Guidestar 02-2012
-
Upload
patrick-jaecques -
Category
Documents
-
view
233 -
download
3
description
Transcript of Guidestar 02-2012
-
HetGRATISdigitalemagazinevandeAstroEventGroupvzw-Redactie@aegvzw.be-www.aegvzw.be-Jaargang7-Februari2012
-
Patrick Jaecques is, naast
grafisch vormgever en hoofd-
redacteur van dit magazine
ook oprichter en voorzitter
van de Astro Event Group
vzw uit Oostende. Een door passie ge-
dreven levensgenieter die al meer dan
een kwart eeuw lang het brede publiek
informeert over de diverse hemelse
wonderen. . .
PatrickJaecques
D
D
e
e
e
e
e
e
u
u
w
w
i
i
g
g
e
e
h
h
o
o
n
n
g
g
e
e
r
r
n
n
a
a
a
a
r
r
v
v
o
o
e
e
d
d
s
s
e
e
l
l
,
,
k
k
e
e
n
n
n
n
i
i
s
s
,
,
l
l
i
i
e
e
f
f
d
d
e
e
,
,
.
.
.
.
.
.
E
E
d
d
i
i
t
t
o
o
r
r
i
i
a
a
a
a
l
l
002
-
Deze digitale publicatie, beschikbaar als PDF,
Flash en iPad bestand, is een non-profit product
van de Astro Event Group vzw uit Oostende en
heeft tot doel sterrenkunde, klimatologie en ruimte-
vaart te promoten bij een zo breed mogelijk
publiek.
De redactie bestaat uit: Patrick Jaecques (hoofd-
redacteur en grafisch vormgever), Hendrik De
Rycke (redactie), Kris Christiaens (redactie) en
Sander Vancanneyt (redactie). De vaste rubrie-
ken worden onderhouden door Phil ip Corneil le,
Dirk Devlies, Kris Christiaens, Marc van der
Sluys, Fi l ip Feys en Danny Van Hoecke. Zin om
ook een artikel te schrijven en / of rubriek te
onderhouden. Contacteer ons dan via redactie
@aegvzw.be.
De Astro Event Group vzw, noch enige andere
persoon die in zijn naam optreedt, is verant-
woordelijk voor het gebruik dat zou kunnen
worden gemaakt van de informatie in deze
digitale publicatie of voor eventuele fouten die
er, ondanks de uiterste zorg bij de voorbereiding
van de teksten, nog in zouden staan. Tevens
heeft de redactie alle nodige moeite gedaan om
te voldoen aan de wetteli jke voorschriften inzake
auteursrechten en om contact op te nemen met
de rechthebbenden. Elke persoon die bena-
deeld meent te zijn en zijn rechten wil laten
gelden wordt verzocht zich bekend te maken.
Er is een samenwerkingsverband met diverse
websites. Deze digitale publicatie kan genieten
van de steun van volkssterrenwacht AstroLAB
Iris en de Koninkl i jke Sterrenwacht. Dankzij de
steun van de diverse auteurs, de leden en
natuurl i jk de diverse sponsoren kunnen we
deze digitale publicatie gratis verspreiden.
Deze digitale publicatie is vol ledig ontworpen
met gratis open-source en / of freeware
software zijnde Scribus, Gimp, Foxit Reader,
Ink-scape en Paint.net.
Informatief
Inhoudelijk
04 - Friendship 7 -Amerika's eerste 'echte' bemande ruimtevlucht.
1 0 - Rubriek : Lancering in de kijker.
1 2 - Het Eureka Space Camp mikt opnieuw zeer hoog. . .
1 3 - Astronomen ontdekken donker dwergsterrenstelsel.
1 4 - Waarom de wereld dit jaar niet zal vergaan. . .
1 5 - Rubriek : Ik heb een vraag. . .
1 6 - Rubriek : ESO.
1 8 - Klimaatverandering ? Dat is al lemaal een leugen !
1 9 - Rubriek : De boekbespreking.
22 - Mars is de Aarde niet . . .
24 - Rubriek : Observatoria wereldwijd.
28 - Oproep om LOFAR waarneemvoorstel len.
32 - Rubriek : Astrofoto van de maand.
34 - Andre Kuipers "belt" met TU Delft en Mark Rutte.
36 - Koude winters veroorzaakt door warme zomers.
37 - Rubriek : Lanceeroverzicht van de maand.
38 - Rubriek : ESA.
42 - Rubriek : Space History - Columbia STS-1 (deel 9).
49 - Astronomen vinden dikste cluster op afstand.
52 - Rubriek : Woord van de maand.
55 - Superzware zwarte gaten breken 'starbursts' af.
56 - Zonnevlekkengroepen zorgen voor heel wat spectakel.
59 - Dwingeloo telescoop levend monument.
60 - Rubriek : De AEG activiteitenkalender.
61 - Schoolkinderen beginnen astronautentraining.
64 - Serie : Roem en ondergang van de Space Shuttle.
68 - Het TNO ruimtelab.
73 - Rubriek : Het AEG kortnieuws . . .
74 - Rubriek : Hemelkalender.
78 - Rubriek : Sasteria onder de sterrenhemel.
Kris Christiaens
Kris Christiaens
Patrick Jaecques
ASTRON
Patrick Jaecques
Redactioneel
Rodrigo Alvarez
Marcel Hulspas
Redactioneel
Marl ies ter Voorde
P. Corneil le MSc FBIS
NOVA / Red.
Geert Vandenbulcke
Jacques van Oene
Red. / C. Versteeg
Kris Christiaens
ESA
Danny Van Hoecke
Roel van der Heijden
Dirk Devlies
ESO / NOVA
Sander Vancanneyt
ASTRON
Redactioneel
NSO
Herman Henderickx
Roel van der Heijden
Redactioneel
Marc van der Sluys
Fil ip Feys
Op 20 februari is het precies 50 jaar
geleden dat John Glenn werd gelanceerd
aan boord van de Mercury MA-6 en zo
de eerste Amerikaan werd in een baan
om de Aarde.
003
Deze nieuwe opname van de Omega
nevel, gemaakt met ESOs Very Large
Telescope (VLT), behoort tot de
scherpste die ooit vanaf de aarde zijn
gemaakt. De foto geeft een buiten-
gewoon detailri jk beeld van de rokerige,
roze gekleurde centrale delen van dit
beroemde stervormingsgebied, dat een
kosmisch landschap van gaswolken, stof
en pasgeboren sterren is. Bron: ESO.
De Astro Event Group vzw, kortweg AEG, is een non-profit sterrenkundige vereniging voor
volwassenen uit Oostende die genteresseerd zijn in sterrenkunde, kl imatologie en / of ruimtevaart.
Iedereen met passie voor deze boeiende wetenschappeli jke takken is er van harte welkom. Van
absolute beginner tot ervaren amateursterrenkundige en dit voor een boeiende, leerri jke en vooral
gezell ige beleving van z'n hobby.
Ook wie niet in de ruime omgeving van Oostende woont heeft er baat bij om lid te worden. Want de
vereniging staat ook in voor een resem andere realisaties. Van de diverse boeiende websites,
tentoonstel l ingen, voordrachten, het jaarl i jkse prakti jkgerichte 'Starnights' evenement tot dit
uitvoerige maandblad. Kortom, steun onze vereniging en stort vandaag nog 1 5,00 euro (of meer)
op rekening nummer IBAN: BE84 9730 0675 3759 / BIC: ARSPBE22 met vermelding van "l idgeld"
alsook uw naam, adres en e-mail . Wij danken u alvast voor uw steun !
-
Op 2 apri l 1 959 werd hij samen met zes
andere testpi loten door NASA geselec-
teerd voor de Mercury Seven, de
ruimtevaarders die de eerste Ameri-
kaanse bemande ruimtevluchten zouden
gaan uitvoeren in het kader van het
Mercuryprogramma.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
F
F
r
r
i
i
e
e
n
n
d
d
s
s
h
h
i
i
p
p
7
7
-
-
A
A
m
m
e
e
r
r
i
i
k
k
a
a
'
'
s
s
e
e
e
e
r
r
s
s
t
t
e
e
'
'
e
e
c
c
h
h
t
t
e
e
'
'
b
b
e
e
m
m
a
a
n
n
d
d
e
e
r
r
u
u
i
i
m
m
t
t
e
e
v
v
l
l
u
u
c
c
h
h
t
t
KrisChristiaensHoofdartikel
004
-
005
-
Glenn werd geboren in Cambridge,
Ohio, Verenigde Staten. Hij volgde
basisonderwijs en voortgezet onderwijs
in New Concord, Ohio. Hij behaalde de
graad Bachelor of Science in techniek
aan het Muskingum College. Glenn is
getrouwd met zijn jeugdvriendinnetje
Anna Margaret Castor uit New Concord,
Ohio, en heeft twee kinderen en twee
kleinkinderen.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
006
-
007
Glenn werd voor de tweede keer
gelanceerd op 29 oktober 1 998 aan
boord van de Space Shuttle Discovery
(STS-95). Met de leefti jd van 77 jaar
werd hij de oudste persoon die ooit in de
ruimte heeft gevlogen.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
Glenn landde in de Atlantische Oceaan
na 3 maal om de aarde te zijn gevlogen
met een snelheid van 28.000 km per uur,
op een hoogte van 1 59 tot 265 km
boven het aardoppervlak.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
Organiseert u, als vereniging, volks-
sterrenwacht of andere weten-
schappeli jke instantie, een publieke
voordracht of tentoonstel l ing rond
sterrenkunde en / of ruimtevaart ?
Laat het ons dan weten via . . .
009
Kortnieuws
Het enige quasikristal dat ooit in de natuur
gevonden is, bl i jkt onderdeel te zi jn van een
meteoriet. Er l iggen er vast meer op ontdekking
te wachten, maar tot nu toe is op aarde maar
n enkel quasikristal gevonden, een
moleculaire structuur die regelmatig is maar
zichzelf toch nooit herhaalt. Paul Steinhardt en
collegas vonden de merkwaardige mix van
aluminium, koper en ijzer in 2009 in een steen
die ze op hadden geraapt in het Russische
Koryakgebergte. De bijzonderste steen ter
wereld, zou je kunnen zeggen. Steinhardt
vermoedde meteen dat het om een meteoriet
ging, maar kon collegas daar niet van
overtuigen. Nu heeft zi jn team samen met dat
van meteorietenexpert Glenn Macphershon,
een van de sceptici, toch aangetoond dat de
steen inderdaad uit de hemel is komen vallen.
