NIEUWS OVER ONZE KUST EN ZEE

DE GROTEREDE

DE GROTEREDE

Informatiebladuitgegeven door het Vlaams Instituutvoor de Zee

Een forum voorgeïntegreerdkustzonebeheer

Nummer 8augustus 2003

NIEUWS OVER ONZE KUST EN ZEE

TG

Wat mag en wat mag niet op het strand?

Eindelijk een antwoord op al uw zomerse vragen

Het economisch belang van de Vlaamse havens:Een overzicht

Vloedlijnen met uitstervenbedreigd?Over ‘propere’ stranden en strand-reiniging

MD

DD

EDITORIAALDe nazomer van 2003 belooft best spannend tezullen worden. Met de berging van de Tricolorvindt niet alleen één van de grootste en meestsensationele bergingen plaats die onze Noordzeeooit heeft gekend. Het is en blijft toch ookafwachten of alles wel naar wens zal verlopen.Want terwijl tal van instanties druk bezig zijn delessen van de olieramp van de voorbije winter tevertalen naar een optimalisatie van hetrampenplan en de oliebestrijdingsstrategieën, lijktniet iedereen helemaal gerust te zijn in de goedeafloop van het hele verhaal. Zal de klus tijdiggeklaard zijn, alvorens ruwe zeeomstandighedenhet werken ongetwijfeld fel zullen bemoeilijken? En zullen we gespaard blijven van nieuwe lekkagesvan olie of andere producten, om nog te zwijgenvan nieuwe aanvaringen? Laat het ons hopen!

Dat dit ook de hoop zal zijn van de kersverseminister voor Noordzeezaken, Johan VandeLanotte, hoeft geen betoog. Op het nieuwe kabinetmaakt men dan ook van oliebestrijding eentopprioriteit. Andere hoofdbekommernissen van het‘kabinet Noordzee’ zijn de realisatie van hetwindpark op de Thorntonbank, het opmaken vaneen structuurplan voor het Belgische deel van deNoordzee en het afbakenen en beheren vanmarien beschermde gebieden. In het najaar zalongetwijfeld ook meer duidelijkheid komen overwelke Noordzee-bevoegdheidsdomeinen ministerVande Lanotte zal mogen behappen. Feit is dateen voldoende grote armslag nodig zal zijn om dehoger geschetste ambitieuze doelstellingen tekunnen waarmaken. Wordt dus vervolgd.

Intussen is het nog steeds zomer en zomer aan dekust roept bij velen associaties op met het strand.Ook de redactie plaatste in dit nummer van deGrote Rede het strand in de schijnwerpers. Juristevan dienst, An Cliquet, doorworstelde een massawetgeving om er achter te komen, wat nu eigenlijkwel en niet mag op een strand. Mag je er een putgraven of kamperen? Is strandjutten toegestaan enmogen honden overal en altijd op het strand? Dit en vele andere vragen en antwoorden vind jein het artikel ‘Wat mag en wat mag niet op hetstrand’! Daarnaast staan we ook even stil bij hethoe en waarom van strandreiniging. KathyBelpaeme zocht uit of het reinigen met behulp vaneen machine wel steeds een betere oplossing isdan manuele, en selectievere reiniging. En zekwam tot op zijn zachtst gezegd merkwaardigevaststellingen…

Tenslotte gooien we het ook over een volledigandere boeg, met een bijdrage over heteconomisch belang van onze Vlaamse havens.Met dit artikel van haveneconoom en nieuw GroteRede redactielid, Theo Notteboom, willen we ookde derde pijler van duurzaam beheer - economie -de nodige aandacht schenken. En hoe kan ditbeter dan door een neutrale schets te brengen vande sterktes en zwaktes van de havens Antwerpen,Gent, Oostende en Zeebrugge?

mag niet op het strand. Wat mag of nietmag in duinen, in zee, in de havens, opde dijk of op golfbrekers komt hier nietaan bod. Deze bijdrage blijft ookbeperkt tot die wetgeving die specifiekvan toepassing is op het strand. De algemene gemeentelijke reglementendie op de hele gemeente van toepassingzijn (bv. inzake afval of ordehandhaving)komen hier niet aan bod. De algemeneVlaamse wetgeving inzake natuurbe-houd, ruimtelijke ordening, afval enz. isevenmin opgenomen in dit overzicht.

Een antwoord krijgen op al deze vragenis overigens niet zo eenvoudig. Er bestaat immers een veelheid aan fede-

Misschien bent u ook één van de velelandgenoten die wel eens geniet van eenvakantie of daguitstapje aan het strand.Mogelijk ergert u zich, als u daar rustigligt te zonnen, wel eens aan de vliegtuig-jes die overvliegen met reclame, of aande draagbare radio van enkele toeristenverderop. Of aan die blote man. En vraagt u zich af of dit wel kan. Of u stelt zich de vraag wat te doen metafval, waar u mag zwemmen en of uwhond is toegelaten op het strand. Of uw frigobox mee mag op het strand,en of dit in elke gemeente mogelijk is?

Dit artikel geeft alvast een antwoord opvele van deze vragen: wat mag en wat

WAT MAG EN WAT MAG NIET OP HET STRAND

Ongetwijfeld hebt u zich als strandtoerist wel al eens afgevraagd wat er eigenlijk welen niet mag op een strand. In onderstaand artikel proberen we alvast een antwoord tegeven op enkele veel gestelde vragen

DD

3

rale, Vlaamse en vooral gemeentelijkereglementering (zie kader p. 4). Dezelaatste verschilt vaak van gemeente totgemeente. Bovendien is het niet gemak-kelijk om voor elke gemeente een over-zicht te krijgen van de geldende regle-mentering. Zo waren we op het momentvan het afsluiten van dit artikel niet in het bezit van de volledige gemeentelijkereglementering voor de kustplaatsDe Haan. Ook worden de gemeentelijke politieveror-deningen regelmatig aangepast. Geziende veelheid aan wetgeving die van toepas-sing is op het strand, kan niet elk aspect indetail aan bod komen. Hierna volgt slechtseen greep uit de reglementering, gebrachtvolgens een vast stramien. Na de vraagvolgt een kort en bondig antwoord metenige duiding en voor wie wil verderedetails per gemeente.

“Mag da” of

“mag da nie” op het strand?

1. Mag je strandjutten, d.i. aangespoelde voorwerpenvan het strand verwijderen?

Nee, strandjutten is niet toegelaten. Het is verboden zonder bijzondere mach-tiging vanwege ambtenaren of bedien-den van de overheid om op de strandenom het even welke materialen of voor-werpen, met inbegrip van de op hetstrand geworpen wrakken, weg te halen(Kustreglement).

De vinder moet aangifte doen aan de ont-vanger der domeinen die de vondst gedu-rende één jaar bewaart voor rekening vande eigenaar. Deze kan zijn eigendomterugvorderen tegen vergoeding van degemaakte kosten. Gebeurt dit niet binnende voornoemde termijn van een jaar, danvallen de goederen toe aan de staat.(Wrakkenedict van 10 december 1547:‘annopende de verdroncken goedynghenofte die by der Zee opt Stranghe ghewor-pen ende aldaer ghevischt ofte ghevon-den zijn, dat niemandt en vermagh dezelve te husene ofte daer anne handt teslane, zonder den Ontfanghere van den

extra-ordinairen de wetete doene’).

2. Mag je afval op het strandachterlaten?

Nee, dit mag niet.In de meeste gemeenten bestaan algeme-ne reglementen inzake afval en afvalop-haling. Enkele gemeenten bevatten speci-fieke verbodsbepalingen over afval ophet strand.

Brugge Het achterlaten of weggooien van etensresten, papier of ander afvalvan welke aard ook is verboden.

Knokke-Heist Het is verboden het strand op eender welke wijze te bevuilen. Alle afval dient gedeponeerd in de vuilnisbakken of -containers aangebracht op het strand of de Zeedijk.

Koksijde Papier, snoepverpakkingen, verpakkingen van eetwaar, vruchten-schillen, dozen, blikjes en alle dergelijke voorwerpen waarvan het publiek zich wenst te ontdoen op het strand moeten in de daartoe geplaatste korven of papiermanden worden geworpen. Het is verboden te storten, neer te leggen of achter te laten op het strand: vuilnis, afval, huisvuil, etensresten, verpakkingen, resten van verpakkingen, bouwafval, ledige recipiënten, afbraakmateriaal, afvalwater of gelijk welke stoffen en voorwerpen van aard schade-lijke uitwasemingen te veroorzaken of anderzijds de openbare gezondheid te schaden of de opgesomde plaatsen te bevuilen.

