Over bergen en stenen

H2 § 4

H2 § 4

Deze les

• Orogenese (gebergtevorming) • Petrologie (gesteentevorming)

Gebergtevorming

• Hoe worden gebergten geboren?• Fases in gebergtevorming • Voorbeelden

Het ontstaan van gebergten

Hoe zat het ook al weer?• Convergente plaatbewegingen • Subductiezone • Twee continentale platen

Welk van deze plaatbewegingen is convergent?

1

2

3

Fases in gebergtevorming

Plooiingsgebergte: • Caledonische orogenese (450 milj. Jr. geleden)• Hercynische orogenese (300 milj. Jr. geleden)• Alpine orogenese (vanaf 100 milj. Jr. geleden)

Voorbeelden

Caledonische orogenese • Gevormd tijdens het devoon • Schotland en Scandinavië

Hercynisch

• Afgevlakte gebergten • Centraal massief, Ardennen, enz.

Alpine

• Hoog en spits • Alpen, Andes, Himalaya, enz.• Gaat nu nog door!

Welk van deze bergen is Alpine?

Het Andes gebergte

Hartz gebergte

Centraal massief

St. Pietersberg

Welk van deze bergen is Alpine?

Reuzelgebergte

Schotland

Scandinavisch hoogland

Pyreneën

Welk van deze bergen is Caledonisch?

Reuzelgebergte

Himalaya

Scandinavisch hoogland

Pyreneën

Welke is Hercynisch?

1

3

2

Petrologie (gesteenteleer)

Kringloop van het gesteente: • Magma • Stollen (-> kristalvorm)• Verwering en erosie• Sedimentatie (-> sedimentair gesteente) • Metamorf gesteente • Subductie

Magma

Stollen

Verwering

• Verschil in warm en koud • Barsten worden groter• Stenen rollen uiteen • Plantenwortels drukken scheuren open • Er bestaat ook chemische verwering

Wat is geen goed voorbeeld van verwering?

Erosie

• Schuren langs elkaar• Stenen worden klein gemaakt tot klei• Uitschuren • Partiële erosie

Door welke vorm van erosie is dit landschap ontstaan?

Wind

Water

IJs

Zand

Door welke vorm van erosie is dit landschap ontstaan?

Wind

Water

IJs

Zand

Sedimentatie

• In lagen • Als de stroomsnelheid afneemt • Sedimentair gesteente • Samenpersen

Wat is de juiste volgorde?

Stenen -> klei -> zand -> grind

Klei -> zand -> stenen -> grind

Stenen -> grind -> zand -> klei

Papier -> schaar -> steen

Waardoor is dit materiaal gesedimenteerd?

Wind

Water

IJs

Planten (organogeen)

Waardoor is dit materiaal gesedimenteerd?

Wind

Water

IJs

Planten (organogeen)

Metamorf

• Veranderd van vorm• Verhoogde druk en temperatuur• Samensmelten • Bijvoorbeeld marmer en graniet

Welk gesteente is metamorf?

Zandsteen

Baksteen

Kalksteen

Welk gesteente is niet metamorf?

Marmer

Graniet

Kalksteen

Subductie

• Aardkorst verdwijnt weer de mantel in• Omsmelting • Deel gaat omhoog -> vulkanisme

Welke vulkaan is gevormd bij suductie

1

2

3

Lava uit een subductievulkaan bevat veel…

Basalt

Silicium

Kalk

Belletjes

Lava uit een hotspotvulkaan bevat veel…

Basalt

Silicium

Kalk

Belletjes