Hij is zon 4,5 mil jard jaar oud. In PNAS
schri jven de onderzoekers dat het stuk rots de
sporen van extreme druk en temperaturen
draagt die typisch zijn voor de krachtige
botsingen die in de planetodengordel tussen
Mars en Jupiter plaatsvinden. Ook passen de
zuurstofisotopen beter bij die van andere
meteorieten dan van aardse stenen. Hoe onder
die omstandigheden het quasikristal kon
ontstaan, is verre van duidel i jk. Maar dat geldt
nog meer voor plaatsen in of op de aarde. In
een laboratorium lukt het al leen in een
vacumkamer waar een zorgvuldig gekozen
metaalmix in gasvorm wordt gebracht en dan
rustig kan neerslaan in het karakteristieke
patroon van een quasikristal. Daniel
Shechtman kreeg vorig jaar de Nobelpri js voor
de scheikunde voor zijn toevall ige ontdekking
van dit proces. 02-01 -201 2.
Onderzoekers van het California Institute of
Technology hebben een nieuw computermodel
ontwikkeld voor de atmosfeer van de grote
Saturnusmaan Titan. In deze atmosfeer vindt
een methaankringloop plaats, die vergeli jkbaar
is met de waterkringloop op aarde - compleet
met wolken, mist, regenbuien en meren. Het
grote verschil met de aarde is de temperatuur
waarbij dit al les zich afspeelt: bi jna 200 graden
onder nul. Het nieuwe model geeft een
verklaring voor een aantal opvallende
kenmerken van Titan. Het eerste is dat de
meeste meren te vinden zijn rond de polen, en
dan met name de noordpool. Het gebied rond
de evenaar is doorgaans erg droog, maar uit
beelden die in 2005 met de op Titan gelande
Huygens-sonde zijn gemaakt bleek al dat er
regelmatig grote hoeveelheden vloeistof over
het oppervlak stromen. Vier jaar later werd
ontdekt dat daar inderdaad 'tropische' buien
kunnen optreden. Voor deze eigenschappen
zijn verschil lende verklaringen bedacht, maar
eerdere modellen konden niet al les verklaren.
Het nieuwe model, dat het gedrag van de
Titanatmosfeer over een periode van 3000
aardse jaren nabootst, doet dat wel. Het kan de
stortbuien rond de evenaar, die vooral in lente
en herfst optreden, bi jvoorbeeld goed
reproduceren. Volgens het model verzamelt
vloeibare methaan zich vooral in meren rond de
polen, omdat het zonlicht daar gemiddeld het
zwakst is, waardoor het methaan minder snel
verdampt. Doordat Saturnus een enigszins
langgerekte baan om de zon volgt, is Titan
ti jdens de zomer op zijn noordeli jk halfrond
verder van de zon verwijderd dan ti jdens de
zuidel i jke zomer. Hierdoor duurt het noordeli jke
regenseizoen langer dan het zuidel i jke, en
vormen zich rond de noordpool gemakkeli jker
meren. Hoe goed het nieuwe model is, zal de
komende jaren moeten bli jken. Het voorspelt
nameli jk dat de methaanspiegel van de meren
op het noordeli jk halfrond zal sti jgen. Ook zou
de hoeveelheid bewolking rond de noordpool
van Titan moeten toenemen. Bron: NU / 05-01 -
201 2.
Op verschil lende plaatsen in West-Austral i is
een mineraal gevonden, dat tot voor kort al leen
bekend was van maangesteenten. Het
mineraal, dat tranquil l i tyiet wordt genoemd,
naar de landingsplaats van de Apollo 11 (Mare
Tranquil l i tatis), komt op aarde slechts in
minuscule hoeveelheden voor en heeft geen
grote economische waarde. Maar wetenschap-
pers kunnen het gebruiken voor het bepalen
van de leefti jd van de gesteenten waar het in
voorkomt. In de basaltgesteenten die de Apollo-
astronauten van de maan meebrachten,
werden bij analyse op aarde drie onbekende
mineralen gevonden. Twee daarvan -
armalcol iet en pyroxferroiet - werden al vri j kort
daarna ook op aarde gevonden. Het derde
mineraal, tranquil l i tyiet, bleef echter veertig jaar
spoorloos. Tranquil l i tyiet is een roodbruine stof
die grotendeels uit i jzer, si l icium, zirkoon en
titanium bestaat, maar ook schaarse elementen
als yttrium bevat. Dat dit mineraal zo schaars is
op aarde komt deels omdat het gemakkeli jk
kan worden aangezien voor een ander
mineraal, rutiel , en al leen met nauwgezette
analyse kan worden aangetoond. Maar het
komt op de maan ook gewoon meer voor dan
de aarde, waar het tranquil l i tyiet wordt aange-
tast door weersinvloeden, levende organismen
en platentektoniek. Bron: NU / 05-01 -201 2.
Het nieuwe jaar is nog maar net begonnen, of
de eerste ontdekkingen van planeten buiten
ons zonnestelsel stromen alweer binnen.
Astronomen van het Harvard-Smithsonian
Center for Astrophysics hebben met een
netwerk van telescopen op aarde (HATNet) vier
hete, Jupiterachtige planeten ontdekt die op
geringe afstand om even zovele sterren
draaien. Ze hebben hun bestaan verraden
doordat ze met tussenpozen van slechts enkele
dagen vanaf de aarde gezien voor hun
moederster langs trekken, waardoor de
helderheid van de ster eventjes vermindert. De
volgende toevoegingen worden al volgende
week verwacht, ti jdens de jaarl i jkse
winterbijeenkomst van de American Astrono-
mical Society in Austin, Texas. Bron: NU / 06-
01 -201 2.
Meer up-to-date nieuws op
www.spacepage.be
Voordracht : Sterrenkunde voor iedereen !
De cursus Inleiding in de sterrenkunde start op donderdag 9 februari en bestaat uit 1 0 lessen. Tot
1 9 apri l op donderdagavond van 1 9.30 - 21 .30 uur. Deze cursus is geschikt voor iedereen boven de
1 5 jaar. Er is geen specifieke kennis voor nodig. Het cursusgeld bedraagt 1 30,- incl.
cursusbrochure en sterrenschijf. De Jeugdcursus Reis door het heelal start op woensdag 8
februari en bestaat uit 6 lessen. Tot 28 maart op woensdagavond van 1 9.00 20.1 5 uur. Deze
cursus is geschikt voor kinderen van 8 1 4 jaar. Een enthousiaste en deskundige medewerker van
Sonnenborgh vertelt meer over sterren, planeten en ruimtevaart, met prachtige fotos en fi lmpjes
over het heelal en verschil lende proefjes en knutselactiviteiten. Het cursusgeld bedraagt 80,- incl.
cursusbrochure en eigengebouwde- sterren en planetenschijf.
Datum: Zie hierboven. Toegang: 80 en/of 1 30 euro.
Locatie: Sonnenborgh, Zonnenburg 2, 351 2 NL Utrecht, tel . (030) 230 281 8. www.sonnenborgh.nl
-
DD
e
e
m
m
i
i
l
l
i
i
t
t
a
a
i
i
r
r
e
e
W
W
G
G
S
S
-
-
4
4
communicatiesatelleit
KrisChristiaens
Rubriek
L
L
a
a
n
n
c
c
e
e
r
r
i
i
n
n
g
g
i
i
n
n
d
d
e
e
k
k
i
i
j
j
k
k
e
e
r
r
Kris Christiaens is al sinds
jeugdige leefti jd gepassio-
neerd door ruimtevaart. Door
zijn gedrevenheid en kennis
over ruimtevaart werd hij
enkele jaren terug medebeheerder van
de populaire websites Spacepage en
Belgium In Space. Daarnaast schri jft
Kris Christiaens ook artikelen voor het
maandblad van de Vereniging Voor
Sterrenkunde en werd hij in 201 0
secretaris van de Astro Event Group
vzw.
01 0
Een UAV of Unmanned Aerial Vehicle,
ook wel drone genoemd, is een lucht-
vaartuig zonder piloot aan boord. Een
voorbeeld is de MQ-1 Predator. Niet
al leen toestel len die op afstand worden
bestuurd vallen hieronder, maar ook
autonomere toestel len die volgens een
geprogrammeerde opdracht handelen.
Een belangri jke toepassing van zulke
toestel len is voor mil itaire doeleinden.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
011
-
HH
e
e
t
t
E
E
u
u
r
r
e
e
k
k
a
a
S
S
p
p
a
a
c
c
e
e
C
C
a
a
m
m
p
p
m
m
i
i
k
k
t
t
o
o
p
p
n
n
i
i
e
e
u
u
w
w
z
z
e
e
e
e
r
r
h
h
o
o
o
o
g
g
.
.
.
.
.
.
PatrickJaecquesArtikel
Tijdens het Space Camp, in een organi-
satie van Eureka in samenwerking met
volkssterrenwacht AstroLAB Iris te Ieper,
lanceren we diverse raketten. Met water
tot vaste brandstof als aandri jfmiddel.
Om een maximale hoogte tot 200 meter
te bereiken. Boeiend, spannend, leuk en
bijzonder leerri jk !
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
01 2
-
01 3
Artikel
ASTRON
A
A
s
s
t
t
r
r
o
o
n
n
o
o
m
m
e
e
n
n
o
o
n
n
t
t
d
d
e
e
k
k
k
k
e
e
n
n
d
d
o
o
n
n
k
k
e
e
r
r
d
d
w
w
e
e
r
r
g
g
s
s
t
t
e
e
r
r
r
r
e
e
n
n
s
s
t
t
e
e
l
l
s
s
e
e
l
l
In dit onderzoek werkte Vegetti samen
met haar voormalige promotor, Prof. dr.
Leon Koopmans van de Rijksuniversiteit
Groningen, Dr. David Lagattuta en Prof.
Christopher Fassnacht van de
Universiteit van California in Davis, Dr.
Matthew Auger van de Universiteit van
California in Santa Barbara en Dr. John
McKean van ASTRON, het Nederlands
instituut voor radioastronomie.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
WW
a
a
a
a
r
r
o
o
m
m
d
d
e
e
w
w
e
e
r
r
e
e
l
l
d
d
d
d
i
i
t
t
j
j
a
a
a
a
r
r
n
n
i
i
e
e
t
t
z
z
a
a
l
l
v
v
e
e
r
r
g
g
a
a
a
a
n
n
.
.
.
.
.
.
PatrickJaecquesArtikel
201 2 is een Amerikaanse fi lm van
rampenfi lmspecial ist Roland Emmerich.
De cast bestaat onder anderen uit John
Cusack, Amanda Peet, Chiwetel Ej iofor
en Danny Glover. De wereldwijde
premire vond plaats op 11 november
2009. De fi lm is geproduceerd door
Emmerich's eigen bedri jf Centropolis
Entertainment.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
01 4
-
01 5
RubriekRedactioneel
I
I
k
k
h
h
e
e
b
b
e
e
e
e
n
n
v
v
r
r
a
a
a
a
g
g
.