Nieuwpoort Het is verboden het strand te bevuilen.

Oostende Het is verboden op stranden vuilnis, puin, afval of stoffen die van aard zijn schadelijke uitwasemingen te veroorzaken of anders de openbare gezondheid te schaden, te storten of te deponeren. Het is eveneens verboden om daar afval, onder welke vorm ook, vast of vloeibaar, te werpen, te storten of te lozen.

Afval achterlaten op het strand is niet toegestaan. In de meeste gemeenten bestaanalgemene reglementen inzake afval en afvalophaling

DD

4

3. Mag reclame maken op hetstrand?

Nee, dit kan niet zomaarElke vorm van private ingebruiknemingvan de zeewering en de dijken (bv. deplaatsing van publiciteitsmasten) is onder-worpen aan een vergunning of een con-cessie en het betalen van een retributie(Decreet van 18 december 1992 houden-de bepalingen tot begeleiding van debegroting 1993, Belgisch Staatsblad 29december 1992).

Het Koninklijk Besluit van 18 februari1991 houdende reglementering van dereclamesleepvluchten (BelgischStaatsblad 8 maart 1991) bepaalt dathet langs de kust verboden is reclame-sleepvluchten uit te voeren op eenafstand van minder dan 500 meter langszeezijde en van minder dan 1000 meterlangs landszijde van de scheidingslijntussen het strand en de zee. Verschillendegemeentelijke reglementen bevattenbeperkingen inzake reclame maken ophet strand.

In De Panne is het verboden vanuit vlieg-tuigen reclamedocumenten, reclamevoor-werpen en vlugschriften uit te werpenboven de gemeente. In Knokke-Heist ishet maken van publiciteit verboden. Enkel het maken van publiciteit met recla-

Het strand: wie is de baas?

Het strand behoort tot het openbaar domein. Stranden kunnen dus geen privé-eigendom zijn. Omdat het strand openbaar domein is, kan het niet worden vervreemd en kan het niet vatbaar zijn voor

erfdienstbaarheden of voor verhuring. Het strand behoort toe aan het openbaar domein van hetVlaamse Gewest en wordt beheerd door de afdeling Waterwegen Kust (van de administratieWaterwegen en Zeewezen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap). De Vlaamse overheid is enkel bevoegd over het strand tot aan de laagwaterlijn. Voorbij de laag-

waterlijn is de federale overheid bevoegd.

Het is wel mogelijk dat op het strand concessies worden toegestaan (bv. de strandconces-sies aan de kustgemeenten). Er kan tevens een privaat gebruik worden toegestaan, voor

zover deze geen afbreuk doet aan de bestemming van het goed of aan de macht van het bestuur omhet gebruik van deze goederen volgens de behoeften en het belang van de burger in het algemeen te regelen en te wijzigen.

De strandconcessies gaan bij voorkeur naar de kustgemeenten. Dit gebeurt bijvoorbeeld voor het plaatsen van badhokjes ophet strand. De zone voor badhokjes moet ter goedkeuring worden voorgelegd aan de afdeling Waterwegen Kust. Op de geconcessioneerde strandgedeelten mogen geen andere gebouwen of installaties worden opgetrokken, zelfs niet tijde-lijk en verplaatsbaar, tenzij er een voorafgaande toestemming is van de Vlaamse minister bevoegd voor openbare werken. De regeling inzake de strandconcessies is onder meer terug te vinden in het Besluit van de Vlaamse Regering van 26 april1995 (gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 29 augustus 1995) (verder afgekort als ‘Besluit strandconcessies’). Dit besluit omvat een aantal bepalingen die van belang zijn voor de concessiehouders.

Naast de wetgeving inzake de strandconcessies zijn er ook enkele specifieke bepalingen m.b.t. het strand terug te vinden inhet zogenaamde Belgisch Kustreglement. Het gaat over het Koninklijk besluit van 4 augustus 1981 houdende politie- enscheepvaartreglement voor de Belgische territoriale zee, de havens en de stranden van de Belgische kust (Belgisch Staatsblad1 september 1981). Dit besluit werd herhaaldelijk gewijzigd. Een aangepaste versie is te vinden op http://www.staatsblad.be(bij geconsolideerde wetgeving, zoeken op datum van 4 augustus 1981). Dit besluit geldt enkel voor het strand tussen delaag- en hoogwaterlijn (het nat strand).

Je kunt niet zomaar reclame makenop het strand. Elke vorm van privateingebruikneming van de zeeweringen de dijken (bv. de plaatsing vanpubliciteitsmasten) is immers onder-worpen aan een vergunning of eenconcessie en aan het betalen vaneen retributie

mewagens is tijdens bepaalde periodesin sommige zones toegestaan. In Koksijde mogen vanuit vliegtuigenreclamedocumenten, reclamevoorwerpenen vlugschriften enkel op het strand worden uitgeworpen en in de lijnen diehet strand afboorden en dan pas nadatde burgemeester voorafgaandelijk enschriftelijk hiertoe een vergunning heeftverleend. Nog in Koksijde mogen handelspublicitaire activiteiten slechtsworden ingericht in de zones op hetstrand aangeduid door het college vanburgemeester en schepenen. In Oostendeis het verboden op het strand publiciteitte voeren, behoudens uitzonderlijke toestemming.

DD

5

4. Mag je lawaai maken?

Nee, dit wordt doorgaans verboden.Naast de algemene reglementeringinzake lawaaihinder, bevatten verschil-lende gemeentelijke reglementenbepalingen inzake lawaaihinder op het strand.

6. Waar mag je je strandcabineneerpoten op het strand?

Strandcabines worden toegestaanin daartoe aangeduide zones. De concessiehouders leggen aan deafdeling Waterwegen Kust van hetMinisterie van de Vlaamse Gemeenschapde zone voor de badhokjes ter goedkeu-ring voor. Er is geen bijkomende toestem-ming vereist om in die zones vaste of verplaatsbare badhokjes op het strandop te stellen (‘besluit strandconcessies’).Verschillende gemeenten onderwerpenhet plaatsen van strandcabines aan eenmachtiging en leggen voorwaarden opinzake periode, zonering en constructie-wijze. Het is vrij logisch dat de aange-duide zones de meest toeristische delenvan de kust zijn, gelegen ter hoogte vande dijk.

Verboden op het strand…

Blankenberge • “rustverstoorders”• tussen 13u30 en 15u30 tijdens het badseizoen: de rust op het

strand te storen door gezang, fluit- of trompsignalen, geroep, muziek, transistors, het aankondigen van waren of voorwerpen of om het even welk onnodig lawaai

• buiten deze uren mag enkel met gedempte stem waren of voorwerpen op het strand worden aangekondigd

• afwijkingen kunnen worden toegestaan door de burgemeester

Bredene de goede orde en/of de rust te storen, door buitensporige spelen, De Panne door een muziektoestel luid te laten spelen, of door zelf overdreven Knokke-Heist lawaai te maken

Knokke-Heist • het gebruik van luidsprekers of enig ander geluidsversterkende apparatuur, tenzij:

- mits machtiging van de burgemeester- bij rampen - bij strandspelen of andere feestelijkheden voor aankondiging van

bedoelde manifestaties en voor de prijsuitreiking en dit telkens gedurende maximum een half uur

• vuurwapens af te vuren of gelijk welk vuurwerk te ontsteken of bengaals vuurwerk te maken, springbussen of voetzoekers te doenontploffen behoudens machtiging van de burgemeester

Koksijde het gebruik van luidsprekers, verspreiders, radio’s, ‘mekanieke’ piano’s, fonografen, pick-ups en alle soortgelijke muziek-instrumenten, tenzij er voorafgaande toestemming is door de burgemeester of diens afgevaardigde

Middelkerke het gebruik van draagbare radio’s, cassetterecorders en draagbare televisietoestellen

Nieuwpoort roepen, schelden of op eender welke manier hinder veroorzaken

Oostende • draagbare radio’s en draagbare televisietoestellen• het gebruik van luidsprekers• de goede orde of rust op het strand te storen door luidruchtig

muziek te maken met draagbare radiotoestellen

De zones waarbinnen badhokjeskunnen worden geplaatst zijn vastgelegd na goedkeuring door deafdeling Waterwegen Kust vanAWZ. Verschillende gemeentesonderwerpen de plaatsing aan eenmachtiging en leggen verdere voorwaarden op inzake periode,zonering en constructiewijze

5. Mag een windscherm op hetstrand?

Ja, zij het dat in sommigegemeenten voorwaarden zijnopgelegd inzake het plaatsen vanwindschermen.

