Handleiding digitale les basisonderwijs stripboek Nieuwe vrienden

De Anne Frank Stichting heeft zeer goede reacties gekregen op de stripboeken De Ontdekking (over Nederland in de Tweede Wereldoorlog) en De Zoektocht (over de Holocaust). Voldoende aanleiding om een derde stripboek – Nieuwe vrienden – te maken, waarin de focus sterker ligt op actuele thema’s als stereo typen, vooroordelen en discriminatie. Deze digiles sluit aan bij het stripboek en biedt mogelijk heden om dieper in te gaan op die actuele thema’s.

Wij raden u aan om de les zelf goed te bekijken, voordat u deze in de klas gebruikt. De les is zo ontwikkeld, dat iedere basisschoolleerkracht ermee aan de slag kan. U wordt stap voor stap meegenomen in de les. Afhankelijk van het niveau van uw groep, kunt u er natuurlijk ook voor kiezen om delen over te slaan, te herhalen, of informatie toe te voegen.

Alex is zeer tegen zijn zin met zijn vader naar Amsterdam verhuisd. Hij mist zijn moeder, vrienden en zijn voetbal­team. Op de eerste dag op zijn nieuwe school komt Alex te laat. Als zijn klasgenoten horen dat hij uit een klein dorp komt, wordt hij uitgelachen. Alex vraagt zich af of hij hier wel nieuwe vrienden zal krijgen… Na school zwerft Alex door de buurt. Plotseling ziet hij een van de meisjes uit zijn klas stiekem een oud gebouw binnengaan. Wat heeft Aylin te verbergen?

De les bestaat uit zes uitdagende activiteiten:> Samenvatting> Animatie 1: De nieuwe (thema: nieuw zijn) > Animatie 2: Een geintje?! (thema: groepsdruk,

rollen - dader, slachtoffer, helper en toeschouwer)> Animatie 3: Het karretje (thema: discriminatie)> Animatie 4: Langs de lijn (thema: vooroordelen

en beeldvorming)> Wat kun jij doen?

Kerndoelen In de lessen met stripverhaal Nieuwe vrienden en de digitale les besteedt u aandacht aan de volgende kerndoelen:

Kerndoelen Nederlands 3) De leerlingen leren informatie te beoordelen in discus-

sies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren.

9) De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten.

Kerndoelen Oriëntatie op jezelf en de wereld35) De leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal

opzicht (…).37) De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor

algemeen aanvaarde waarden en normen.38) De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromin-

gen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met verschillen in opvattingen van mensen.

52) De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van het tijdvak: wereldoorlogen en Holocaust.

TWee opmerKingen voorAf:1. Het is belangrijk dat leerlingen het hele stripboek gelezen

hebben, voordat u aan deze digiles begint. 2. De thema’s die in het stripboek Nieuwe vrienden centraal

staan, kunnen zeer gevoelig liggen. Bekijk de animaties en de opdrachten eerst zelf en laat tijdens de besprekingen de leerlingen zelf bepalen wat zij over een onderwerp willen zeggen. Spreek af dat wat gezegd wordt binnen de klas blijft.

Wilt u stripboeken of werkposters bestellen? Kijk dan op www.annefrankkrant.nl

1

samenvattingBestaat uit: 1 slideTijdsduur: 10 minuten

doel:Een korte samenvatting van Nieuwe vrienden en een inleiding op de actuele thema’s in het stripboek.

STAppen:Op het digibord ziet u een aantal gebeurtenissen uit Nieuwe vrien-den. Bedoeling is dat leerlingen ze op de juiste volgorde zetten. Als je op een plaatje klikt dan wordt dit groter en verschijnt er een bijschrift.

Tip:Veel leerlingen vragen zich af hoe het verhaal van Benjamin verder gaat. Een eerste aanzet daartoe is de kleurplaat die u aan het einde van deze handleiding vindt. Laat leerlingen zelf nadenken over die vraag. Wat betekent het kistje voor Benjamin? Zou Benjamin in de klas van Alex zijn verhaal willen vertellen? Kennen leerlingen zelf verhalen uit de oorlog?