.
.
.
.
.
Hebt u een vraag rond het thema sterren-
kunde, kl imatologie of ruimtevaart ? Laat
het ons dan weten ! Wij proberen deze
dan zo goed mogeli jk te beantwoorden
in deze rubriek. Hebt u een prakti jk-
gerichte vraag ? Stel deze dan op het
forum op. . .
www.spacepage.be
-
EE
S
S
O
O
-
-
5
5
0
0
j
j
a
a
a
a
r
r
v
v
a
a
n
n
n
n
i
i
e
e
u
u
w
w
e
e
a
a
s
s
t
t
r
r
o
o
n
n
o
o
m
m
i
i
s
s
c
c
h
h
e
e
h
h
o
o
o
o
g
g
t
t
e
e
p
p
u
u
n
n
t
t
e
e
n
n
RodrigoAlvarezRubriek
E
E
u
u
r
r
o
o
p
p
e
e
a
a
n
n
S
S
o
o
u
u
t
t
h
h
e
e
r
r
n
n
O
O
b
b
s
s
e
e
r
r
v
v
a
a
t
t
o
o
r
r
y
y
De Europese Zuidel i jke Ster-
renwacht is een Europese
organisatie die zich bezig-
houdt met astronomisch
onderzoek. Het hoofdkan-
toor is gevestigd in Garching, nabij
Mnchen. De ESO beheert twee
sterrenwachten in Chil i , een op La Sil la,
ten oosten van La Serena, de ander op
Paranal, ten zuiden van Antofagasta. Op
Paranal bevindt zich de Very Large
Telescope (VLT). Op dit moment wordt
een derde facil iteit gebouwd op de
hoogvlakte van Chajnantor, op 5000 m
hoogte, in de buurt van San Pedro de
Atacama, waar de Atacama Large
Mil l imeter Array (ALMA) zal verri jzen.
Belgisch contact punt: Rodrigo Alvarez,
Koninkl i jk Planetarium. E-mail : eson-
01 6
Op zaterdag 27 oktober organiseert de
Astro Event Group vzw opnieuw z'n
Space Night activiteit waarbij er
uitgebreid aandacht zal worden besteed
aan de 50e verjaardag van de ESO.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
01 7
-
KK
l
l
i
i
m
m
a
a
a
a
t
t
v
v
e
e
r
r
a
a
n
n
d
d
e
e
r
r
i
i
n
n
g
g
?
?
D
D
a
a
t
t
i
i
s
s
a
a
l
l
l
l
e
e
m
m
a
a
a
a
l
l
e
e
e
e
n
n
l
l
e
e
u
u
g
g
e
e
n
n
!
!
MarcelHulspasArtikel
Creationisme is de rel igieus genspi-
reerde opvatting dat het universum en
de Aarde maar ook alle planten en
dieren alsmede de mens hun ontstaan te
danken hebben aan een bijzondere
scheppingsdaad. Deze scheppingsdaad
impliceert een schepper en kan gezien
worden als een vri j plotsel ing en
eenmalig gebeuren dan wel als een
geleidel i jk en voortgaand proces. In
engere zin wordt met creationisme
gedoeld op de opvatting dat schepping
als concurrerend verklaringsmodel mag
worden gezien voor de verzamelde
gangbare wetenschappeli jke inzichten
op de gebieden van kosmologie,
geologie en biologie, met name voor de
evolutietheorie. Creationistische weten-
schap, een tak van het creationisme,
probeert met onderzoek en de
theorievorming het ontstaan van de
aarde en het ontstaan van het leven te
verklaren als scheppingsdaad en de
gangbare wetenschap te ontkrachten.
Dit wordt in de wetenschappeli jke wereld
algemeen opgevat als pseudo-
wetenschap.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
01 8
-
01 9
RubriekRedactioneel
D
D
e
e
b
b
o
o
e
e
k
k
b
b
e
e
s
s
p
p
r
r
e
e
k
k
i
i
n
n
g
g
Zin om een door ons aangeleverd gloed-
nieuw sterrenkundig en / of ruimtevaart-
gericht boek te lezen en kort te
bespreken ? Neem dan contact op met
de redactie via [email protected].
-
021
Kortnieuws
Een jonge Russische vrouw is een mil itaire
fabriek net buiten Moskou binnengedrongen.
Ondanks bedreigingen van de overheid post ze
haar verslag en foto's toch online. Lana Sator
slaagde erin binnen te gl ippen bij een van de
fabrieken van NPO Energomash. Dat bedri jf is
volgens zijn website wereldleider in het ontwerp
en de fabricage van krachtige raketmotoren die
gebruikt worden in ruimtevaartuigen. Sator is
echter geen geheim agent of een spion, wel
een urban explorer. Sator ondervond geen
hinder bij het betreden van het terrein. Ze ging
er gewoon heen, klom over het hek en begaf
zich naar het hart van het complex via een
reeks tunnels en pijpen. Zeer verrassend, want
in tegenstel l ing tot wat je zou vermoeden is de
motorenfabriek nog steeds in gebruik. Boven-
dien is ze eigendom van een wereldleider in de
fabricage van vloeibarebrandstofraketten. Hun
motoren dri jven de moderne Soyuz, de Zenit
3SL en de lanceervoertuigen Angara en Baikal
aan. De RD-1 80-motor dri jft zelfs de eerste trap
van de Atlas V aan, een Amerikaanse raket.
NPO Energomash heeft vooral sterke banden
met het leger. En toch kwam Sator niemand
tegen. Geen wachters, geen beveil igings-
mensen. Alleen bewakingscameras hier en
daar, in kamers waar grote machines stonden.
De fotos boezemen dan wel ontzag in, de
Russische overheid is veel minder bl i j met
Sators avonturen. Ze stuurden haar meerdere
brieven waarin staat dat haar situatie veel
slechter zal worden als ze fotos van de fabriek
op het internet bl i jft publiceren. Maar Lana trekt
zich er weinig van aan: je vindt de brieven en
hogeresolutiefotos op haar website. Bron: J.
Geuens / 09-01 -201 2.
Twee Amerikaanse satel l ieten zijn aangekomen
bij de maan. De Grail-A en de Grail-B zul len de
komende maanden de zwaartekracht van het
hemell ichaam meten. Wetenschappers kunnen
daarmee een kijkje onder het oppervlak nemen.
De Grail-A kwam op oudejaarsavond in een
baan rond de maan. In de nacht van zondag op
maandag volgde tweelingbroer Grail-B. De
samenstel l ing van de maan moet duidel i jk
maken hoe hij ooit is ontstaan. Dat is nog
steeds een mysterie, ondanks 1 09 eerdere
missies. De beide sondes waren in september
gelanceerd. Ze zijn zo groot als een
wasmachine en hebben in totaal bi jna 400
mil joen euro gekost. Bron: ANP / 02-01 -201 2.
De directeur van het Russische ruimtevaart-
bureau Roscosmos, Vladimir Popovkin, heeft
vandaag geopperd dat buitenlandse mogend-
heden misschien de oorzaak kunnen zijn van
de serie mislukkingen die de Russische
ruimtevaart het laatste jaar heeft meegemaakt.
Vorig jaar heeft Moskou 33 ruimtetuigen
gelanceerd. Vijf keer faalde de poging. In een
interview met de Russische krant Izvesti ja legt
Popovkin uit dat hi j niet snapt waarom
meerdere lanceringen van ruimtetuigen
misl iepen precies op het ogenblik dat die tuigen
niet binnen het zicht van de Russische radars
waren. "Het is niet geweten waarom de
incidenten met onze ruimtetuigen zich juist
voordoen wanneer zij de voor Rusland
'donkere' kant van de Aarde overvl iegen, waar
wij de tuigen niet zien en waar wij geen
telemetrische data ontvangen", zei de topman
van Roscosmos. "Ik wil niemand beschuldigen,
maar er zi jn tegenwoordig zeer krachtige
middelen om van op de Aarde invloed te
hebben op ruimteschepen en waarvan het
gebruik niet uit te sluiten is", voegde Popovkin
eraan toe in een klaarbl i jkel i jke al lusie op de
VS. Die zijn met Rusland de grootste
ruimtevaartmogendheid ter wereld. En van de
grootste mislukkingen is het feit dat de
Marssonde Phobos-Grunt niet uit een lage
baan rondom de Aarde is geraakt. Volgens
Popovkin weten de deskundigen nog steeds
niet waarom de motoren van het tuig niet zi jn
aangefloept. Bron: AFP / DPA / ADB / 1 0-01 -
201 2.
Mae Jemison, de eerste zwarte vrouw in de
ruimte (1 992), is gekozen om de leiding op zich
te nemen voor het voorbereiden van een
honderdjarige missie die de grenzen van ons
zonnestelsel moet overschri jden. De 55-jarige
astronaut speelde dan ook al een sleutelrol in
het grote symposium dat in 201 0 door NASA en
het Pentagons 'Defense Advanced Research
Projects Agency' (DARPA) georganiseerd werd
in Florida. Haar werk werd dan ook beloond
met een award uitgereikt door DARPA met een
pri jskaartje van 500.000 dollar. Met dit geld
moet ze een onderzoek uitvoeren naar al les
wat noodzakeli jk is voor deze langdurige,
interstel laire ruimtemissie. Samen met haar
team, ondergebracht in de Dorothy Jemison
Foundation for Excellence in Houston, gaat ze
de uitdaging aan om een honderdjarig
programma op poten te zetten en uiteraard een
ruimteschip te ontwikkelen. Daarvoor werken
ze samen met 'Icarus Interstel lar' en de
'Foundation for Enterprise Development'.
Directeur van Icarus Interstel lar, Adam Crowl,
ziet het zo: "Tijdens Project Icarus zal het
basisonderzoek worden gevoerd voor ons
gemeenschappeli jk doel: het bouwen van een
technische basis voor een succesvolle vlucht
naar een ander zonnestelsel. We werken dan
ook samen aan een organisatie die 1 00 jaar zal
duren en voordelen zal hebben voor het hele
menseli jke ras". Bron: LF / 09-01 -201 2.
Het internationale ruimtestation ISS moest
vri jdag 1 3 januari laatstleden uitwijken voor
ruimtepuin. Dat maakte het Amerikaanse
ruimtevaartagentschap NASA bekend. Aan
boord van het ruimtestation is onder anderen
de Nederlandse astronaut Andr Kuipers. De
bemanning van het ISS gebruikt de motoren op
n van de modules om het ruimteschroot te
ontwijken. Dat heeft een diameter van circa 1 0
centimeter. Amerikaanse media meldden dat
het gaat om de restanten van twee satel l ieten,
die in 2009 op elkaar botsten. Bron: ANP / 1 3-
01 -201 2.