Bepaalde gemeenten bepalen wie wind-schermen kan plaatsen (zoals erkendebadkarhouders) (Blankenberge,Middelkerke), in welke zone (De Panne)en bepalen de hoogte en/of breedte(Blankenberge, Oostende).

DD

6

9. Mogen dieren op het strand?

• PAARDEN

Ja, maar in het zomerseizoen kan dit enkel onder bepaaldevoorwaarden Het verkeer van paarden op het strandmag enkel gedurende het badseizoenworden verboden (‘besluit strandconces-sies’). Vrijwel elke kustgemeente bevatbeperkingen op het paardrijden op hetstrand in het badseizoen. Wanneer dit‘badseizoen’ juist valt, verschilt wel eensvan gemeente tot gemeente.

Nagenoeg elke gemeente legt beperkingen op inzake de periode vanpaardrijden. Sommige beperken hetpaardrijden tot bepaalde zones, al danniet gekoppeld aan een welbepaaldeperiode (zie tabel p. 7 bovenaan).

• HONDEN

Ja, maar enkel onder bepaaldevoorwaarden Vrijwel alle kustgemeenten hebben eenreglementering m.b.t. de toegang methonden op het strand (zie tabel p. 7onderaan).

In sommige gemeenten is het strand niettoegankelijk in bepaalde zones. In bepaalde gemeenten is het strandenkel toegankelijk in bepaalde periodes,of onder bepaalde voorwaarden. In verschillende gemeenten (Brugge,Knokke-Heist, Middelkerke) zijn op deverbodsbepalingen uitzonderingen voorzien voor bv. hulphonden voor blinden.

Zo zijn bijvoorbeeld in Bredene, De Panne, Knokke-Heist en Koksijde eenmachtiging en standgeld vereist en wor-den voorwaarden opgelegd inzake dezone, de periode en de constructie vande strandcabines of strandtenten.

7. Mag je kamperen op hetstrand?

Nee, meestal is kamperen verboden of onderworpen aaneen vergunning Voor permanente campings zijn uiteraardde nodige Vlaamse vergunningen vereist(kampeervergunning, stedenbouwkundi-ge vergunning) op de daartoe bestemdeterreinen. In verschillende gemeenten ishet plaatsen van tenten e.d. en het kam-peren op het strand verboden of onder-worpen aan een vergunning. In Blankenberge is het plaatsen van eentent onderworpen aan de toestemmingvan het stadsbestuur. In andere gemeen-ten is kamperen verboden/toegelaten in

bepaalde zones. Zo is het in Brugge verboden op het strand te overnachtentenzij op de speciaal daartoe aangedui-de plaatsen. In Koksijde kan geen toela-ting worden gegeven voor kamperen opminder dan 1 km van het strand (en dusook niet op het strand zelf). In sommigegemeenten geldt een verbod op hetplaatsen van tenten, zelfs gebruikt als zittent, voor enkele uren of één dag(Bredene, De Panne, Koksijde). In ver-schillende gemeenten is een expliciet ver-bod voorzien op het overnachten op hetstrand (Bredene, De Haan, De Panne,Knokke-Heist).

8. Mag je putjes graven op hetstrand?

In de meeste gemeenten mag dit,maar soms worden uit veilig-heidsoverwegingen beperkingenopgelegdZo is het in Bredene, De Haan en DePanne verboden putten te graven op hetstrand “die gevaar kunnen opleverenvoor zichzelf of voor anderen”.

Putten graven op het strand mag, zij het dat in bepaalde gemeenten voorbehoud wordtgemaakt voor putten “die gevaar kunnen opleveren voor zichzelf of voor anderen

Paarden zijn toegelaten op het strand, maar tijdens het badseizoen heeft vrijwel elkegemeente beperkingen hierop ingevoerd

DD

DD

7

Blankenberge

Bredene

-Brugge

De Panne

Knokke-Heist

Koksijde

Middelkerke

Nieuwpoort

Oostende

Beperking in periode

verbod vanaf paasverlof t.e.m. 15 september, tenzijdoor vergunninghouders

verbod tussen 15 juni en 15 september van 9 tot 19u,tenzij met schriftelijke toelating van de burgemeester

verbod van 9 tot 19 u, tijdens het weekend vanPinksteren (met inbegrip van Pinkstermaandag) en van1 juni tot en met 30 september

verbod tijdens het zomerseizoen tussen 10 en 19u inbepaalde zones

verbod vanaf 15 maart tot en met 30 september inbepaalde strandzones

verbod van 15 juni tot en met 15 september tussen 10 en 19 u; buiten deze verbodsperiode is het verkeermet rijdieren uitsluitend toegelaten bij laagwater

gedurende de paasvakantie, de pinkstervakantie envan 1 juni t.e.m. 15 september in bepaalde zones;buiten deze periodes is het verkeer met paarden en rijdieren overal op het strand toegelaten zonder tijdsbeperking

verbod in de periode 1 juli tot 15 september van 8 tot 19 u

verbod tijdens de periode van 16 mei tot en met 14september op het strandgedeelte, begrepen tussen deDiksmuidestraat en de grens met Middelkerke (uitz.:van 1 juli tot en met 31 augustus tussen 5 en 7.30 u is het pootjesbaden van renpaarden toegelaten)

Beperking in zones

verboden zone: tussen de Gadeynehelling en hetHavenstaketsel, tijdens het badseizoen.

enkel toegelaten op nat strand; verboden op strandgedeelten die beplant zijn of beschermd doorstrandhagen

verbod in deze periode op de strook gelegen tussende grens met Koksijde en het ruiterpad aan de H. Conscienceplein en op het overige gedeelte van hetstrand buiten de ruiterpaden

verbod tijdens deze periode op het strand gelegen tenoosten van Heist-West tot aan het strandhoofd nr. 13tegenover de Swimming Pool

de rijdieren dienen de waterlijn zo dicht mogelijk te vol-gen en mogen deze lijn in geen geval verlaten

verboden zones (in hieronder vermelde periodes): - tussen 0 en 19.30 u op de strook gelegen tussen de golf-breker ter hoogte van de Houyouxstraat en ‘De Rotonde’- tussen 0 en 19.30 u op de strook gelegen tussen degolfbreker ter hoogte van de Strandlaan en de grensvan de gemeente met de stad Nieuwpoort- op de overige gedeelten van het strand;er moet steeds zo dicht mogelijk tegen de waterlijngereden worden

verboden zones te allen tijde:- het gedeelte van het strand, tussen de Diksmuide-straat en het Westerstaketsel- op het strand boven de hoogwaterlijn

Blankenberge

Bredene

Brugge

De Haan

Beperking in periode/zone

toegang met honden is verboden vanaf 1 juli tot enmet 31 augustus, van 10.30 u tot 18.30 u op hetstrand en tot de zee, in het gedeelte, dat ten noordoos-ten begrensd is door de strandtoegang ‘Hippodroom’(reddingspost 6) en ten zuidwesten door de strandtoe-gang ‘Turkeyen’ (reddingspost 1)

verbod op toegang tot het strand tijdens de periodevanaf 15 maart tot en met 30 september op het gedeel-te ten noordoosten begrensd door de havendam en tenzuidwesten door de terminus van de zeedijk

verbod vanaf 1 juni tot 15 september op: het gedeeltestrand en zee gelegen vóór de Zeedijk-De Haan en deZeedijk-Wenduine; het gedeelte strand en zee gelegen250m aan beide zijden van de Vosseslag; het gedeel-te strand en zee t.h.v. de bewaakte zone Harendijke

Voorwaarden

honden worden op het strand niet toegelaten, tenzijaan de leiband

honden dienen aan de leiband te worden gehouden

wanneer en waar toegelaten, dienen honden op hetstrand steeds aan de leiband gehouden te worden

op de overige openbare plaatsen en wegen dienenhonden steeds aan de leiband gehouden

PAARDEN

HONDEN

8

De Panne

Knokke-Heist

Koksijde

Middelkerke

Nieuwpoort

Oostende

- honden zonder leiband toegelaten in de periode 30 september tot 1 juni in een zone op het strand tenwesten van het Bortierplein- verbod op toegang met honden tussen 1 april en 30 september op het strand tussen het Canadezenpleinen het monument Leopold I, tenzij op de strandterras-sen en de geconcessioneerde stranduitbatingen, voorzover ze daar worden gedoogd

