Haalbaarheidsonderzoek Open Source op de desktop bij de gemeente … · 2020. 4. 15. ·...

Haalbaarheidsonderzoek Open Source op de desktop bij de

gemeente Groningen

April, 2006

Redactie:

S. te Meerman (Open Source Adviesgroep) i.s.m. De CIO (Centrale ICT Organisatie) van de gemeente Groningen www.opensourceadvies.nl

Versie 1.0

In opdracht van:

De gemeente Groningen

Dit document is volledig geschreven en vormgegeven in Open Office

http://www.opensourceadvies.nl/

Haalbaarheidsonderzoek Open Source gemeente Groningen

Documentgeschiedenis

versie Datum Wijzigingen Auteur

0.1 (concept) 20-02-2006 globale indeling als uitgangspunt voor discussie S.te Meerman, A.S.

0.2 (concept) 06-02-2006 Toevoeging standaard werkplek applicaties en informatie over DIA

S.E, A.V., S. te meerman

0.25 (concept) 08-02-2006 Toevoeging koppelingen/ informatiestromen/documentstromen en problemen van applicaties

Allen

0.29 (concept) 14-02-2006 Hoofdstuk 2: SWOT analyse OSS en overheid S.t.m.

0.3 (concept) 15-02-2006 Uitbreiden hoofdstuk 2, bevindingen weburls's S.t.M, A.V.

0.31 (concept) 21-06-2006 Samenvoegen hoofdstuk 1 en 2, bevindingen koppelingen verwerken

S.t.M.

0.35 (concept) 28-02-2006 Verduidelijken hoofdstukindeling S.t.M.

0.4 (concept) 07-03-2006 Indeling S.E. verwerken in stuk S.E, S.t.M.

0.41 (concept) 08-03-2006 Begin hoofdstuk 5 S.t.M

0.45 (concept) 09-03-2006 Informatie/documentstromen in kaart gebracht en toegevoegd aan hoofdstuk 2

S.t.M

0.5 (concept) 14-03-2006 Toevoeging eisen rondom haalbaarheid adhv gesprek A.S. en Jos.

S.t.M.

0.55 (concept) 15-03-2006 Eisen toegevoegd aan probleemstelling S.t.M

0.6 (concept) 23-03-2006 Structuur duidelijker, tabellen ingevoegd, begonnen met conclusies, inleidingen helderder enz.

S.t.M.

0.7 (concept) 05-04-2006 Tabellen vereenvoudigd, toevoegingen projectmedewerkers ingevoegd

S.t.M

0.8 (concept) 19-04-2006 Wijzigingen doorvoeren naar aanleiding van eerste review Jos Bots.

A.S.

0.9 (concept) 22-04-2006 O.a. Inleidingen en conclusies van diverse hoofdstukken aangepast.

A.S.

1.0 definitief 30-05-2006 Laatste wijzigingen doorgevoerd naar aanleiding van review Capgemini en projectgroep

A.S.

April 2006 Versie 1.0 2 van 79


InhoudsopgaveDocumentgeschiedenis.............................................................................. 2

Hoofdstuk 1: Inleiding .............................................................................51.1 Achtergrond.................................................................................. 51.2 Probleemstelling.............................................................................6

1.2.1 Doelstelling............................................................................. 61.2.2 Acceptatiecriteria..................................................................... 71.2.3 Vraagstelling ...........................................................................8

1.3 Scope.......................................................................................... 91.4 Begripsbepaling.............................................................................101.5 Doelgroep ...................................................................................111.6 Onderzoeksaanpak ........................................................................ 111.7 Leeswijzer...................................................................................14

Hoofdstuk 2: Onderwerp van onderzoek.....................................................15Inleiding.......................................................................................... 152.1 Standaard werkplek gemeente Groningen............................................. 15

2.1.1 Gemeentelijke laag (applicaties)..................................................162.1.2 Toelichting standaard werkplek................................................... 18

2.2 Dienstspecifieke applicaties..............................................................202.2.1 Dienst Informatie en Administratie (DIA).........................................202.2.2 Applicaties............................................................................ 21

2.3 Concernapplicatie..........................................................................222.4 Conclusies................................................................................... 22

Hoofdstuk 3: Scenario 1: Linux en OSS.......................................................24Inleiding.......................................................................................... 243.1 Linux en OSS: de standaard werkplek ..................................................24

3.1.1 Linux distributies.....................................................................243.1.2 Gemeentelijke laag applicaties....................................................253.1.3 Standaard werkplek: beheersoftware.............................................30

3.2 Dienstspecifieke applicaties: DIA, Belastingen........................................333.2.1 Mogelijke opvolgers Globitlijn..................................................... 353.2.2 Mogelijke opvolgers Geotax........................................................ 353.2.3 Conclusies............................................................................. 36

3.3 Concernapplicatie: Hummingbird........................................................373.4 Conclusies................................................................................... 38

Hoofdstuk 4: Scenario 2: Windows en OSS...................................................44Inleiding.......................................................................................... 444.1 Windows en OSS: de standaard werkplek.............................................. 44

4.1.1 Gemeentelijke laag applicaties....................................................454.1.2 Standaard werkplek: beheersoftware.............................................49

4.2 Dienstspecifieke applicaties: DIA, Belastingen........................................494.3 Concernapplicatie: Hummingbird........................................................49



4.4 Conclusies................................................................................... 51

Hoofdstuk 5: Alternatieve Scenario's......................................................... 53Inleiding.......................................................................................... 535.1 Windows applicaties op de Linux desktop. ............................................53

5.1.1 Wine Project.......................................................................... 535.1.2 CrossOver Office..................................................................... 53

5.2 Windows emulatie op de Linux desktop................................................ 545.2.1 VMware................................................................................ 545.2.2 Win4Lin Pro........................................................................... 54

5.3 Server based computing...................................................................545.3.1 Windows Terminal Services.........................................................545.3.2 Overige oplossingen..................................................................55

5.4 Conclusies................................................................................... 55

Hoofdstuk 6: MS-Office vs. Open Office......................................................56Inleiding.......................................................................................... 566.1 Functionaliteit: Office XP vs. Open Office.............................................57

6.1.1 Uitwisselbaarheid.................................................................... 586.1.1 Conclusies............................................................................. 60

6.2 Koppelingen en integraties............................................................... 606.3 Sjablonen en macro's...................................................................... 616.4 Support en ondersteuning.................................................................616.5 Open Office ervaringen andere organisaties...........................................62

6.5.1 Gemeente Haarlem (100.000+ gemeente)....................................... 626.5.2 Gemeente IJsselstein................................................................636.5.2 Gemeente Terneuzen................................................................636.5.2 Gemeente Vlieland.................................................................. 63

6.6 Ervaringen in het buitenland............................................................. 636.6.1 Bristol.................................................................................. 646.6.2 Belgische justitie.....................................................................65

6.7 Conclusies................................................................................... 65

Hoofdstuk 7: OSS ervaringen andere organisaties......................................... 67Inleiding.......................................................................................... 677.1 Ervaringen Nederlandse gemeenten.....................................................67

7.1.1 Haren...................................................................................677.1.2 Leeuwarden........................................................................... 68

7.2 Ervaringen buitenlandse organisaties................................................... 687.2.1 Franse Gendarmerie................................................................. 687.2.2 Franse Belastingdienst.............................................................. 697.2.3 Munchen............................................................................... 697.2.4 Parijs................................................................................... 69

7.3 Conclusies................................................................................... 69

Hoofdstuk 8: Conclusies en aanbevelingen..................................................71Inleiding.......................................................................................... 71



8.1 Conclusies................................................................................... 718.1.1 Scenario 1: Linux en OSS............................................................718.1.2 Scenario 2: Windows en OSS........................................................73

8.2 Aanbevelingen.............................................................................. 74

Bijlage A: Literatuurlijst ........................................................................ 77



Hoofdstuk 1: Inleiding

1.1 AchtergrondZowel landelijk als regionaal is er in toenemende mate aandacht voor open source software en Open Standaarden. Landelijk heeft dit in overheidsland geleid tot het programma ''OSOSS'', dat staat voor ''Open Standaarden en Open Source software''. Het uitgangspunt van het programma is allereerst dat Open Standaarden gestimuleerd moeten worden, en dat er voorlichting wordt gegeven om het gebruik van open source software te bevorderen. De volgende doelstellingen zijn geformuleerd door OSOSS1:

• Het verminderen van de afhankelijkheid van externe softwareleveranciers zodat de keuzemogelijkheden vergroot worden.

• Het tegengaan van monopolieposities op de softwaremarkt om misbruik van dergelijke economische machtsposities te voorkomen.

• Het verhogen van de kwaliteit van overheidsinformatiesystemen op het gebied van de toegankelijkheid van informatie, transparantie van handelen, veiligheid en toekomstvastheid.

• Het verlagen van de kosten (total cost of ownership).

Inmiddels is de 3 jarige looptijd van OSOSS verstreken. Het programma is niet stopgezet, maar is opgesplitst in een tak die zich met open Standaarden gaat bezighouden (OVOS), en een tak die zich richt op open source software (OSOSS). OSOSS staat met deze nieuwe verdeling tegenwoordig voor “Open Source als Onderdeel van Software Strategie''.

Nog voor de officiële start van OSOSS werd er in 2003 in de Groningse gemeenteraad ook over dit onderwerp gesproken. Zowel de PVDA, GroenLinks en de VVD enerzijds als de SP anderzijds hebben twee initiatiefvoorstellen ingediend. De belangrijkste achterliggende redenen vanuit de politiek waren in overeenstemming met de doelstelling van OSOSS dat men de monopoliepositie van enkele grote leveranciers wil doorbreken, en de kosten van de software die de gemeente gebruikt omlaag wil brengen.

Op 28 april 2004 is door de raad besloten om onderzoek te doen naar de toepassing van Open Standaarden – Open Source Software (OS-OSS) voor de bedrijfsvoering (inclusief primaire processytemen) van de gemeente Groningen. Door de Bestuursdienst is destijds aan de CIO (Centrale ICT Organisatie) opdracht gegeven om dit in projectvorm te organiseren. Op basis van een globale kosten / baten analyse is toen gekozen om de volgende twee strategieën te volgen:

1. Vanuit de centrale computers (servers) beginnen OS-OSS in te voeren, waardoor er kennis en ervaring opgedaan wordt om op een later moment over te gaan in de richting van OSOSS op de werkplek.

1 http://www.ososs.nl/index.jsp?alias=waaromososs


http://www.ososs.nl/index.jsp?alias=waaromososs


2. De haalbaarheid / mogelijkheden te blijven onderzoeken, en aansluiting bij anderen proberen te zoeken (proactief), om zo later voor één van de andere (ambitieuzere) strategieën te kunnen kiezen.

In 2004 en 2005 is er vanuit de CIO invulling gegeven aan dit project. Op serverniveau hebben diverse OS-OSS implementaties plaatsgevonden. Daarnaast is de CIO actief aan de slag gegaan met het opdoen van kennis en ervaring op het gebied van OS-OSS om zo de haalbaarheid en mogelijkheden van OS-OSS te onderzoeken. Op basis van de kennis en ervaringen die zijn opgedaan binnen het project is besloten om wat betreft OS-OSS op serverniveau een formele strategie vast te stellen en deze voor te leggen aan de bevoegde besluitvormingsorganen.

Op basis van de tweede strategie (onderzoeken haalbaarheid / mogelijkheden OS-OSS) is door de raad besloten om concreet onderzoek te gaan doen naar de mogelijkheden van OS-OSS op de werkplek. Eén van de belangrijke drijfveren hiervoor is het aflopen van de Microsoft contracten op 30 juni 2006. De resultaten van het onderzoek naar OS-OSS op de werkplek zullen worden meegenomen in de besluitvorming over de verlenging van de Microsoft contracten. In dit rapport worden de resultaten van dit onderzoek gepresenteerd.

1.2 ProbleemstellingDe probleemstelling die gebruikt is voor dit onderzoek valt uiteen in een doelstelling, een aantal acceptatiecriteria en een vraagstelling welke in de volgende drie paragrafen zijn uitgewerkt.

1.2.1 DoelstellingDe gemeente Groningen wil een strategie vaststellen ten aanzien van het gebruik van zoveel mogelijk open standaarden en open source software op de standaard werkplek van de gemeente Groningen. Deze strategie zal worden gevormd door:

1. De functionele en technische haalbaarheid in kaart te brengen van een overstap naar een standaard werkplek die zo veel mogelijk is gebaseerd op open standaarden en open source software.

2. Inzicht te geven in de kosten en baten van een overstap naar een standaard werkplek die zoveel mogelijk is gebaseerd op open standaarden en open source software, en indien de resultaten van de kosten / baten analyse daar aanleiding toe geven:

3. het inrichten van een ‘Proof of Concept’ (POC) waarin de mogelijkheden worden onderzocht en/of getoond van een standaard werkplek die zoveel mogelijk is gebaseerd op open standaarden en open source software.



Dit rapport richt zich op het eerste onderdeel, het in kaart brengen van de functionele en technische haalbaarheid van een overstap naar een standaard werkplek die zo veel mogelijk is gebaseerd op open standaarden en open source software.Met functioneel en technisch wordt bedoeld:

– Functionele consequenties van de inzet van open source software. De functionele consequenties beschrijven de gevolgen voor gebruikersfunctionaliteit bij een overstap naar een 'OSOSS' werkplek. Er wordt in deze context onderscheid gemaakt tussen twee soorten software, namelijk:

1. Gebruikerssoftware (procesapplicaties en kantoorautomatiseringssoftware);2. Beheersoftware (software om onder andere de standaard werkplek mee te

beheren).

– Technische consequenties van de inzet van open source software. Hier gaat het met name om de inpasbaarheid van de software in de huidige infrastructuur van de gemeente. Hoe is de compatibiliteit met andere software? Hoe is de compatibiliteit met de gebruikte hardware? Dit betekent dat er nauwkeurig moet worden onderzocht welke onderlinge afhankelijkheden er zijn tussen de huidige software, en wat de consequenties daarvan zijn bij vervanging van Closed Source Software (op onderdelen) door open source Software.

1.2.2 AcceptatiecriteriaOm de haalbaarheid van een OSOSS werkplek te kunnen bepalen moet eerst duidelijk zijn welke acceptatiecriteria daarbij gehanteerd moeten worden. Wanneer de functionele en technische consequenties in kaart zijn gebracht, kunnen deze worden afgezet tegen deze acceptatiecriteria, teneinde de haalbaarheid vast te kunnen stellen.

In overleg met de opdrachtgever heeft de projectgroep de volgende acceptatiecriteria vastgesteld:

– Gebruikersfunctionaliteit standaard werkplekMet betrekking tot de gebruikersfunctionaliteit geldt: De functionaliteit van de OSOSS werkplek dient ten minste gelijk te zijn aan de functionaliteit van de huidige standaard werkplek. Wanneer hier geen sprake van is, maar m.b.v. maatwerk hetzelfde niveau kan worden bereikt, dienen de kosten hiervan gecompenseerd te worden vanuit de eventuele besparing op licentiekosten. Dit zal dan moeten blijken uit de kosten / baten analyse (kosten/baten worden niet in dit rapport behandeld). Voor de duidelijkheid moet vermeld worden dat het gaat om functionaliteit die daadwerkelijk gebruikt wordt.

– HardwareDe OSOSS werkplek dient gebruik te kunnen maken van de bestaande hardware binnen de gemeente Groningen.



– GebruikersimproductiviteitDe impact op gebruikers van een overstap naar een OSOSS werkplek mag niet groter zijn dan de impact op gebruikers bij een overstap naar de opvolger van Microsoft Windows XP en/of Microsoft Office XP.

– Beheersbaarheid standaard werkplekWanneer de beheerlast van de OSOSS werkplek toeneemt, dienen de kosten hiervan gecompenseerd te worden vanuit de besparing op licentiekosten. Dit zal dan moeten blijken uit de kosten / baten analyse.

– StabiliteitDe stabiliteit van de OSOSS werkplek dient ten minste gelijk te zijn aan de stabiliteit van de huidige standaard werkplek.

– ContinuïteitDe Continuïteit van de standaard werkplek dient gewaarborgd te blijven.

– Support en ondersteuningTen aanzien van support en ondersteuning zijn geen eenduidige criteria vast te stellen. De criteria kunnen namelijk per onderdeel (applicaties) verschillen. De eisen ten aanzien van support en ondersteuning bij een kritische procesapplicatie zullen veel hoger zijn dan die van een relatief eenvoudige toepassing. In dit rapport zal, waar relevant, worden ingegaan op de consequenties voor support en ondersteuning. Hierbij zal per geval worden gekeken welke minimale criteria moeten worden gehanteerd.

Met betrekking tot de kosten en baten zijn ook een aantal criteria geformuleerd. Deze zullen zoals eerder vermeld apart worden behandeld in de kosten / baten analyse, maar voor de volledigheid is hier alvast een overzicht:

– Kosten OSOSS werkplekDe kosten voor de OSOSS werkplek dienen niet hoger te zijn dan de kosten voor de huidige standaard werkplek.

– OpleidingskostenDe opleidingskosten voor een overstap naar de OSOSS werkplek mogen niet hoger zijn dan de opleidingskosten bij een overstap naar de opvolger van Microsoft Windows XP en/of Microsoft Office XP.

– Migratie- en conversiekostenDe kosten voor migratie en conversie mogen niet hoger zijn dan de migratie- en conversiekosten bij een overstap naar de opvolger van Microsoft Windows XP en/of Microsoft Office XP. Dit zal dan moeten blijken uit de kosten / baten analyse. Daarnaast dienen de kosten voor conversie bij een overstap naar de OSOSS werkplek te worden gecompenseerd vanuit de besparing op licentiekosten.

1.2.3 Vraagstelling De hiervoor geformuleerde doelstelling omtrent functionaliteit en technische aspecten en hieraan gekoppelde acceptatiecriteria leiden tot een aantal vragen die beantwoord dienen te worden.



De hoofdvraag van dit haalbaarheidsonderzoek is:

1. Wat is de haalbaarheid van een nieuwe standaard werkplek, waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van open standaarden en open source software?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden dienen de volgende deelvragen te worden beantwoord:

1. Zijn er open source alternatieven voor de huidige closed source applicaties?2. Wat zijn de functionele consequenties bij de vervanging van closed source

software door alternatieve open source software?3. Wat zijn de technische consequenties bij de vervanging van closed source

software door alternatieve open source software?4. Wat zijn de consequenties ten aanzien van support en ondersteuning bij de

vervanging van closed source software door alternatieve open source software?

5. Welke ervaringen hebben andere (vergelijkbare) organisaties als het gaat om open source software op de werkplek?

6. Wat is de impact van een eventuele migratie naar een OSOSS werkplek?

Bovenstaande vragen zullen aan de hand van de acceptatiecriteria uit de vorige paragraaf beantwoord moeten worden.

1.3 ScopeMet betrekking tot de scope geldt dat het onderzoek zich met name zal richten op functionele en technische haalbaarheid, en hieraan gekoppelde acceptatiecriteria. Het onderzoek zal zich verder toespitsen op de volgende zaken:

De standaard werkplek. De inzet van open source software zal zich met name richten op componenten die aanwezig zijn op de standaard werkplek van de gemeente Groningen. Op deze standaard werkplek draaien applicaties die behoren tot de zgn. 'Gemeentelijke laag', dit is veelal kantoorautomatisering. Daarnaast gaat het bij de standaard werkplek om de beheersoftware die nodig is om de standaard werkplek te beheren.

Een representatieve gemeentelijke dienst. Met representatief wordt hier bedoeld dat de te selecteren gemeentelijke dienst over voldoende complexiteit moet beschikken als het gaat om ICT toepassingen en gebruik. Dat wil zeggen dat de dienst beschikt over één of meerdere kritische procesapplicaties en dat er op de werkplek koppelingen zijn tussen Microsoft Office, Groupwise en deze 'dienstspecifieke' applicaties. Een dienst met te weinig complexiteit zou een verkeerd beeld kunnen geven van de mogelijkheden van een standaard werkplek gebaseerd op open source software. Binnen deze dienst zal specifiek worden gekeken naar één van de primaire procesapplicaties.



Naast de gemeentelijke laag software en de dienstspecifieke applicaties zal ook één concernapplicatie worden meegenomen. Een concernapplicatie is een applicatie die geen onderdeel is van de gemeentelijke laag en door meerdere diensten wordt gebruikt.

Verder geldt voor de scope dat het onderzoek primair gericht is op open source software en in mindere mate op open standaarden. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat open source software veelal gebruik maakt van open standaarden, hoewel dit geen vereiste is. Open standaarden zijn vooral van belang als het gaat om gegevensuitwisseling en compatibiliteit tussen verschillende applicaties. Alleen waar dit expliciet raakvlakken heeft met applicaties op de standaard werkplek, zal dit worden meegenomen.

1.4 BegripsbepalingOpen source software is geen nieuwkomer meer in overheidsland. Het staat bij verschillende gemeenten al enkele jaren op de agenda, en er zijn talloze internetsites2 waarop uitleg wordt gegeven over wat open source software is. Toch kan het verwarrend zijn, zeker in relatie met alle vertalingen, en gelijksoortige benamingen voor toch wezenlijk andere dingen, zoals freeware en free software. Voor de volledigheid is hier de definitie overgenomen die door het eerder genoemde programma OSOSS wordt gehanteerd:

Open source software is software met twee kenmerken:

• De broncode van de software is vrij beschikbaar.• In het licentiemodel is het intellectueel eigendom en het (her)gebruik van de

software en bijbehorende broncode dusdanig geregeld dat de licentienemer de broncode mag inzien, gebruiken, verbeteren, aanvullen en distribueren.

Niet alle software die vrij beschikbaar is, verdient echter de term open source software. Om in aanmerking te komen voor de term “Open Source Software” dient de licentie die aan de software is verbonden te voldoen aan deze twee kenmerken, maar daarnaast zijn er nog een aantal criteria die gehanteerd worden. Deze criteria zijn opgesteld door het Open Source Initiative (OSI3), een non-profit organisatie die tevens beoordeelt of een licentie ook daadwerkelijk mag heten. Er zijn inmiddels bijna 60 van deze licenties op de website van OSI te vinden. Grofweg bewegen deze licenties zich tussen de BSD (Berkeley Software Distribution) licentie en de GPL (General Public License).