Meer up-to-date nieuws op
www.spacepage.be
Organiseert u, als vereniging, volks-
sterrenwacht of andere weten-
schappeli jke instantie, een publieke
voordracht of tentoonstel l ing rond
sterrenkunde en / of ruimtevaart ?
Laat het ons dan weten via . . .
Voordracht : Ingenieur vanaf ...
RVO-Society organiseert ook dit jaar weer het Zomerkamp Ingenieur vanaf 1 3 van 1 6 tot 20 jul i
201 2 en van 6 tot 1 0 augustus 201 2. Jongeren die starten in het 6de leerjaar tot het 2de
middelbaar mogen er LEGO-treintjes elektronisch manipuleren, zodat de trein zi jn l ichten in het
donker aansteekt, voor een obstakel stopt of toetert naar een object op het spoor. Tussendoor
staan er ook leuke randactiviteiten op het programma, zoals zelf een luidspreker leren maken,
solderen, een spannende schattenjacht, een avontuurl i jke vlottentocht, . . .
Voor jongeren die starten in het 3de middelbaar tot het 5de middelbaar is er een Zomerkamp
Ingenieur vanaf 1 5 van 20 tot 24 augustus. De jongeren leren - aan de hand van LEGO-treintjes -
via software echt programmeren.
Datum: 1 6 t/m 20 jul i en 6 t/m 1 0 augustus. Pri js: 90,00 euro.
Locatie: ESAT, Katholieke Universiteit Leuven, Kasteelpark Arenberg 1 0, B-3001 Heverlee.
-
MM
a
a
r
r
s
s
i
i
s
s
d
d
e
e
A
A
a
a
r
r
d
d
e
e
n
n
i
i
e
e
t
t
.
.
.
.
.
.
MarliesterVoordeArtikel
Of er water op Mars is (en was), is de
vraag niet. Er zi jn mineralen op Mars
gevonden die uit water afkomstig zi jn, en
er is water ontdekt door satel l ieten.
Radarbeelden wijzen uit dat de zuid-
poolkap van Mars uit bi jna puur i js
bestaat. Bovendien heeft n van de op
Mars rondwandelende robots, de
Phoenix, water aangetroffen in de
poolcirkel, op een diepte van 5 cm.
Nadat het water omhoog was gehaald
verdampte het overigens binnen een
dag.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
022
-
023
De Amerikaanse Oppertunity rover aan
de rand van de Vistoria krater op 28
augustus 2007. Bron: NASA / JPL.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
33
,
,
5
5
8
8
m
m
T
T
N
N
G
G
o
o
p
p
L
L
a
a
P
P
a
a
l
l
m
m
a
a
PhilipCorneilleMScFBIS
Rubriek
O
O
b
b
s
s
e
e
r
r
v
v
a
a
t
t
o
o
r
r
i
i
a
a
w
w
e
e
r
r
e
e
l
l
d
d
w
w
i
i
j
j
d
d
Phil ip Corneil le is AEG lid en
Data Management consultant
met bijzondere interesse
voor sterrenkundige applica-
ties. Als Fellow of the British
Interplanetary Society schri jft hi j regel-
matig over onbemande ruimtevaart en
sterrenkunde voor internationale vak-
bladen.
024
De auteur op de toegangsbrug van het
2.360 m hoog gelegen TNG-gebouw op
de ORM sterrenwacht van het Cana-
rische eiland La Palma. Bron: Phil ip
Corneil le.
De 3,58 Telescopio Nazionale Gali leo,
een actieve optiek Ritchey-Chrtien
reflector op alt-azimutale montering.
Bron: Phil ip Corneil le.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
025
-
De auteur nabij de 3,58 m Telescopio
Nazionale Gali leo. De centrale zwarte
kap voorkomt strooil icht op de
ell ipsvormige tertiaire spiegel die beide
nasmyth foci voedt. Bron: Phil ip
Corneil le.
De auteur nabij de onderkant van de
3,58 TNG, waarbij de 3 steunpunten en
de 75 computer gestuurde pneu-
matische actuatoren van het actieve
optiek systeem zichtbaar zijn. Bron:
Phil ip Corneil le.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
026
-
027
-
OO
p
p
r
r
o
o
e
e
p
p
o
o
m
m
L
L
O
O
F
F
A
A
R
R
w
w
a
a
a
a
r
r
n
n
e
e
e
e
m
m
v
v
o
o
o
o
r
r
s
s
t
t
e
e
l
l
l
l
e
e
n
n
NOVA/Redactioneel
Artikel
028
Het LOFAR station van Effelsberg met
op de achtergrond de welbekende 1 00
meter radio-telescoop die we afgelopen
jaar, ti jdens de vier jaarl i jkse opendeur-
dag, met enkele leden van de Astro
Event Group vzw bezocht hebben en
waarvan u de talri jke foto's kan terugvin-
den op de Flicr pagina via . . .
www.aegvzw.be
-
029
LOFAR (LOw Frequency ARray ofwel
'Lage Frequentie Reeks') is een
radiotelescoop met het centrale punt in
Noord-Nederland en 'zi jtakken' in
Duitsland, Frankri jk, Zweden en Groot-
Brittanni. In januari 2011 werden voor
het eerst LOFAR antennes in verschil-
lende landen (Nederland, Frankri jk,
Duitsland en het Verenigd Koninkri jk)
gekoppeld, zodat een radiotelescoop
met grote gevoeligheid en een zeer
hoog oplossend vermogen (ongeveer
0,2 boogseconden) ontstond. Hiermee
zijn voor het eerst gedetai l leerde
opnamen gemaakt van de radio-quasar
3C1 96, op ongeveert 6,9 mil jard l ichtjaar
afstand. Een station in Zweden is nog in
aanbouw en wordt, naar verwachting
binnen enkele maanden in gebruik
genomen.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
031
Kortnieuws
Planeetdeskundigen en geologen nemen aan
dat er circa. 3,8 mil jard jaar geleden een hevig
'oerbombardement' plaatsvond in het zonne-
stelsel - ruim 700 mil joen jaar na het ontstaan
van de planeten. Dit 'Late Heavy Bombard-
ment' zou onder andere verantwoordeli jk zi jn
voor de vorming van de grote inslagbekkens op
de maan, die met het blote oog zichtbaar zijn
als de donkere vlekken op de maan. Nieuw
onderzoek van maandeskundige Paul Spudis
van het Lunar and Planetary Institute zet echter
vraagtekens bij deze theorie. Dat er sprake was
van een heftig bombardement met veel
gigantische inslagen in een relatief korte
periode van hooguit anderhalf mil joen jaar, bl i jkt
uit leefti jdsbepalingen van de inslagbekkens op
de maan. Die leefti jdsbepalingen zijn mede
gebaseerd op geologisch onderzoek aan de
maanstenen die door de Apollo-astronauten
mee terug naar de aarde zijn genomen. Uit
onderzoek van foto's die gemaakt zi jn door de
Amerikaanse Lunar Reconaissance Orbiter
concluderen Spudis en zijn col lega's in een
artikel in Journal of Geophysical Research dat
de Apollo-bodemmonsters mogeli jk uit
materiaal bestaan dat bij de vorming van het
Imbrium-inslagbekken is weggeworpen. Het
Imbrium-bekken is het jongste grote inslag-
bekken op de maan. In dat geval zouden
andere inslagbekkens aanzienl i jk ouder kunnen
zijn dan is geconcludeerd op basis van de
Apollo-metingen, en is er misschien helemaal
geen sprake geweest van een kortdurend,
hevig bombardement. Overigens bestaat er wel
een overtuigende verklaring voor het Late
Heavy Bombardment: het zou zijn opgetreden
toen de reuzenplaneten langzaam maar zeker
van baan veranderden, en daarbij sterke
zwaartekrachtsverstoringen veroorzaakten in
de planetodengordel tussen de banen van
Mars en Jupiter en in de Kuipergordel van ijzige
objecten buiten de baan van Neptunus. Bron:
NU / 07-01 -201 2.
Uit metingen van de Sloan Digital Sky Survey
I I I bl i jkt dat sterren in de zogeheten 'dikke schijf'
van het Melkwegstelsel al lemaal relatief arm
zijn aan 'metalen' - elementen zwaarder dan
waterstof en helium. Daarbij is er geen verschil
tussen sterren dicht bi j het centrum van het
Melkwegstelsel en sterren in de buiten-
gebieden. In de centrale dunne schijf van het
Melkwegstelel, waarin ook de meeste
gasnevels en stervormingsgebieden voor-
komen, is die afhankeli jkheid er wl: sterren op
grote afstand van het centrum bevatten minder
zware elementen dan sterren in de buurt van
de Melkwegkern. Dat doet vermoeden dat de
buitendelen van de dunne schijf jonger zi jn dan
de binnendelen, omdat het metaalgehalte van
sterren binnen een bepaalde populatie pas in
de loop van de ti jd langzaam toeneemt. De
nieuwe resultaten zijn verkregen in het kader
van het SEGUE-2 programma (Sloan
Extension for Galactic Understanding and
Exploration), waarbij van 11 8.000 sterren in het
Melkwegstelsel nauwkeurig de positie, ruimte-
l i jke beweging en scheikundige samenstel l ing
is onderzocht. De resultaten zijn gepresenteerd
op de 21 9e bijeenkomst van de American
Astronomical Society in Austin, Texas. Volgens
Judy Cheng van de Universiteit van Californi
in Santa Cruz zijn er twee mogeli jke
verklaringen voor de waargenomen eigen-
schappen van de dikke schijf: f de schijf is in
korte ti jd ontstaan, waardoor al le delen van de
schijf dezelfde leefti jdsopbouw hebben, f de
verschil lende delen van de schijf zi jn op een
efficinte wijze dooreengeroerd, waardoor de
leefti jdsverschil len niet langer waarneembaar
zijn. Dat zou bijvoorbeeld het gevolg kunnen
zijn geweest van botsingen met kleinere
dwergstelsels. Bron: NU / 09-01 -201 2.