- verbod op toegang met honden vanaf 15 maart toten met 30 september, uitgezonderd op het gedeeltegelegen oostwaarts strandhoofd nr. 13 tegenover deSwimming Pool - verbod tot het strandreservaat in de Baai van Heist

verbod op toegang met honden op het strand en in het strandwater tussen 1 juni en 15 september, met uitzondering van een strook niet bewaakt strand enstrandwater (tussen het verlengde van de Bettystraat inKoksijde en de Middenlaan in Oostduinkerke), waar het wandelen met de hond aan de leibandwordt toegelaten tussen 19 en 24u

- honden toegelaten in de strook tussen golfbrekersnrs. 5 en 6 en nrs. 23 en 24- verbod om honden al dan niet aan de leiband te

laten lopen op het strand van 1 juni tot en met 15 september

honden zijn niet toegelaten op het strand in april-september

de toegang met honden is verboden op het strandvanaf het eerste weekend van de paasvakantie ofvanaf 1 april, indien deze vakantie later begint, tot en met 30 september; uitgezonderd: tussen de golf-breker aan het Monument van de Zeelieden en degolfbreker rechtover het Kursaal; ter hoogte van deWestlaan (Raversijde) tot aan de grens vanMiddelkerke; ter hoogte van de Oosteroever tussen de‘Halve Maan’ en de tweede golfbreker

honden mogen niet rondzwerven en dienen steedsaan de leiband gehouden te worden op het grondgebied van De Panne, tenzij in de hiernaast vermelde zone

honden mogen niet rondzwerven op het strand; ze dienen steeds aan de leiband gehouden te worden

het is verboden honden zonder begeleiding te latenrondzwerven op de openbare wegen en plaatsen vanhet ganse grondgebied van de gemeente; honden dienen aan de leiband te worden gehoudenop het strand

honden mogen niet rondzwerven; ze moeten op hetstrand in de periode oktober-maart aan de leibandworden gehouden

10. Mag je vogels voederen ophet strand?

Gemeentelijkereglementeringengeven hierom-

trent weinigof geen informatie.

Enkel Bruggegeeft aan dat

het verbodenis meeuwen,verwilderdeduiven, wilde

ganzen en wilde eenden te voederen ophet strand. Let wel: we hebben het hier niet over hetal of niet mogen voederen van meeuwenop de zeedijk!

De gemeentelijke reglementeringengeven weinig of geen informatie overhet al dan niet toestaan van het voede-ren van vogels op het strand

11. Mag je schieten op vogels?

Nee, het is verboden op vogels en op‘waterwild’ te schieten hetzij vanaf eenvaartuig dat zich in de Belgische territoriale zee of in de havens van deBelgische kust bevindt, hetzij vanopdokken of andere infrastructuur vandeze havens of vanop de stranden vande Belgische kust (Kustreglement).

DD

9

12. Mogen activiteiten zoalssporten en spelen?

In diverse kustgemeenten kunnenbepaalde activiteiten slechts mits

bijzondere toela-ting.

Soms is dezetoelating vereistvanwege de

burgemeester(Bredene,

De Panne, Knokke-Heist, Middelkerke) ofhet schepencollege(Oostende).

In de gemeentereglementen gaat het overspelen, wedstrijden en activiteiten metcommerciële of publicitaire doeleinden(Bredene, De Panne), of over publicitairedijk- en strandspelen (Middelkerke). In Knokke-Heist is het houden van eenbarbecue of kampvuur of het inrichtenvan fuiven en enige andere animatie-activiteit op het strand verboden, tenzij met voorafgaande toestemming.Ook in Oostende is voor een barbecueeen voorafgaande toestemming vereist en worden beperkingen opgelegd in dezomer. Verschillende reglementen koppe-len ook voorwaarden aan de spelen,zoals het tijdstip waarop deze mogenplaatsvinden (Bredene, De Panne,Middelkerke).

14. Mag je zeilwagenrijden ophet strand?

Ja, zij het dat zeilwagenrijden inde meeste gemeenten enkel toegelaten is binnen bepaaldezones en welafgebakende periodes.

In de meeste teksten is er expliciet sprakevan zeilwagenrijden (Bredene, De Panne,Knokke-Heist, Koksijde, Nieuwpoort,Middelkerke, Oostende). Toch worden inbepaalde gemeenten ook andere, ver-wante activiteiten vernoemd. Het gaathier bv. over plankzeilen op wielen enandere soortgelijke tuigen die de badersof de strandbezoekers zouden kunnen ingevaar brengen (Bredene), strandzeilen(De Panne, Middelkerke), surfzeilen(Knokke-Heist), landboardzeilen enbuggy-kiten (Koksijde).

Buggykiten, strandzeilen, surfzeilen, landboardzeilen of zeilwagenrijden zijn activiteiten die mogelijkerwijs baders of strandbezoekers in gevaar kunnen brengen. Daarom beperken een aantal gemeenten deze activiteiten tot welbepaalde zones en periodes

13. Mag je met de auto of fietsop het strand?

Nee, op enige uitzondering na, is het vrijwel in alle gemeen-ten verboden om op het strand te rijden.

In sommige gemeenten worden uitzonderingen voorzien, zoals voordienstvoertuigen (Brugge, De Panne,Knokke-Heist) of mits toelating vanwegede burgemeester (Bredene, Middelkerke).In sommige gemeenten is het verbod nietalleen van toepassing op gemotoriseerdevoertuigen, maar ook op niet-gemotori-seerde voertuigen zoals fietsen (De Haan, De Panne, Knokke-Heist,Middelkerke, Oostende).

MD

10

visserij met warrelnetten verboden vanafde laagwaterlijn. Verschillende gemeente-lijke reglementen bevatten bepalingeninzake strandvisserij.

In Bredene, De Panne, Koksijde,Middelkerke en Oostende is strandvisse-rij toegelaten in daartoe afgebakendezones en onder de voorwaardenbepaald in de gemeentelijke verorde-ning. In Koksijde is ook het paardenvis-sen gereglementeerd. Het zou ons te verleiden om dit in detail weer te geven. Dit vormt stof genoeg voor een apartebijdrage in één van de volgende nummers van de Grote Rede.

18. Waar en wanneer mag jebaden?

Het is verboden in de havens vande Belgische kust te zwemmen ofte baden (Kustreglement). Baden mag enkel in de bewaaktebadzones (op basis van gemeen-telijke reglementen)

In verschillende gemeenten worden ookbepaalde periodes en bepaalde voor-waarden voor het baden vastgelegd. Zo wordt in verschillende gemeenten hetbaden al dan niet toegelaten volgens dekleur van de vlag die wordt uitgehangenin de badzones (Bredene, Brugge, De Panne, Knokke-Heist, Koksijde).

Strandvisserij is maar beperkt toegelaten. Volgens het Kustreglement mag het uitzettenvanaf het strand van netten of lijnen met haken slechts geschieden buiten de zones diezijn afgebakend om vaartuigen in zee te laten varen en buiten de badzones door degemeenteoverheid aangeduid

Baden mag enkel in de bewaakte badzones

15. Mogen vliegers op hetstrand?

Ja, zij het dat ineen beperkt aantal gemeentenhieromtrent

beperkingen zijningesteld.

In Bredene is er een ver-bod op het vliegeren met geleidevliegers in en boven

bewaakte badzones tijdens het functionerenvan de gemeentelijkestrandreddingsdiensten.In Knokke-Heist is er eenverbod op geleide vliegers met een harde

punt in bepaalde periodes.

16. Mag je deltavliegen op ofboven het strand?

Ja, maar ook hier zijn in enkele gemeenten voorwaardenopgelegd

In Blankenberge isde zone voor para-sailing vastge-legd. In Bredeneis deltavliegenvanaf 15 junitot 15 sep-tember verbo-den bovenhet strand, met uit-zondering van hetgedeelte ten oostenvan de strandingang Hippodroom.