De eerste, de BSD licentie stelt de minste eisen aan de licentienemer. Het is een licentie, die de licentienemer in staat stelt om de software aan te passen en te distribueren. De licentienemer krijgt zelfs de mogelijkheid om 'afgeleide werken' te verkopen zonder de broncode vrij te geven. De condities van de licentie moeten echter wel altijd meegeleverd worden met de software, waardoor dus ook altijd inzichtelijk blijft welke software aan de basis ligt van de afgeleide software.

2 Www.ososs.nl, www.opensourceadvies.nl, www.hollandopen.nl 3 http://www.opensource.org


http://www.opensource.org/

http://www.hollandopen.nl/

http://www.opensourceadvies.nl/

http://Www.ososs.nl/


De tweede, de GPL is in feite de meest restrictieve licentie, die meer eisen stelt aan de licentienemer. De broncode moet altijd meegeleverd worden of op een andere manier toegankelijk zijn. Verder mag de licentienemer de broncode weer inzien en aanpassen, maar de licentienemer mag vervolgens geen beperkingen opleggen indien hij/zij besluit de software verder te distribueren. Dus moet hij/zij er wederom voor zorgen dat de broncode inzichtelijk blijft. Het samenvoegen van software die onder de GPL is uitgegeven en software waarbij dit niet het geval is, verplicht hierbij ook dat de condities van de GPL gelden voor het 'afgeleide werk'.

Voor nadere uitleg over open source software en licenties willen we graag verwijzen naar de website van OSOSS: www.ososs.nl.

1.5 Doelgroep Dit rapport wordt geschreven voor de opdrachtgever van dit haalbaarheidsonderzoek, Jos Bots, werkzaam als beleidsmedewerker informatisering bij de bestuursdienst van de gemeente Groningen.

1.6 Onderzoeksaanpak Als rode lijn in het onderzoek geldt dat er steeds is gedacht vanuit twee mogelijke scenario's bij de inzet van open source software:

Scenario 1:Het eerste scenario gaat ervan uit dat er gebruik gemaakt gaat worden van een standaard werkplek gebaseerd op Linux, een open source besturingssysteem, waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van open source software. Omdat dit voor de gemeente Groningen het meest extreme scenario is, is het verstandig dit scenario eerst te onderzoeken.

Scenario 2:Het tweede scenario gaat ervan uit dat er gebruik gemaakt gaat worden van een standaard werkplek gebaseerd op Windows waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van open source software.

Naast bovenstaande scenario's zijn er wellicht nog andere, alternatieve scenario's mogelijk, waarmee de inzet van open source software kan worden gerealiseerd. Deze alternatieven worden in hoofdstuk 5 besproken.

Voor beide scenario's zullen de vragen zoals geformuleerd in paragraaf 1.2.3 beantwoord moeten worden. Daarbij zal worden gekeken naar:

1. De standaard werkplek: • De applicaties van de gemeentelijke laag,• Beheersoftware

2. De dienstspecifieke applicaties3. De concernapplicatie


http://www.ososs.nl/


De benodigde informatie voor het beantwoorden van de vragen zal worden verzameld door middel van:

Het inventariseren van reeds aanwezige kennis bij leden projectgroep Bij de leden van de projectgroep is reeds de nodige kennis over de standaard werkplek, de applicaties van de gemeentelijke laag en de beheersofware aanwezig. Hetzelfde geldt voor de functionele en technische aspecten van alternatieven die door de gemeente gebruikt zouden kunnen worden, de dienstspecifieke applicaties en de concernapplicatie.

Literatuuronderzoek Op het internet is veel informatie met betrekking tot open standaarden en open source software beschikbaar, en is daarmee een belangrijke bron voor dit onderzoek.

Contact met leveranciers Waar nodig zal is contact worden opgenomen met leveranciers. Er worden onder andere twee sessies georganiseerd met Microsoft en Novell, waarbij de inzet van open source software onderwerp van gesprek zal zijn.

Sessie met applicatiebeheer van geselecteerde dienst: Met betrekking tot de dienstspecifieke applicaties, is er middels enkele sessies met het applicatiebeheer van deze dienst zoveel mogelijk relevantie informatie geïnventariseerd.

In onderstaande afbeelding (afbeelding 1) is de onderzoeksaanpak schematisch weergegeven.



Afbeelding 1: Onderzoeksaanpak



1.7 LeeswijzerIn hoofdstuk 2 zal het onderwerp van onderzoek nader worden toegelicht. In dit hoofdstuk zal een beschrijving worden gegeven van de standaard werkplek, inclusief de gemeentelijke laag applicaties en de beheersoftware. Daarnaast zal een beschrijving worden gegeven van de geselecteerde gemeentelijke dienst inclusief de gekozen primaire procesapplicatie. Ten slotte zal de gekozen concernapplicatie worden toegelicht.

In hoofdstuk 3 zullen de mogelijkheden van het eerste scenario, een standaard werkplek gebaseerd op Linux en open source software worden onderzocht.

Hoofdstuk 4 beschrijft de mogelijkheden van het tweede scenario, een standaard werkplek gebaseerd op Windows en open source software.

Hoofdstuk 5 gaat in op de mogelijke alternatieve scenario's waarmee de inzet van open source software gerealiseerd kan worden.

In hoofdstuk 6 wordt aandacht besteed aan Open Office. Open Office is een open source alternatief voor Microsoft Office. Hier wordt een apart hoofdstuk aan gewijd omdat met de eventuele inzet van Open Office ter vervanging van Microsoft Office een flinke besparing op licentiekosten gerealiseerd kan worden. Er zal worden onderzocht of Open Office een serieus alternatief is voor Microsoft Office.

Hoofdstuk 7 zal ingaan op de ervaringen van andere (vergelijkbare) organisaties met open source software op de desktop. De ervaringen van anderen kunnen mede gebruikt worden om de haalbaarheid van een OSOSS werkplek te bepalen.

Ten slotte zal in hoofdstuk 8 op basis van de bevindingen uit de voorgaande hoofdstukken een antwoord worden gegeven op de vragen uit hoofdstuk 1. Op basis van deze antwoorden zullen vervolgens een aantal aanbevelingen worden gedaan ten aanzien van het gebruik van open source software op de desktop.



Hoofdstuk 2: Onderwerp van onderzoek

InleidingIn dit hoofdstuk zal het onderwerp van onderzoek worden toegelicht. Het onderwerp van onderzoek wordt centraal geplaatst in het onderzoek naar de mogelijkheden van een standaard werkplek, waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van open standaarden en open source software.

Paragraaf 2.1 geeft een beschrijving van de huidige standaard werkplek van de gemeente Groningen. Er wordt een overzicht gegeven van de gemeentelijke laag applicaties en de beheersoftware van de standaard werkplek.

Paragraaf 2.2 gaat in op de dienstspecifieke applicaties. Er wordt een algemene beschrijving gegeven van de geselecteerde dienst en de gekozen primaire procesapplicaties worden nader toegelicht.

Ten slotte zal in paragraaf 2.3 een beschrijving worden gegeven van de geselecteerde concernapplicatie.

2.1 Standaard werkplek gemeente GroningenDe standaard werkplek is enige tijd geleden ingevoerd, en biedt een aantal voordelen voor gebruikers maar eveneens voor de technische beheerders. Voor de gebruiker biedt de standaard werkplek:

Uniforme inrichting van het werkstation.

De mogelijkheid om op iedere standaard werkplek binnen de dienst in te loggen, met behoud van instellingen, favorieten, bestanden, applicaties e.d.

Standaardapplicaties als Office en GroupWise zijn op iedere werkplek beschikbaar.

Eenvoudig beheer in het geval van problemen. De Servicedesk kan ieder werkstation op afstand overnemen (na toestemming van de gebruiker). In het ergste geval kan snel een image worden teruggezet.

Het werkstation wordt centraal voorzien van de juiste Windows updates en Anti-virus signatures.

Standaard printomgeving. De gebruiker kan straks (via iPrint) zelf een extra printer installeren via een webpagina. Configuratie van extra printermogelijkheden (lades, duplexing) wordt centraal geregeld.

Standaard inrichting van drive mappings.

Wat biedt de standaard werkplek ten aanzien van beheer?

Bij de standaard werkplek is getracht om zowel de werkstationinrichting als de server- en netwerkomgeving die de werkstations ondersteunen, zoveel mogelijk te



standaardiseren en automatiseren. De gedachte hierachter is de beheerslast zoveel mogelijk te reduceren en te voorkomen dat er voor het inrichten van een werkplek specifieke kennis van de situatie nodig is.

In de huidige situatie is dit gerealiseerd door:

Gescripte installatie van de Windows installatie en alle software die in de basis-image zit. Hierdoor is er de garantie dat alle werkplekken, ongeacht de hardware, exact hetzelfde zijn ingericht.

Drivers centraal te plaatsen en deze binnen Windows als bron aan te geven. Hierdoor is het in de meeste gevallen na het imagen van een werkplek niet nodig om extra randapparatuur handmatig te configureren.

Automatische instellingen (Policies) door te voeren die voor alle gebruikers identiek zijn en daardoor slechts eenmalig hoeven te worden ingeregeld.

Applicaties uitsluitend via de Nal aan te bieden. Hierdoor zijn applicaties zelfherstellend en klaar voor gebruik, zonder dat verdere configuratie door een beheerder nodig is.

Overal dezelfde schijfletters aan te bieden en een vaste locatie voor opslag van bestanden te hanteren.

Printers voorgeconfigureerd en automatisch te installeren en daarnaast de medewerker de mogelijkheid te geven om zelf extra printers te kunnen installeren.

Mogelijkheid tot nagenoeg volledig beheer op afstand door remote control en diagnostics en het op afstand kunnen imagen van werkplekken.

In het kader van dit onderzoek zijn deze eigenschappen van de standaard werkplek van belang. Indien er gezocht wordt naar open source alternatieven, moet namelijk bekeken worden of deze eigenschappen bewaard blijven. Naast dat de software functioneel en technisch in orde moet zijn, moet het eveneens goed beheersbaar zijn in de huidige netwerkomgeving.

2.1.1 Gemeentelijke laag (applicaties)Onderstaande is een overzicht van de applicaties waarover elke standaard werkplek beschikt, de zogenaamde 'gemeentelijke laag'.

Applicatie Toelichting

Standaard XP functionaliteit

Windows XP Applicaties

Kladblok, Wordpad, rekenmachine

Microsoft Office XP Applicaties




Microsoft Access XP

Microsoft Excel XP

Microsoft Word XP

Microsoft Powerpoint XP

Microsoft Diversen

Microsoft Photo Editor Een eenvoudig beeldbewerkingsprogramma voor GIF, BMP, JPEG, TIF, PNG, PCD en PCX bestanden, waarmee afbeeldingen kunnen worden gedraaid, bijgesneden e.d. Daarnaast kunnen enkele effecten worden toegepast, zoals verscherpen, verzachten en negatief.

Wordt in Office 2003 vervangen door Microsoft Picture Manager, dat nog minder functies kent.

Microsoft Internet Explorer

Hulpprogrammatuur

Adobe Reader 7

CutePDF Writer "Printer" voor conversie naar PDF

ClearType Tuner Leesbaarheid beeldscherm aanpassen (Applet voor Control Panel)

Gronometer Gebiedsinformatiesysteem (van ABF Research). Draait op DIAHP3, ook voor andere diensten

VLC media player DVD-afspeelsoftware

Windows Media Player 9 Media player (Windows specifiek) – ondersteunt muziek-cd (.cda), MPEG, MIDI, Windows Media-bestanden (.asf, .wm, .wma, .wmv), Windows-audiobestanden (.wav, .snd, .au, .aif, .aifc, .aiff), Windows-videobestanden (.avi, .wmv), MP3, Dvd-video en Macromedia Flash

Hulpprogrammatuur voor beheer en configuratie werkstations

eTrust Antivirus

ServiceDesk Info VB-script -geeft informatie over ingelogde gebruiker en werkstation.

Gebruikt ZISCTRL.OCX voor image safe data

GroupWise

Groupwise 6(.5)1 GroupWise Client

Groupwise 6(.5) Cache Postbus GroupWise met lokale postbus (alleen voor laptops)

Groupwise Notify Notifier voor GroupWise – meldingen van nieuwe mail e.d.

Veelgebruikte URL's

Basis Voorziening Gegevens (BVG)

Web URL (http://bas.groningen.nl/bvg/bvghome.asp)

De Telefoongids Web URL (http://www.telefoongids.nl)

E-loket facilitair2 Web URL (http://192.168.142.14/Nordined/Portal/portal.asp)

Gé-Net (gemeentelijk intranet) Web URL (http://intranet.groningen.nl/index.jsp)


http://intranet.groningen.nl/index.jsp

http://192.168.142.14/Nordined/Portal/portal.asp

http://www.telefoongids.nl/

http://bas.groningen.nl/bvg/bvghome.asp



NS Reisplanner Web URL (http://ns.nl/servlet/Satellite?cid=1061466108113&pagename=www.ns.nl%2FPage%2FSuperHomepage&c=Page)

Postcodeboek Web URL (http://www.tpgpost.nl/voorthuis/zoeken/postcodes/index.jsp)

Routeplanner Web URL (http://www.routenet.nl/)Tabel 1: Gemeentelijke laag applicaties

1Bij Bestuursdienst en DIA is GroupWise 6.5 al in gebruik, bij de overige diensten nog versie 6.2E-loket facilitair komt op termijn voor alle diensten beschikbaar.

2.1.2 Toelichting standaard werkplekHieronder volgt een overzicht van andere zaken die belangrijk zijn voor de standaard werkplek, naast eerder genoemde applicaties. Het gaat hierbij om besturingssoftware, hardware, netwerksoftware e.d. Ook worden een aantal applicaties, die niet aan de client kant draaien, maar wel cruciaal zijn voor het goed functioneren van de standaard werkplek behandeld.

Algemeen

Windows XP met Service Pack 1 (Nederlandstalig).

Minimumeisen hardware voor een standaard werkplek: Pentium III of hoger, intern geheugen 256 MB of meer, schijfcapaciteit 8 GB of meer, muis, toetsenbord, monitor en netwerkkaart 10 MB (PXE compliant).

De standaard werkplek ondersteunt desktop pc's en laptops. Voor laptops zijn speciale voorzieningen getroffen, zodat ze ook bruikbaar zijn als ze zijn losgekoppeld van het netwerk.

Novell Client en de client voor Microsoft Netwerken, dit zorgt ervoor dat we Novell en Windows servers kunnen gebruiken.

Standaardgebruikers worden automatisch op de werkstations aangemaakt als Hoofdgebruiker (Power user), zodat medewerkers voldoende rechten hebben voor het installeren van lichte applicaties en printers. Bij de opzet van de standaard werkplek is gekozen voor een "relatief open" benadering. Niet alles is dichtgetimmerd. Gebruik van CD-speler/-brander en USB is toegestaan. Software installeren is voor eigen risico toegestaan, indien dit ondanks de beperkingen van de poweruser lukt. Uitgangspunt is dat elke applicatie die nodig is voor het uitvoeren van de aan een medewerker toegewezen taak, uitsluitend via de Nal wordt aangeleverd.

Het gebruik van roaming profiles wordt ondersteund: een gebruiker kan op iedere werkplek (binnen de dienst) inloggen met behoud van de eigen instellingen en applicaties.


http://www.routenet.nl/

http://www.tpgpost.nl/voorthuis/zoeken/postcodes/index.jsp

http://ns.nl/servlet/Satellite?cid=1061466108113&pagename=www.ns.nl%2FPage%2FSuperHomepage&c=Page

http://ns.nl/servlet/Satellite?cid=1061466108113&pagename=www.ns.nl%2FPage%2FSuperHomepage&c=Page


De benodigde drivers voor randapparatuur staan centraal op het netwerk en worden automatisch geïnstalleerd. Hierdoor is er minder inspanning nodig van CIO beheerders wanneer bijvoorbeeld een pc stuk gaat of als het op een andere pc wordt aangesloten.

Security updates worden centraal gedistribueerd via Zenworks for Desktops.

Voor de installatie van standaard werkplek op een nieuwe pc wordt gebruik gemaakt van ZEN images, die eenmalig per pc-type worden gebouwd en worden gedistribueerd vanaf een centrale imaging server. Hierbij wordt gebruik gemaakt van PXE.

Bij ernstige problemen met een werkplek kan eenvoudig een image worden teruggezet. De pc wordt daarmee teruggezet naar de oorspronkelijke situatie. Dit kan zowel lokaal als centraal worden afgedwongen. De eerste keer dat de gebruiker een applicatieobject start na het terugplaatsen van een image wordt dat object automatisch opnieuw uitgerold.

Voor het printen wordt nu gebruik gemaakt van NDPS, er vindt momenteel een migratie naar iPrint plaats. NDPS is afhankelijk van de Novell Client, voor iPrint dient de iPrint client geïnstalleerd te zijn. De juiste printer wordt door middel van een Zenworks policy eenmalig aan een specifiek werkstation gekoppeld. Hierdoor is, zonder verdere inzet van een systeembeheerder, de printer inclusief accessoires en eventuele instellingen als dubbelzijdig printen al op de pc aanwezig. Wanneer een printer van het werkstation wordt verwijderd komt deze automatisch terug. Een ander voordeel van deze aanpak is het gegeven dat medewerkers die achter een andere pc (bij een andere afdeling of dienst) willen werken, kunnen beschikken over de printers van de betreffende afdeling of dienst.

Office XP

Er wordt gewerkt met standaardsjablonen, die op het netwerk staan. Welke sjablonen beschikbaar zijn voor een gebruiker, is afhankelijk van de afdeling e.d.

ZENworks for Desktops

De standaard werkplek leunt zwaar op ZENworks for Desktops van Novell. Alle onderdelen van ZfD worden gebruikt. Om gebruik te kunnen maken van ZENworks for Desktops, moet op ieder werkstation de zg. ZfD Agent aanwezig zijn. Deze maakt dan ook deel uit van de standaard werkplek.

Automatic Workstation Import: ieder werkstation dat zich aanmeldt, wordt geregistreerd in eDirectory. Dit is nodig om applicatieobjecten en policies aan werkstations te kunnen koppelen.



Workstation Management: wordt gebruikt voor het inschakelen van Roaming profiles, policies, instellen van parameters voor imaging, inventory, import, printing e.d. Een voorbeeld is de zg. DLU Policy (Dynamic Local User), die automatisch een lokale Windows user aanmaakt zodra de gebruiker voor het eerst inlogt op een pc. Deze tijdelijke users worden na verloop van tijd automatisch weer opgeruimd.

Application Management: distributie van applicatieobjecten. Een applicatieobject kan een snapshot zijn, maar ook een MSI (Microsoft Installer) object.Je kunt applicaties koppelen aan gebruikers, maar ook aan bepaalde werkstations. Door afhankelijkheden in te bouwen kun je afdwingen dat applicatie B aanwezig is voordat applicatie A wordt gestart.Applicatieobjecten kun je aanbieden in de vorm van iconen in een apart Nal-venster, maar ook in het Start Menu, de System Tray, de Quick Launch Toolbar en op de Desktop.

Workstation Imaging: maken en terugzetten van images. Dit kan een image van de hele harde schijf zijn, maar ook van een partitie. In de praktijk wordt per pc-type eenmalig een image gemaakt en opgeslagen op een centrale server. Bij installatie van een nieuwe pc of na een probleem met een bestaand werkstation kan zo'n image worden teruggezet.Het proces zorgt ervoor dat de pc automatisch wordt voorzien van de juiste werkstationnaam (nodig om de pc's te kunnen identificeren, bijvoorbeeld voor Remote Control).

Remote Management: biedt de mogelijkheid om een pc op afstand over te nemen. De Servicedesk maakt hier veelvuldig gebruik van. Met Remote Management kun je ook programma's uitvoeren op de "overgenomen" pc en bestanden overbrengen van en naar de betreffende pc. Ook het onderdeel Wake On Lan (een pc op afstand inschakelen) valt onder Remote Management. Dit is nog niet in gebruik.

Workstation Inventory: levert inzicht in hardware in en software op de pc's. De gegevens worden opgeslagen in een Sybase database.

2.2 Dienstspecifieke applicaties

2.2.1 Dienst Informatie en Administratie (DIA)Zoals in de inleiding van dit hoofdstuk werd vermeld zullen er een aantal dienstspecifieke applicaties worden geanalyseerd die in gebruik zijn bij een representatieve gemeentelijke dienst. Hierbij is gekozen voor de Dienst Informatie en Administratie (DIA). De reden hiervoor is dat bij de DIA een aantal bedrijfskritische applicaties in gebruik zijn die koppelingen hebben met een verscheidenheid aan kantoorautomatisering en daarmee voldoende representatief is voor de gemeente Groningen als geheel.



De DIA kent een zevental afdelingen, te weten

de FrontOffice/balies Front Office telefoon Front Office Internet Afdeling burgerzaken Afdeling Belastingen het Bedrijfsbureau afdeling Rechtsbescherming

De werkzaamheden van deze afdelingen zijn van zeer uiteenlopende aard: het verzorgen van rijbewijzen, het taxeren- waarderen en het heffen van belastingen op (on)roerend goed, het afhandelen van bezwaarschriften hieromtrent, het innen van belastingen, enz.

Binnen de DIA zal de focus specifiek liggen op de afdeling Belastingen. Deze afdeling bestaat uit ca. zeventig medewerkers en heeft onder meer als taak het uitvoeren van de wet WOZ (Waardering Onroerende Zaken) en het heffen en invorderen van de diverse lokale heffingen. De afdeling gebruikt daartoe op dit moment een zestal belastingapplicaties. Interessant om te vermelden is dat deze aan vervanging toe zijn en dat voor de vervanging van deze applicaties binnenkort een aanbestedingsprocedure zal worden gestart.