Astrofysici van de Universiteit van Texas te
Arl ington wil len de discussie over de recent
ontdekte planeet bij de dubbelster Kepler-1 6
een bijzonder vervolg geven. Volgens de
wetenschappers zou zich in hetzelfde stelsel
ook een leefbare wereld kunnen bevinden - niet
als zelfstandige planeet, maar als maan van de
grote gasplaneet Kepler-1 6b. De ontdekking
van Kepler-1 6b deed in september 2011 nogal
wat stof opwaaien. Het feit dat de planeet om
een dubbelster draait, deed nameli jk denken
aan de fictieve planeet Tatooine - de geboorte-
wereld van Luke Skywalker, hoofdpersoon van
de Star Wars-fi lms. Volgens de Texaanse
astrofysici zouden er in het dubbelstersysteem
in principe twee leefbare zones kunnen zijn -
gebieden waar planeten een zodanige
temperatuur kunnen hebben dat er vloeibaar
water kan bestaan n een stabiele baan
kunnen volgen. De ene is de zone buiten de
baan van Kepler-1 6b, maar in dat geval zou de
atmosfeer van een eventuele planeet
aanzienl i jke hoeveelheden broeikasgas moeten
bevatten om de juiste temperatuur te hebben.
De andere leefbare zone is de directe
omgeving van Kepler-1 6b zelf.Als er om deze
grote gasplaneet manen wentelen, zouden ook
dat leefbare werelden kunnen zijn. Bron: NU /
09-01 -201 2.
Brokstukjes van Mars zijn in het zuiden van
Marokko neergekomen. Dit hebben weten-
schappers van Meteoritical Society (Meteo-
ritische Vereniging) woensdag in Washington
laten weten. Het is voor zover bekend slechts
de vijfde keer dat dergeli jke stukjes Mars op
Aarde vallen. Nomaden zagen in jul i 2011 een
vuurbal neerkomen en wisten stukjes van de
meteoriet van 7 kilo te traceren. Ze verkochten
de stukjes en later wisten musea ze te traceren
en van handelaren te kopen voor pri jzen tussen
de 350 en circa 700 euro per gram. Een van de
betrokkenen, Carl Agee van de Universiteit van
New Mexico, noemde de aanwinst ''enorm
belangri jk vanwege de kwaliteit van het
materiaal ''. Bron: ANP / 1 8-01 -201 2
Meer up-to-date nieuws op
www.spacepage.be
Organiseert u, als vereniging, volks-
sterrenwacht of andere weten-
schappeli jke instantie, een publieke
voordracht of tentoonstel l ing rond
sterrenkunde en / of ruimtevaart ?
Laat het ons dan weten via . . .
Voordracht : Op weg met ExoMars door Sofie Delanoye (BIRA)
Mars heeft nog lang niet al zi jn geheimen onthuld. Daarom besloten ESA en NASA de handen in
elkaar te slaan voor een gezamenli jk exploratieprogramma. ExoMars was geboren. Het ExoMars
programma bestaat uit twee missies. De eerste missie met lancering voorzien in 201 6 bestaat uit
een orbiter met een lander module. De tweede missie is een rovermissie met lancering in 201 8. Het
doel is een antwoord te vinden op vragen zoals: Is er leven (geweest) op Mars?, Waar komt het
onlangs gedetecteerde methaan vandaan?, enz. Bovendien zal de missie ook een aantal nieuwe
technologien uittesten die het mogeli jk moeten maken om tegen de jaren 2020 stalen van Mars
naar de Aarde te brengen. Belgi heeft de eer als enige Europees land een instrument te
ontwikkelen voor de 201 6 missie. De overige vier instrumenten aan boord van de ExoMars Orbiter
zi jn Amerikaans.
Datum: Vri jdag 03 februari - 20.30 uur tot 22.00 uur. Gratis toegang !
Locatie: Openbare bibl iotheek Kris Lambert, Well ingtonstraat 7 te 8400 Oostende (B).
-
AA
s
s
t
t
r
r
o
o
f
f
o
o
t
t
o
o
v
v
a
a
n
n
d
d
e
e
m
m
a
a
a
a
n
n
d
d
G.Vandenbulcke
Rubriek
032
-
033
-
AA
n
n
d
d
r
r
e
e
K
K
u
u
i
i
p
p
e
e
r
r
s
s
"
"
b
b
e
e
l
l
t
t
"
"
m
m
e
e
t
t
T
T
U
U
D
D
e
e
l
l
f
f
t
t
e
e
n
n
M
M
a
a
r
r
k
k
R
R
u
u
t
t
t
t
e
e
JacquesvanOene
Artikel
Andr Kuipers (Amsterdam, 5 oktober
1 958) is een Nederlands ruimtevaarder
van de Europese Ruimtevaartorganisatie
ESA. Hij is na Lodewijk van den Berg en
Wubbo Ockels de derde in Nederland
geboren ruimtevaarder, en na Wubbo
Ockels de tweede ruimtevaarder met de
Nederlandse nationaliteit die de ruimte in
ging. Kuipers' eerste ruimtevlucht vond
plaats in het kader van de DELTA missie
in 2004.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
034
ESA astronaut Frank de Winne verteld
over zijn vlucht. Bron: ESA.
-
035
Premier Rutte praat met Andre Kuipers
in Delft. Bron: J. Van Oene.
-
KK
o
o
u
u
d
d
e
e
w
w
i
i
n
n
t
t
e
e
r
r
s
s
v
v
e
e
r
r
o
o
o
o
r
r
z
z
a
a
a
a
k
k
t
t
d
d
o
o
o
o
r
r
w
w
a
a
r
r
m
m
e
e
z
z
o
o
m
m
e
e
r
r
s
s
Redactioneel/ChielVersteeg
Artikel
In 1 81 5 barst na 1 600 jaar rust in het
toenmalige Nederlands-Indi de vulkaan
de Tambora uit. Deze uitbarsting met
een kracht van VEI-7 veroorzaakt het
trieste jaar zonder zomer in 1 81 6.[7]
Later, in 1 883, zou de Krakatau
uitbarsten met minder ernstige gevolgen
dan de uitbarsting van de Tambora. De
Krakatau zou volgens historische
bronnen ook in 535 uitgebarsten zijn. De
uitbarsting van Mount Pinatubo in 1 991
op de Fil ipi jnen veroorzaakte een
wereldwijde temperatuurdaling van
gemiddeld 0,5 C. Dat is niet extreem en
nauweli jks direct merkbaar, maar
evenmin verwaarloosbaar en bovendien
goed meetbaar.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
036
-
037
Rubriek
Datum
09-01 -1 2
1 3-01 -1 2
20-01 -1 2
25-01 -1 2
Uur (GMT)
03.1 7 uur
00.56 uur
00.38 uur
23.06 uur
Raket
CZ-4B
CZ-3A
Delta-M+(5,4)
Sojoez-U
Lanceerbasis
Taiyuan
Xichang
Cape Canaveral
Bajkonoer
Vracht
Ziyuan-3A (ZY-3A)
VesselSat-2
Feng Yun-2F (FY-2F)
WGS 4
Progress-M 1 4M
Land
China
Luxemburg
China
USA
Rusland
Gewicht
2.648 Kg
29 Kg
1 .380 Kg
5.990 Kg
7.250 Kg
Doel
Aardobservatie
Communicatie
Meteorologie
Mil . Com.
ISS bevoorrading
L
L
a
a
n
n
c
c
e
e
e
e
r
r
o
o
v
v
e
e
r
r
z
z
i
i
c
c
h
h
t
t
v
v
a
a
n
n
d
d
e
e
m
m
a
a
a
a
n
n
d
d
Baan
LEO
LEO
GEO
GEO
LEO
Verklarende woordenlijst
GEO Geostationary Earth Orbit
LEO Low Earth Orbit
Mil . Com. Mil itaire Communicatiesatel l iet
Mislukte lancering
KrisChristiaens
-
DD
e
e
v
v
e
e
r
r
b
b
o
o
n
n
d
d
e
e
n
n
h
h
e
e
i
i
d
d
t
t
u
u
s
s
s
s
e
e
n
n
de ruimte en... muziek
Rubriek
E
E
u
u
r
r
o
o
p
p
e
e
a
a
n
n
S
S
p
p
a
a
c
c
e
e
A
A
g
g
e
e
n
n
c
c
y
y
De Europese Ruimtevaart-
organisatie ESA houdt zich
in Europees verband bezig
met projecten op het gebied
van ruimtevaart, onderzoek
van de Aarde, ruimteonderzoek, ontwik-
kel ing van op satel l ietsystemen geba-
seerde technologien en de bevordering
van de Europese economie.
Door bundeling van financile en
intel lectuele bronnen is de ESA in staat
projecten te realiseren die voor
afzonderl i jke l idstaten onbereikbaar zijn.
De ESA werkt ook nauw samen met
Europese (DLR, NLR, CNES etc.) en
internationale ruimtevaartorganisaties
(waaronder de NASA, Japan Aerospace
Exploration Agency (JAXA) en de Indian
Space Research Organisation (ISRO)).
De ESA is onder andere verantwoor-
del i jk voor de ontwikkeling van de
Arianeraketten waarmee kunstmanen in
de ruimte worden gebracht.
De ESA is in 1 975 ontstaan uit de
European Space Research Organization
(ESRO) en de European Launcher
Development Organisation (ELDO). De
ESRO leverde aanvankeli jk raketten en
satel l ieten voor deelnemende landen en
had haar eerste lanceringen op 6 en 9
jul i 1 964.
038
Voorstel l ing van de op 21 oktober 2011
gelanceerde eerste twee Gali leo satel-
l ieten in een baan om de Aarde. Bron:
ESA.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
039
-
041
Kortnieuws
Afgelopen nieuwjaarsnacht was al de warmste
sinds 1 883, en nu bli jkt ook 2011 officieel het
warmste jaar sinds het begin van de metingen
in 1 833. Dat zegt weerman Eddy De Mey.
Vorige week zei col lega-weerman David
Dehenauw al dat het zo zou uitdraaien. De
gemiddelde temperatuur in ons land bedroeg in
2011 maar l iefst 11 ,6 graden. Dat is twee
graden warmer dan 201 0, het koudste jaar
sinds 1 996. Daarmee zijn de drie warmste
jaren in ons land de voorbije vi jf jaar genoteerd:
2006, 2007 en 2011 . Computermodellen die de
periode tot midden januari overlappen, duiden
nog steeds op zachter tot iets zachter weer dan
normaal. Nog opmerkeli jk is dat het nu in
vri jwel geheel Europa zacht is voor de ti jd van
het jaar. Het ziet er dus niet meteen naar uit dat
die winterbanden hun nut zul len bewijzen. . .
Bron: Belga / EDP / 01 -01 -201 2.