17. Mag strandvisserij?

Strandvisserij is maar beperkttoegelatenVolgens het Kustreglement mag het uitzet-ten vanaf het strand van netten of lijnenmet haken slechts geschieden buiten dezones die zijn afgebakend om vaar-tuigen in zee te laten varen en buiten debadzones door de gemeenteoverheidaangeduid. Volgens een koninklijk besluitvan 21 december 2001 betreffende desoortenbescherming in de zeegebiedenonder Belgische bevoegdheid (BelgischStaatsblad 14 februari 2002) zijnbepaalde sportvisserijactiviteiten zoals

MD

MD

11

19. Mag je met een vaartuig inzee vanaf het strand?

Nee, dit mag niet zomaar om heteven waarLangs de stranden mag geen enkel vaar-tuig zee kiezen tenzij vanaf de plaatsendie door de ambtenaren van afdelingWaterwegen Kust worden aangeduid enbinnen de grenzen die door hen zijnvastgelegd (Kustreglement). Volgens het‘besluit over de strandconcessies’ moetde Vlaamse Minister van Openbare werken of zijn gemachtigde toestemminggeven voor het in zee steken vanaf destranden. Om veiligheidsredenen mag deconcessiehouder geen zeilplanken ofwelke andere pleziervaartuigen ook, tewater laten in zones bestemd voorbaders. Daarvoor dient de concessiehou-der afzonderlijke plaatsen aan te duidenbij machtiging verleend en onder devoorwaarden bepaald door de afdelingWaterwegen Kust van het ministerie vande Vlaamse Gemeenschap (‘besluitstrandconcessies’).

Het Kustreglement bevat ook enkelebeperkingen uit veiligheidsoverwegin-gen: roeiboten mogen geen zee kiezenindien buitengaats de van uit zee waai-ende wind kracht 3 Beaufort of de van uithet land waaiende windkracht 4 Beaufortheeft of te boven gaat. Zeilplankenmogen geen zee kiezen bij windkracht 7 of meer. Plankzeilen is verboden tussenzonsondergang en zonsopgang.

In de meeste gemeenten worden zonesafgebakend vanaf waar in zee mag worden gestoken en worden bepaaldevoorwaarden opgelegd.

Er worden zones vastgelegd voor plank-zeilen (Blankenberge, Bredene, Brugge,Knokke-Heist, Koksijde, Middelkerke,Oostende), kano’s (Blankenberge),kayakken (Blankenberge, Oostende),waterskiën, jumpsurfen, zeilen en klein-zeilerij (Oostende), pleziervaartuigen(Blankenberge, Bredene, Middelkerke),motorbootjes (Bredene, Knokke-Heist) enzeilbootjes (Knokke-Heist). Het gebruikvan tuigen voor strandvermaak zondermotor of zeil, zoals kleine rubberbootjes,is enkel toegelaten binnen de afgebaken-de badzones (Blankenberge, Bredene,Knokke-Heist, Oostende). Het in zee ste-ken vanaf het strand met waterscooterse.d. is volstrekt verboden in de meestegemeenten (Blankenberge, De Haan,Knokke-Heist, Koksijde, Middelkerke,Oostende). In Bredene is het in zee ste-ken, varen of landen van alle types vanwaterscooters, zowel deze die recht-staand als zittend bestuurd worden, ver-boden in een zone van 200 m vanaf delaagwaterlijn.

20. Mag je in je blootje op het strand (en andere vragen van‘fatsoen’…)?

Nee, behalve in Bredene, waarnaaktrecreatie is toegelaten ineen daartoe voorziene zonevanaf de zaterdag vóór de paas-vakantie tot en met de tweedezondag van de maand oktoberIn verschillende gemeenten zijn regelsopgelegd inzake ‘fatsoen’ op het strand.

Zo moeten, wat kleding betreft, inBredene (behalve op het naaktstrand)alle personen, ook de kinderen,

Het strand is een plek waar het aangenaam vertoeven is. Om iedereen de kans te bieden zijn ding te kunnen doen, zonder anderegebruikers al te veel te storen of in gevaar te brengen, bestaan er reglementen

die in zee baden,gekleed zijn meteen fatsoenlijkbadkostuum datniet van aard isde “eerbaarheidte krenken ofaanstoot te

geven”. In Blankenberge ishet verboden zich te

ontkleden of aan te kleden op het strand. Baders zijn ver-plicht een fatsoenlijk over de schoudersvastgemaakt badkostuum te dragen. In Brugge moeten de badpakken fatsoen-lijk en in goede staat zijn. In Nieuwpoortis het verboden zich in publiek te ontkle-den of te kleden, zich te verkleden inpublieke ‘lavatories’ of op gelijk welkewijze aanstoot te geven. De baders zullen een fatsoenlijk badpak dragen datniet strijdig is met de eerbaarheid. In Oostende moeten personen in badpakervoor zorgen dat ze geen aanstootgeven. In verschillende gemeenten wordtverboden om op het strand een houdingaan te nemen of gedragingen te hebbendie in strijd zijn met de algemeen gelden-de regels van fatsoen en/of eerbaarheid(Bredene, Blankenberge, Brugge, De Panne, Koksijde). In Bredene is hetverboden op het strand te voldoen aannatuurlijke behoeften.

Uit bovenstaand overzicht blijkt dat ertoch wel wat verschillen zijn van watmag of niet mag in de kustgemeenten.Toch vinden we vaak soortgelijke regelin-gen terug in de verschillende gemeenten.Misschien kan het nuttig zijn dat de verschillende kustgemeenten hun regle-menten wat beter op elkaar afstemmen?

An Cliquet

DD

12

HET ECONOMISCH BELANG VAN DE VLAAMSE HAVENS:EEN OVERZICHT

Duurzaamheid is gestoeld op drie pijlers:een ecologische, een sociale en een eco-nomische component. Om de kust zo telaten ontwikkelen dat ook de komendegeneraties er maximaal kunnen vangenieten, moeten alle drie de invalshoe-ken voldoende aandacht krijgen. In ditartikel willen we even inzoomen op de‘harde’ economische component vanonze Vlaamse havens: wie zijn ze, wat ishun specialiteit en hoe verhouden ze zichtot de omliggende regio’s. Door een neu-traal beeld te schetsen, hopen we voor ueen vergelijking mogelijk te maken diemeer licht werpt op de veelzijdige econo-mische facetten van de Vlaamse havens.

De poorten tot onze welvaart

Naar schatting tachtig procent van dewereldbevolking woont in een strook vantweehonderd kilometer langsheen water-wegen en kustlijnen. De menselijke fasci-natie voor het water vloeit in belangrijkemate voort uit economische noodwendig-heden en het streven om handel te drij-ven. Zeehavens fungeren als poortennaar de rest van de wereld en vormen indie hoedanigheid een belangrijke bronvoor onze welvaart. Uit de wereldge-schiedenis blijkt overduidelijk dat zeeha-vens mee aan de wieg stonden van grotebeschavingen en een zeer belangrijke rolhebben gespeeld en nog spelen in deontwikkeling van de internationale han-del en de daarbijhorende mondialise-ring. Havensteden als Brugge, Gent enAntwerpen zijn prominent aanwezig inde geschiedenis van Vlaanderen. Deze steden hebben ongekende welvaartbereikt door een poortfunctie uit te bouwen tussen de zee- en de landzijde. De sterke samenhang tussen welvaart endeze poortfunctie kwam duidelijk naarvoor toen een verzanding of tijdelijkeafsluiting van de maritieme toegangswe-gen tot periodes van economische stag-natie of zelfs verval leidden.

Concurrentie en verwevenheid

De Vlaamse economie is een bij uitstekopen economie en bijzonder gunstiggelegen voor de bediening van hetEuropese achterland. Vlaanderen wasdan ook voorbestemd om een belangrijkepoortfunctie te gaan vervullen en hiertoeeen hoge concentratie aan zeehavens teherbergen. Het zou tegen de economi-sche wetmatigheden indruisen mocht ditniet het geval zijn geweest. Het Vlaamse

havensysteem telt vier zeehavens: de kusthavens Zeebrugge en Oostendeen Antwerpen en Gent in het binnenland.Het gaat om erg verscheiden havens dieelk specifieke karakteristieken tentoonspreiden op het vlak van voorgeschiede-nis, dimensie en specialisatie. Alhoewelde genoemde zeehavens in commerciëlezin onafhankelijk van elkaar opereren en een afzonderlijk havenbestuur hebben, zijn ze wel sterk verbonden in

Zeehavens fungeren als poorten naar de rest van de wereld

functionele zin. Zo zijn goederenbehande-laars vaak in meerdere havens aanwezig -HesseNoordNatie, Sea-Invest en KatoenNatie zijn maar enkele voorbeelden - enlopen er vrij dikke goederenstromen tussende Vlaamse zeehavens onderling. De func-tionele bindingen zijn overigens nietbeperkt tot Vlaanderen. Ook over de gren-zen heen, ondermeer met Rotterdam en hethavenduo Vlissingen/Terneuzen, is er defacto sprake van sterke banden ondanksde geobserveerde concurrentieslag.