Naast de applicaties die op de standaard werkplek aanwezig zijn, zijn er een 30-tal applicaties die geïntegreerd zijn met, of koppelingen hebben met, kantoorautomatisering. Deze applicaties worden door verschillende afdelingen van de DIA gebruikt. In het kader van dit onderzoek is het van belang om te analyseren welke koppelingen er tussen de applicaties zijn. Daarnaast is het verstandig om enig zicht te hebben op informatiestromen, zoals die bijvoorbeeld van de burger naar de overheid kunnen lopen. Knelpunten omtrent standaarden die kunnen optreden bij de inzet van open source software kunnen zo in kaart worden gebracht.

In de volgende paragraaf zal een beschrijving worden gegeven van de applicaties die in gebruik zijn bij de afdeling belastingen.

2.2.2 ApplicatiesHieronder volgt een overzicht van een aantal belangrijke dienstspecifieke applicaties die in gebruik zijn bij de afdeling belastingen van de DIA.

Van de leverancier Getronics Pinkroccade is de Globitlijn in gebruik. De Gobitlijn bestaat uit de volgende vijf modules:

Globit GKS: Gemeentelijk Kadastraal Systeem Globit KWS: VHS/kwijtscheldingen en module Administratief Beroep



Globit VHS: Volledig Heffingen Systeem Basis en de modules Aangifte, Bezwaar, Gegevensbeheer, Naheffingsaanslagen Parkeren, Service-verwerking, Tariefdifferentiatie OZB en Tekstproduktie

Globit VIS: VHS-incasso, Basis en modules Dwanginvordering en Betalingsverkeer

Globit VWS: Vastgoed Waarderings Systeem, Basis en de modules Bezwaar, Stuf CAP, Stuf TAX, Stuf WOZ, Serviceverwerking, Tekstproduktie en VWSGK/koppeling Taxatiesysteem.

Van de leverancier GeoTax B.V. is de volgende applicatie in gebruik:

GeoTax: GeoTax is een pakket dat gebruikt wordt voor modelmatige waardebepaling van objecten. Deze objecten kunnen van verschillende aard zijn, zoals kavels, panden, woningen e.d. De leverancier van GeoTax is GeoTax.

Naast bovenstaande applicaties zijn voor de applicatiebeheerders van de afdeling belastingen de volgende applicaties nog in gebruik:

GKSDKW: Applicatie voor het inlezen van kadastrale objecten (panden) en subjecten (personen). Wordt alleen gebruikt door applicatiebeheer.

Docutrend: Document Management Systeem. Wordt gebruikt voor archivering. Ftp Script Runner:Windows client applicatie. Dit is een tool die een aantal

scripts heeft waarin verschillende FTP handelingen achter elkaar worden uitgevoerd.

Paradox 8: Database query programma.

2.3 ConcernapplicatieOnlangs is ter vervanging van het oude Post en Archiefsysteem (P&A+) de nieuwe concernapplicatie Hummingbird aangeschaft. Hummingbird is een Document Management Systeem. Het programma wordt gebruikt door de afdeling rechtsbescherming, maar zal naar verwachting vanaf medio 2006 op circa 300 werkplekken worden gebruikt. De programmatuur integreert met Microsoft Office XP, Microsoft Windows XP Explorer en Microsoft Internet Explorer, zodat het voor de gebruiker een onderdeel van Windows en Office lijkt. Daarnaast is er ook nog een integratie met Groupwise.

2.4 ConclusiesIn dit hoofdstuk is het onderwerp van onderzoek beschreven. De huidige standaard werkplek is toegelicht, inclusief gemeentelijke laag applicaties en beheersoftware. Daarnaast zijn een aantal dienstspecifieke applicaties van de Dienst Informatie en Administratie, afdeling belastingen toegelicht. Ten slotte is in paragraaf 2.3 een korte beschrijving gegeven van de concernapplicatie Hummingbird.



Het onderwerp van onderzoek zal als basis worden gebruikt bij het onderzoeken van de haalbaarheid van een OSOSS werkplek in de volgende hoofdstukken.



Hoofdstuk 3: Scenario 1: Linux en OSS

InleidingInmiddels is duidelijk geworden dat het onderzoek zich zal richten op de standaardwerkplek, enkele dienstspecifieke applicaties en een concernapplicatie. Aan de hand van twee verschillende scenario's wordt onderzocht of het functioneel en technisch haalbaar is om open source in te zetten op de desktop. In dit hoofdstuk zal het eerste scenario besproken worden: de inzet van het open source besturingssysteem Linux met zoveel mogelijk open source software op de desktop. Daarbij moet worden opgemerkt dat er in dit scenario voor elke applicatie een alternatief moet worden gezocht, of dat er moet worden onderzocht of de applicatie op een alternatieve wijze kan worden aangeboden omdat de huidige Windows applicaties niet onder Linux gebruikt kunnen worden.

In paragraaf 3.1 zal nader worden ingegaan op de mogelijkheden van Linux en OSS met betrekking tot de gemeentelijke laag applicaties en beheersoftware van de standaard werkplek.

In paragraaf 3.2 komt de afdeling belastingen van de DIA aan bod, en zal worden onderzocht wat de mogelijkheden en beperkingen zijn voor de dienstspecifieke applicaties indien er gebruik wordt gemaakt van een Linux desktop met zoveel mogelijk open source software.

In paragraaf 3.3 zal Hummingbird, de concernapplicatie, nader worden onderzocht met het oog op de mogelijkheden binnen dit scenario.

Ten slotte zullen in paragraaf 3.4 de conclusies worden getrokken aan de hand van de geformuleerde vragen uit hoofdstuk 1.

3.1 Linux en OSS: de standaard werkplek In deze paragraaf zal worden onderzocht of het mogelijk is om een standaard werkplek in te richten op basis van Linux en zoveel mogelijk open source software, zonder dat dit leidt tot een groot verlies aan functionaliteit.

3.1.1 Linux distributiesWindows XP is Windows XP. Linux is echter geen Linux. Er zijn vele varianten, zogenaamde distributies van Linux beschikbaar. De ene distributie is de andere niet. Een applicatie kan beschikbaar zijn voor distributie x, maar is daarmee niet noodzakelijkerwijs beschikbaar voor distributie y. In het kader van dit onderzoek is besloten de Novell Linux Desktop (NLD) versie 9 als uitgangspunt te nemen. Eén van de belangrijkste redenen hiervoor is het feit dat Novell een Linux desktop biedt die zich niet alleen richt op de thuisgebruiker, maar ook juist geschikt is gemaakt voor bedrijfsmatige omgevingen. Op korte termijn komt ook de opvolger uit van NLD 9 uit,



Suse Linux Enterprise Desktop 10 (SLED 10). Om deze reden zal waar relevant ook deze versie worden meegenomen in het onderzoek.

3.1.2 Gemeentelijke laag applicatiesIn deze paragraaf wordt een beschrijving gegeven van de mogelijke open source alternatieven die beschikbaar zijn onder Linux voor de gemeentelijke laag applicaties.

Per applicatie is gekeken naar de volgende zaken:

1. Is er een open source alternatief beschikbaar voor Linux, danwel een closed source alternatief?

2. Zo ja, welke problemen zijn er eventueel te verwachten en welke mogelijke oplossingen zijn daarvoor?

3. Zijn er koppelingen met andere applicaties en/of systemen en wat zijn de consequenties daarvan?

Hieronder volgen de bevindingen in tabelvorm:Applicatie Alternatieven / problemen / koppelingen



Alternatieven

Diverse tools (open source)Dergelijke tools zijn er ook in overvloed voor Linux. Aangezien ze vaak als losstaande, op zichzelf staande tools worden gebruikt zijn er geen grote problemen te verwachten.

Problemen

Bij uitwisseling van tekstbestanden tussen Linux en Windows is soms wel enige conversie nodig, omdat Windows regeleinden anders vastlegt dan Linux.

Microsoft Office XP Applicaties (Wordt uitgebreider op ingegaan in hoofdstuk 6)

Microsoft Access XP Alternatieven

OpenOffice.org Base (open source)Bij OpenOffice versie 2 wordt de database-toepassing Base meegeleverd, die vergelijkbaar is met Access, maar voorlopig nog wel minder functionaliteit heeft. Base is niet in staat om Access databases direct te openen. Mogelijk kan dit wel via ODBC.

Kexi (Koffice) (open source)Kexi is een onderdeel van Koffice en is opgezet als open source alternatief voor MS Access. Voor verschillende Linux distrubities is een volwaardige versie beschikbaar. Er is ook een gratis versie voor Windows, maar dit betreft een demo versie met beperkingen. Een betaalde versie is ook beschikbaar, deze heeft geen beperkingen.

Microsoft Excel XP Alternatieven

OpenOffice.org Calc (open source)



Applicatie Alternatieven / problemen / koppelingen

Het onderdeel Calc van OpenOffice is in staat om .xls bestanden te openen en te schrijven.

Microsoft Word XP Alternatieven

OpenOffice.org Writer (open source)De tekstverwerker van OpenOffice.org is Writer. Dit programma is in staat om Wordbestanden (.doc) te lezen en te schrijven. Soms treden er wel opmaakverschillen op wanneer een .doc bestand uit Writer in Word wordt geopend.

Microsoft PowerPoint XP Alternatieven

OpenOffice.org Impress (open source)In OpenOffice worden presentaties gemaakt met het onderdeel Impress. Dit programma kan PowerPoint (.ppt) bestanden lezen en schrijven.

Microsoft Diversen

Microsoft Photo Editor Alternatieven

1. The Gimp (open source)Als tegenhanger van Microsoft Photo Editor kan The Gimp worden gebruikt. Dit fotobewerkingsprogramma is beschikbaar voor Windows en Linux.

2. Diverse andere programma's (open source)Voor Linux zijn nog diverse andere programma's beschikbaar, zoals F-Spot (GNOME desktop), Kolourpaint en Krita (beide KDE). Het programma mtPaint is beschikbaar voor Windows en Linux.

Microsoft Internet Explorer Alternatieven

Mozilla Firefox (open source)Firefox draait zowel onder Windows als onder Linux.

ProblemenWebsites die volledig volgens de W3C standaarden zijn opgebouwd, zijn zonder problemen te openen met Firefox. Veel websites zijn over het algemeen dan ook goed te benaderen met Firefox. Toch blijft er altijd een groep websites die slecht benaderbaar zijn met Firefox. In deze tabel is een overzicht opgenomen van veelgebruikte URL's binnen de gemeente Groningen. Per URL is aangegeven of deze benaderbaar is vanuit Mozilla Firefox.

Sommige plugins zijn niet beschikbaar voor Linux, of alleen in een oudere versie. Zo is de nieuwste versie van de Macromedia Flash Player voor Windows al versie 8, maar voor Linux nog versie 7.

OplossingenZie onderdeel veelgebruikte URL's.

Hulpprogrammatuur




Adobe Reader 7 Alternatieven

Adobe Reader 7 voor Linux (closed source)Adobe Reader is als closed source alternatief ook beschikbaar onder Linux.

Overig (open source)Er zijn open source alternatieven onder Linux beschikbaar voor Adobe Reader.

CutePDF Writer Alternatieven

OpenOffice.org (open source)

OpenOffice kan bestanden opslaan in PDF formaat.

Overig (open source)Er zijn verschillende mogelijkheden onder Linux om PDF documentenen te creëren.

ClearType Tuner Alternatieven

Geen open source of Linux alternatiefClearType is een Microsoft-technologie om tekst beter leesbaar te maken op LCD-schermen en laptops. Veel Linux-distributies bieden wel andere manieren om de leesbaarheid van lettertypen aan te passen, maar de mogelijkheden en de werkwijze verschillen van distributie tot distributie.

Gronometer Alternatieven

Geen open source alternatiefSwing, het onderliggende systeem van Gronometer, draait alleen op Windows. Er is wel een Internetversie beschikbaar (Swing Online), waarbij de gegevens op een server van ABF Research worden geplaatst en via de browser toegankelijk worden gemaakt. Dit werkt ook met Firefox.

VLC media player Alternatieven

VLC media player (open source)VLC media player is een open source product, dat beschikbaar is voor Windows en Linux. Er zijn wel wat verschillen in ondersteunde formaten.

Windows Media Player 9 Diverse (open source)

Er zijn diverse open source media players beschikbaar, bijvoorbeeld Helix Player en Mplayer. Mplayer draait onder Linux en eventueel ook onder Windows (via Cygwin of MinGW). Sommige Linux-distributies leveren RealPlayer mee, dat is gebouwd op Helix Player. RealPlayer is echter niet volledig open source.





etrust Antivirus Alternatieven

Er zijn relatief weinig virusscanners beschikbaar voor Linux. Dit heeft te maken met het feit dat computervirussen veel minder voorkomen op het Linux platform, maar dat betekent niet dat ze niet bestaan. Naarmate het Linux platform populairder en meer gebruikt zal worden, zullen ook voor dit platform meer virussen gaan ontstaan. Een goede virusscanner voor Linux is dus wel van groot belang.

1. ClamAV (open source)ClamAV is van oorsprong een virusscanner voor e-mailberichten. In combinatie met andere software kan het ook worden gebruikt als een on-access scanner. Onder de naam ClamWin is er ook een versie voor Windows beschikbaar.

2. BitDefender Linux Edition (closed source)Het product BitDefender Linux Edition is wel freeware, maar geen open source.

Problemenetrust Antivirus biedt een heel scala aan beheersfunctionaliteit om desktops centraal en eenvoudig te beveiligen tegen virussen. Of dit ook kan met ClamAV of andere alternatieven moet worden uitgezocht.

ServiceDesk Info Alternatieven

Geen open source alternatiefServiceDesk Info is een door CIO ontwikkeld VB script, dat informatie weergeeft over de ingelogde gebruiker en het werkstation. Bij overgang naar een Linux desktop zal deze functionaliteit opnieuw gebouwd moeten worden. Linux biedt naar alle waarschijnlijkheid voldoende mogelijkheden om iets vergelijkbaars te ontwikkelen.

GroupWise

GroupWise 6.5 Alternatieven

1. Evolution (open source)Evolution is een e-mailclient met adresboek-ondersteuning en agendabeheer. Het is bedoeld voor de GNOME desktop, en kan samenwerken met een GroupWise-server, in ieder geval voor e-mail. Evolution wordt standaard meegeleverd bij diverse distributies, o.a. SUSE en Novell Linux Desktop (binnenkort SUSE LINUX Enterprise Desktop). Evolution ondersteunt synchronisatie met Palm (agenda, adresboek en takenlijst).

Er is nog geen versie van Evolution voor Windows.

2. GroupWise 6.5 cross-platform client (closed source)Er is voor Linux ook een GroupWise client beschikbaar, de zg. cross-platform client. Dit is echter geen open source software.De functionaliteit is geringer dan die van de Windows client, zo ontbreken bijvoorbeeld de agenda voor meerdere gebruikers, de




mogelijkheid om het lettertype aan te passen in een bericht, het gebruik van vCards, discussie-overzichten, regels, spellingscontrole. Afdrukmogelijkheden van de agenda zijn beperkt, het verplaatsen van mappen en het aanmaken van zoekfolders is niet mogelijk. Minder mogelijkheden bij het gebruik van filters.De cross-platform client kan geen versleutelde berichten lezen of aanmaken.

ProblemenVoor beide alternatieven geldt dat er beperkingen zijn ten aanzien van de functionaliteit. Om de mogelijkheden van beide alternatieven in kaart te brengen zal een en ander nader getest moeten worden.

KoppelingenVan Groupwise is bekend dat er verschillende koppelingen bij diensten aanwezig zijn met andere applicaties. Deze koppelingen zullen niet zonder meer werken bij vervanging door een open source en/of Linux alternatief. De gevolgen hiervan zullen in een pilot nader moeten worden onderzocht.

GroupWise 6.5 Cache Postbus Alternatieven

GroupWise 6.5 cross-platform clientDe GroupWise 6.5 cross-platform client ondersteunt het gebruik van een Cache Postbus.

GroupWise Notify Alternatieven

Geen open source alternatief

Veelgebruikte URL's


Werkt NIET in FirefoxDe viewer die nodig is om de BVG te kunnen gebruiken is ActiveX gebaseerd en dus alleen in Internet Explorer te gebruiken. De leverancier van deze plugin, MapGuide, heeft wel een Java plugin. Deze Java plugin is in onze situatie niet bruikbaar door de manier waarop de onderliggende flexiweb server is ingericht. Daarnaast zou de Java plugin onvoldoende functionaliteit bieden.

De Telefoongids Werkt goed in Firefox

E-loket facilitair Werkt NIET in FirefoxHet lijkt erop dat E-loket facilitair net als Gé-Net gebruik maakt van de NWDIR.OCX om de naam van ingelogde gebruiker te achterhalen. Zie verder onder Gé-Net.

Gé-Net (gemeentelijk intranet)

Werkt NIET in FirefoxIntranet maakt gebruik van NWDIR.OCX (Novell) om de Novell loginnaam te achterhalen en die te gebruiken voor autorisatie op Intranet. Dit werkt niet onder Firefox. Op Linux is NWDIR.OCX zelfs helemaal niet beschikbaar.

NS Reisplanner Werkt goed in Firefox

Postcodeboek Werkt goed in Firefox

Routeplanner Werkt goed in Firefox



Tabel 2: Gemeentelijke laag applicaties, open source alternatieven voor Linux

3.1.3 Standaard werkplek: beheersoftwareVoor het beheer van de Linux desktops is het van groot belang dat de beheersinspanning vergelijkbaar is met de huidige situatie. In paragraaf 2.1.2 is reeds een overzicht gegeven van de huidige beheeromgeving en de daarmee gerealiseerde voordelen. Hieronder volgt een overzicht van de mogelijkheden en onmogelijkheden in het geval van het beheer van een Linux desktop.

Voor deze vergelijking is uitgegaan van Novell Linux Desktop 9 en wordt er tevens rekening gehouden met de verbeteringen die we kunnen verwachten van de opvolger Suse Linux Enterprise Desktop 10 die binnen enkele maanden beschikbaar is. Naar de mening van de onderzoekers is de combinatie van deze Linux distributie in combinatie met Novell ZENworks 7 Linux Management, op dit moment het meest geavanceerde product voor het beheren van Linux desktops. De opzet is vergelijkbaar met wat de gemeente Groningen momenteel ook in gebruik heeft. Het gaat hier om commerciële, deels closed source producten. Wanneer er echter alleen naar gratis en volledig open source oplossingen gekeken wordt, dan zijn er beduidend minder mogelijkheden. De Novell ZENworks 7 Linux Management software is beschikbaar onder de huidige licentie die de Gemeente heeft voor Novell producten. Hierdoor zijn er alleen kosten voor de implementatie ervan. Voor de desktop moet ongeveer 50 euro per werkplek per jaar aan licentiekosten worden betaald.

Algemeen

Novell Linux Desktop 9 (voorloper SLED 10) is Engelstalig. Nederlands is wel mogelijk, maar behoort niet tot de ondersteunde talen.

Minimumeisen hardware voor NLD9: Pentium II+ 266 Mhz of hoger, Intern geheugen 128 MB minimum, 256 MB aanbevolen, schijfcapaciteit 800 MB vrij of meer, muis, toetsenbord, monitor en netwerkkaart 10 MB (PXE compliant).Dit zijn nagenoeg dezelfde eisen als voor Windows XP. Alleen de benodigde schijfruimte lijkt minder te zijn. In de praktijk blijkt Linux op het gebied van schijfruimte vaak gulziger te zijn dan Windows.

Voor laptops verwachten we dat bij het gebruik van SLED 10 de hardware op een vergelijkbaar niveau als Windows ondersteund wordt. Wanneer het gaat om meer exotische hardware, zoals smartcards, is de verwachting dat dit op nieuwe hardware voor problemen zal zorgen. Aangezien de software op de laptop zelf geïnstalleerd wordt is de verwachting dat de laptop zowel op het netwerk alsmede standalone voldoende zal functioneren.

De Novell Client is ook voor Linux beschikbaar. Hiermee beschikken we voor toegang tot de Novell Netware servers over nagenoeg dezelfde mogelijkheden als onder Windows. De verwachting is dat zonder veranderingen aan de beheersomgeving de huidige schijfletters en loginscripts gebruikt kunnen worden. In de Linux situatie zorgt de Novell Client er tevens voor dat er toegang tot de Windows servers mogelijk is. De functionaliteit daarvan zou



voldoende moeten zijn voor onze behoeften, maar is niet gelijk aan die onder Windows.

Gebruikersaccounts onder Linux kunnen worden aangemaakt met behulp van Linux User Management, dit is een component van Novell Open Enterprise server die onder onze huidige overeenkomst met Novell valt. De hiervoor benodigde omgeving moet nog worden ingericht. De inspanning hiervoor is vergelijkbaar met de inspanningen die destijds voor Windows XP zijn gedaan. Cdrom en Cdbrander gebruik zou in principe geen probleem mogen zijn. Het is niet denkbeeldig dat bepaalde USB randapparatuur door gebrek aan driver ondersteuning onder Linux niet werkt. Standaard krijgt een gebruiker onder Linux minder bevoegdheden dan onder Windows, of dit door gebruikers als voldoende wordt beschouwd valt zonder pilot moeilijk te zeggen. De NAL in zijn huidige vorm is onder Linux niet beschikbaar.

Roaming profiles zijn in principe onder Linux mogelijk. Aangezien de Nal in zijn huidige vorm op Linux niet bestaat, is het in onze opzet niet mogelijk om op iedere willekeurige werkplek in te loggen met behoud van de eigen applicaties.

Het is onduidelijk of Linux desktops op eenzelfde wijze als onder Windows automatisch van de juiste drivers voor randapparatuur kunnen worden voorzien. Dit vergt nader onderzoek. Uit een sessie met Novell is gebleken dat de belangrijkste problemen te verwachten zijn in relatie tot (nieuwe) randapparatuur. Het gebruik van bijvoorbeeld USB randapparatuur levert meer problemen op dan onder Windows het geval is, de gevolgen hiervan moeten in een pilot in kaart worden gebracht.

Security updates kunnen centraal worden beheerd via ZENworks Linux Management.