De klimaatverandering zorgt ervoor dat het
uitzicht van alpenweiden de komende decennia
drastisch kan veranderen, onder meer door
struikgroei. Dat schri jven biologen in het
wetenschappeli jk ti jdschrift 'Nature Climate
Change', na een eerste grootschalig verge-
l i jkend onderzoek op zestig bergen in dertien
Europese landen.De biologen vergeleken 867
vegetatiestalen in 2001 en 2008 uit gebergtes
van Schotland tot Kreta. Zo vonden ze overal
sterke aanwijzingen dat koudeminnende
planten in alpenweiden onder druk komen van
meer warmteminnende soorten. "We
verwachtten een groter aantal warmtemin-
nende planten op grotere hoogte, maar hadden
nooit op zo'n korte termijn gerekend". Dat meldt
Michael Gottfried van het Oostenri jkse Global
Observation Research Initiative in Alpine
Environments (Gloria). Gottfried trekt aan de
alarmbel: "Verschil lende koudeminnende
soorten verdwijnen uit de bergen en in
sommige Europese laaggebergtes zul len
alpenweiden de komende decennia ingenomen
worden door struikgewas." De impact van de
klimaatverandering op de alpiene plantengroei
was al bekend, maar die bl i jkt nu groter te zijn
dan verwacht en voor het eerst gel i jkti jdig ook
op grote schaal gemeten. Het effect werd zowel
op de boomgrens als in bergtoppen
waargenomen. De biologen die aan het
onderzoek deelnamen, gebruikten een geijkte
methode om de impact in kaart te brengen en
herhalen de meting in 201 5. Bron: Belga /
ADHA / 09-01 -201 2.
Er kwamen vorig jaar meer dan 80 nieuwe
windmolens bij in ons land, waardoor er
momenteel 498 staan. Dat bl i jkt uit ci jfers van
Edora, een federatie van hernieuwbare
energie, en APERe, dat hernieuwbare energie
promoot. De totale capaciteit van de molens
bedraagt meer dan 1 .080 MW. Dat komt
overeen met het jaarl i jkse elektriciteitsverbruik
van 650.000 gezinnen. Van de windmolens
staan er 246 in Walloni, 1 91 in Vlaanderen en
61 op zee. Bron: Belga / ADHA / 11 -01 -201 2.
Na de zeer povere overeenkomsten die werden
gesloten op de klimaatconferenties van
Kopenhagen, Cancun en Durban, l i jkt de stri jd
tegen de opwarming van de aarde een steeds
hopelozere stri jd te worden. Maar er is ook
goed nieuws: een aantal eenvoudige en vaak
goedkope maatregelen kunnen helpen om de
opwarming van onze planeet tegen te gaan.
Een dik dozijn sl imme ingrepen moet volstaan
om de opwarming van onze planeet tegen te
gaan, zo stelt een groep van 24 weten-
schappers uit verschil lende landen in vakblad
'Science'. Die ingrepen kunnen van start gaan
zonder bindende internationale kl imaat-
akkoorden, omdat ze andere broeikasgassen
aanpakken en niet op C02-uitstoot focussen.
Daarmee zou de opwarming van onze planeet
tegen het midden van de eeuw met ongeveer
n graad Celcius kunnen worden
teruggedrongen, met tal van positieve gevolgen
voor de wereldbevolking en oogsten. Naast
CO2 zijn onder maar methaan en roet factoren
die bijdragen tot kl imaatopwarming, die kunnen
relatief eenvoudig worden aangepakt. Boeren
in ontwikkelingslanden die nu nog vaak hun
landbouwafval verbranden, kunnen dat afval
bi jvoorbeeld in de grond ploegen. Vuilnisbelten
kunnen worden ingekapseld zodat er geen
methaan meer uit ontsnapt. Het zi jn maar
enkele voorbeelden van in totaal veertien
manieren om efficint de stri jd met het
broeikaseffect aan te gaan. "Het is geweldig
nieuws, en op het vlak van klimaatbescherming
kon het op geen beter moment komen", zegt
Durwood Zaelke van het Institute for
Governance and Sustainable Development.
"Deze voorstel len zijn vooral belangri jk voor
kwetsbare regio's zoals de poolgebieden en
voor de Himalaya, die de voorbije decennia
veel snel ler opwarmden dan de rest van de
wereld." Hoewel het voorgestelde pakket
goedkoop en efficint is, zi jn er nog heel wat
hindernissen te nemen. Zo is de politieke wil
momenteel nog erg beperkt, heeft de
implementatie van de maatregelen technisch
heel wat voeten in de aarde en zijn zelfs de
goedkopere methodes voor heel wat
ontwikkelingslanden financieel onhaalbaar.
"Laat ons ook niet in de val trappen om deze
maatregelen in de plaats van CO2-reductie te
zetten", waarschuwen experts. "Die is en bli jft
cruciaal om global warming tegen te gaan."
Bron: TW / 1 3-01 -201 2.
Natuurrampen kostten in 2011 bijna 30.000
mensenlevens en 366 mil jard dollar (ongeveer
285 mil jard euro). Dat hebben rampenexperts
van de Verenigde Naties gemeld. Het meest
dodeli jke waren aardbevingen, ze maakten
vorig jaar bijna 21 .000 slachtoffers. De meeste
doden vielen in Japan, als gevolg van een
zware aardbeving. Die veroorzaakte een
tsunami en er vond ook een kernramp plaats.
De VN registreerden vorig jaar in totaal 302
natuurrampen. Het jaar daarvoor, in 201 0,
werden er slechts 385 geteld. De kosten zijn in
2011 bijna verdriedubbeld: in 201 0 bedroeg de
schade 'slechts' 96 mil jard euro. De schade in
Japan alleen al kostte 1 64 mil jard euro, aldus
de VN. Bron: ADHA / 1 8-01 -201 2.
Meer up-to-date nieuws op
www.spacepage.be
Organiseert u, als vereniging, volks-
sterrenwacht of andere weten-
schappeli jke instantie, een publieke
voordracht of tentoonstel l ing rond
sterrenkunde en / of ruimtevaart ?
Laat het ons dan weten via . . .
Voordracht : Planeten bij andere sterren door Frank Deboosere
"Planeten bij andere sterren", daarover handelt de multimediavoorstel l ing die Frank Deboosere
deze maand ti jdens de Astroclub aan het publiek voorstelt. Er werd al wel langer gedacht dat er ook
bij andere sterren dan de Zon planeten zouden zijn, de zogenaamde exoplaneten, maar
aanvankeli jk waren de telescopen waarover astronomen beschikten niet in staat om deze objecten
ook daadwerkeli jk te ontdekken. Maar de technologische evolutie zorgde dat dit sinds het begin van
de jaren 1 990 wel mogeli jk werd. We zijn nu ruim twintig jaar verder en momenteel zi jn er al meer
dan 700 exoplaneten gedetecteerd. Wat voor objecten zijn het? Wat leren ze ons over ons eigen
zonnestelsel? En vooral de vraag intrigeert: kunnen we weldra misschien een tweede Aarde
ontdekken?
Datum: Vri jdag 24 februari - 1 9.30 uur tot 22.00 uur.
Locatie: Volkssterrenwacht Mira - Abdijstraat 22 te 1 850 Grimbergen. Toegang : 6,00 euro.
-
049
ArtikelRoelvanderHeijden
A
A
s
s
t
t
r
r
o
o
n
n
o
o
m
m
e
e
n
n
v
v
i
i
n
n
d
d
e
e
n
n
d
d
i
i
k
k
s
s
t
t
e
e
c
c
l
l
u
u
s
s
t
t
e
e
r
r
o
o
p
p
a
a
f
f
s
s
t
t
a
a
n
n
d
d
Letterl i jk staat El Gordo voor dikkerd in
het Spaans. En dat mag ook wel gezegd
worden voor deze sterrencluster. Bron:
ESO / SOAR / NASA.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
051
Kortnieuws
De reusachtige kaart van de sterrenhemel die
de afgelopen jaren is samengesteld op basis
van metingen van de Sloan Digital Sky Survey
is een goudmijn voor kosmologen die meer te
weten wil len komen over de samenstel l ing en
de evolutie van het heelal. De Sloan-kaart
beslaat ruim n bil joen pixels, en toont vele
mil joenen sterren en sterrenstelsels, waarvan
de helderheden in vi jf verschil lende kleuren zijn
opgemeten. Op de 21 9e bijeenkomst van de
American Astronomical Scoiety in Austin,
Texas, zi jn vandaag enkele kosmologische
resultaten gepresenteerd op basis van
onderzoek aan de manier waarop 900.000
sterrenstelsels zi jn samengeschoold in clusters.
Door de mate van clustering van deze relatief
heldere en nabijgelegen stelsels te vergeli jken
met de cluster-eigenschappen van het heelal
op grotere afstanden, kon informatie verkregen
worden over de uitdi j ingsgeschiedenis van de
kosmos. Die wordt onder meer bepaald door de
relatieve hoeveelheden gewone materie,
donkere materie, donkere energie en neutrino's
in het heelal. Op basis van de Sloan-gegevens
concluderen sterrenkundigen dat 73 procent
van de totale materie/energie-inhoud van het
heelal voor rekening komt van donkere energie.
Bovendien bli jkt uit de Sloan-metingen dat de
(zeer geringe) massa van het neutrino niet
groter kan zijn dan 0,3 elektronvolt. De
kosmologische resultaten worden binnenkort
gepubliceerd in the Astrophysical Journal. Bron:
NU / 11 -01 -201 2.
Nieuwe maankaarten, gemaakt met een uv-
instrument van de Lunar Reconnaissance
Orbiter, tonen een glimp van het inwendige van
kraters nabij de noord- en zuidpool van de
maan. De bodem van deze kraters is
permanent in duisternis gehuld, omdat de zon
nooit hoog genoeg aan de hemel komt te
staan. Dankzij de zwakke ultravioletgloed van
waterstofatomen in de interplanetaire ruimte die
ultraviolette zonnestral ing verstrooien en het
zwakke uv-schijnsel van sterren, worden de
kraterbodems op ultraviolette golflengten echter
toch een beetje 'aangelicht'. De kaarten laten
zien dat veel permanent beschaduwde
gebieden donkerder zi jn op ver-ultraviolette
golflengten en 'roder' dan het omliggende
oppervlak dat wel door de zon wordt verl icht.
De donkere gebieden wijzen op een poreuze
bodemstructuur, en de roodverkleuring op de
aanwezigheid van bevroren water in de vorm
van een ri jplaagje. Waar het water in de
ijskoude, donkere maankraters vandaan komt,
is nog onduidel i jk. Het kan gaan om moleculen
die ontstaan zijn door de inwerking van de
zonnewind op het maanoppervlak, maar water
kan ook met meteorieten en (brokstukken van)
kometen op de man terechtkomen. Hoe dan
ook: volgens de wetenschappers die de
kaarten hebben samengesteld, wordt de
ri jplaag in de kraters veel minder snel
afgebroken dan tot nu toe werd gedacht. Bron:
NU / 1 3-01 -201 2.