Handleiding digitale les basisonderwijs stripboek Nieuwe vrienden

de leS:Open het menu op het digitale schoolbord. Leg leerlingen uit waar de les over gaat en wat er van hen verwacht wordt. Klik dan op ‘volgende’ (rechtsonder).

2

de nieuweBestaat uit: 3 slidesTijdsduur: 15 - 20 minuten

doel:Leerlingen denken na over het thema ‘nieuw zijn’. Wat betekent dat? En hoe kun je het voor iemand die nieuw is makkelijker maken?

STAppen:1. Bekijk samen de animatie (lengte: 56 seconden).2. Ga kort in op het begrip het ‘snelle oordeel’ aan de hand van de

reactie van Naïma. Als je iemand ziet, dan denk je dat je al heel snel weet hoe iemand zal zijn. Je kijkt bijvoorbeeld naar iemands kleding, of luistert naar hoe iemand praat. Dat is het ‘snelle oordeel’. Dat is op zich niet erg, iedereen doet dat. Maar je kunt je behoorlijk vergissen en dan is het goed als je jouw ‘snelle oordeel’ kunt corrigeren.

3. ga naar de volgende slide ‘opdracht’: Vraag leerlingen om hun mening: Wordt Alex goed ontvangen? Vul het aantal stemmen in.

4. Laat leerlingen nadenken over de vraag hoe zij het zelf voor een nieuwe leerling makkelijker zouden kunnen maken.

5. ga naar de volgende slide ‘opdracht’: Lees samen het tekstje van Mart waarin hij vertelt over zijn verhuizing en hoe hij op zijn nieuwe school is ontvangen.

6. Vraag aan de leerlingen of zij zelf weleens ergens nieuw zijn geweest en hoe dat was. Inventariseer die nieuwe plekken op het digibord.

7. Vraag wat er gebeurde. Vonden zij het eng? Hielp iemand? Wat hebben zij zelf gedaan?

8. Inventariseer de tips die uit het gesprek naar voren komen. Kunnen leerlingen het eens worden over de beste tip?

Handleiding digitale les basisonderwijs stripboek Nieuwe vrienden

2 3

Handleiding digitale les basisonderwijs stripboek Nieuwe vrienden

een geintje?!Bestaat uit: 3 slidesTijdsduur: 10 - 15 minuten

doel:Leerlingen denken na over de rollen dader, slachtoffer, helper en toeschouwer.

STAppen:1. Bekijk samen de animatie (lengte: 1 minuut en 2 seconden)2. Vraag leerlingen om in hun eigen woorden te beschrijven wat er

gebeurt.3. Leg de begrippen dader, slachtoffer, helper en toeschouwer uit.4. ga naar de volgende slide ‘opdracht’: Wie heeft welke rol op

het schoolplein? Zijn de leerlingen het eens?5. ga naar de volgende slide ‘discussie’: Wat vinden leerlingen? Is

het overgooien van de tas van Chen een geintje? Ja of nee? Hoe is de stemverdeling in de klas? Vraag een paar leerlingen om hun keuze toe te lichten.

6. Stel een open vraag: Wat vinden leerlingen van de rol van Alex? Wat is hij? En waarom?

7. Aylin grijpt in, zij heeft er genoeg van. Hoe makkelijk is het voor haar om in te grijpen? Wat vinden de leerlingen en waarom?

8. Lees samen met de leerlingen het citaat van Bloeme. Vraag leerlingen om zelf met voorbeelden te komen van vergelijkbare situaties. Wat gebeurde er? Waren de rollen duidelijk? Wie deed wat? Wie was het slachtoffer? Wie hielp? Wie keek toe?

9. Inventariseer samen met de leerlingen mogelijkheden om te helpen. Wat kun je op het moment zelf doen als je ziet dat iemand wordt gepest? En wat kun je achteraf doen? Als je op het moment zelf niet durft in te grijpen, kun je met je blik laten zien dat je iets niet oké vindt. Hoe meer mensen uit de klas dat doen, hoe effec-tiever. Een kleine handeling kan de situatie al positief veranderen.