Voor de installatie van standaard werkplek op een nieuwe pc wordt gebruik gemaakt van ZEN images, die eenmalig per pc-type worden gebouwd en worden gedistribueerd vanaf een centrale imaging server. Hierbij wordt gebruik gemaakt van PXE. Dit kan onder Linux op dezelfde manier gebeuren.

Bij ernstige problemen met een werkplek kan eenvoudig een image worden teruggezet. De pc wordt daarmee teruggezet naar de oorspronkelijke situatie. Dit kan zowel lokaal als centraal worden afgedwongen. Deze functionaliteit is onder Linux slechts deels beschikbaar. Het is wel mogelijk de werkplek te herstellen en applicaties automatisch uit te rollen, maar de applicaties kunnen niet per gebruiker worden ingesteld.

De Linux desktop kan voor het printen van bestanden gebruik maken van de Iprint client voor Linux en daarmee over de bestaande printomgeving printen. De mogelijkheid om de printer instellingen automatisch te configureren en de printer via een policy te distribueren bestaat onder Linux niet. Het moet in principe wel mogelijk zijn om de printer automatisch naar het werkstation te distribueren via andere methodes.

ZENworks for Desktops



De standaard werkplek leunt zwaar op ZENworks for Desktops van Novell, Zenworks is de smeerolie van de werkplek. Het is dus van groot belang dat minimaal dezelfde beheers functionaliteit in ZENworks Linux Management beschikbaar is.

Automatic Workstation Import: ieder werkstation dat zich aanmeldt, wordt geregistreerd in eDirectory. Deze techniek werkt onder Linux anders, maar geeft hetzelfde resultaat.

Workstation Management: wordt gebruikt voor het inschakelen van Roaming profiles, policies, instellen van parameters voor imaging, inventory, import, printing e.d. Onder Linux zijn er voornamelijk policies om een deel van de desktop te configureren en voor de basis applicatie. Voor roaming profiles kan het eerder genoemde Linux User Management gebruikt worden. De geboden functionaliteit onder Linux zou voldoende moeten zijn.

Application Management: distributie van applicatieobjecten. Hiervoor wordt nu de Nal gebruikt. Deze wordt onder Linux helaas niet aangeboden, de bijbehorende tools om de software te configureren dus ook niet. Het is onduidelijk of het alternatief onder Linux om de software distributie te configureren in de praktijk even goed voldoet. We kunnen applicaties niet koppelen aan gebruikers, maar alleen aan werkstations. Het is wel mogelijk een zogenaamde catalogus van applicaties aan te bieden, die de gebruiker dan zelf kan installeren. Hierdoor is het minder goed mogelijk om de huidige situatie van veel verschillende applicaties per gebruiker en het wisselen tussen werkplekken in stand te houden onder Linux. In de huidige situatie zijn applicaties die door middel van de NAL worden aangeboden ook zelfherstellend, het is onduidelijk hoe dit in de praktijk op een Linux desktop werkt. Het is de verwachting dat midden 2007 er een nieuwe versie van ZENworks Linux Management beschikbaar komt die wel in staat is applicaties per gebruiker aan te bieden.

Workstation Imaging: maken en terugzetten van images. Dit kan een image van de hele harde schijf zijn, maar ook van een partitie. De mogelijkheden onder Linux voor wat betreft het imagen zijn identiek. Er is extra functionaliteit in die zin dat een desktop installatie gescript kan worden.

Remote Management: biedt de mogelijkheid om een pc op afstand over te nemen. De Servicedesk maakt hier veelvuldig gebruik van. De inrichting is iets anders dan onder Windows. Scherm overnemen is mogelijk. Linux biedt hier iets extra's in de zin dat een beheerder het scherm over kan nemen en in een andere sessie aan de pc werkt zonder dat de gebruiker hier last van heeft. Dit is een belangrijk voordeel.

Workstation Inventory: levert inzicht in hardware in en software op de pc's. De gegevens zijn vergelijkbaar.

Om gebruik te kunnen maken van ZENworks for Desktops, moet op ieder werkstation de zg. ZfD Agent aanwezig zijn. Een dergelijke agent is er ook voor Linux, deze maakt de hierboven beschreven functionaliteit mogelijk. Een belangrijk verschil zit in de



gebruikte beheer console, deze is voor de Windows desktops compleet anders dan voor de Linux werkstations. De kennis is daardoor minder makkelijk overdraagbaar.

3.2 Dienstspecifieke applicaties: DIA, BelastingenIn deze paragraaf wordt een beschrijving gegeven van de mogelijke open source alternatieven die beschikbaar zijn onder Linux voor de dienstspecifieke applicaties die in gebruik zijn bij de afdeling belastingen van de DIA.


1. Is de huidige applicatie beschikbaar onder een open source licentie?2. Is de huidige applicatie beschikbaar onder Linux?3. Zijn er koppelingen met andere desktop applicaties en wat zijn de

consequenties daarvan?4. Ondersteunt de applicatie Windows Terminal Server?

Hiermee kan een Windowsapplicatie eventueel alsnog worden aangeboden op een Linux desktop, meer hierover in hoofdstuk 5, alternatieve scenario's.

5. Indien relevant, biedt de applicatie ondersteuning ten aanzien van Open Office?

Er wordt uitdrukkelijk alleen naar de desktop applicaties gekeken en naar eventuele koppelingen met andere desktop applicaties. Wanneer een applicatie alleen voor het Windows platform beschikbaar is, wordt verder niet naar deze koppelingen gekeken. Een uitzondering hierop vormt een eventuele koppeling met MS Office, in dit geval wordt onderzocht of de applicatie ook geschikt is voor gebruik met Open Office.Wanneer de applicatie alleen op Windows beschikbaar is wordt onderzocht of de applicatie voor gebruik met Windows Terminal server ondersteund wordt (zie ook hoofdstuk 5).

De Globitlijn en Geotax zijn op dit moment aan vervanging toe. Voor de vervanging van deze applicaties zal binnenkort een aanbestedingsprocedure worden gestart. Om deze reden is dan ook onderzocht welke mogelijkheden de eventuele opvolgers van deze applicatie bieden ten aanzien van open source en beschikbaarheid op de Linux desktop.

Hieronder volgen de bevindingen in tabelvorm:Applicatie Beschikbaar

onder OSS licentie?

Beschikbaar voor Linux

Desktop omgeving?

Koppelingen Ondersteuning voor gebruik op

Windows Terminal Server?

GeoTax & WOZ-Support GeoTax

De applicatie geotax is in huidige situatie een Windows client applicatie.

Nee. Leverancier geeft aan hier wel over na te denken.

Nee. Leverancier geeft aan hier wel over na te denken.

MS Office, er is een export mogelijkheid naar Excel die tot de dagelijkse werkzaamheden

Niet bekend. Citrix is wel in gebruik bij klanten.



Applicatie Beschikbaar onder OSS licentie?


Desktop omgeving?



Ingevoerde gegevens worden opgeslagen in IBM DB2 database op IBM AS400 systemen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van ODBC en de Borland Database Engine. De ODBC component is afhankelijk van de IBM iSeries Access for Windows client die op werkstations is geïnstalleerd.

hoort.

Getronics – Pink Roccade Globit lijn:

Bestaat uit applicaties Globit GKS, KWS, Globit VHS, VIS, VWS.

Als hulpmiddelen bij deze lijn horen nog de applicaties GKSDKW en Ftp Script Runner.

In huidige situatie wordt hiervoor gebruik gemaakt van IBM iSeries Access for Windows op de werkstations.

In huidige situatie niet.Leverancier geeft aan dat opvolger van huidige software deels als OSS beschikbaar is.Gaat niet om kernapplicatie, maar alleen om de tools en hulpmiddelen die erbij horen.

In huidige situatie niet. Leverancier geeft aan dat de opvolger van de huidige software, de Civision lijn, voor Linux desktops beschikbaar is. Implementaties op Linux desktops worden bij meerdere gemeenten gebruikt.

In de huidige situatie is er alleen een koppeling met MS Office mogelijk. Leverancier geeft aan dat de opvolger van de huidige software voor zowel MS Office als Openoffice op Windows of Linux beschikbaar is.

In de huidige situatie zijn alle applicaties geschikt voor Citrix, niet voor Terminal server.

Aia Software ITP:

ITP is een applicatie die gebruikt wordt door de Globit applicaties voor het genereren van documenten. In onze situatie bestaat het uit de ITP en Winenabler Windows applicaties op het werkstation.

Voor de huidige versie niet. Een gedeelte van de nieuwere versies is als open source beschikbaar.

De ITP 2.1 software die bij de DIA draait is niet beschikbaar voor Linux.Latere versies zijn serverbased en geschikt voor gebruik op Linux desktops.

In huidige situatie is alleen een koppeling metMS Office mogelijk. Leverancier geeft aan dat de opvolger van de huidige software voor zowel MS Office als Openoffice beschikbaar is.

Nee

Getronics – Pink Roccade Docutrend:Windows desktop applicatie met ODBC koppeling naar de IBM AS400 en een MS SQL database.

Nee. In de huidige situatie niet. Leverancier geeft aan dat de opvolger van de huidige

In de huidige situatie zijn alle applicaties geschikt voor Citrix, niet voor Terminal server.



Applicatie Beschikbaar onder OSS licentie?


Desktop omgeving?



software voor Linux desktops beschikbaar is.

Corel Paradox 8:Query tool voor gebruik met Geotax.

Nee. Nee. Kan wel vervangen worden door database query software die overweg kan met een IBM DB2 database.

ODBC koppeling met AS-400

Onbekend, deze applicatie is erg oud en al lang niet meer ondersteund op moderne Windows versies.

Tabel 3: Dienstspecifieke applicaties, OSS alternatieven, problemen en oplossingen

3.2.1 Mogelijke opvolgers Globitlijn

Getronics Pinkroccade – Civision belastingenGetronics – Pink Roccade biedt als opvolger van de Globit lijn de Civision lijn, deze is hierboven al besproken. Linux op de desktop in combinatie met Open Office wordt ondersteund.

Centric - GHS4allCentric biedt de GHS4all lijn van belasting applicaties, deze is alleen beschikbaar voor het Windows platform en ondersteunt als tekstverwerker Microsoft Office en Wordperfect. De applicatie is hiermee een uitzondering binnen de Centric 4all lijn, aangezien de overige producten, door middel van Doc4all, Open Office wel ondersteunen.

GouwIT - GouwBelastingenGouw IT biedt GouwBelastingen, deze applicatie ondersteunt zowel op de desktop als op de server ieder platform wat beschikt over een Java virtual machine, dus ook Linux. Er is een koppeling beschikbaar met naar keuze MS Word of Writer uit de Open Office suite.

3.2.2 Mogelijke opvolgers Geotax

Centric – MWB4allZoals eerder vermeld, biedt de Centric 4all lijn, op de GHS4all lijn na ondersteuning voor Open Office. Helaas is MWB4all onderdeel van de GHS4all lijn. Naar verwachting biedt ook deze applicatie geen ondersteuning voor Open Office.



Ortax – Ortax CalculatorOrtax Calculator is een mogelijk alternatief voor de huidige waarderingsapplicatie Geotax. Ortac Calculator is standaard niet beschikbaar onder open source licentie, maar volgens de leverancier valt hier wel over te praten. De applicatie is alleen beschikbaar voor het windows platform en integreert alleen met Microsoft Office en dus niet met Open Office.

3.2.3 ConclusiesDe huidige globitlijn van Getronics Pinkroccade is niet onder open source licentie beschikbaar en is niet beschikbaar voor de Linux desktop. Een koppeling met Open Office is ook niet mogelijk.

Geotax is niet beschikbaar onder een open source licentie, alhoewel de leverancier wel aangeeft hierover na te denken. Geotax is alleen beschikbaar voor de windows desktop en niet voor Linux, alhoewel de leverancier aangeeft ook hierover na te denken.

De huidige applicaties lijken dus weinig mogelijkheden te bieden ten aanzien van de OSOSS werkplek. Aangezien de de Globitlijn en Geotax op korte termijn vervangen gaan worden, is het interessant om te kijken welke mogelijkheden de mogelijke opvolgers van deze applicaties bieden.

De nieuwe lijn van Getronics Pinkroccade, Civision, biedt relatief veel mogelijkheden ten aanzien van de OSOSS werkplek. De applicatie wordt ondersteund op windows en op Linux. Daarnaast integreert Civision zowel met Microsoft Office als Open Office. De nieuwe Civision lijn is niet onder open source licentie beschikbaar, op een aantal tools en hulpmiddelen na.Centric biedt als alternatief voor de huidige Globitlijn de applicatielijn GHS4all. De applicatie is niet onder open source licentie beschikbaar. De applicatielijn is alleen voor het Windows platform beschikbaar en biedt geen ondersteuning ten aanzien van Open Office. Opvallend is overigens dat alle andere applicaties binnen de Centric4all lijn wel ondersteuning bieden ten aanzien van Open Office.

Naast Getronics Pinkroccade en Centric is ook GouwIT een bedrijf dat een alternatief biedt voor de huidige Globitlijn, namelijk Gouwbelastingen. De applicatie is niet onder open source licentie beschikbaar, maar biedt wel relatief veel mogelijkheden ten aanzien van de OSOSS werkplek. De applicatie is zowel voor Windows als Linux beschikbaar en kan naar keuze koppelen met Microsoft Office of Open Office.

De grote leveranciers lijken voorlopig geen stappen te zetten in de richting van open source licenties. Dit is op zich te begrijpen, omdat dit commercieel gezien geen logische stap lijkt. Ondersteuning voor Linux en Open Office is echter een ander verhaal, hier zien een aantal leveranciers wel meer mogelijkheden. Met name



Getronics Pinkroccade en GouwIT bieden veel mogelijkheden ten aanzien van de OSOSS werkplek.

3.3 Concernapplicatie: HummingbirdIn deze paragraaf worden de mogelijkheden onderzocht die de concernapplicatie Hummingbird biedt ten aanzien van de OSOSS werkplek. Hummingbird is een Document Management Systeem. Het programma wordt gebruikt door de afdeling rechtsbescherming, maar zal naar verwachting vanaf medio 2006 op circa 300 werkplekken worden gebruikt. De programmatuur integreert met Microsoft Office XP, Microsoft Windows XP Explorer en Microsoft Internet Explorer, zodat het voor de gebruiker een onderdeel van Windows en Office lijkt. Er is niet gekeken naar alternatieve applicaties, omdat deze applicatie onlangs is aanbesteed en aan de vooravond staat van een concernbrede uitrol. Van een mogelijke vervanging is voorlopig dus geen sprake.

Ten aanzien van Hummingbird is gekeken naar de volgende zaken:

1. Is de huidige applicatie beschikbaar onder een open source licentie?2. Is de huidige applicatie beschikbaar onder Linux?3. Zijn er koppelingen met andere desktop applicaties en wat zijn de

consequenties daarvan?4. Ondersteunt de applicatie Windows Terminal Server5. Indien relevant, biedt de applicatie ondersteuning ten aanzien van Open

Office?

Hieronder volgen de anwoorden op bovenstaande vragen:

1. Is de huidige applicatie beschikbaar onder een open source licentie? Nee

2. Is de huidige applicatie beschikbaar onder Linux? Nee. Is wel beschikbaar als web applicatie, maar alleen voor Windows.

3. Zijn er koppelingen met andere desktop applicaties en wat zijn de consequenties daarvan?Een belangrijke functionaliteit van Hummingbird is de integratie met andere applicaties. Hummingbird integreert met Microsoft Office, Windows Explorer en Internet Explorer en is daarmee sterk afhankelijk van de Microsoft productlijn. Hummingbird biedt op dit moment geen ondersteuning ten aanzien van Open Office.

4. Ondersteunt de applicatie Windows Terminal Server? Ja



6. Indien relevant, biedt de applicatie ondersteuning ten aanzien van Open Office?Nee

3.4 ConclusiesIn de voorgaande paragrafen zijn de mogelijkheden in kaart gebracht ten aanzien van een Linux desktop, waarbij zoveel mogelijk open source software wordt gebruikt. De uikomsten en conclusies zullen worden uitgewerkt aan de hand van de geformuleerde vragen uit hoofdstuk 1.

1. Zijn er open source alternatieven voor de huidige closed source applicaties?In dit hoofdstuk is het scenario uitgewerkt waarbij Linux als open source besturingssysteem als uitgangspunt is genomen. Voor het huidige besturingsysteem Windows is dus een open source alternatief, namelijk Linux. Vervolgens is op basis hiervan onderzocht of er open source alternatieven voor Linux beschikbaar zijn voor de huidige applicaties.

Ten aanzien van de gemeentelijke laag applicaties kan worden vastgesteld dat er redelijk veel open source alternatieven beschikbaar zijn onder Linux. De grootste problemen lijken vooralsnog te zitten in een aantal webapplicaties die in gebruik zijn bij de gemeente Groningen, deze zijn alleen beschikbaar voor Microsoft Internet Explorer. De mogelijkheden en beperkingen van Open Office worden apart behandeld in hoofdstuk 6.

Novell biedt voor het beheer van Linux desktops een alternatief voor de huidige beheersoftware Zenworks for Deskops, namelijk Zenworks for Linux. Zenworks for Linux is niet onder open source licentie beschikbaar.

Bij de dienstspecifieke applicaties van de afdeling belastingen van de DIA komt een ander beeld naar voren. De grote leveranciers lijken hun applicaties vooralsnog niet beschikbaar te stellen onder een open source licentie. Men biedt echter wel steeds meer mogelijkheden ten aanzien van ondersteuning van Linux en Open Office. Met name Getronics Pinkroccade en GouwIT doen het op dat vlak erg goed.

De concernapplicatie Hummingbird biedt weinig mogelijkheden ten aanzien van ondersteuning voor Linux en Open Office. De applicatie is niet onder open source licentie beschikbaar en koppelt alleen met de bekende producten van Microsoft.

Concluderend: Niet alle software zal zomaar onder open source licentie beschikbaar worden gesteld. Met name de leveranciers van belangrijke procesapplicaties zullen deze stap niet snel maken. Derhalve is het wel van extra belang dat deze software wel kan omgaan met open bestandsformaten zoals die gebruikt worden door bijvoorbeeld Open Office. Eventuele veranderingen in de broncode om dit mogelijk te maken kunnen immers niet door de gemeente zelf worden doorgevoerd, dus dienen de leveranciers hier zorg voor te dragen.De ondersteuning van leveranciers ten aanzien van de Linux desktop en Open Office lijkt overigens wel toe te nemen.



2. Wat zijn de functionele consequenties bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?Allereerst moet worden gezegd dat de mogelijke alternatieve applicaties in dit onderzoek in de meeste gevallen niet specifiek zijn getest op functionaliteit. Op basis van eigen ervaringen en ervaringen van andere organisaties wordt getracht een globaal beeld te schetsen van de consequenties.

Een eerste belangrijke vraag is de vraag of er veel verschil in functionaliteit is tussen de huidige Windows desktop en de (Novell) Linux desktop. In zijn algemeenheid is het zo dat veel gebruikte functionaliteit van Windows ook terug te vinden is onder Linux. Dat wil echter niet zeggen dat de gebruiker geen verschil ervaart in functionaliteit. Bepaalde functionaliteit kan onder Linux soms op andere plekken zijn geplaatst dan onder Windows. Verder geldt dat op het gebied van multimedia nog wel wat knelpunten te onderkennen zijn. Onder Windows wordt diverse media vaak automatisch afgespeeld, ook vanaf het internet. Onder Linux levert dit nog wel eens de nodige problemen op. Ook automatische installatie van ondere andere plugins gaat niet altijd zonder problemen. Het lijken relatief kleine problemen, maar de gebruiker kan dit desondanks als erg hinderlijk ervaren, zeker als hij beter gewend is. In dit kader zou moeten worden onderzocht in hoeverre het systeembeheer van de CIO dit soort problemen centraal zou kunnen oplossen. Samengevat, de Linux desktop biedt een hoop functionele mogelijkheden, maar kent ook nog een aantal belangrijke knelpunten ten aanzien van functionaliteit in vergelijking met de huidige standaard werkplek op basis van Windows.

Ten aanzien van de gemeentelijke laag applicaties geldt voor een drietal applicaties dat er qua functionaliteit een aantal knelpunten te onderkennen zijn. De applicaties zijn Microsoft Office, Internet Explorer en GroupWise. Microsoft Office wordt in hoofdstuk 6 nader toegelicht. Voor Internet Explorer geldt dat er een goed alternatief is, namelijk Mozilla Firefox. Qua functionaliteit kan deze browser zich goed meten met Internet Explorer. Er zijn echter een aantal webapplicaties, intern, maar ook extern die niet overweg kunnen met Mozilla Firefox. Met Firefox kan op deze wijze dus niet de volledige functionaliteit geboden worden zoals dat nu met Internet Explorer wel kan. Als het gaat om GroupWise geldt dat er twee belangrijke alternatieven zijn, Evolution en GroupWise Cross Platform Client. Van beide is bekend dat ze qua functionaliteit beperkter zijn dan de huidige Groupwise client. De exacte verschillen zullen nog nader moeten worden onderzocht.

Novell biedt voor het beheer van Linux desktops een alternatief voor de huidige beheersoftware Zenworks for Deskops, namelijk Zenworks for Linux. Deze software is aan de ene kant vrij geavanceerd, maar vergeleken met de huidige omgeving schiet het op een aantal plaatsen tekort. De mogelijkheden voor het inrichten (imagen) van werkstations zijn uitstekend. Het meest problematisch is het ontbreken van een adequate vervanging voor de NAL en het feit dat printerinstellingen niet kunnen worden voorgeconfigureerd. Hierdoor is het niet mogelijk de huidige functionaliteit in de zin van roaming use te handhaven. De verwachting is overigens dat de volgende versie van ZENworks Linux Management (Zomer 2007) een aantal van deze problemen



oplost. Wanneer deze verwachting wordt waargemaakt is er een redelijke kans dat Linux desktops met een met Windows vergelijkbare inspanning en behoud van beheersfunctionaliteit kunnen worden inzetten. Een niet te vergeten aspect is het feit dat de Windows en Linux beheeromgevingen nagenoeg volledig gescheiden zijn en daarmee dubbel beheer opleveren.