De Europese ruimtetelescoop Planck heeft zi jn
onderzoek aan de kosmische achtergrond-
stral ing voltooid. De koelvloeistof van het High
Frequency Instrument (HFI) van de
geavanceerde ruimtetelescoop, die in het
voorjaar van 2009 werd gelanceerd, raakte
afgelopen zaterdag (zoals verwacht) op. De
gevoelige detectoren van HFI moesten tot vlak
boven het absolute nulpunt worden gekoeld om
precisiemetingen te kunnen verrichten aan
minieme variaties in de temperatuur van de
kosmische achtergrondstral ing - het afgekoelde
overbl i jfsel van de energie waarmee het heelal
kort na de oerknal was gevuld. Sinds de
lancering heeft HFI de gehele sterrenhemel in
totaal vi jf maal opgemeten, waardoor de
resultaten nog nauwkeuriger zul len zijn dan
oorspronkeli jk was verwacht. Voordat ze
gepresenteerd en gepubliceerd worden, moet
echter nog een zeer uitgebreide analyse
worden uitgevoerd. Planck-wetenschappers
verwachten de eerste resultaten begin 201 3 te
kunnen presenteren. Bron: NU / 1 6-01 -201 2.
De 11 -jarige Tijmen van Kraaij uit het Gelderse
dorp Winssen kri jgt een satel l iet naar zich
vernoemd. De Tijmen wordt een van de sondes
in het nieuwe Europese navigatienetwerk
Gali leo. Als al les volgens plan gaat, draait de
Tijmen vanaf 201 4 in een baan rond de aarde.
De satel l iet kri jgt die naam omdat Tijmen van
Kraaij een tekenwedstri jd voor 9- tot 11 -jarigen
heeft gewonnen. Dat is zaterdag bekend-
gemaakt in het Europese ruimtevaartcentrum in
Noordwijk. De wedstri jd was uitgeschreven
door de Europese Unie, de dri jvende kracht
achter Gali leo. Tussen 1 september en 1 5
november stuurden bijna 200 Nederlandse
kinderen een tekening over de ruimte op, aldus
een woordvoerder van de organisatie. Gali leo
zal de komende jaren uitgroeien tot een
netwerk van 27 satel l ieten. Elk van die sondes
wordt vernoemd naar een kind uit een EU-
l idstaat. In oktober vorig jaar werden de eerste
twee satel l ieten gelanceerd. Die heetten Thijs
(Belgi) en Natal ia (Bulgari je). In Sloveni werd
onlangs de naam Tara gekozen en in Estland
viel Milena in de pri jzen. Gali leo is het grootste
ruimtevaartproject uit de Europese geschie-
denis. Het moet een alternatief worden voor het
overal gebruikte gps-netwerk van het
Amerikaanse leger. Gali leo helpt straks niet
al leen autos en schepen om van A naar B te
komen. Reddingsdiensten kunnen de nauw-
keurige gegevens gebruiken bij zoekacties, en
legers bij aanvallen. In de verre toekomst
moeten zelfs vl iegtuigen veil ig op de
automatische piloot kunnen landen dankzij
Gali leo. Op het project is echter veel kritiek. Het
kost ruim 4 mil jard euro om alle satel l ieten te
bouwen en in een baan rond de aarde te
brengen. Daarna kost de exploitatie ongeveer
800 mil joen euro per jaar. Tegenstanders
vinden dat een verspil l ing van belastinggeld.
1 5-01 -201 2.
Meer up-to-date nieuws op
www.spacepage.be
Organiseert u, als vereniging, volks-
sterrenwacht of andere weten-
schappeli jke instantie, een publieke
voordracht of tentoonstel l ing rond
sterrenkunde en / of ruimtevaart ?
Laat het ons dan weten via . . .
Reis : I jsland Aurora borealis tour door Volkssterrenwacht Urania
In 201 2 reizen we opnieuw richting IJsland, op zoek naar het pooll icht. De kansen om er pooll icht te
zien, zi jn immers even groot als in Alaska, Canada of het noorden van Scandinavi. Hierbi j komt
nog dat de temperaturen er veel milder zi jn dan in het hoge noorden, wat het waarnemen een heel
stuk comfortabeler maakt. Wie ooit s nachts het noorderl icht heeft bekeken vanuit een warm
zwembad, zal dat immers niet snel vergeten. De kans om het pooll icht te zien in de periode dat we
daar zijn, bedraagt meer dan 75%. Urania zorgt voor de nodige begeleiding: een syllabus met
theoretische en praktische informatie over het pooll icht, een voorreisvergadering, dageli jkse
briefings over het weer en de kans op pooll icht, en begeleiding ti jdens de waarnemingen.
Datum: Zondag 1 9 t/m Zondag 26 februari.
Locatie: Volkssterrenwacht Urania - J. Mattheessensstraat 60 te 2540 Hove. Toegang : 3.295,00 euro.
-
SS
c
c
h
h
r
r
i
i
k
k
k
k
e
e
l
l
j
j
a
a
a
a
r
r
DirkDevliesRubriek
W
W
o
o
o
o
r
r
d
d
v
v
a
a
n
n
d
d
e
e
m
m
a
a
a
a
n
n
d
d
Dirk Devlies is, naast l id van
de Astro Event Group vzw,
ook actief in de Vereniging
Voor Sterrenkunde waar hij
zetelt in de raad van beheer.
Zowat elk vri j moment steekt hi j in z'n
zelfgemaakt sterrenkundig en ruimte-
vaartgericht woordenboek. Een buiten-
gewoon omvangri jk werk dat al enkele
duizenden pagina's telt.
052
De drie belangri jkste kalenders die de
Maya gebruikten, waren de Lange tel l ing
voor historische doeleinden, de Haab als
burgerl i jke kalender en de Tzolkin als
rel igieuze kalender. Alle drie de
kalenders telden de dagen als in serie
op elkaar volgend, zonder feitel i jke
synchronisatie met de Zon of Maan.
Door dit puur op het tel len van dagen
gebaseerde systeem is vooral de Lange
tel l ing wel vergeli jkbaar met moderne
tel l ingen zoals de Jul iaanse dag, of de
datumtel l ing in computersystemen. Ook
"modern" l i jkt het feit dat elke tel l ing
begint bi j nul en niet bi j 1 zoals in de
meeste andere kalendersystemen.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
053
-
Een maankalender of lunarkalender is
een kalender die is gebaseerd op de
cyclus van de schijngestalten van de
maan. Van dergeli jke kalenders zijn er in
de loop der ti jd wereldwijd verschil lende
gemaakt. De enige maankalenders die
vandaag de dag nog in gebruik zi jn, zi jn
bi jvoorbeeld de islamitische kalender en
joodse kalender.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
054
-
059
Artikel
ESO/NOVA
S
S
u
u
p
p
e
e
r
r
z
z
w
w
a
a
r
r
e
e
z
z
w
w
a
a
r
r
t
t
e
e
g
g
a
a
t
t
e
e
n
n
b
b
r
r
e
e
k
k
e
e
n
n
'
'
s
s
t
t
a
a
r
r
b
b
u
u
r
r
s
s
t
t
s
s
'
'
a
a
f
f
Volgens de algemene relativiteitstheorie
is een zwart gat een gebied waaruit
niets, zelfs l icht niet, kan ontsnappen,
vanwege de extreme vervorming van de
ruimteti jd door de zwaartekracht van een
zeer compacte enorme massa. Rond
een zwart gat is er een denkbeeldig
oppervlak dat als grens optreedt, de
waarnemingshorizon, vanwaar l icht nog
net aan de zwaartekracht van het zwarte
gat kan ontsnappen.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
ZZ
o
o
n
n
n
n
e
e
v
v
l
l
e
e
k
k
k
k
e
e
n
n
g
g
r
r
o
o
e
e
p
p
e
e
n
n
z
z
o
o
r
r
g
g
e
e
n
n
v
v
o
o
o
o
r
r
h
h
e
e
e
e
l
l
w
w
a
a
t
t
s
s
p
p
e
e
c
c
t
t
a
a
k
k
e
e
l
l
SanderVancanneyt
Artikel
Zonnevlekken zijn relatief donkere
vlekken op het oppervlak van de Zon.
Het oppervlak van de Zon vertoont
geregeld donkere vlekken. De
zonnevlekken hangen samen met
koelere plekken op de Zon. Hun aantal
is een maat voor de activiteit van de
Zon: hoe meer er te zien zijn, hoe
actiever de Zon. Een actieve Zon
produceert korte explosies van energie
waarbij geladen deeltjes vri jkomen. Als
die deeltjes de aardse atmosfeer
binnendringen kunnen ze pooll icht
veroorzaken. De kans op pooll icht is het
grootst in jaren met veel zonne-activiteit.
Gemiddeld om de elf jaar verwisselt de
Zon haar magnetische polen van plaats,
de "actieve" periode. De laatste keer
was in 2001 en de polen zul len zo
bli jven tot 201 2, wanneer de polen
opnieuw van plaats wisselen. Deze
poolverschuiving gebeurt alti jd op het
hoogtepunt van de toename in het
aantal zonnevlekken, elke 11 jaar.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
056
-
057
Het pooll icht is een lichtverschijnsel in
de aardatmosfeer dat bi j duisternis kan
worden waargenomen. Men ziet het
vooral op hoge geografische breedtes
en dat betekent dat het verschijnsel
vooral 's winters zichtbaar is. Andere
namen zijn noorderl icht (aurora borealis)
en zuiderl icht (aurora austral is). Als het
pooll icht zich voordoet zien we vaak een
lichte gloed of is het l icht zichtbaar als
bewegende bogen, stralenbundels of
gordi jnen van licht en heel zelden is het
zelfs vlammend. Soms staat aan de
noordeli jke horizon een boog waaruit de
l ichtstralen als zoeklichten omhoog
schieten.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
Pooll icht in Franekeradeel op 22 januari
201 2. Bron: Vincent van Leijen.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
058
-
059
Rubriek
ASTRON
D
D
w
w
i
i
n
n
g
g
e
e
l
l
o
o
o
o
t
t
e
e
l
l
e
e
s
s
c
c
o
o
o
o
p
p
l
l
e
e
v
v
e
e
n
n
d
d
m
m
o
o
n
n
u
u
m
m
e
e
n
n
t
t
ASTRON of ASTRonomisch Onderzoek
in Nederland is het Nederlands instituut
voor radioastronomie (in het Engels:
Netherlands Institute for Radio Astro-
nomy), een organisatie die zich bezig-
houdt met onderzoek en ontwikkeling op
astronomisch gebied. ASTRON houdt
zich vooral bezig met de ontwikkeling
van instrumentatie en facil iteiten voor de
radioastronomie en het bouwen van de
infrastructuur daarvoor. Het is een vri j
internationaal gerichte organisatie en zij
heeft nauwe contacten met het
bedri jfsleven. Het grootste gedeelte van
de kantoren bevindt zich nabij
Dwingeloo op de locatie van de
Dwingeloo Radio Telescoop, gemeente
Westerveld, in noordoost Nederland.