4

Handleiding digitale les basisonderwijs stripboek Nieuwe vrienden

het karretjeBestaat uit: 3 slidesTijdsduur: 10 - 15 minuten

doel:Leerlingen denken na over het thema discriminatie. Aylin wordt door de boze moeder uitgemaakt voor die ‘Fatima’. Ze is woedend en voelt zich niet gesteund door de manager van de supermarkt.

STAppen:1. Bekijk samen de animatie (lengte 46 seconden).2. Vraag leerlingen om in hun eigen woorden te beschrijven wat er

gebeurt.3. ga naar de volgende slide ‘opdracht’: Snappen leerlingen

waarom Aylin ‘Fatima’ kwetsend vindt? Kunnen leerlingen in hun eigen woorden uitleggen wat discriminatie is? Het is een lastig en abstract begrip. Discriminatie is het ongelijk behandelen op basis van kenmerken die er voor de situatie niet toe doen. Bijvoorbeeld op basis van afkomst, godsdienst, leeftijd, seksuele gerichtheid of sekse. Geef zelf een aantal concrete voorbeelden: een disco niet in komen vanwege huids-kleur, een baan niet krijgen vanwege een naam.

4. ga naar de volgende slide ‘opdracht’: Hoe had deze situatie anders en beter af kunnen lopen? Vraag leerlingen om te verzin-nen wat de manager had kunnen zeggen, zodat Aylin blij naar huis was gegaan.

5. Lees samen met de leerlingen het citaat van Maxime. Vraag leerlingen om zelf met voorbeelden te komen van vergelijkbare situaties. Wat gebeurde er? Waren de rollen duidelijk? Wie deed wat? Wie was het slachtoffer? Wie hielp? Wie keek toe?

5

Handleiding digitale les basisonderwijs stripboek Nieuwe vrienden

langs de lijnBestaat uit: 2 slidesTijdsduur: 10 minuten

doel:Leerlingen denken na over het thema ‘schelden langs de lijn’ en denken na over de consequenties en ook over het beeld dat groepen mensen van elkaar hebben.

STAppen:1. Bekijk samen de animatie (lengte: 50 seconden).2. Vraag leerlingen om in hun eigen woorden te beschrijven wat er

gebeurt.3. ga naar de volgende slide ‘opdracht’: Laat leerlingen nadenken

over wat de mannen langs de lijn ook hadden kunnen roepen, waardoor er een heel andere sfeer was ontstaan. Lukt het om iets positiefs te verzinnen?

4. Lees samen met de leerlingen het citaat van Joris. Vraag leerlingen om zelf met voorbeelden te komen van vergelijkbare situaties. Het hoeft niet per se om situaties te gaan die met voetbal te maken hebben. Wat gebeurde er? Wat vonden zij ervan?

6

Handleiding digitale les basisonderwijs stripboek Nieuwe vrienden

wat kun je doen?Bestaat uit: 2 slidesTijdsduur: 10 minuten

doel:Leerlingen kunnen in hun eigen woorden uitleggen wat ‘een snel oordeel’, ‘een vooroordeel’ en wat ‘discriminatie’ is. Leerlingen denken ook na over het thema ‘ingrijpen’ en waar zij daarbij vooral op moeten letten. Maak duidelijk dat Alex bijvoorbeeld een risico aangaat als hij reageert op de scheldende scooter-rijder.

STAppen:1. Laat leerlingen nadenken over de begrippen ‘snel oordeel’, ‘voor-

oordeel’ en ‘discriminatie’. Het zijn moeilijke en abstracte begrippen.2. Laat leerlingen de juiste begrippen koppelen aan scènes uit het

stripboek.3. Leg de begrippen uit aan de hand van concrete situaties uit de strip:

HeT Snelle oordeelAls je iemand ziet, dan denk je dat je al heel snel weet hoe iemand zal zijn. Dat is het ‘snelle oordeel’. Voorbeeld uit de strip: Naïma denkt meteen dat Alex sportief is, terwijl dat helemaal niet zo hoeft te zijn. Voor Ruby en Diego is Alex meteen ‘een boer’. Een snel oordeel kan dus positief of negatief zijn en kan bijgesteld worden.