Verder geldt met betrekking tot beheersbaarheid in dit scenario dat wanneer Linux op de desktop wordt ingevoerd dit niet anders zal kunnen dan op een geleidelijke manier. Hierdoor ontstaat een situatie waarbij er twee totaal verschillende beheersomgevingen zijn. De medewerkers die directe ondersteuning bieden aan de gebruikers, zoals de servicedesk en lokatiebeheer moeten potentieel kennis hebben van het dubbele aantal applicaties en daarnaast voldoende kennis hebben van twee compleet verschillende besturingssytemen. De taken worden complexer in een omgeving die toch al hoge eisen aan de medewerkers stelt. De huidige omgeving is vergaand gestandaardiseerd, invoering van Linux doorbreekt dit. Minder standaardisering brengt hogere kosten met zich mee, hoeveel is echter lastig te zeggen. Alle beheerders die gericht zijn op desktop beheer zullen moeten worden bijgeschoold, hoeveel energie hierin gestoken moet worden is vrijwel niet vast te stellen voordat er daadwerkelijk een beheersconcept ligt. Wel is het zo dat alle kennis vanaf basisniveau moet worden opgedaan. Dit is wezenlijk anders dan in het geval van een Windows 95/XP migratie. Voor de achterliggende infrastructuur zullen de aanpassingen wel vergelijkbaar zijn met die voor de migratie van Windows 95 naar XP. Dit zijn eenmalige kosten. Wel is het zo dat de Windows en Linux beheeromgevingen gescheiden zijn en er daardoor meer inspanning nodig is voor dagelijks beheer. Wanneer het gaat om het distribueren van applicaties naar de werkplekken dan moet er veel worden geïnvesteerd. In de huidige situatie gebeurt dit door medewerkers die diepgaande kennis (nodig) hebben van de werking van Windows en goed thuis zijn in de inrichting van het omringende netwerk. Het ombouwen van software zodat het geautomatiseerd naar de werkplek kan worden gestuurd is een complexe en kennisintensieve bezigheid. Voor Linux moet deze kennis vanaf niets worden opgebouwd, dit is een proces van minimaal een paar maanden. Daarnaast gebruiken we nu gespecialiseerde software om dit proces te vereenvoudigen en versnellen. In het geval van Linux bestaat dergelijke software niet. Als het dus gaat om het distribueren van applicaties, dan kun je met vrij grote zekerheid stellen dat het aantal beheerders fte's hiervoor verdubbeld zou moeten worden, zolang er een situatie bestaat waarbij Windows en Linux tegelijk beheerd moeten worden. Er is een kans dat de opvolger van de huidige Novell Zenworks 7 software hier verbetering in brengt, door de manier van distribueren over beide platformen gelijk te trekken. Mocht dit daadwerkelijk gebeuren dan zou implementatie ervan op zijn vroegst in 2008 plaats kunnen vinden.

Voor de dienstspecifieke applicaties van de afdeling belastingen van de DIA geldt dat de Linux alternatieven die er zijn qua functionaliteit grotendeels gelijk zullen zijn.

Ten aanzien van Hummingbird geldt dat het op dit moment niet relevant is naar een open source alternatief te zoeken. De applicatie biedt geen mogelijkheden ten aanzien van ondersteuning voor Linux en Open Office. De vraag met betrekking tot functionaliteit is in deze context dan ook niet relevant.



Concluderend: Op het gebied van functionaliteit is er met de Linux desktop en alternatieve applicaties best veel te bereiken. Toch zullen de 'gewone' gebruikers nog de nodige hinder ondervinden op een Linux desktop in combinatie met de alternatieve applicaties. Qua beheer van de Linux desktop zijn er ook nog een aantal knelpunten, waarvan de belangrijkste op dit moment het gebruik van roaming users is. Kijkend naar de ontwikkelingen op dit gebied is de verwachting wel dat de huidige knelpunten in de nabije toekomst steeds meer zullen verdwijnen.

3. Wat zijn de technische consequenties bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?Met betrekking tot de standaardwerkplek geldt dat MS-office niet compatibel is met Linux. Indien Linux dus als OSS alternatief voor besturingssysteem Windows wordt ingezet dan kan MS-office niet gebruikt worden en dient Open Office ingezet te worden. Indien Open Office gebruikt wordt, zijn er echter problemen met de concernapplicatie Hummingbird, aangezien deze in sterke mate steunt op MS-Office. Hetzelfde geldt voor Internet Explorer. Een bekend alternatief van IE is Firefox, dat wel onder Linux draait. De concernapplicatie Hummingbird kan echter niet overweg met Firefox. Wat betreft Hummingbird geldt bovendien dat de applicatie zelf niet beschikbaar is voor Linux.

Met betrekking tot de dienstspecifieke applicaties geldt dat deze meestal nog niet beschikbaar zijn voor Linux, maar in de nabije toekomst beschikbaar worden gesteld voor Linux. In het geval van de Globitlijn(Getronics-pink), en ITP (AIA) is gebleken dat volgende versies hiervan wel beschikbaar zullen worden gesteld voor Linux. Enkele tools die gebruikt worden rondom de globitlijn en applicaties als GKSDKW en FTPscriptrunner zullen eveneens als OSS beschikbaar worden gesteld.

De huidige hardware van de gemeente Groningen is geschikt voor de Novell Linux Desktop. Uit een sessie met Novell is gebleken dat de belangrijkste problemen te verwachten zijn in relatie tot (nieuwe) randapparatuur. Het gebruik van bijvoorbeeld USB randapparatuur levert meer problemen op dan onder Windows het geval is, de gevolgen hiervan moeten in een pilot in kaart worden gebracht.

Wanneer gebruik wordt gemaakt van een moderne Linux distributie, die geschikt is voor bedrijfsmatige toepassing, dan zijn de hardware eisen nagenoeg dezelfde als voor windows XP. Linux kan wel degelijk op oudere hardware werken, maar niet in de werkplek omgeving die de gemeente nu heeft. De situaties waarbij oudere hardware succesvol kan worden ingezet zijn over het algemeen serverbased. Hiermee wordt een situatie bedoeld waarbij de programmatuur op een centrale server staat en de client vergelijkbaar is met wat vroeger een terminal heette. Dit is een volledig andere opzet dan in het huidige Gemeentelijke netwerk. De telewerkomgeving is een voorbeeld van een serverbased inrichting.

Het is mogelijk dat door het gebruik van Linux op de desktop er minder vaak een upgrade van het operating system plaatsvindt dan in een situatie waarbij Windows wordt gebruikt. In de huidige praktijk wordt men vaak gedwongen om een nieuwere



versie van Windows te gaan gebruiken, doordat leveranciers van software dit eisen. Op het gebied van hardware ondersteuning kun je stellen dat er voor vrijwel alle randapparatuur meteen Windows ondersteuning is. Linux ondersteuning is voor de meeste hardware leveranciers bijzaak en dus wordt het of op een later tijdstip opgeleverd of helemaal niet. Wanneer de leverancier geen ondersteuning biedt wordt het vaak uiteindelijk wel door de community opgepikt en wordt alsnog ondersteuning geboden, maar dit biedt niet altijd dezelfde functionaliteit en het kan lang (maanden tot soms jaren) duren.

4.Wat zijn de consequenties ten aanzien van support en ondersteuning bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?Zoals eerder vermeld, bieden de leveranciers van de belangrijke procesapplicaties hun software niet onder een open source licentie aan. De vraag met betrekking tot support en ondersteuning ten aanzien van deze applicaties is dan ook niet relevant, deze blijft dan ongewijzigd. Enerzijds spant een aantal leveranciers zich overigens wel erg in om hun producten geschikt te maken, anderzijds nemen veel leveranciers een afwachtende houding aan of wijzen het gebruik van Linux zelfs af. We stellen vast dat er relatief weinig applicaties voor de Linux desktop beschikbaar zijn. Wanneer een applicatie dan toch belangrijk is voor een werkproces is het vaak wel mogelijk om het werkend te krijgen onder Linux. De enige oplossing die over het algemeen door een leverancier ondersteund wordt is dan het gebruik van Windows Terminal server of Citrix Metaframe XP.

Op een aantal onderdelen worden wel open source alternatieven aangeboden, namelijk binnen de gemeentelijke laag aplicaties en natuurlijk het besturingssysteem zelf, Linux in plaats van Windows.

Binnen de gemeentelijke laag applicaties is met name de support en ondersteuning ten aanzien van Open Office van belang. De overige applicaties zijn iets minder relevant, omdat daar nu ook geen uitgebreide ondersteuning op geboden wordt. Het onderdeel Open Office komt aan bod in hoofdstuk 6 en wordt hier dan ook niet verder toegelicht.

Met betrekking tot Linux is het van wezenlijk belang dat er afspraken gemaakt kunnen worden met betrekking tot support en ondersteuning. Het besturingssysteem vormt de basis van de standaard werkplek. De mogelijkheden voor support en ondersteuning verschillen per Linux distributie. Eerder is dit rapport is al aangegeven dat binnen dit onderzoek gekozen is voor de Novell Linux Desktop als Linux distributie. Novell biedt goede mogelijkheden ten aanzien van support en ondersteuning van deze Linux distributie. Hierbij moet overigens wel opgemerkt worden dat de Novell Linux Desktop een betaalde versie is. Hier krijgen we dus onder andere support en ondersteuning voor terug. Voor gratis Linux distributies geldt over het algemeen dat we voor support en ondersteuning afhankelijk zijn van een community.

Voor de beheersoftware verandert er in principe niets. De huidige leverancier (Novell) ondersteunt deze volledig. Dat wil overigens niet zeggen dat de kwaliteit van de beschikbare beheersoftware al op hetzelfde niveau is.



Hoofdstuk 4: Scenario 2: Windows en OSS

InleidingIn het vorige hoofdstuk zijn de mogelijkheden van een standaard werkplek gebaseerd op Linux in kaart gebracht. Dit is een scenario met een grote impact op de standaard werkplek, omdat op veel onderdelen alternatieve applicaties moeten worden ingezet, of in elk geval op een alternatieve wijze moeten worden aangeboden. Daarnaast zijn er nog verschillende knelpunten ten aanzien van de Linux desktop in kaart gebracht. Een scenario waarmee inzet van open source software ook gerealiseerd kan worden is het gebruik van open source software op Windows. Hiermee kan op onderdelen open source software worden ingezet en waar geen alternatieven zijn kan de huidige software in gebruik blijven.

Hierbij moet worden opgemerkt dat een deel van de gevonden open source alternatieven in het vorige hoofdstuk ook kunnen worden ingezet op Windows. In dit hoofdstuk zal dan ook alleen worden ingegaan op onderdelen die wel verschillen met het vorige hoofdstuk.

In paragraaf 4.1 zal nader worden ingegaan op de mogelijkheden van Windows en OSS met betrekking tot de gemeentelijke laag applicaties en beheersoftware van de standaard werkplek.

In paragraaf 4.2 komt de afdeling belastingen van de DIA aan bod, en zal worden onderzocht wat de mogelijkheden en beperkingen zijn voor de dienstspecifieke applicaties indien er gebruik wordt gemaakt van een Windows desktop met zoveel mogelijk open source software.

In paragraaf 4.3 zal Hummingbird, de concernapplicatie, nader worden onderzocht met het oog op de mogelijkheden binnen dit scenario.

Ten slotte zullen in paragraaf 4.4 de conclusies worden getrokken aan de hand van de geformuleerde vragen uit hoofdstuk 1.

4.1 Windows en OSS: de standaard werkplekDe meeste OSS applicaties die kunnen worden ingezet als vervanging van door de gemeente gebruikte CSS zijn in feite al aan bod gekomen. Veelal gaat het om platformonafhankelijke software die zowel op Linux draait als op Windows (zoals Open Office). Met betrekking tot technische koppelingen, compatibiliteit en andere problemen is er ook al het nodige aan bod gekomen. Deze feiten zullen hier niet of slechts bondig herhaald worden. Waar er verschillen zijn bij het gebruik van de betreffende OSS applicaties onder Windows en onder Linux zullen die wel aan bod komen.



4.1.1 Gemeentelijke laag applicatiesIn deze paragraaf wordt een beschrijving gegeven van de mogelijke open source alternatieven die beschikbaar zijn onder Windows voor de gemeentelijke laag applicaties.


1. Is er een open source alternatief beschikbaar voor Windows?2. Zo ja, welke problemen zijn er eventueel te verwachten en welke mogelijke

oplossingen zijn daarvoor?3. Zijn er koppelingen met andere applicaties en/of systemen en wat zijn de

consequenties daarvan?

Hieronder volgen de bevindingen in tabelvorm:Applicatie Alternatieven / problemen / koppelingen



Alternatieven

Zijn er wel, maar minder relevant. Deze tools blijven in dit scenario beschikbaar en open source alternatieven hebben in dit geval weinig meerwaarde.

Microsoft Office XP Applicaties (Wordt uitgebreider op ingegaan in hoofdstuk 6)

Microsoft Access XP Alternatieven

OpenOffice.org Base (open source)Bij OpenOffice versie 2 wordt de database-toepassing Base meegeleverd, die vergelijkbaar is met Access, maar voorlopig nog wel minder functionaliteit heeft. Base is niet in staat om Access databases direct te openen. Mogelijk kan dit wel via ODBC.

Kexi (Koffice) (open source)Kexi is een onderdeel van Koffice en is opgezet als open source alternatief voor MS Access. Voor verschillende Linux distrubities is een volwaardige versie beschikbaar. Er is ook een gratis versie voor Windows, maar dit betreft een demo versie met beperkingen. Een betaalde versie is ook beschikbaar, deze heeft geen beperkingen.

ODF Plugin voor MS OFficeEr is een ODF plugin voor MS Office in ontwikkeling. Hiermee zou vanuit MS Office met ODF documenten gewerkt kunnen worden. Hiermee zou binnen MS Office al gestandaardiseerd kunnen worden op het ODF formaat. Dit maakt een overstap naar Open Office weer eenvoudiger.

Microsoft Excel XP Alternatieven

OpenOffice.org Calc (open source)Het onderdeel Calc van OpenOffice is in staat om .xls bestanden te openen en te schrijven.

ODF Plugin voor MS OFfice




Er is een ODF plugin voor MS Office in ontwikkeling.

Microsoft Word XP Alternatieven

OpenOffice.org Writer (open source)De tekstverwerker van OpenOffice.org is Writer. Dit programma is in staat om Wordbestanden (.doc) te lezen en te schrijven. Soms treden er wel opmaakverschillen op wanneer een .doc bestand uit Writer in Word wordt geopend.

ODF Plugin voor MS OFficeEr is een ODF plugin voor MS Office in ontwikkeling.

Microsoft PowerPoint XP Alternatieven

OpenOffice.org Impress (open source)In OpenOffice worden presentaties gemaakt met het onderdeel Impress. Dit programma kan PowerPoint (.ppt) bestanden lezen en schrijven.

ODF Plugin voor MS OFficeEr is een ODF plugin voor MS Office in ontwikkeling.

Microsoft Diversen

Microsoft Photo Editor Alternatieven

1. The Gimp (open source)Als tegenhanger van Microsoft Photo Editor kan The Gimp worden gebruikt. Dit fotobewerkingsprogramma is beschikbaar voor Windows en Linux.

Microsoft Internet Explorer Alternatieven

Mozilla Firefox (open source)Firefox draait zowel onder Windows als onder Linux. Firefox heeft tevens een aantal voordelen als het gaat om openheid en security. Zo is FF bijvoorbeeld minder gevoelig voor virussen / trojans die via activeX e.d. binnen proberen te komen. Daarnaast biedt FF mogelijkheden om zelf plugins en/of extensies te ontwikkelen. Gevolg is dat nu al ontzettend veel plugins en extensies beschikbaar zijn waarmee de functionaleit van de browser op diverse wijzen kan worden uitgebreid.

ProblemenWebsites die volledig volgens de W3C standaarden zijn opgebouwd, zijn zonder problemen te openen met Firefox. Veel websites zijn over het algemeen dan ook goed te benaderen met Firefox. Toch blijft er altijd een groep websites die slecht benaderbaar zijn met Firefox. In deze tabel is een overzicht opgenomen van veelgebruikte URL's binnen de gemeente Groningen. Per URL is aangegeven of deze benaderbaar is vanuit Mozilla Firefox.

OplossingenZie onderdeel veelgebruikte URL's.




Hulpprogrammatuur

Adobe Reader 7 Alternatieven

Divers (open source)Er zijn open source alternatieven onder Windows beschikbaar voor Adobe Reader. Adobe Reader is niet open source, maar wel gratis. Duidelijke meerwaarde van een open source alternatief lijkt niet aanwezig.

CutePDF Writer Alternatieven

CutePDF Writer is gedeeltelijk open source.

OpenOffice.org

OpenOffice kan bestanden opslaan in PDF formaat.

PDFCreator (open source)PDFCreator is een open source alternatief voor CutePDF Writer.

ClearType Tuner Alternatieven

Geen open source alternatiefClearType is een Microsoft-technologie om tekst beter leesbaar te maken op LCD-schermen en laptops.

Gronometer Alternatieven


VLC media player Alternatieven

VLC media player (open source)VLC media player is een open source product, dat beschikbaar is voor Windows en Linux. Er zijn wel wat verschillen in ondersteunde formaten.

Windows Media Player 9 Diverse (open source)

Er zijn diverse open source media players beschikbaar, zie o.a. VLC player hierboven.


etrust Antivirus Alternatieven

1. ClamAV (open source)ClamAV is van oorsprong een virusscanner voor e-mailberichten. In combinatie met andere software kan het ook worden gebruikt als een on-access scanner. Onder de naam ClamWin is er ook een versie voor Windows beschikbaar.

Problemenetrust Antivirus biedt een heel scala aan beheersfunctionaliteit om desktops centraal en eenvoudig te beveiligen tegen virussen. Of dit ook kan met ClamAV of andere alternatieven moet worden




uitgezocht.

ServiceDesk Info Alternatieven

Zelf ontwikkeld, broncode is beschikbaarServiceDesk Info is een door CIO ontwikkeld VB script, dat informatie weergeeft over de ingelogde gebruiker en het werkstation.

GroupWise

GroupWise 6.5 Alternatieven

1. Evolution (open source)Evolution is een e-mailclient met adresboek-ondersteuning en agendabeheer. Evolution wordt standaard meegeleverd bij diverse Linux distributies.

Er is op dit moment nog geen versie van Evolution voor Windows.In de community wordt hier wel aan gewerkt. Deze ontwikkelingen lijken echter nog niet zo hard te gaan.

ProblemenVoor Evolution geldt dat er beperkingen zijn ten aanzien van de functionaliteit. Om de mogelijkheden van Evolution in kaart te brengen zal een en ander nader getest moeten worden.

KoppelingenVan Groupwise is bekend dat er verschillende koppelingen bij diensten aanwezig zijn met andere applicaties. Deze koppelingen zullen niet zonder meer werken bij vervanging door een open source alternatief. De gevolgen hiervan zullen in een pilot nader moeten worden onderzocht.

GroupWise 6.5 Cache Postbus Alternatieven


GroupWise Notify Alternatieven


Veelgebruikte URL's


Werkt NIET in FirefoxDe viewer die nodig is om de BVG te kunnen gebruiken is ActiveX gebaseerd en dus alleen in Internet Explorer te gebruiken. De leverancier van deze plugin, MapGuide, heeft wel een Java plugin. Deze Java plugin is in onze situatie niet bruikbaar door de manier waarop de onderliggende flexiweb server is ingericht. Daarnaast zou de Java plugin onvoldoende functionaliteit bieden.

De Telefoongids Werkt goed in Firefox

E-loket facilitair Werkt NIET in FirefoxHet lijkt erop dat E-loket facilitair net als Gé-Net gebruik maakt van de NWDIR.OCX om de naam van ingelogde gebruiker te achterhalen. Zie verder onder Gé-Net.




Gé-Net (gemeentelijk intranet)

Werkt NIET in FirefoxIntranet maakt gebruik van NWDIR.OCX (Novell) om de Novell loginnaam te achterhalen en die te gebruiken voor autorisatie op Intranet. Dit werkt niet onder Firefox.

NS Reisplanner Werkt goed in Firefox

Postcodeboek Werkt goed in Firefox

Routeplanner Werkt goed in FirefoxTabel 4: Gemeentelijke laag applicaties, open source alternatieven voor Windows

4.1.2 Standaard werkplek: beheersoftwareEr is voor Zenworks for Desktops geen open source alternatief voor Windows. De huidige software kan in dit scenario zonder problemen gebruikt blijven worden.

4.2 Dienstspecifieke applicaties: DIA, BelastingenIn het vorige hoofdstuk is al veel duidelijk geworden omtrent de dienstspecifieke applicaties. Duidelijk werd dat deze applicaties over het algemeen niet beschikbaar worden gesteld onder een open source licentie.

Wat binnen dit scenario wel van belang is, is de compabiliteit van de dienstspecifieke applicaties met alternatieve open source applicaties op de desktop. De belangrijkste applicaties die we in het kader van dit scenario noemen zijn Open Office en Mozilla Firefox. Van Getronics Pink Roccade en GouwIT is eerder al genoemd dat zij ondersteuning bieden voor Open Office. Centric biedt voor de meeste applicaties ook Open Office ondersteuning, maar niet voor de belastingapplicaties. Meer over Open Office in hoofdstuk 6.

Compabiliteit met Firefox is met name relevant wanneer leveranciers hun applicatie aanbieden in de vorm van een webinterface. In dat geval is het van belang dat de webinterface zowel met Internet Explorer als Firefox te benaderen is. Uit dit onderzoek is eerder al gebleken dat dit voor een aantal belangrijke applicaties nog niet het geval is. Van Getronics Pinkroccade en GouwIT is bekend dat hun webapplicaties ook geschikt zijn voor Firefox. Ten aanzien van Centric is niet bekend of hun applicaties ook via een webinterface worden aangeboden en of deze ook geschikt zijn voor Firefox.