Vlaamse havens scoren goed

De concurrenten van de Vlaamse zeeha-vens situeren zich voornamelijk in dezogenaamde Hamburg-Le Havre range,een heterogene groep van een vijftiental

De ligging van de Vlaamse havens in de Hamburg-Le Havre range

MD

ITMMA-UA

13

havens gelegen langsheen de kustlijn tus-sen het Noordduitse Hamburg en hetFranse Le Havre (zie kaart).

Het overslagvolume geldt als één van debelangrijkste maatstaven om havenpres-taties onderling te vergelijken. De Vlaamse overslagcentra doen hetover het algemeen goed tot zeer goed invergelijking met de concurrentie: de tota-le trafieken nemen er gemiddeld snellertoe en in vele goederencategorieën prijkteen Vlaamse haven aan kop. Dit laatsteis ondermeer het geval voor roll-on roll-off, staal, fruit en woudproducten (papieren cellulose). Vorig jaar behandelden devier Vlaamse zeehavens gezamenlijkbijna 195 miljoen ton maritieme trafiek.Daarmee vertegenwoordigen de Vlaamsehavens circa een kwart van de totalebehandelde volumes in de Hamburg-LeHavre range. De goederenoverslag inZeebrugge tikte af op 33 miljoen ton,Gent behandelde 24 miljoen ton enOostende noteerde ruim 6 miljoen ton.Antwerpen is met bijna 132 miljoen tonniet enkel met voorsprong het grootsteoverslagcentrum in Vlaanderen, de havenstaat op een stevige tweede plaats in deEuropese rangschikking (na eeuwigerivaal Rotterdam) en behoort bovendientot de top vijf in de wereld wanneer deinternationale maritieme trafiek als verge-lijkingsbasis wordt gehanteerd. Vorig jaar liepen ruim 32.000 zeesche-pen de Vlaamse zeehavens aan.Ongeveer de helft daarvan, gemiddeldgezien de grotere exemplaren, hadAntwerpen als bestemming. Zeebruggenoteerde circa 10.000 scheepsbewegin-gen met een belangrijk aandeel voor deshortsea- en ferrydiensten naar hetVerenigd Koninkrijk.

Zeebrugge: een rorohaven vanwereldformaat

Zeebrugge heeft zich de laatste jarenenorm opgewerkt tot een roll-on roll-off(roro) haven van wereldformaat metondermeer een trafiek van ca. 1,4 mil-joen nieuwe wagens (samen met Bremende absolute top in Europa). De goederen-behandelaars in dit ladingssegment staanniet enkel in voor het laden en lossen vande autoschepen. Ze bieden tevens eenruime waaier aan logistieke diensten aanzoals het voorraadbeheer, de receptie,controles, de montage van opties en zonodig de herstelling van schade. De grote concentratie aan autohande-laars, autovervoerbedrijven, overslagbe-drijven en aanverwante activiteiten (zoalshet Europees distributiecentrum van ban-denproducent Bridgestone/Firestone)leidt tot zogenaamde clustereffecten dieZeebrugge nog aantrekkelijker maken.De sterke positie van Zeebrugge in deroromarkt blijkt ook uit de locatie van de

Goederentrafiek 2002 in miljoen ton Zeebrugge Oostende Antwerpen Gent Totaal

Totale maritieme trafiek 32,9 6,2 131,6 24,0 194,7Droge massagoederen 1,7 1,6 26,3 17,9 47,5Vloeibare massagoederen 4,9 0,02 32,0 3,1 40,0Containers 11,9 0,04 53,0 0,2 65,1

in 1000 TEU 959 9 4777 21 5766Roll-on-roll-off (roro) 13,7 4,6 5,8 1,3 25,4Conventionele stukgoederen 0,8 0,03 14,5 1,6 16,9

Aantal passagiers 773.582 394.107 1.656 356 1.169.701

In 2002 behandelden de vier Vlaamse zeehavens samen bijna 195 miljoen ton maritieme trafiek, waarmee ze ca. een kwart van de totale behandelde volumes in deHamburg-Le Havre range vertegenwoordigen

De maritieme goederenoverslag in de Vlaamse havens in 2002

Enkele termen verklaard:

•overslagvolume: het totale tonnage geladen en geloste goederen via zeeschepen •hub: als knooppunt in het vrachtverkeer fungerende haven•ProSes: de ‘Projectdirectie ontwikkelingsschets Schelde-estuarium’ is een initiatief van de

Vlaamse en Nederlandse regering om voor het Schelde-estuarium een ontwikkelingsschetsop te stellen waarin alle belangen aan bod komen. Deze schets, die eind 2004 klaar moetzijn, dient zo breed mogelijk te worden gedragen en is de formulering en onderbouwingvoor de politieke besluiten

•Discom-centra: een concept in het leven geroepen door de haven van Gent. De term staatvoor ‘DIStributie en COMmercialisering-centra’: gespecialiseerde distributie- en logistiekecentra in havens, die naast opslag en goederenstroombeheersing ook de mogelijkheidcreëren om de goederen te verwerken, te herbewerken, te assembleren en te verkopen

•TEU: ‘Twenty Foot Equivalent Unit’. Het betreft een standaardcontainer met een lengte van20 voet. De eenheid TEU wordt ondermeer gebruikt om de capaciteit van containerschepenof containerterminals uit te drukken, evenals voor de eenvormige weergave van container-statistieken.

•Roro: ‘roll-on roll-off’ (roro) trafiek staat voor vrachtverkeer waarbij het product bij vertrekhet vrachtschip wordt binnengereden en bij aankomst in een andere haven, even vlot vanhet schip wordt geloodst; er is dus geen overslag nodig d.m.v. kranen e.d.

ITMMA-UA

14

Europese hub van papierproducent Stora-Enso in de voorhaven en de eerdergenoemde ferrydiensten over het Kanaal.Zeebrugge vervult daarnaast een sleutel-rol in het Europese gasnetwerk: de kust-haven herbergt een belangrijke gasover-slaginstallatie in de voorhaven enverschillende gaspijpleidingen komen inZeebrugge aan land voor verdere distri-butie over gans Europa.

Antwerpen, een belangrijk overslagcentrum en een industrië-le haven met gewicht

Antwerpen boekt vooral succes in hetcontainergebeuren met een overslagvolu-me van bijna 4,8 miljoen eenheden in2002 (daarmee nummer drie in Europa -na Rotterdam en Hamburg - en net buitende toptien van de wereld). Bovendien liggen de gemiddelde groeipercentagessinds halfweg de jaren negentig ruimboven de tien procent. Antwerpen geniet

als containerhaven een zeer goede reputatie door de hoge productiviteit ende moderne uitrusting van haar contai-nerterminals. Een minpuntje is de beperk-te maritieme toegankelijkheid waardoorde laatste generatie containerschepen afte rekenen heeft met dure wachttijden.Enkele jaren geleden zorgde eenScheldeverdieping voor een verbeteringvan de nautische toegang. Thans vormteen verdere verdieping het voorwerp vaneen uitgebreide consertatieronde metNederland binnen de projectgroepProSes (zie kader). Andere specialiteitenvan Antwerpen zijn staal, fruit, woudpro-ducten, chemische producten en nieuwewagens. Antwerpen heeft ongeveer 4,8 miljoen m2 overdekte opslagruimteter beschikking, veel meer dan haar con-currenten in de Hamburg-Le Havre range.De Antwerpse haven is dan ook uitgegroeid tot een belangrijke logistiekehub voor gecontaineriseerd en niet-gecontaineriseerd stukgoed. KatoenNatie baat aan het Vrasenedok een grotemultifunctionele terminal uit, die ondermeer onderdak biedt aan de Fransesportartikelenproducent Decathlon. New Wave Logistics, een dochteronder-neming van NYK Line, exploiteert eenaantal distributieplatformen voor consu-mentenelectronica en audiovisuele appa-raten. Westerlund beschikt over 32magazijnen aan het Vrasenedok voor dedistributie van woudproducten. KatoenNatie, Werf- en Vlasnatie en Vopak zijnde voornaamste spelers op het vlak vande logistieke dienstverlening aan deAntwerpse petrochemische industrie (de zogenaamde ‘industrial subcontrac-ting’). De plaatselijke havenindustriedraagt op deze wijze sterk bij tot delogistieke ontplooiing van de haven.