ASTRON opereert onder de paraplu van
NWO de Nederlandse Organisatie voor
Wetenschappeli jk Onderzoek. Bron: Bas
Dekker.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
DD
e
e
A
A
E
E
G
G
a
a
c
c
t
t
i
i
v
v
i
i
t
t
e
e
i
i
t
t
e
e
n
n
k
k
a
a
l
l
e
e
n
n
d
d
e
e
r
r
Rubriek
In deze rubriek kan u een selectie van
onze uitgebreide activiteitenkalender te-
rugvinden. De gehele kalender, die
steeds loopt tot op het einde van het
jaar, kan u terugvinden op de wel-
bekende website zi jnde . . .
www.aegvzw.be
060
-
061
Artikel
NSO
S
S
c
c
h
h
o
o
o
o
l
l
k
k
i
i
n
n
d
d
e
e
r
r
e
e
n
n
b
b
e
e
g
g
i
i
n
n
n
n
e
e
n
n
a
a
s
s
t
t
r
r
o
o
n
n
a
a
u
u
t
t
e
e
n
n
t
t
r
r
a
a
i
i
n
n
i
i
n
n
g
g
Space Expo is een permanente ruimte--
vaarttentoonstel l ing in Noordwijk, tegen
Katwijk aan. De tentoonstel l ing l igt op
het terrein van de ESTEC aan de
Keplerlaan.
De tentoonstel l ing is in 1 990 geopend
door Koningin Beatrix en Prins Friso. In
oktober 2004 ontving de expositie haar
mil joenste bezoeker. In het weekend en
ti jdens vakanties kan tegen een
meerpri js gebruik worden gemaakt van
de 'Space Train'. Dit is een rondleiding
van vijf kwartier door ontwikkeling- en
testruimtes in enkele gebouwen van de
ESTEC, het technische 'hart' van de
Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In
verband met de beveil iging van deze
gebouwen moet voor de Space Train
een legitimatiebewijs getoond worden.
Meer weten over dit thema ?
www.spacepage.be
-
063
Kortnieuws
Astronomen hebben met de Fermi-satel l iet een
zeldzaam soort dubbelster ontdekt, die een
bron van energieri jke gammastral ing is. Anders
dan andere gammadubbelsterren, die bij toeval
werden ontdekt, is deze ontdekking het gevolg
van een gerichte zoekactie (Science, 1 3
januari). Naar verwachting zul len dergeli jke
zoekacties de klasse van gammadubbelsterren
op termijn minder zeldzaam worden. Gamma-
dubbelsterren bestaan uit een normale ster en
compact object dat een neutronenster of een
zwart gat kan zijn. De exemplaren die tot nu toe
werden opgespoord, stralen zowel gamma- als
rntgenstral ing uit en werden aan de hand van
die laatste, minder energieri jke vorm van
stral ing opgemerkt. Pas later bleek dat ze ook
(veel moeil i jker detecteerbare) gammastral ing
uitzenden. Met de ontdekking van het object
1 FGL J1 01 8.6-5856 is daar verandering in
gekomen. Deze gammadubbelster is ontdekt
aan de hand van de gammastral ing die hi j
uitzendt. Achteraf bleek overigens dat het
object ook een bron van rntgenstral ing is.
1 FGL J1 01 8.6-5856 bestaat waarschijnl i jk uit
een snel roterende neutronenster en een
extreem hete, heldere ster die met een periode
van ongeveer zeventien dagen om hun
gezamenli jke zwaartepunt wentelen. Normaal
gesproken zendt zo'n rondtol lende neutro-
nenster pulsen van stral ing uit, maar dat is hier
niet het geval. De astronomen vermoeden dat
dit komt doordat deze pulsen worden
gemaskeerd door de intense sterrenwind van
de begeleidende ster. 1 2-01 -201 2.
Twee Amerikaanse satel l ieten die rond de
jaarwissel ing in een baan rond de maan
kwamen, hebben een nieuwe naam. Grail-A en
Grail-B heten voortaan Ebb (eb) en Flow
(vloed). Dat heeft de Amerikaanse ruimte-
vaartorganisatie NASA dinsdag bekend-
gemaakt. De beide satel l ieten meten de
komende maanden de zwaartekracht van de
maan. Die zorgt voor de geti jden op aarde,
waar de nieuwe namen naar verwijzen. Door
de zwaartekracht te meten, hopen
wetenschappers te ontdekken uit welke
elementen de maan bestaat en hoe hij ooit is
ontstaan. Dat is nog steeds een mysterie,
ondanks 1 09 eerdere missies. Bron: ANP / 1 7-
01 -201 2.
Hoe breng je een zwart gat in beeld?
Sterrenkundigen van over de hele wereld
spreken daar deze week over op een
bijeenkomst in Tucson, Arizona, waar de
plannen worden uitgewerkt voor de virtuele
'Event Horizon Telescope' (EHT). In feite gaat
het om een reusachtig netwerk van onderl ing
gekoppelde mil l imeter- en submil l imeter-
telescopen, waaronder de Submil l imeter
Telescope op Mount Graham, Arizona, de
CARA-array in Californi, en, in de toekomst,
de internationale Atacama Large Mil l imeter
Array (ALMA) in Chil i . Submil l imetertelescopen
kunnen op dezelfde wijze onderl ing gekoppeld
worden als radiotelescopen, zoals de
afzonderl i jke radioschotels die deel uitmaken
van de Very Large Baseline Array in de
Verenigde Staten of van het European VLBI
Network. Voor de kortere submil l imeter-
golflengten is de techniek weliswaar moeil i jker
te realiseren, maar inmiddels niet langer
onmogeli jk. Door op deze manier een
interferometer zo groot als de aarde te creren,
kan een extreem hoge gezichtsscherpte
worden bereikt. De EHT kan op die manier de
gloed in beeld brengen van gas dat in een
zwart gat wordt gezogen. Op die manier moet
het zwarte gat zelf zichtbaar worden: vanuit het
gebied binnen de zogeheten 'gebeurtenis-
horizon' (event horizon) kan geen licht
ontsnappen, waardoor het zwarte gat zichtbaar
moet zi jn als een zwarte, ronde vlek in het
centrum van de gloeiende gaswolk. Door in de
komende jaren steeds meer submil l imeter-
telescopen in het netwerk op te nemen, zal de
Event Horizon Telescope langzaam maar zeker
steeds gevoeliger worden. Bron: NU / 1 7-01 -
201 2.
Op 4 jul i 2011 werd met de zonnesatel l iet
SOHO voor de zoveelste keer een kleine
komeet ontdekt die op het punt stond de
atmosfeer van de zon in te duiken. Zoiets
gebeurt om de paar dagen wel een keer, maar
anders dan zijn vele voorgangers kon komeet
C/2011 N3 met een instrument van een andere
zonnesatel l iet - het Solar Dynamics
Observatory - tot op het laatste moment
worden gevolgd. Een internationaal team van
astronomen, onder wie de Nederlander Karel
Schri jver, was er getuige van en publiceert zi jn
onderzoeksresultaten deze week in het
wetenschappeli jke ti jdschrift Science. Komeet
C/2011 N3 verdampte uiteindel i jk op 1 00.000
kilometer boven het zonsoppervlak. Door zijn
emissie en absorptie van zichtbaar l icht en
extreem-ultraviolette stral ing te meten, konden
de astronomen zijn grootte en massa bepalen.
Het is voor het eerst dat de fysieke kenmerken
van een komeet op deze manier zi jn gemeten.
Doorgaans worden grootte en massa van een
komeet afgeleid uit de hoeveelheid zonlicht die
hi j weerkaatst. Uit de metingen van Schri jver en
zijn col lega's volgt dat het i jzige hemell ichaam
aanvankeli jk vi jftig tot honderd meter groot was
en een massa van meer dan 60.000 ton had
ruwweg de massa van een vliegdekschip. Bij
het betreden van de zonsatmosfeer viel hi j in
een groot aantal stukken uiteen en vertoonde
zijn 1 5.000 kilometer lange staart een sterk
fluctuerende helderheid. Komeet C/2011 N3
behoorde tot de grote famil ie van Kreutz-
kometen, waarvan wordt aangenomen dat het
brokstukken zijn van een komeet die ruwweg
2500 jaar geleden uiteenviel. Al leen de grootste
leden van de Kreutz-famil ie, zoals de recente
heldere komeet Lovejoy, kunnen een
scheervlucht langs de zon doorstaan. Bron: NU
/ 20-01 -201 2.
Meer up-to-date nieuws op
www.spacepage.be
Organiseert u, als vereniging, volks-
sterrenwacht of andere weten-
schappeli jke instantie, een publieke
voordracht of tentoonstel l ing rond
sterrenkunde en / of ruimtevaart ?
Laat het ons dan weten via . . .
Reis : Astronomische reis naar de Amerikaanse westkust door Volkssterrenwacht Urania
Met amper drie weken tussenpoze zijn er vanuit de Verenigde Staten twee hemelverschijnselen
goed waarneembaar: een ringvormige zonsverduistering op zondag 20 mei 201 2 en een overgang
van Venus over de zon op dinsdag 5 juni 201 2. Dit is de laatste Venusovergang die we kunnen
waarnemen, want de volgende vindt pas plaats in 211 7. Naar aanleiding van deze verschijnselen
begeleidt Urania een drieweekse reis naar de Amerikaanse westkust. Het is ook mogeli jk te kiezen
voor een tweeweekse formule waarin slechts een van beide verschijnselen is opgenomen . . .
Datum: Vri jdag 1 8 t/m donderdag 31 mei (deel 1 /2).
Locatie: Volkssterrenwacht Urania - J. Mattheessensstraat 60 te 2540 Hove. Toegang : 3.990,00 euro.
-
RR
o
o
e
e
m
m
e
e
n
n
o
o
n
n
d
d
e
e
r
r
g
g
a
a
n
n
g
g
v
v
a
a
n
n
d
d
e
e
S
S
p
p
a
a
c
c
e
e
S
S
h
h
u
u
t
t
t
t
l
l
e
e
HermanHenderickx
Serie(3/3)
Herman Henderickx versloeg
40 jaar lang de ruimtevaart
voor de BRT, dan BRTN,
tenslotte VRT, eerst als
freelance correspondent in
Houston en New York, dan als
personeelsl id van de radioredactie van
de openbare omroep. Sind