4.3 Concernapplicatie: HummingbirdIn paragraaf 3.3 zijn de mogelijkheden die Hummingbird biedt ten aanzien van open source software reeds in kaart gebracht. Een uitgebreid onderzoek naar open source alternatieven is niet heel zinvol, omdat de applicatie onlangs is aanbesteed en aan de vooravond staat van een concernbrede uitrol. Hummingbird biedt op dit moment geen ondersteuning voor Open Office en Mozilla Firefox. Het is echter niet ondenkbaar dat



dergelijke ondersteuning met behulp van maatwerk alsnog te realiseren is. Samen met de leverancier van Hummingbird zouden de mogelijkheden hiertoe onderzocht kunnen worden.



4.4 Conclusies

In de voorgaande paragrafen zijn de mogelijkheden in kaart gebracht ten aanzien van een Windows desktop, waarbij zoveel mogelijk open source software wordt gebruikt. De uikomsten en conclusies zullen worden uitgewerkt aan de hand van de geformuleerde vragen uit hoofdstuk 1.

1. Zijn er open source alternatieven voor de huidige closed source applicaties?Ten aanzien van de gemeentelijke laag applicaties kan worden vastgesteld dat er redelijk veel open source alternatieven beschikbaar zijn voor Windows. De grootste problemen lijken vooralsnog te zitten in een aantal webapplicaties die in gebruik zijn bij de gemeente Groningen, deze zijn alleen beschikbaar voor Microsoft Internet Explorer.

Voor het beheer van de desktops kan de gemeente Groningen gebruik blijven maken van de huidige software, Zenworks for Desktops. Een vergelijkbaar open source alternatief hiervoor is niet gevonden.

Van de dienstspecifieke applicaties van de afdeling belastingen van de DIA is eerder al duidelijk geworden dat deze niet onder open source licentie beschikbaar zijn. Van belang is wel de compabiliteit met andere open source software op de desktop, met name Open Office en Mozilla Firefox. Op dit punt scoren Getronics Pinkroccade en GouwIT relatief goed.

Ten aanzien van de concernapplicatie Hummingbird zal samen met de leverancier onderzocht moeten worden of compabiliteit met Open Office en Mozilla Firefox middels maatwerl gerealiseerd kan worden.

2. Wat zijn de functionele consequenties bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?Een belangrijk verschil met het vorige scenario is dat in dit scenario Windows als besturingssysteem in gebruik blijft. De impact voor de gebruikers ten aanzien van gebruikersfunctionaliteit is daarmee minder groot.

Ten aanzien de gemeentelijke laag applicaties geldt dat met name de functionele consequenties van de overstap naar Open Office en Mozilla Firefox van belang zijn. De consequenties van Open Office worden in hoofdstuk 6 nader toegelicht. Ten aanzien van Firefox is eerder al gemeld wat de belangrijkste knelpunten zijn. De functionaliteit van de browser zelf zal niet tot grote problemen leiden, maar wel de compabiliteit van verschillende websites en webapplicaties met Firefox.



3. Wat zijn de technische consequenties bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?De technische consequenties van Windows op de desktop met zoveel mogelijk open source software zijn minder groot. Eventuele knelpunten ten aanzien van ondersteuning voor hardware zijn in dit scenario vergelijkbaar met de huidige situatie en zijn er in vergelijking met Linux veel minder.

De belangrijkste “technische” knelpunten zullen, zoals eerder ook al duidelijk is geworden, zich bevinden rondom het gebruik van Open Office en Mozilla Firefox.

4.Wat zijn de consequenties ten aanzien van support en ondersteuning bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?De consequenties ten aanzien van support en ondersteuning zijn in vergelijking met het vorige scenario, Linux op de desktop, minder groot. Met name de verschillen in ondersteuning van Open Office in vergelijking met Microsoft Office zullen in kaart moeten worden gebracht. Deze verschillen zullen nader worden toegelicht in hoofdstuk 6.

5. Wat is de impact van een eventuele migratie naar een OSOSS werkplek?De impact van een migratie naar Windows op de desktop met zoveel mogelijk open source software, is veel minder groot dan die van een migratie naar Linux. De benodigde kennis is voor een groot deel reeds in huis. Vanzelfsprekend zullen de nodige inspanningen verricht moeten worden om op onderdelen closed source software te vervangen door open source software. Naar verwachting zullen de meeste inspanningen verricht moeten worden ten behoeve van de migratie naar Open Office en Mozilla Firefox. Hoewel deze inspanningen in zijn totaliteit minder groot zijn dan een migratie naar Linux, moet dit niet onderschat worden.



Hoofdstuk 5: Alternatieve Scenario's

InleidingIn hoofdstuk 3 zijn de mogelijkheden van een standaard werkplek gebaseerd op Linux onderzocht. Hieruit is gebleken dat niet alle applicaties onder Linux gebruikt kunnen worden en dat er ook niet in alle gevallen goede alternatieven zijn. Alhoewel er binnen dit onderzoek slechts een beperkt aantal applicaties zijn onderzocht, mag worden aangenomen dat ditzelfde beeld naar voren zou komen bij een onderzoek naar alle applicaties van de gemeente Groningen. Op basis hiervan zou je de conclusie kunnen trekken dat een Linux desktop in dat geval niet als haalbaar kan worden beoordeeld. Deze conclusie is echter iets te voorbarig. Er zijn namelijk mogelijkheden om Windows applicaties beschikbaar te stellen op een Linux desktop. De mogelijkheden en beperkingen van dit “alternatieve” scenario worden in de volgende paragrafen toegelicht.

In paragraaf 5.1 worden een tweetal producten toegelicht die het mogelijk maken om Windows applicaties op de Linux desktop te installeren en gebruiken.

In paragraaf 5.2 worden een tweetal producten toegelicht die Windows als besturingssysteem emuleren op de Linux desktop.

Paragraaf 5.3 gaat in op de mogelijkheden die server based computing biedt voor het beschikbaar stellen van Windows applicaties op de Linux desktop.

Ten slotte worden in paragraaf 5.4 de belangrijkste conclusies getrokken.

5.1 Windows applicaties op de Linux desktop.

5.1.1 Wine Project4

Deze open source software biedt een implementatie van de Win32 API opLinux. Afhankelijk van in hoeverre de betreffende libary aanwezig is, functioneert de Windows applicatie goed of minder goed. Het is een echte doe-het-zelf oplossing en hierdoor niet geschikt voor grotere omgevingen.

5.1.2 CrossOver OfficeDit is een applicatie die het mogelijk maakt om Windows software op de Linux desktop te draaien, het is gebaseerd op Wine. CrossOver Office is goed geïntegreerd in de Gnome of KDE desktop. Op dit moment worden een 50 tal Windows applicaties in meer of meerdere mate ondersteund, belangrijkste wapenfeit hierbij is het draaien van Office applicaties op Linux. Wanneer de Professional versie wordt aangeschaft is het mogelijk om de Windows software en bijbehorende instellingen in RPM formaat te

4http://www.winehq.org/site/docs/wine-faq/index#WHAT-IS-WINE-AND-WHAT-IS-IT-SUPPOSED-TO


http://www.winehq.org/site/docs/wine-faq/index#WHAT-IS-WINE-AND-WHAT-IS-IT-SUPPOSED-TO


distribueren. In combinatie met bij voorbeeld Zenworks Linux management zou dit theoretisch tot een beheersbare oplossing moeten leiden.

5.2 Windows emulatie op de Linux desktop

5.2.1 VMwareVMware emuleert de hardware van een pc, hierop kan dan een willekeurig operating system worden geïnstalleerd, dus ook Windows XP. Het grootste voordeel van deze aanpak is dat nagenoeg iedere Windows applicatie werkt. De basis versie ervan, VMware Player, is gratis. Het grootste nadeel is dat je er in feite een complete Windows desktop bij hebt en er op dit moment geen manier is om deze software geautomatiseerd op een Linux desktop te beheren. VMWare biedt verder een betaald product, VMware ACE, dat wel centraal beheerd kan worden, maar niet beschikbaar is voor Linux.

5.2.2 Win4Lin ProWin4Lin Pro maakt het mogelijk om Windows te installeren binnen Linux. Het is dan mogelijk om Windows applicaties te starten binnen een Linux desktop venster. Hoewel de applicaties dus onder Windows draaien is het niet gegarandeerd dat alle programma's even goed werken, Direct X of DirectDraw wordt bijvoorbeeld niet ondersteund. Voor zover bekend is er geen methode om dit centraal te beheren.

5.3 Server based computingServer based computing is een concept waarbij alle applicaties via centrale servers beschikbaar worden gesteld. De applicatie wordt dus niet lokaal op de pc geïnstalleerd. Een voordeel hiervan is dat met een eenvoudige client pc (ook wel 'thin client' genoemd) toch diverse (zware) applicaties kunnen worden gebruikt. Dit concept kan ook worden gebruikt als oplossing om Windows applicaties aan te bieden op een Linux desktop. In de volgende paragrafen worden de verschillende mogelijkheden toegelicht.

5.3.1 Windows Terminal ServicesMet behulp van Windows Terminal Services van Microsoft is het mogelijk om Windows applicaties aan te bieden op de Linux desktop. Met behulp van de beschikbare clientsoftware kan vanaf de Linux deskop een Windows sessie of applicatie op de Terminal Server gestart worden. De gebruiker kan op deze wijze gebruik maken van Windows applicaties op de Linux desktop.

Voor elk apparaat of elke medewerker die gebruik maakt van deze oplossing moeten licentiekosten worden betaald. Daarnaast moet geïnvesteerd worden in serverhardware en serverlicenties. Of deze kosten uiteindelijk opwegen tegen de baten zal duidelijk moeten worden in een kosten / baten analyse.



De mogelijkheden voor integratie tussen de applicaties op Linux en de Windows applicaties op Terminal Server zijn beperkt.

5.3.2 Overige oplossingenNaast de hiervoor genoemde oplossing van Microsoft bieden andere leveranciers in meer of mindere mate vergelijkbare oplossingen.

Win4Lin Pro Terminal ServerMet behulp van Win4Lin Pro Terminal Server is het mogelijk om op een Linux server Windows XP te installeren en de applicaties die binnen Windows draaien aan meerdere gebruikers aan te bieden door middel van client software op de Linux desktops.

CrossOver Office Server EditionCrossOver Office Server Edition biedt dezelfde mogelijkheden als CrossOver Office, maar dan centraal op een Linux server aangeboden.

Het belangrijkste voordeel van bovenstaande oplossingen is dat je ontkomt aan het inzetten van extra Microsoft Windows servers. De voor Win4Lin benodigde Windows XP licenties heeft de gemeente Groningen al in huis en de aanschafkosten van de benodigde Linux software zijn lager. Er zal wel geïnvesteerd moeten worden in de benodigde serverhardware. Daarnaast moeten voor beide producten licentiekosten worden betaald.

5.4 ConclusiesEr zijn diverse mogelijkheden om Windows applicaties beschikbaar te stellen op de Linux desktop. Niet alle producten zijn echter geschikt om in een grote omgeving efficiënt en middels centraal beheer ingezet te worden. Het nadeel van de producten uit paragraaf 5.1 is dat ze voor een beperkt aantal applicaties kunnen worden ingezet. Daarnaast zijn een aantal producten nog duidelijk in de ontwikkelfase. De producten uit paragraaf 5.2 hebben als nadeel dat voor elke pc twee besturingssystemen onderhouden moeten worden. De oplossingen uit paragraaf 5.3 kennen hun beperkingen vanwege de problemen ten aanzien van integratie tussen de Linux desktop en de Windows applicaties. Verder moet nog worden opgemerkt dat niet alle leveranciers hun applicaties blijven ondersteunen bij gebruik van de hiervoor genoemde oplossingen.

Uit dit hoofstuk is gebleken dat er diverse mogelijkheden zijn om Windows applicaties op een Linux desktop beschikbaar te stellen, met ieder hun specifieke mogelijkheden en beperkingen.

Al deze oplossingen zouden kunnen bijdragen aan het vergroten van de haalbaarheid van een Linux desktop. Er zal echter goed onderzocht moeten worden of op deze wijze een stabiele desktop kan worden ingericht waarbij de gebruikers over voldoende functionaliteit blijven beschikken. De oplossingen zouden eventueel tijdelijk kunnen worden ingezet bij een migratie naar de Linux desktop.



Hoofdstuk 6: MS-Office vs. Open Office

InleidingUit het onderzoek naar open source alternatieven is gebleken dat er zowel voor Windows als Linux een alternatief is voor Microsoft Office, namelijk Open Office. Microsoft Office is een pakket dat op alle pc's van de gemeente Groningen is geïnstalleerd en door de meeste medewerkers wordt gebruikt. Microsoft Office bevat een viertal applicaties die door de gemeente Groningen worden gebruikt, namelijk Word (tekstverwerking), Excel (rekenblad), Powerpoint (presentatie) en Access (database). Omdat Microsoft Office door bijna alle medewerkers gebruikt wordt en de licentiekosten voor het pakket erg hoog zijn, is ervoor gekozen om een appart hoofdstuk te wijden aan de mogelijkheden van Open Office, een gratis, open source, alternatief voor Microsoft Office.

Allereerst zal in paragraaf 6.1 in kaart worden gebracht welke verschillen er zijn in functionaliteit tussen beide pakketten.

In paragraaf 6.2 wordt ingegaan op de koppelingen, afhankelijkheden en integraties die Microsoft Office heeft met andere applicaties en / of processen, en wat de consequenties daarvan zijn voor een eventuele migratie naar Open Office.

Paragraaf 6.3 zal ingaan op de mogelijkheden die er zijn ten aanzien van support en ondersteuning voor Open Office.

De mogelijkheden en beperkingen ten aanzien van het gebruik van sjablonen worden in paragraaf 6.4 toegelicht.

Er zijn verschillende organisaties die al ervaring hebben opgedaan met de inzet van Open Office. Een aantal ervaringen van Nederlandse gemeenten worden beschreven in paragraaf 6.5.

Ook over ervaringen van buitenlandse organisaties met Open Office zijn diverse artikelen verschenen. In paragraaf 6.6 worden een aantal voorbeelden genoemd.

Ten slotte worden in paragraaf 6.7 de belangrijkste conclusies getrokken.



6.1 Functionaliteit: Office XP vs. Open OfficeVoor het vergelijken van de functionaliteit van beide pakketten zal voornamelijk geput worden uit bestaande (onderzoeks)rapporten. Beide pakketten beschikken over een grote hoeveelheid functionaliteit, waardoor het binnen de scope van dit onderzoek te ver voert om zelf een vergelijkend onderzoek uit te voeren.

Om tot een eerlijke vergelijking te kunnen komen is het allereerst van belang om in kaart te brengen welke functionaliteit van het huidige Microsoft Office daadwerkelijk gebruikt wordt. Dit zal vanzelfsprekend per medewerker verschillen, maar over het algemeen blijkt dat men slechts een beperkt deel van de beschikbare functionaliteit van Microsoft Office gebruikt. Met betrekking tot functionaliteit schijnt Steve Ballmer 5 eens geroepen te hebben dat de meeste MS-office gebruikers maar 20% van de totale functionaliteit gebruiken.

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de beide pakketten qua basisfunctionaliteit niet veel van elkaar verschillen. Op specifieke onderdelen doen beide pakketten het soms beter en soms slechter. Eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat de onderzoeken die er zijn niet altijd even objectief zijn, of beperkt zijn in hun scope, waardoor soms ook een te rooskleurig beeld kan ontstaan. Open Office biedt sinds enige tijd pas een alternatief voor Access van Microsoft in de vorm van Open Office Base. De verschillen in functionaliteit tussen deze pakketten zijn nog wel vrij groot in het voordeel van Microsoft. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat Access in vergelijking met de andere applicaties van Microsoft Office minder gebruikt wordt.

In tabel 5 worden een aantal belangrijke verschillen tussen beide pakketten in functionaliteit in kaart gebracht.

Functionaliteit Microsoft Office XP Open Office 2.0

Basisfunctionaliteit Grotendeels vergelijkbaar met Open Office

Grotendeels vergelijkbaar met Microsoft Office.

Deployment en beheer Biedt uitgebreide functionaliteit voor o.a. deployment van de software, roaming user support etc...

De mogelijkheden voor deployment en beheer lijken beperkt.

Spelling en grammatica Goede mogelijkheden voor spellings- en grammaticacontrole.

Met behulp van plugins is een nederlandse spellings- en grammaticacontrole te installeren. Is nog wel wat bewerkelijk en minder geavanceerd.

Uitwisselbaarheid Er is een ODF plugin voor MS Office in ontwikkeling. Hiermee zou vanuit MS

Volledige uitwisselbaarheid met MS Office blijft lastig. MS Office documenten zijn

5 Steve Ballmer is Chief Executive Officer bij Microsoft



Functionaliteit Microsoft Office XP Open Office 2.0

Office met ODF documenten gewerkt kunnen worden.

wel te openen, maar op onderdelen kunnen er wel kleine verschillen zijn.

Bestandsformaten Gesloten, opvolger XP wel op basis van XML maar niet geheel open en met vrij specifieke eigen implementatie

Open Document formaat op basis van XML. Het ODF formaat is onlangs gepromoveerd tot ISO standaard.

Gebruikersvriendelijkheid Lastig meetbaar Lastig meetbaar, bij een overstap zal dit worden gerelateerd aan MS Office.

Tabel 5: MS Office versus Open Office

6.1.1 UitwisselbaarheidEen belangrijk aspect bij het gebruik van een office pakket is de uitwisselbaarheid van documenten binnen, maar ook buiten de organisatie. Bij een eventuele migratie naar Open Office dienen de consequenties ten aanzien van uitwisselbaarheid nauwkeurig in kaart te worden gebracht. Het is nog steeds zo dat de meeste bedrijven en organisaties gebruik maken van Microsoft Office. Bij het uitwisselen van documenten tussen de gemeente Groningen en deze partijen kunnen problemen optreden wanneer deze niet in staat zijn de betreffende documenten te openen. Hiervoor zijn wel oplossingen voor handen, door bijvoorbeeld bij het uitwisselen van documenten te standaardiseren op het PDF formaat. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat een PDF document niet meer te bewerken is.

Om een beter beeld te krijgen van de wijze waarop documenten worden uitgewisseld tussen de gemeente Groningen en andere partijen is hieronder een voorbeeld uit de praktijk geschetst van de afdeling belastingen van de DIA. Het betreft hier het proces van bezwaarafhandelingen waarin documenten worden uitgewisseld met woningbouwcorporaties.



Afbeelding 2:Documentenstromen

In het voorbeeld dat afkomstig is van de afdeling belastingen van de DIA is te zien dat een .xls bestand kan worden aangeleverd door woningbouwcorporaties. Het bestand wordt vervolgens op de share gezet, zodat andere afdeling de gegevens kunnen bekijken. Soms kan er tevens een query worden klaargezet met informatie die tevens op de share gezet wordt. Indien er gebruik wordt gemaakt van het gesloten .xls of Access formaat dan is er een kans dat dit problemen kan opleveren indien de afdeling belastingen of een andere afdeling gebruik maakt van Open Office als vervanging van Excel of paradox 8 om een query uit te voeren of .xls bestand aan te maken. Indien Open Office wordt ingezet als vervanging van Access of Paradox 8, dan dient er goed nagedacht te worden over de impact met betrekking tot deze documentenstromen. Een oplossing is om goed te testen in een pilot of het de gebruikte bestanden dusdanig complex zijn dat er problemen zullen optreden. Een andere oplossing is om de processen zo aan te passen dat er geen gesloten bestandsformaten meer worden uitgewisseld. De woningbouwvereniging kan bijvoorbeeld gevraagd worden om


Woningbouw en bezwaarafhandeling

Dia afdeling belastingen Server side Afdeling bezwaar Afdeling Heffing Corporaties Desktop En vastgoedWoningbouw-

Aangepast .xls bestand

Huurders-bestand .xls of .dbf formaat

Bestand wordt neergezet op de

share, evt. wordt query met aanvullende info

klaargezet

.Xls bestand of Access bestand

Huurdersge- gevens ter controle

Huurdersge- gevens ter controle

Update AS400

Query paradox 8 .xls bestand terug naar

Woningbouw

QueryAS400

Handmatige handeling met

computer- ondersteuning

Documenten

Geautoma-tiseerde

handelingKeuze


informatie toe te sturen die is opgeslagen in een open bestandsformaat, zoals bijvoorbeeld XML of ODF.

6.1.1 ConclusiesEen belangrijk deel van de functionaliteit van Microsoft Office is ook terug te vinden in Open Office. Op een aantal onderdelen doet Open Office het nog wat minder goed, bijvoorbeeld als het gaat om deployment en beheer en de spellingscontrole. Daarnaast is er nog geen volwaardig alternatief voor MS Access. Een belangrijk aspect als uitwisselbaarheid dient in een eventueel vervolgonderzoek te worden meegenomen.

6.2 Koppelingen en integratiesUit de vorige paragraaf is gebleken dat Open Office het qua functionaliteit in vergelijking met Microsoft Office goed doet. Wat in deze paragraaf nog niet is meegenomen zijn de vele koppelingen en integraties die er in de huidige situatie zijn tussen Microsoft Office en andere applicaties op de huidige standaard werkplek. Deze koppelingen of integraties kunnen ook worden beschouwd als onderdeel van het totaal aan geboden functionaliteit.

Hieronder volgen een tweetal voorbeelden van koppelingen en integraties tussen MS Office en andere applicaties die niet alleen binnen de afdeling belastingen van de DIA, maar door de gehele organisatie terug te vinden zijn:

Het genereren van brieven vanuit (primaire) procesapplicatiesBijvoorbeeld correspondentie over bezwaarafhandelingen binnen de afdeling belastingen van de DIA.

Het exporteren van gegevens vanuit applicaties naar een Excel of Access formaatZie voorbeeld proces bezwaarafhandelingen afdeling belastingen van de DIA.

Het archiveren van Office documenten in het Document Management System Hummingbird.Hummingbird biedt de mogelijkheid om vanuit Office documenten direct te archiveren in het systeem.

Naast bovenstaande voorbeelden van koppelingen en integraties zullen er nog vele andere terug te vinden zijn binnen de gemeente Groningen.