Antwerpen is naast een belangrijk over-slagcentrum ook een vooraanstaandeindustriële haven. Samen met Houston,Singapore en Rotterdam behoortAntwerpen tot de belangrijkste petroche-mische complexen in de wereld met vesti-gingen van ondermeer BASF, Bayer,Monsanto, Rhône-Poulenc, Degussa enElfTotalFina. Antwerpen vormt een strate-gische schakel in de electriciteitsbevoor-rading van België met de aanwezigheidvan vier kernreactoren te Doel en eenthermische centrale in Kallo. Ook deautomobielindustrie is Antwerpen nietongenegen met vestigingen van OpelBelgium en Tractor New Holland. Deze cluster zal in belang toenemen aan-gezien de toeleveranciers van OpelBelgium zich meer en meer in de onmid-dellijke nabijheid van de assemblagefa-briek vestigen.

Zeebrugge heeft zich de laatste jaren opgewerkt tot een roro-haven van wereldfor-maat, met ondermeer een jaarlijkse trafiek van ca. 1,4 miljoen nieuwe wagens (samenmet Bremen de absolute top in Europa)

Antwerpen geniet als containerhaven een zeer goede reputatie door de hoge productiviteit en de moderne uitrusting van haar containerterminals. Een minpuntje is de beperkte maritieme toegankelijkheid waardoor de laatste generatie containerschepen af te rekenen heeft met dure wachttijden

MD

MD

15

Gent: industriële haven en nichespeler

Gent profileert zich zeer sterk in een aan-tal nichetrafieken zoals geconcentreerdfruitsap en meststoffen, maar kan door deaanwezigheid van Sidmar vooral reke-nen op aanzienlijke volumes aan ertsenen staalproducten. De trafiekvolumesschommelen sinds het begin van de jarentachtig tussen de 20 en 25 miljoen ton. Inen rond de haven van Gent is de distribu-tielogistiek sterk uitgebouwd, mede dank-zij de aanwezigheid van de assemblage-bedrijven van Volvo Cars en Volvo Trucksen de vele toeleveranciers. Honda han-teert Gent als Europese hub voor de dis-tributie van nieuwe wagens en onderde-len. De haven van Gent moedigt deontwikkeling van distributielogistiek aanvia de formule van de Discom-centra(Distribution & Commercialisation: zie kadertje) voor verladers.

Oostende in de lift

De Oostendse haven profileert zich alsroro-haven. In de jaren negentig kamptede haven met een terugval in de trafiek-cijfers door het gecombineerd effect vanhet wegvallen van de RMT en de concur-rentiedruk van de Kanaaltunnel. De Oostendse haven heeft recentelijk eenmetamorfose ondergaan door groot-scheepse infrastructurele werken. De dalende lijn in de overslagvolumeslijkt daarmee te zijn omgebogen. Het overslagcijfer in 2002 is zelfs eenabsoluut record voor de kusthaven.

Het passagiersvervoer vanuit de Vlaamse havens kreegrake klappen

De Vlaamse havens verwerken jaarlijksook heel wat passagiers. Toch is het aan-tal ingescheepte en ontscheepte passa-giers fors gedaald van 5 miljoen in 1980

tot 1,2 miljoen vorig jaar. De cruisevaartzit in de lift zowel in aantal aanlopen alsin aantal passagiers, maar de transitover het Kanaal kreeg flinke klappendoor de Kanaaltunnel (cf. Eurostar) en deconcurrentiedruk van buitenlandsehavens.

Het economisch belang gewikten gewogen

Transport, opslag en overslag van goede-ren zijn in principe afgeleid van andereeconomische activiteiten. Je zou ze kunnen omschrijven als een afgeleidevraag. Indien er geen winning van ruwegrondstoffen of geen productie van half-fabricaten en afgewerkte producten is,ontstaat er geen vraag naar transport,opslag of overslag. Toch kan het Vlaamsezeehavengebeuren niet verengd wordentot een afgeleide van de ‘harde’ econo-mische activiteiten. De zeehavensector isgeëvolueerd tot een volwaardige econo-mische sector met een eigen dynamiek. In de jaren zestig en zeventig speeldenhavengebieden een vooraanstaande rolin het aantrekken van de petrochemischeen chemische industrie. De zogenaamdeMIDAs (Maritime Industrial DevelopmentArea) die daardoor onstonden vormenook vandaag nog uiterst belangrijke eco-nomische polen. Vandaag de dag komtdaar de belangrijke logistieke en distributiefunctie bij. Zeehavens afdoenals een noodzakelijk kwaad is hoogstonverstandig. Als belangrijke pilaren dragen zij als het ware de Vlaamse eco-nomische ontwikkeling. Verwaarloos jede zeehavensector dan gaat ook debovenbouw wankelen, zeker in een kleine open economie als Vlaanderen.

Strategisch belang vereist groteinvesteringen

Mede ingegeven door het strategischbelang van de havensector investeerdehet Ministerie van de VlaamseGemeenschap sinds de regionaliseringvan 1989 reeds 2,8 miljard EUR in hetVlaamse havensysteem (cijfers VlaamseHavencommissie). De grootste hap, ruim1,4 miljard EUR had betrekking op hetonderhoud en de verbetering van demaritieme toegangswegen. Circa 720miljoen EUR werd uitgetrokken voor dehaven van Antwerpen, 215 miljoen EURvoor de haven van Gent, 315 miljoenEUR voor Zeebrugge en 134 miljoen EURvoor Oostende. Toch zijn deze overheids-investeringen slechts een fractie van hettotale investeringsvolume in de Vlaamsehavens. De Nationale Bank van Belgiëbecijferde dat de private havenbedrijvenen de havenindustrie in de periode1991-2000 bijna 19 miljard EUR inves-teerden.

Toegevoegde waarde en werkgelegenheid: hoe liggen dekaarten?

De Nationale Bank van België (NBB)publiceert overigens elk jaar nog andereinteressante gegevens omtrent het directeeconomische belang van de Vlaamsehavens, met name op het vlak van degerealiseerde toegevoegde waarde ende werkgelegenheid. Eenvoudig gesteldis de toegevoegde waarde de waardedie een onderneming toevoegt aan deinputs van grondstoffen en hulpstoffen. In boekhoudkundige termen is het de somvan de afschrijvingen verbonden aan degedane investeringen, de personeelskos-ten, de opgetekende winst of desgeval-lend het verlies en een aantal andere kosten. Uit onderstaande tabel blijkt datde toegevoegde waarde gegenereerd inde Vlaamse havengebieden tot in 2001,

In de jaren zestig en zeventig speelden havengebieden een vooraanstaande rol in het aantrekken van de petrochemische en chemische industrie

MD

16

met uitzondering van Oostende, sterk toeneemt. In 2001 ging het om bijna 10 miljard EUR. Uit de cijfergegevensblijkt het enorme belang van de havenin-dustrie in Antwerpen en Gent.

Toch is er sprake van een zogenaamdetoegevoegde-waardeparadox: de toena-me van de directe toegevoegde waardeverloopt trager dan de stijging van deoverslagvolumes, mede als gevolg vanefficiëntere behandelingstechnieken ende introductie van arbeidsbesparendeinnovaties zoals informatisering.Dezelfde fenomenen vormen tevens eengedeeltelijke verklaring voor de dalendedirecte tewerkstelling in het Vlaamsehavensysteem tot minder dan 100.000arbeidsplaatsen in 2001. Enkel de havenvan Gent slaagde erin de tewerkstellingop peil te houden. Er zijn verschillendeoorzaken voor de afnemende werkgele-genheid: productiviteitstoenames bij debedrijven (vervanging arbeid door kapi-taal), de verplaatsing van activiteitennaar vestigingen buiten het havengebied,het afstoten van activiteiten naar onder-nemingen buiten het havengebied (‘out-sourcing’) en andere oorzaken zoals her-structureringen, stopzettingen enfaillissementen.