vooroordeelEen vooroordeel is een oordeel vooraf over een groep of over mensen uit een groep. Een vooroordeel is vaak negatief, soms positief. Voorbeeld uit de strip: Alex denkt dat hij weet hoe het er bij Aylin thuis aan toegaat (strenge vader) terwijl hij er nog nooit geweest is. Hij heeft een bepaald negatief beeld. Als Alex aan dat negatieve beeld vasthoudt ‘alle Turkse meisjes hebben strenge vaders’ dan is dat een vooroordeel.

diScriminATieDiscriminatie is het ongelijk behandelen op basis van kenmerken die er voor de situatie niet toe doen. Bijvoorbeeld op basis van afkomst, godsdienst, leeftijd, seksuele gerichtheid of sekse. De scooterrijder scheldt Safira uit op basis van haar huidskleur.

4. ga naar de volgende slide ‘opdracht’: Alex grijpt in, hij laat zien dat hij het schelden van de scooterrijder niet accepteert. Maar is dat eigenlijk wel zo verstandig van Alex? Wat vinden leerlingen van de actie van Alex? Vinden zij het goed of niet goed? Vul het aantal stemmen in en vraag een paar leerlingen om hun mening toe te lichten.

5. Besteed daarna aandacht aan het kadertje ‘Wat kun je als toeschouwer doen?’ Snappen leerlingen wat daar staat?

7

meer WeTen? Lees verder over deze thema’s in de online publicatie Begin bij jezelf! Kleine uiteenzetting over Stereotypen en Vooroordelen. Dit leer-zame handboek bevat naast basisinformatie, veel foto’s en filmmateriaal. Er hoort een online module bij met oefeningen en tips voor docen-ten voor het omgaan met praktijksituaties.

Het handboek en de online module zijn te vinden op www.annefrank.org/docenten

8

Het is december. Benjamin is naar Nederland gekomen om het kistje en de brief en de ring op te halen. Hij wil graag met zijn eigen ogen de plek zien waar Alex en Aylin het kistje gevonden hebben. Zij hebben aan de opzichter gevraagd of zij Benjamin de oude school mogen laten zien…

Handleiding digitale les basisonderwijs stripboek Nieuwe vrienden

9

colofon

Deze handleiding hoort bij de digitale les bij het stripboek Nieuwe vrienden voor het basisonderwijs en is ontwikkeld door de Anne Frank Stichting (AFS) en Jongerenuitgeverij Young Crowds (YC).

Redactie digitale les: Nora Hammidi, Piet van Ledden, Menno Metselaar en Pauline van der Velde (AFS), Jeannette Jonker en Alette Reneman (YC)

Animaties: Daan Faudet

Technische realisatie: Annemarie Dekker (YC) en Lennard Meijer

Redactie handleiding: Menno Metselaar en Piet van Ledden (AFS)Tekstcorrectie: Mans KuipersVormgeving: Eric van den Berg

Reageren? Stuur een e-mail naar: docenten@annefrank.nl

Internet: www.annefrank.org/nieuwevrienden

© Foto’s leerlingen: Just Justa© Tekeningen: Eric Heuvel/Comic House, 2014© Anne Frank Stichting, 2014

De Anne Frank Stichting is een onafhankelijke organisatie die de plek beheert waar Anne Frank tijdens de Tweede Wereldoorlog was ondergedoken en waar zij haar dagboek schreef. De Stichting brengt haar levensverhaal wereldwijd onder de aandacht ter bezinning op de gevaren van antisemitisme, racisme en discriminatie en het belang van vrijheid, gelijke rechten en democratie.

De ontwikkeling van Nieuwe vrienden en de educatieve materialen door de Anne Frank Stichting is mede mogelijk gemaakt dankzij bijdragen van Ymere, Coöperatiefonds Rabobank Amsterdam, Nationaal Comité 4 en 5 mei en SNS Reaal Fonds.