De hiervoor genoemde koppelingen en integraties zullen ook bij een eventuele migratie naar Open Office beschikbaar moeten blijven. Vaak worden dergelijke koppelingen en integraties standaard of met behulp van maatwerk door de leverancier van een applicatie aangeboden. Veel leveranciers beperken zich daarbij tot Microsoft Office omdat deze software door bijna de meeste bedrijven wordt gebruikt. Dit maakt een eventuele migratie naar Open Office erg lastig. Uit hoofdstuk 3 en 4 is echter wel gebleken dat een aantal belangrijke leveranciers van de gemeente Groningen ook ondersteuning gaan bieden voor Open Office.



De hiervoor geschetste problematiek rondom koppelingen en integraties kan een belangrijke belemmering vormen voor een migratie naar Open Office. Ook praktijkvoorbeelden wijzen uit dat met name rondom dit thema de grootste hinder wordt ondervonden. Gemeente Groningen heeft concernbreed een groot aantal applicaties (circa 800) in gebruik, van enkele grote primaire procesapplicaties tot en met diverse kleinere applicaties voor afdelingen en individuele medewerkers. Deze grote hoeveelheid applicaties in relatie tot de problematiek rondom koppelingen en integraties met MS Office zullen naar alle waarschijnlijkheid een belangrijke belemmering vormen voor een migratie naar Open Office.

6.3 Sjablonen en macro'sEen belangrijk aandachtspunt bij een eventuele migratie naar Open Office is het gebruik van sjablonen en macro's. Gemeente Groningen maakt binnen het huidige office pakket veel gebruik van sjablonen en macro's ter ondersteuning van onder andere de huisstijl. Sjablonen en macro's die in MS Office zijn ontwikkeld zijn niet zonder meer te gebruiken met Open Office. Open Office ondersteund het gebruik van sjablonen en macro's ook, maar heeft daar een eigen ontwikkelomgeving voor, die niet compatibel is met MS Office.

Deze problematiek is niet onoverkomelijk. Er moet bij een eventuele migatie naar Open Office echter wel rekening gehouden worden met het feit dat een groot deel van de sjablonen en macro's opnieuw ontwikkeld moeten worden. Dit laatste geldt overigens ook voor de nieuwste versie van Microsoft Office, versie 2007. Novell biedt voor een dergelijk migratietraject extra ondersteuning als gebruik wordt gemaakt van de Novell Linux Desktop. Naar verwachting wordt deze ondersteuning op termijn uitgebreid voor Open Office op Windows.

6.4 Support en ondersteuningEen ander belangrijk onderwerp in relatie tot het office pakket zijn de mogelijkheden die het pakket biedt ten aanzien van support en ondersteuning. Hierin zijn een aantal belangrijke verschillen tussen Microsoft Office en Open Office.

In de huidige situatie heeft de gemeente Groningen een onderhoudscontract voor MS Office. Dit onderhoudscontract geeft de gemeente Groningen het recht op de nieuwste versies van MS Office.

In het geval van Open Office liggen de zaken wat anders. Open Office is een open source product, wat ontwikkeld wordt in binnen een open source community. Met een dergelijke community zijn geen harde afspraken te maken over support en ondersteuning. Men is in principe afhankelijk van individuele ontwikkelaars die zelf hun prioriteiten kunnen bepalen bij het oplossen van bepaalde problemen. Daarnaast zijn er ten aanzien van Open Office ook nog verschillende communities te onderscheiden. In Nederland is bijvoorbeeld een community die zich bezig houdt met de vertaling van Open Office in het nederlands. Deze community bestaat uit een beperkt aantal ontwikkelaars. Of een dergelijke community voldoende continuïteit kan bieden voor een grote organisatie is de vraag. Om de vraag met betrekking tot support en ondersteuning te kunnen invullen heeft Novell besloten het product te gaan



ondersteunen. Novell levert bijvoorbeeld een versie van Open Office mee met de Novell Linux Desktop. Hiermee kan Novell bedrijven extra zekerheid bieden ten aanzien van support en ondersteuning. Novell biedt bijvoorbeeld additionele functionaliteit voor het gebruik en conversie van VB macro's en sjablonen. Of deze support en ondersteuning van Novell een duidelijke meerwaarde heeft voor bedrijven moet nader onderzocht worden.

6.5 Open Office ervaringen andere organisatiesEr zijn verschillende organisaties die al ervaring hebben opgedaan met de inzet van Open Office op de desktop. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat niet alle praktijkvoorbeelden even representatief zijn. Implementaties bij kleine organisaties of organisaties met een beperkt aantal applicaties lijken over het algemeen redelijk succesvol te gaan. Grotere, complexere (op het gebied van ICT) organisaties lijken tegen aanzienlijk meer problemen aan te lopen bij een migratie naar Open Office.

In de volgende paragrafen volgende enkele praktijkvoorbeelden van nederlandse gemeenten.

6.5.1 Gemeente Haarlem (100.000+ gemeente)De gemeente Haarlem is sinds enkele jaren bezig om Open Office op de desktop in te zetten. Gemeente Haarlem behoort tot de 100.000+ gemeenten en is daarmee qua omvang vergelijkbaar met de gemeente Groningen. Inmiddels zouden er 100 van de 2000 pc's uitgerust zijn met Open Office. Er blijken koppelingen te zijn tussen MS-office en het uitkeringssysteem van de gemeente Haarlem, met de administratieprogramma's, facilitaire programma's, en een groot aantal kleinere applicaties. Volgens de gemeente Haarlem zouden deze koppelingen eenvoudiger te realiseren zijn met Open Office dan met MS office omdat het Open Office formaat gebaseerd is op XML, een open standaard. Uit navraag blijkt echter dat juist een aantal van deze koppelingen de belangrijkste knelpunten te vormen voor een volledige migratie naar Open Office.

De ontsluiting van informatie via portals en diverse e-diensten is ook een argument voor de gemeente Haarlem om Open Office in te zetten. Het kunnen zoeken in documenten is een belangrijke eigenschap die een document moet hebben voor het ontsluiten van informatie op deze wijze. In het binaire .doc formaat is dit moeilijk, want er dient dan gebruik te worden gemaakt van speciale zoekmachines. Microsoft heeft inmiddels wel een XML gebaseerde standaard die ter goedkeuring is voorgelegd aan de standaardenorganisatie ECMA6 en onder andere Information Rights Management als optie zou hebben.

Wat betreft de functionaliteit is er een vergelijkingsonderzoek uitgevoerd door Haarlem tussen Openoffice.org en MS office 2000. De resultaten van het onderzoek zijn nog niet openbaar, maar op de website van OSOSS staat een artikel waarin enkele conclusies worden belicht7. Het algemene beeld is dat Open Office qua functionaliteit

6 http://www.ecma-international.org7 http://www.ososs.nl/article.jsp?article=8703


http://www.ososs.nl/article.jsp?article=8703

http://www.ecma-international.org/


op de meeste onderdelen ten minste gelijkwaardig is aan MS Office. Deze bevindingen sluiten goed aan bij de conclusies uit paragraaf 6.1.

Gemeente Haarlem heeft onlangs een presentatie gegeven voor een aantal medewerkers van de gemeente Groningen waarin onder andere de ervaringen met betrekking tot de migratie naar Open Office zijn besproken.

Er waren een aantal problemen met betrekking tot de huisstijl. Deze bleek teveel te zijn ingebed in MS-office '97. Dit probleem is opgelost door het ontwikkelingen van een webbased huisstijl. Deze webapplicatie is in staat om documenten te genereren voor zowel Microsoft Word als Open Office. Dit maakt een gefaseerde migratie naar Open Office, waarbij beide pakketten nog ondersteund moeten worden, eenvoudiger.

6.5.2 Gemeente IJsselsteinDe gemeente IJsselstein is in 2004 begonnen met het gebruik van Open Office op een beperkt aantal van de in totaal 275 werkplekken die de gemeente telt. Vrij snel is men gestuit op problemen met koppelingen met programmatuur van Centric, die hierop wel heeft toegezegd om zowel Linux als Open Office actief te gaan ondersteunen. Nadere uitkomsten van hun activiteiten zijn niet bekend, maar het zou wellicht waardevol kunnen zijn contact te zoeken met de gemeente IJsselstein.

6.5.2 Gemeente TerneuzenVolgens de website van OSOSS8 heeft Terneuzen ervaring met een verscheidenheid aan open source software, en zou er in 2005 een pilot met Open Office hebben plaatsgevonden. Indien hun bevindingen openbaar worden gemaakt op het gebied van Open Office zou het wellicht interessant zijn om hun bevindingen mee te nemen.

6.5.2 Gemeente VlielandVolgens een publicatie op de site van OSOSS uit 20049 wordt Open Office naar tevredenheid gebruikt door de gemeente Vlieland op 22 van de 28 werkstations. Op de overige 6 wordt dan nog wel gebruik gemaakt van MS-office, ondermeer vanwege de koppelingen die er zijn met Exact boekhoudsoftware.

6.6 Ervaringen in het buitenlandOok over ervaringen van buitenlandse organisaties met Open Office zijn al diverse artikelen verschenen. In de volgende paragrafen worden een aantal voorbeelden beschreven.

8 http://www.ososs.nl/article.jsp?article=160069 http://www.ossos.nl/article.jsp?article=8317


http://www.ossos.nl/article.jsp?article=8317



6.6.1 BristolDecember 2005 heeft de gemeenteraad van de Engelse stad Bristol een onderzoek gepubliceerd dat eveneens de functionaliteit vergelijkt van MS-office 2003 met Open Office (en eveneens Star Office). Zij hebben ervoor gekozen om veel van de functionaliteit die Microsoft wel poneert als 'Unique Selling Points' te negeren. Het gaat dan om document reviewing tools die niet gebruikt worden door de ambtenaren van Bristol. Eveneens wordt Information Rights Management genegeerd, omdat deze compleet zou steunen op Microsoft Infrastructuur.

Verder wordt hele basale functionaliteit ook weggelaten. Functionaliteit als Open, Save, Highlighting, Copy, Paste, Undo en Redo Changes is standaard aanwezig en verschilt tussen de tekstverwerkers zo weinig dat de meeste gebruikers niet in staat zouden zijn om aan te geven met welk product ze werken.

Aangaande algemene functionaliteit concludeert het rapport dat de oudere versie van Open Office nog wel het een en ander miste, zoals het kunnen openen van Password protected MS-office files. Dit kan wel in Open Office 2.0. De 'find and replace' functionaliteit schijnt iets moeilijker te werken volgens het rapport, ook in 2.0. Als voordelen van Open Office (zowel 1.1. als 2.0 ) vs. MS-office 2003 worden genoemd dat Open Office beter kan omgaan met 'File recovery'. Dit wordt gewijd aan het binaire documentformaat dat MS-office gebruikt. XML-gebaseerde documentformaten zouden makkelijker voorkomen dat een file onbruikbaar wordt na een crash. Het voordeel van het kunnen exporteren naar .pdf wordt verder als voordeel genoemd van Open Office vs. MS-office 2003.

Qua tekstverwerking wordt het ontbreken van een grammatica-controleoptie genoemd als nadeel van Open Office 'Writer'. Verder wordt de functionaliteit van 'Writer' Open Office in versie 2.0 door het rapport als gelijkwaardig aan Word gezien. In eerdere versies van Open Office waren de tabel opties minder en de mogelijkheden om woorden te tellen eveneens, maar dit is verholpen in 2.0 volgens het rapport.

Met betrekking tot de spreadsheet wordt vermeld dat Open Office 'Calc' 2.0 met evenveel rijen overweg kan als MS-office 'Excel' (65536). Dit was in versie 1.1.4 nog niet het geval. Met betrekking tot diagrammen en grafieken vermeldt het rapport dat 'Calc' niet met alle soorten grafieken overweg kan die in 'Excel' zijn gemaakt.

Wat betreft presentatie mogelijkheden doet Open Office 'Impress' 2.0 volgens het rapport niet onder voor Powerpoint. Met betrekking tot standaard functionaliteit is de user interface nagenoeg gelijk volgens het rapport. Er zijn wel minder achtergronden standaard aanwezig, maar die zijn wel online beschikbaar. Als voordeel van Open Office wordt naast het kunnen exporteren naar .pdf, de exportmogelijkheid naar Flash genoemd.

Over de Database mogelijkheden meldt het rapport dat 'Base' van Open Office 2.0 in wezen een ander product is dan Access. 'Base' is vooral voor persoonlijk gebruik, maar kan met veel databases contact maken op basis van Open Standaarden. Access heeft meer Multi-user mogelijkheden. Verder geldt dat in versie 1.1.4 van Open Office 'Base'



nog niet was opgenomen, en met betrekking tot technische eigenschappen is er dus nog niet zo veel over bekend.

6.6.2 Belgische justitieDe Belgische justitie gaat 4000 ambtenaren met Open Office laten werken. Het project is onderdeel van het 'Phenix' project, dat in 2001 is gestart om de federale overheidsdienst te moderniseren. Het aanvankelijke idee om deze modernisering tot stand te brengen met .Net producten is in 2003 verlaten. 1000 van 4000 PC's maken inmiddels gebruik van Open Office, de overige 3000 zullen dit jaar worden overgezet. Het project kan mogelijk interessant zijn voor de gemeente Groningen, met name omdat er een samenwerking met Novell tot stand is gebracht voor de inzet van de Novell Linux Desktop en Open Office.

6.7 ConclusiesIn de voorgaande paragrafen zijn de mogelijkheden in kaart gebracht ten aanzien van het gebruik van Open Office in plaats van Microsoft Office. De conclusies hiervan worden in deze paragraaf uitgewerkt aan de hand van de geformuleerde vragen uit hoofdstuk 1.

1. Zijn er open source alternatieven voor de huidige closed source applicaties?Open Office is een open source alternatief voor Microsoft Office.

2. Wat zijn de functionele consequenties bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?Uit paragraaf 6.1 is gebleken dat de verschillen in functionaliteit tussen Microsoft Office en Open Office niet zo groot zijn. Er zijn op onderdelen wel verschillen, maar gezien de grote verschillen in prijs, MS Office is erg kostbaar en Open Office gratis, kan men zichzelf afvragen of dit van doorslaggevend belang mag zijn.

Een aspect wat ook tot het onderdeel functionaliteit gerekend mag worden, zijn de koppelingen en integraties die MS Office heeft met andere applicaties op de desktop. Deze koppelingen en integraties lijken, zo blijkt ook uit ervaringen bij andere organisaties, een belangrijk obstakel te vormen voor een migratie naar Open Office. Voordat een keus gemaakt kan worden voor een overstap naar Open Office zullen deze koppelingen en integraties eerst in kaart gebracht moeten worden. Op deze wijze kan een inschatting gemaakt worden van de haalbaarheid en mogelijke doorlooptijd van een dergelijk traject. Voor deze koppelingen en integraties is de gemeente Groningen in sterke mate afhankelijk van de leveranciers van de diverse applicaties.

Open Office biedt net als Microsoft Office mogelijkheden voor het gebruik van sjablonen en macro's. De huidige sjablonen en macro's zijn in principe niet te gebruiken binnen Open Office, en zullen naar alle waarschijnlijkheid opnieuw ontwikkeld moeten worden. Novell biedt wel extra ondersteuning voor een dergelijk traject, op dit moment echter alleen voor de Novell Linux Desktop. Naar verwachting wordt deze ondersteuning op termijn uitgebreid voor Open Office op Windows.



3. Wat zijn de technische consequenties bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?De belangrijkste technische consequenties zijn gerelateerd aan het aspect deployment en beheer. Dat wil zeggen, de mogelijkheden die Open Office biedt voor centrale distributie en het beheer van de software. De mogelijkheden lijken in vergelijking met Microsoft Office beperkt. Het verdient echter de aanbeveling om in de praktijk te testen welke problemen dit daadwerkelijk oplevert.

4.Wat zijn de consequenties ten aanzien van support en ondersteuning bij de vervanging van closed source software door alternatieve open source software?Uit paragraaf 6.4 is gebleken dat er een duidelijk verschil is ten aanzien van support en ondersteuning tussen beide pakketten. Voor Microsoft Office zijn onderhoudscontracten af te sluiten met Microsoft zelf. Voor Open Office is men in grote mate afhankelijk van de Open Office community. De organisatie moet zichzelf afvragen of hiermee de continutiteit van het bedrijfsproces voldoende gewaarborgd blijft. Overigens moet worden opgemerkt dat de gemeente Groningen in de praktijk zelden gebruik maakt van het afgesloten onderhoudscontract voor MS Office. Daarnaast blijkt Novell steeds meer ondersteuning te gaan bieden voor Open Office. Alhoewel Novell zich hierbij op dit moment nog beperkt tot de Novell Linux Desktop wordt deze ondersteuning naar verwachting op termijn uitgebreid voor Open Office op Windows.

5. Wat is de impact van een eventuele migratie naar een OSOSS werkplek?De impact van een migratie naar Open Office zal voor de gebruikers van het pakket waarschijnlijkheid niet heel groot zijn. Er zal wel aandacht geschonken moeten worden aan het creëren van draagvlak omdat men thuis over het algemeen gebruik maakt van Microsoft Office. De inzet van Open Office op de werkplek kan daardoor tot weerstand leiden. Een oplossing zou kunnen zijn om het privégebruik van Open Office te stimuleren. Een belangrijke argument daarvoor is het feit dat de software gratis is. Daarnaast zal aandacht moeten worden geschonken aan opleidingen en trainingen.

De impact op de beheerorganisatie zal des te groter zijn. Er zullen grote inspanningen verricht moeten worden om de problematiek met betrekking tot de koppelingen en integraties op te lossen, waarbij het niet eens zeker is dat alle problemen kunnen worden opgelost. Daarnaast zullen alle sjablonen en macro's opnieuw ontwikkeld moeten worden. De benodigde kennis hiervoor zal moeten worden opgedaan door middel van het volgen van trainingen en cursussen. Hoewel een conversietraject zou kunnen worden uitbesteed, zal de benodigde kennis voor het onderhoud van de sjablonen en macro's wel in huis moeten zijn.

Gezien de grote verschillen in licentiekosten tussen beide pakketten, lijkt het ondanks een aantal belangrijke knelpunten wel de moeite waard om de mogelijkheden en beperkingen van een eventuele migratie naar Open Office in de vorm van een “Proof of Concept” verder uit te werken.



Hoofdstuk 7: OSS ervaringen andere organisaties

InleidingIn de vorige hoofdstukken is onderzocht welke mogelijkheden er zijn om een werkplek in te richten, waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van open source software. In hoofdstuk 6 is daarbij met betrekking tot Open Office ook gekeken naar de ervaringen van andere organisaties. Er zijn daarnaast verschillende organisaties die ook in bredere zin ervaring hebben opgedaan, of gaan opdoen, met betrekking tot de inzet van open source software. Net als bij de ervaringen met Open Office dient hierbij wel te worden opgemerkt dat niet alle praktijkvoorbeelden even representatief zijn. Implementaties bij kleine organisaties of organisaties met een beperkt aantal applicaties lijken over het algemeen redelijk succesvol te gaan. Grotere, complexere (op het gebied van ICT) organisaties lijken tegen aanzienlijk meer problemen aan te lopen bij een migratie naar een open source werkplek.

Bij de ervaringen die volgen dient wel te worden opgemerkt dat deze overgenomen zijn uit eerder gepubliceerde artikelen. Deze berichten zijn soms vrij algemeen en gaan vaak niet in op de daadwerkelijke functionele en technische consequenties van een migratie. In de media worden regelmatig succesverhalen gepubliceerd met betrekking tot de inzet van open source software, bij navraag blijkt soms echter dat er nogal wat verschillen zijn tussen de praktijk en het gepubliceerde artikel. Diverse knelpunten en problemen lijken soms (bewust of onbewust) te worden weggelaten.

In paragraaf 7.1 volgen een tweetal praktijkvoorbeelden van Nederlandse gemeenten.

Paragraaf 7.2 geeft enkele praktijkvoorbeelden weer die buitenlandse organisaties hebben opgedaan met betrekking tot de inzet van open source software.

Tenslotte worden in paragraaf 7.3 de belangrijkste conclusies getrokken.

7.1 Ervaringen Nederlandse gemeenten

7.1.1 HarenIn maart 2004 verscheen er een artikel op de OSOSS site over de gemeente Haren die de open source database PostgreSQL in gebruik nam. Aanleiding hiervoor was de veranderde licentiestructuur van Oracle die extra kosten met zich meebracht voor de gemeente. Inmiddels heeft de gemeente Haren uitgewerkte plannen om open source ook in te zetten op de desktop. Het architectuurmodel dat hiervoor gebruikt wordt, wordt harken en vorken genoemd. In feite gaat het om Server Based Computing, een oplossing die ook in Hoofdstuk 5 aan de orde kwam. Het 'Harken en Vorken' principe komt er op neer dat applicaties op zowel een Linux server als een Windows server draaien (de 'Vork). Thin clients op de werkplek (de 'Hark), gebaseerd op Linux kunnen deze applicaties vervolgens via het intranet benaderen.



Verwacht wordt dat voor de zomervakantie er een pilot zal worden uitgevoerd. Het kan nuttig zijn voor de gemeente Groningen om de ontwikkelingen te volgen, des te meer omdat de gemeente Haren net als Groningen gebruik maakt van veel software van Getronics-Pink Roccade en van Novell voor verschillende beheersactiviteiten (niet voor Roaming use).

7.1.2 LeeuwardenDe gemeente Leeuwarden heeft eind mei 2005 besloten nog geen open source in te zetten op de desktop10. Zij voeren hiervoor de volgende redenen aan:

Vele bedrijfsspecifieke applicaties zijn niet beschikbaar onder Linux. Er worden problemen verwacht met de conversie van de vele MS Office

documenten naar Open Office. De gemeente Leeuwarden gebruikt veel Macro's en scripts. Volgens het rapport kunnen scripts problemen opleveren en worden macro's niet ondersteund. De gemeente noemt de gesloten bestandsformaten van Microsoft als reden van de problemen.

De vele geautomatiseerde koppelingen vanuit bedrijfsapplicaties met MS-office die de gemeente gebruikt.

Het ontbreken van een volledig open source alternatief voor gecombineerd mail en agendabeheer op het Windows-platform.

