2009

Kenniscentrum Brede School . Publicaties, Bronnen, onderzoeksrapporten

www.bredeschool.org

Steunpunt diversiteit en leren. http://www.steunpuntdiversiteitenleren.be/themas/brede-school

Diversiteit in actie. www.DIVA.com -> Hoe breng ik de buurt van mijn stageschool in kaart? http://www.diversiteitinactie.be/oefeningen/brede-school/de-buurt-van-mijn-stageschool-kaart -> De samenwerking van mijn stageschool in kaart brengen. http://www.diversiteitinactie.be/oefeningen/brede-school/de-samenwerking-van-mijn-stageschool-kaart -> Hoe kan ik de kinderen en jongeren in mijn stageschool een nog bredere leer- en leefomgeving geven? http://www.diversiteitinactie.be/oefeningen/brede-school/brede-leer-en-leefomgeving-van-kinderen-en-jongeren-mijn-stageschool

Goede voorbeelden -> Brede School Tilburg: http://vidsfitness.com/video/172580 -> Netwerk Brede School Antwerpen: http://www.bredeschool.org/voorbeelden/netwerk-brede-school-jongeren-vrije-tijd-antwerpen -> Brede School Brussel: http://www.bredeschool.org/voorbeelden/brede-school-brussel

Instrumenten en materialen Brede School -> Onderwijscentrum Brussel http://www.onderwijscentrumbrussel.be/inhouden/brede-school/instrumenten-en-materialen-brede-school

-> Brede School met sportaanbod Framework : http://www.bredeschool.org/voorbeelden/brede-school-met-sportaanbod Cardon et al. : http://www.sports-media.be/links/Brede-school.pdf https://www.sport.vlaanderen/scholen/brede-school/