Ondanks dat de gemeente zegt niet op korte termijn over te kunnen schakelen op het gebruik van open source op de desktop, zegt de gemeente wel een groeipad hiervoor te willen ontwikkelen. Onderdelen van dit groeipad zouden kunnen zijn:

Een webbased huisstijl in gebruik nemen die op deze wijze onafhankelijk is van het platform.

Onderzoeken of in gebruik zijnde documenten en macro's op een andere manier onafhankelijk kunnen worden ingevuld.

Verder ervaring opdoen aan de serverzijde.

7.2 Ervaringen buitenlandse organisaties

7.2.1 Franse GendarmerieOp de OSOSS website is 05-01-2006 het bericht verschenen dat de Franse Gendarmerie in 2006 overstapt op Firefox (70.000 pc's) en Thunderbird(45.000 pc's), en dat Open Office reeds is ingezet. Als voordeel wordt de platformonafhankelijkheid van Open Office, Firefox en Thunderbird genoemd. Door allereerst over te stappen op deze platformonafhankelijke software wordt een eventuele overstap naar Linux in de toekomst makkelijker gemaakt. Overige functionaliteit wordt via de webbrowser ontsloten.

10 Onderzoek haalbaarheid Open Source op de desktop, Leeuwarden 2005



7.2.2 Franse Belastingdienst10 november 2005 is er op Zdnet een bericht verschenen dat de Franse belastingdienst Open Office gaat inzetten op 80.000 Pc's. Wanneer de migratie moet plaatsvinden staat niet vermeld. Redenen voor de migratie zijn kostenbesparing en vendor-onafhankelijkheid.

7.2.3 MunchenDe Duitse stad Munchen is een bekend voorbeeld van een stad die serieuze stappen aan het zetten is om zijn 14.000 pc's op open source over te zetten. Een bekende anekdote is dat Steve Ballmer van Microsoft zijn vakantie onderbrak om de stad op andere gedachten te brengen.

Technische details over de migratie en de vorderingen hieromtrent zijn moeilijker te vinden. In een onderzoeksrapport uit 200311 staat beschreven dat ongeveer de helft van de 'speciale applicaties' (specifieke gemeenteapplicaties) min of meer nauw verbonden zijn aan Microsoft Office. Met betrekking tot Macro's wordt verder opgemerkt dat deze in feite volledig geherimplementeerd moeten worden indien Open Office wordt ingezet.

Verder is het mogelijk van belang om op te merken dat Munchen gebruik maakt van een migratie configuratie, op basis van Windows en MS-office. Er zijn verschillende 'transitionele desktops' denkbaar. Voor de gemeente kan het gebruik van een transitionele desktop eveneens nuttig zijn.

7.2.4 ParijsIn navolging van Munchen is er in februari 2004 een persbericht verschenen dat Parijs een onderzoek zou uitvoeren naar de grootschalige inzet van open source. Het onderzoek is vervolgens uitgevoerd door Unilog, een dochter van Logica CMG, die ook eerder het onderzoek hadden gedaan naar de inzet van open source in Munchen. Naar aanleiding van de resultaten in het onderzoeksrapport, is oktober 2004 besloten door Parijs om een stapje terug te doen12. Een complete en directe overgang bleek niet haalbaar met betrekking tot de compatibiliteit met de huidige staat van de technologie en systemen. Het complete rapport is waarschijnlijk niet gepubliceerd, of in ieder geval niet vertaald, maar in het eerder verschenen rapport van Unilog over de gemeente Munchen is de technische en functionele haalbaarheid wel aan bod gekomen, o.a. met betrekking tot inzet van open source aan de client kant.

7.3 ConclusiesIn de vorige paragrafen zijn enkele praktijkvoorbeelden beschreven van andere Nederlandse en buitenlandse organisaties. Elke organisatie heeft de mogelijkheden en haalbaarheid van de inzet van open source software onderzocht. De resultaten

11 Client study for the state capital Munich, Executive summary of the final report. Rapport van Unilog, Novell en IBM ook betrokken bij migratie.

12 http://europa.eu.int/idabc/en/document/3382/335


http://europa.eu.int/idabc/en/document/3382/335


daarvan lijken per organisatie nogal te verschillen. Waar de ene organisatie open source software lijkt te kunnen inzetten op 70.000 pc's, lijken andere, soms kleinere organisaties, diverse obstakels te zien voor een brede inzet van open source software. Wat is dan het verschil tussen deze organisaties? Kan het te maken met met een gebrek aan kennis of ambitie? Natuurlijk is dat mogelijk, maar niet heel waarschijnlijk. Eerder in dit rapport is al aangegeven dat het grote aantal applicaties van de gemeente Groningen, en dus de complexiteit van de ICT infrastructuur, voor een belangrijk deel bepalend kan zijn voor de haalbaarheid van de OSOSS werkplek. Met complexiteit wordt dus onder andere bedoeld een grote hoeveelheid aan applicaties en systemen. Naarmate de complexiteit toeneemt, lijkt de haalbaarheid van een OSOSS werkplek af te nemen.

Voor een succesvolle inzet van open source software moet dus eerst aan een aantal randvoorwaarden worden voldaaan. Eén hele belangrijke randvoorwaarde is het vermindereren van de complexiteit van de ICT infrastructuur.



Hoofdstuk 8: Conclusies en aanbevelingen

InleidingIn de vorige hoofdstukken is getracht antwoorden te vinden op de geformuleerde deelvragen uit hoofdstuk 1, teneinde de centrale vraag van dit onderzoek te kunnen beantwoorden:

● Wat is de haalbaarheid van een nieuwe standaard werkplek, waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van open standaarden en open source software?

Aan de hand van de antwoorden op deze deelvragen zal in dit laatste hoofdstuk getracht worden een antwoord te geven op de hiervoor genoemde centrale vraag. Voor het antwoord op deze vraag zullen de acceptatiecriteria uit hoofdstuk 1 mede bepalend zijn.

In paragraaf 8.1 worden de belangrijkste conclusies getrokken uit dit onderzoek. Het antwoord op de centrale vraag van dit onderzoek staat hierin centraal.

Tenslotte worden in paragraaf 8.2 een aantal aanbevelingen gedaan, teneinde het gebruik van open source software verder te stimuleren.

8.1 ConclusiesIn hoofdstuk 1 zijn een aantal acceptatiecriteria vastgesteld die de haalbaarheid van de OSOSS werkplek in belangrijke mate bepalen. In hoofdstuk 3 en 4 zijn twee scenario's uitgewerkt voor een OSOSS werkplek, een werkplek gebaseerd op Linux en een werkplek gebaseerd op Windows, waarbij in beide gevallen zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van open source software. Voor beide scenario's zal in de volgende twee paragrafen de haalbaarheid beschreven worden, de acceptatiecriteria uit hoofdstuk 1 zullen hierin leidend zijn.

8.1.1 Scenario 1: Linux en OSSHieronder wordt per acceptatiecriterium aangegeven of hier binnen dit scenario aan kan worden voldaan.

Gebruikersfunctionaliteit standaard werkplekDe functionaliteit van de OSOSS werkplek dient ten minste gelijk te zijn aan de functionaliteit van de huidige standaard werkplek.Het lijkt op dit moment nog niet mogelijk om een werkplek gebaseerd op Linux aan te bieden, waarbij de gebruiker over dezelfde functionaliteit blijft beschikken als binnen de huidige standaard werkplek. Ook aan de beheerkant zijn nog een aantal knelpunten, waardoor ook op het gebied van beheer de functionaliteit nog niet vergelijkbaar is.



HardwareDe OSOSS werkplek dient gebruik te kunnen maken van de bestaande hardware binnen de gemeente Groningen. De huidige pc's die in gebruik zijn bij de gemeente Groningen zijn geschikt voor de Novell Linux Desktop. De ondersteuning van randapparatuur voor Linux zou mogelijk nog wel tot problemen kunnen leiden. De praktijk zal moeten uitwijzen hoe groot deze problemen daadwerkelijk zijn.

GebruikersimproductiviteitDe impact op gebruikers van een overstap naar een OSOSS werkplek mag niet groter zijn dan de impact op gebruikers bij een overstap naar de opvolger van Microsoft Windows XP en/of Microsoft Office XP.Hier is geen uitvoerig onderzoek naar gedaan. Naar verwachting is de impact van een migratie van Windows naar Linux groter dan de overstap van Microsoft Office naar Open Office.

StabiliteitDe stabiliteit van de OSOSS werkplek dient ten minste gelijk te zijn aan de stabiliteit van de huidige standaard werkplek.Van Linux is bekend dat het een stabiel, robuust besturingssysteem is. De verwachting is dan ook niet dat Linux zelf tot een instabiele werkplek zal leiden. Hoe stabiel de verschillende applicaties op Linux zich gedragen kan alleen bepaald worden op basis van praktijkervaringen.

ContinuïteitDe continuïteit van de standaard werkplek dient gewaarborgd te blijven.De gemeente Groningen beschikt sinds enige jaren over een stabiele standaard werkplek gebaseerd op Windows XP. De meeste gebruikers hebben dit als een grote vooruitgang ervaren. Gezien de knelpunten en obstakels die er nog zijn bij een overstap naar Linux op de desktop, lijkt het op dit moment niet aannemelijk dat de continuïteit van de standaard werkplek op hetzelfde niveau gewaarborgd kan blijven.

Support en ondersteuningDe eisen en wensen ten aanzien van support en ondersteuning moeten per applicatie worden vastgesteld. De eisen ten aanzien van support en ondersteuning bij een kritische procesapplicatie zullen veel hoger zijn dan die van een relatief eenvoudige toepassing. Ten aanzien van de Novell Linux Desktop biedt Novell uitgebreide mogelijkheden voor support en ondersteuning. Bij gebruik van de Novell Linux Desktop biedt Novell ook extra ondersteuning voor de inzet van Open Office. Bij de inzet van open source software dienen per geval wel de risico's van de afhankelijkheid van een open source community in kaart te worden gebracht.

EindconclusieOp basis van bovenstaande acceptatiecriteria kan worden vastgesteld dat een Linux desktop op dit moment nog niet als haalbaar kan worden beoordeeld. Een migratie naar Linux heeft een grote impact op de organisatie, omdat er voor alle applicaties alternatieven moeten worden gezocht, tenzij ze op een alternatieve manier kunnen



worden aangeboden. Desondanks lijken wel steeds meer bedrijven ondersteuning te bieden voor Linux en Open Office. De ontwikkelingen ten aanzien van de Linux desktop gaan ondertussen ook gewoon door. Naar verwachting zullen de mogelijkheden ten aanzien van de Linux desktop over een aantal jaren dan ook zeker zijn toegenomen.

8.1.2 Scenario 2: Windows en OSSHieronder wordt per acceptatiecriterium aangegeven of hier binnen dit scenario aan kan worden voldaan.

Gebruikersfunctionaliteit standaard werkplekDe functionaliteit van de OSOSS werkplek dient ten minste gelijk te zijn aan de functionaliteit van de huidige standaard werkplek.Aan dit criterium is binnen dit scenario goed te voldoen, omdat alleen waar het echt kan open source software kan worden ingezet. De gebruiker blijft voor het overige over dezelfde functionaliteit beschikken. Dit scenario biedt op deze wijze dan ook meer mogelijkheden voor een gefaseerde inzet van open source software.

Uit het onderzoek is gebleken dat er met name open source alternatieven te vinden zijn binnnen de gemeentelijke laag applicaties. Het betreft hier met name Open Office als open source alternatief voor Microsoft Office en Mozilla Firefox als open source alternatief voor Microsoft Internet Explorer. Beide pakketten lijken voldoende functionaliteit te kunnen bieden. De belangrijkste obstakels voor een migratie naar Open Office zijn de vele koppelingen en integraties die er op dit moment zijn met MS Office. Deze koppelingen en integraties behoren min of meer ook tot het aspect functionaliteit. Om een migratie naar Open Office mogelijk te maken, zullen deze knelpunten eerst verholpen moeten worden.

Met betrekking tot Mozilla Firefox is gebleken dat niet alle websites en webapplicaties geschikt zijn voor gebruik met deze webbrowser. Ook een aantal interne websites en webapplicaties van de gemeente Groningen leveren hierbij problemen op.

HardwareDe OSOSS werkplek dient gebruik te kunnen maken van de bestaande hardware binnen de gemeente Groningen.Hier kan aan worden voldaan, in dit scenario wordt gebruik gemaakt van het huidige besturingssysteem Windows XP.

GebruikersimproductiviteitDe impact op gebruikers van een overstap naar een OSOSS werkplek mag niet groter zijn dan de impact op gebruikers bij een overstap naar de opvolger van Microsoft Windows XP en/of Microsoft Office XP.De impact op de gebruikersimproductiviteit is in dit scenario relatief laag. De gebruiker blijft voor een groot deel immers beschikken over dezelfde functionaliteit. Met name wanneer de inzet van Open Office wordt overwogen zal dit aspect wel van groot belang zijn.



ContinuïteitDe continuïteit van de standaard werkplek dient gewaarborgd te blijven.De continuïteit van een standaard werkplek gebaseerd op Windows is eenvoudiger te waarborgen. Er kan gebruik worden gemaakt van hetzelfde besturingssysteem en dezelfde beheersoftware. Een gefaseerde inzet van open source software is mogelijk en dus minder bedreigend voor de continuïteit van de standaard werkplek.

Support en ondersteuningTen aanzien van het besturingsysteem Windows verandert er niets met betrekking tot support en ondersteuning. Voor de diverse applicaties geldt dat er support en ondersteuning dient te zijn voor het gebruik van Open Office en Mozilla Firefox. Hier lijken de belangrijkste knelpunten te ontstaan. Deze knelpunten dienen eerst opgelost te worden voordat een succesvolle migratie naar Open Office en Mozilla Firefox kan plaatsvinden.

EindconclusieOp basis van bovenstaande acceptatiecriteria kan worden vastgesteld dat een standaard werkplek gebaseerd op Windows, waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van open source software als meest haalbaar kan worden beschouwd. Er zijn binnen dit scenario mogelijkheden voor de inzet van open source software. De belangrijkste applicaties waar het om gaat zijn Open Office en Mozilla Firefox. Open Office is met name interessant omdat hiermee een enorme besparing op licentiekosten behaald kan worden. De inzet van Open Office kan op de middellange termijn (3-5 jaar) haalbaar zijn, mits de knelpunten met betrekking tot koppelingen en integraties kunnen worden opgelost. Uit ervaringen van andere organisaties blijken juiste deze knelpunten de belangrijkste belemmering te vormen voor een succesvolle migratie.

De inzet van Mozilla Firefox kan op een kortere termijn (1-2 jaar) gerealiseerd worden, mits de knelpunten met betrekking tot het niet kunnen benaderen van de (interne) websites en webapplicaties kunnen worden opgelost.

8.2 AanbevelingenOp basis van de conclusies en bevindingen van dit onderzoek worden de volgende aanbevelingen gedaan teneinde het gebruik van open source software bij de gemeente Groningen verder te stimuleren:

Een windows desktop, waarbij gebruik wordt gemaakt van open source software lijkt op de korte (1-2 jaar) en de middellange (3-5) jaar het meest haalbaar. Een migratie naar een Linux desktop op korte of middellange termijn is niet haalbaar gebleken. Wel kan de komende jaren gewerkt worden aan een zogenaamde 'transitionele werkplek'. Dit is een werkplek gebasseerd op Windows, waarbij zoveel mogelijk software wordt ingezet die ook op Linux kan worden gebruikt. Deze aanpak voorkomt een 'big bang' scenario en maakt het mogelijk om gefaseerd en beheerst toe te werken naar een open source werkplek. Ten behoeve van de 'transitionele werkplek' worden de volgende aanbevelingen gedaan:



● Vervang op korte termijn (1-2 jaar) de standaard browser Internet Explorer door Mozilla Firefox. Hiervoor zullen de diverse webapplicaties van de gemeente Groningen geschikt moeten worden gemaakt voor Mozilla Firefox. In overleg met de betreffende leveranciers zullen de mogelijkheden hiervan moeten worden onderzocht.

● Laat nader onderzoek doen naar de mogelijkheden van het gebruik van Open Office op Windows. Let hierbij vooral op de vele koppelingen die er tussen Microsoft Office en andere applicaties en partijen zijn. Deze vormen vaak de grootste belemmering voor een succesvolle migratie naar Open Office. Wanneer deze knelpunten kunnen worden weggenomen zal de kans op een succesvolle migratie naar Open Office op middellange termijn (3-5 jaar) aanzienlijk toenemen.

Bovenstaande aanbevelingen ten aanzien van de 'transitionele werkplek' zullen bijdragen aan het vergroten van de haalbaarheid van een Linux desktop op de lange termijn (5-10 jaar). Dit heeft onder andere te maken met de platformonafhankelijkheid van beide applicaties. Blijf daarnaast de ontwikkelingen rondom de Linux desktop volgen, zodat voldoende kennis in huis blijft en een eventuele migratie naar Linux op lange termijn tot de mogelijkheden blijft behoren.

Laat nader onderzoek doen naar de mogelijkheden van alternatieve scenario's, zoals beschreven in hoofdstuk 5. Er is met aan aantal van de geboden oplossingen nog niet voldoende getest om te kunnen vaststellen in hoeverre zij een bijdrage zouden kunnen leveren aan de realisatie van een OSOSS werkplek.

Probeer de complexiteit van de ICT infrastructuur te verminderen, onder andere door het grote aantal applicaties dat binnen de gemeente Groningen in gebruik is terug te brengen tot een acceptabel aantal. Een minder complexe ICT infrastructuur verhoogt de kans op een succesvolle overstap naar een OSOSS werkplek. Hierbij moet worden opgemerkt dat de gemeente Groningen ondertussen een project heeft opgestart om het aantal applicaties in kaart te brengen en te verminderen.

Een belangrijke randvoorwaarde voor een succesvolle inzet van open source software is het gebruik van open standaarden. Het gebruik van open standaarden dient dan ook integraal onderdeel te worden van de ICT beleidskaders.

Vertaal de wensen die de gemeente Groningen heeft ten aanzien van het gebruik van open standaarden en open source software in duidelijke beleidskaders. Tot nu toe is daar nauwelijks (of in ieder geval te weinig) sprake van geweest, met als resultaat dat er nog veel belemmeringen zijn voor een concernbrede toepassing van open source software.



Formuleer bij Europese aanbestedingen van software eisen zodanig, dat ook compatibiliteit met open standaarden en open source software verzekerd is. Het programma OSOSS heeft inmiddels ook een handleiding opgesteld om open standaarden en open source software te betrekken in aanbestedingen. Deze zijn op de OSOSS site te downloaden13.

Pas het inkoopbeleid van de gemeente Groningen ten aanzien van hard- en software zodanig aan dat eisen ten aanzien van ondersteuning van open standaarden, en compatibiliteit met open source software standaard worden meegenomen.

Zoek samenwerking met andere, vergelijkbare gemeenten, om leveranciers meer onder druk te kunnen zetten om software te leveren die overweg kan met open standaarden en daarnaast platform onafhankelijk is.

13 http://www.ososs.nl/article.jsp?article=12330




Bijlage A: Literatuurlijst

Rapporten:onderzoeksrapport Open Source Academy:A feature comparison of MS office, StarOffice and Open Office Open Source Academy December 2005

Haalbaarheidsstudie Leiderdorp:Hoe kan een gemeente omgaan met OSS? Een methode voor strategiebepaling December 2005

Onderzoeksrapport Microsoft:Microsoft Office vs. Open Office 2.0 comparison Microsoft augustus 2005

Onderzoek haalbaarheid Open Source op Desktop Leeuwarden Mei 2005

Migratie ''Unix to Linux'' en vervanging MS-office door OpenOffice.org in ''Harken en Vorken'' Haren 2005

Novell en Versora Migratie studieMoving to a Linux desktop Februari 2005

Executive summary client studyClient study for the state capital Munich Juli 2003

Webartikelen:Paris offered Microsoft Discount www.zdnet.co.uk Juni 2004

Paris accelerates move tot Open Source www.computerword.com November 2005

Paris migration to Open Source: Evolution, not revolution http://europa.eu.int/idabcOktober 2004

French gendarmerie National switches to Firefox and Thunderbird http://standblog.orgJanuari 2006

Limux – Die IT-Evolution http://www.muenchen.de/limux December 2006

Software - Testen - Microsoft Office 2003 versus OpenOffice 1.1 & StarOffice 7 http://www.diskidee.nl/software/testen/?id=4952

OpenOffice.org versus Microsoft Office http://www.zdnet.com.au/insight/0,39023731,20270300,00.htm November 2002


http://www.zdnet.com.au/insight/0,39023731,20270300,00.htm

http://www.diskidee.nl/software/testen/?id=4952

http://www.muenchen.de/limux

http://standblog.org/

http://europa.eu.int/idabc

http://www.computerword.com/

http://www.zdnet.co.uk/


OSOSS:Centric volgt Pinkroccade www.ososs.nl augustus 2004

Gemeente Terneuzen: 'Open Source is geen alles of niks keuze!' www.ososs.nl januari 2005

Gemeente IJsselstein: “Open Source is geen doel, maar wel een belangrijk middel." september 2004

Twee jaar Openoffice.org op de desktop in de gemeente Vlieland Februari 2004

CANOS: Catalogus Nederlandse Open Standaarden. Deel 2 versie 1.2 lijst van Open Standaarden

DiversenMicrosoft position paper over open standaarden en Open Source software. http://www.microsoft.com/netherlands/adviseurs/openstandaarden/positionpaper.aspx

Microsoft Leading the Way on Document Format Interoperability & innovation March 2006.

Website Open Source Initiative: http://www.opensource.org


http://www.opensource.org/

http://www.microsoft.com/netherlands/adviseurs/openstandaarden/positionpaper.aspx

http://www.microsoft.com/netherlands/adviseurs/openstandaarden/positionpaper.aspx



http://www.muenchen.de/limux

Haalbaarheidsonderzoek Open Source op de desktop bij de gemeente … · 2020. 4. 15. ·...

Documents

Transcript of Haalbaarheidsonderzoek Open Source op de desktop bij de gemeente … · 2020. 4. 15. ·...