De ‘voorwaartse en achter-waartse uitwaaieringseffecten’van de havens

Toch is er geen reden tot grote bezorg-heid. De cijfers van de NBB hebbenimmers enkel betrekking op de toege-voegde waarde gecreëerd door bedrij-ven gelegen binnen de havengebieden.Daarbovenop komen nog de voorwaart-se en achterwaartse uitwaaieringseffec-ten die het havensysteem uitoefent op degehele regio. Het havensysteem gene-reert als polyvalente groeipool immerseen meesleepeffect op de economischebedrijvigheid in de regio en op degehele Vlaamse economie en dat effectwordt steeds belangrijker. De berekeningvan deze voorwaartse en achterwaartseeffecten is vrij lastig. Diverse studies dietoch de poging hebben ondernomen omde indirecte toegevoegde waarde entewerkstelling in kaart te brengen makengewag van multiplicatoreffecten van 0,5to 2. In mensentaal betekent dit dat voorelke euro toegevoegde waarde in dehaven, een halve tot twee euro toege-voegde waarde buiten de haven wordtgegenereerd. Natuurlijk zijn de aangege-ven marges ruim, maar niettemin duidende cijfers op de aanzienlijke impact vande Vlaamse zeehavens op de rest van deeconomie. De Vlaamse zeehavens vormen nu reedsbelangrijke spelers in de ontplooiing vaneen omvangrijk logistiek groeigebied metvertakking naar logistieke zones onder-

meer in Limburg, de regio Kortrijk/Lilleen de assen Antwerpen/Brussel enAntwerpen/Gent. Enerzijds dragen dehavens bij tot de aantrekkelijkheid vandeze locaties in het achterland voor devestiging van productiebedrijvigheid, demaakindustrie en distributie- en transport-activiteiten. Anderzijds versterken delogistieke zones en economische kernenin het achterland de poortfunctie van dehavens.

Het economisch belang van de Vlaamsehavens deint door de internationaliseringen de doorgedreven vervlechting van heteconomisch weefsel steeds verder uit vaneen uitgesproken lokaal niveau naar een

internationaal niveau. Dit gegeven steltde havens en het bredere Vlaamse logistiek en industrieel bestel voor de uitdaging om de economische meerwaar-den die het havensysteem genereert in demate van het mogelijke binnen Vlaan-deren te houden. Hoe dit dient te gebeu-ren en of dit kan in een context die reke-ning houdt met de andere pijlers vanduurzaamheid, is een andere vraag.

prof. dr. Theo NotteboomInstitute of Transport and MaritimeManagement Antwerp (ITMMA)Universiteit Antwerpen

Toegevoegde waarde Tewerkstelling in aantallenIn miljoenen € (werkelijke prijzen)

1991 1995 2001 1991 1995 2001

HavendienstenVlaamse havens 2.260 2.249 2.373 34.380 30.508 29.278Antwerpen 1.761 1.713 1.823 25.551 21.877 21.282Gent 223 256 261 3.050 2.687 3.507Zeebrugge 183 229 253 3.401 3.806 3.828Oostende 92 51 36 2.378 2.138 661Havengebonden industrieVlaamse havens 5.409 6.305 6.944 66.226 58.418 58.737Antwerpen 3.213 3.898 4.354 34.381 29.719 29.494Gent 1.678 1.897 2.058 22.795 21.011 23.208Zeebrugge 407 415 470 6.645 5.642 4.762Oostende 110 96 62 2.405 2.046 1.273Totaal (Inc. publieke sector)Vlaamse havens 8.129 9.027 9.882 112.184 98.668 97.922Antwerpen 5.266 5.929 6.543 66.469 57.398 56.401Gent 1.962 2.202 2.362 26.905 24.502 27.542Zeebrugge 668 721 841 12.812 11.670 11.223Oostende 233 175 136 5.998 5.098 2.756

Het direct economische belang van de Vlaamse zeehavens (bron: op basis van cijfergegevensNationale Bank België)

Het havensysteem genereert als polyvalente groeipool een meesleepeffect op de economische bedrijvigheid in de regio en voor de gehele Vlaamse economie

ITMMA-UA

17

VLOEDLIJNEN MET UITSTERVEN BEDREIGD?OVER ‘PROPERE’ STRANDEN EN STRANDREINIGING

Elke kustgemeente heeft er tegenwoordigéén: een strandreinigingsmachine die afen aan rijdt en garant staat voor kraak-nette stranden. Een ‘proper’ strand lijktop het eerste gezicht een goeie zaak,ware het niet dat al te drastisch reinigennogal wat ongewenste neveneffecten ver-oorzaakt. We verdiepten ons in demanier waarop die reiniging heden tendage gebeurt en zochten voor u uit of hethuidig systeem van machinaal reinigenniet kan worden bijgestuurd, teneinde deuitwassen wat te verzachten. Hiertoeleverden de kustgemeenten ons heel watnuttige informatie en ook in onze buurlan-den legden we ons oor te luister.

Het strand moet “proper”

Het hele jaar door vinden bezoekers, elk vanuit hun eigen interesse, de wegnaar het strand: wandelaars, zonneklop-pers, kastelenbouwers, schelpenverzame-laars, vogelkijkers, joggers, strandjutters,noem maar op.

De kustgemeenten zien die mensengraag komen, en proberen te zorgenvoor een proper en aantrekkelijk strand.Maar proper en proper is twee. Voor sommigen betekent “proper” eenstrand zonder plastic, blikjes, vaten, piep-schuim, karton of ander afval dat door

Vloedlijnen kunnen boeiende verzamelpunten zijn voor allerlei natuurlijke aanspoelsels. In dit vloedmerk zijn grote aantallen lege skeletjes van de Zeeklit, eengravende verwant van Zeester en Zeeappel, te zien

de mens achtergelaten wordt. Anderenverstaan onder “proper” een strand metniets dan zand, een strand waar ook alle zeewier, schelpjes, krabbenschilden ofander natuurlijk materiaal afgezet doorde zee, zijn opgeruimd.

Jammer voor zij die een vloedlijn als ietsheel boeiend en nuttig aanzien. Je vindter bijvoorbeeld leuk knutselmateriaal.Schelpen zijn een geliefd speelobjectvoor kinderen. Vogels, krabben en ande-re kleine beestjes vinden er een rijkelijkgedekte tafel. En een natuurlijke vloedlijnis ook belangrijk voor een natuurlijkeduinvorming en dus voor de verdedigingvan het achterland. Planten zoalsZeeraket, Stekend loogkruid enZeepostelein kunnen immers kiemen in de

Een vloedlijn kan het begin zijn vaneen heus duin, en zo onrechtstreeksbijdragen tot een betere kustver-dediging. Vloedmerkmateriaal isimmers een voedingsbodem voor depioniersplanten van de duinvorming

ondergestoven vloedlijn. Het zijn zoge-naamde pioniersplanten voor duinvor-ming. Ze zijn de eersten om het zandvast te houden, en zo de erosie van hetstrand te verminderen.

Strandreiniging in België: bevraging bij de kustgemeenten

We deden wat speurwerk voor u bij detechnische diensten en de milieudienstenvan de kustgemeenten. Zes van de tiengemeenten stuurden de enquête terug.Waarvoor dank! Uit deze gegevens blijktalvast dat de aanpak en de resultatenkunnen verschillen van gemeente totgemeente. Een overzicht van de conclu-sies kunt u hieronder lezen.

JSMD

18

Belgische kustgemeenten ruimen ‘s zomers 6-80 ton afvalper maandDe hoeveelheden strandafval variërensterk van gemeente tot gemeente. Zo wordt in Oostende tijdens de zomer20 ton afval per week of 80 ton permaand verzameld. In de winter daaltdeze hoeveelheid tot 5 ton per maand.Middelkerke verzamelt in de zomer onge-veer 20 ton afval per maand, Zeebrugge6 à 11 ton en De Panne 8 à 10 ton. Perstrekkende kilometer in concessie geeftdit per maand een ‘afvalopbrengst’ van

gereinigd, haalde men respectievelijk7,3 ton, 8,5 ton, 5,5 ton afval perzomermaand op in 2000, 2001 en2002. Of dus slechts 0,5, 0,6 en 0,4 tonper km per maand! Opvallend lage cijfers die erop wijzen dat een manuelereiniging de afvalberg kleiner maakt,omdat enkel het niet-afbreekbaar afvalwordt verwijderd.

Alle Belgische kustgemeentenhebben hun eigen strandreinigingsmachineIn de zomermaanden gebeurt de strand-reiniging in alle Belgische kustgemeentenmachinaal. De eerste strandreinigingsma-chine deed z’n intrede in 1982.Ondertussen heeft elke gemeente eeneigen machine aangekocht. De machinewerkt snel en efficiënt, de stranden wor-den ’s zomers dagelijks netjes gemaaktvoor de strandbezoekers. In Nederlandgaat men anders te werk. De gemeentenkopen zelf geen strandreiniger, maarhuren de machine, en soms ook een loon-werker, wanneer de nood zich voordoet.Meestal dus enkel in het zomerseizoen.

In de zomer wordt dagelijksmachinaal gereinigdIn alle gemeenten wordt de intensiteit enmanier van strandreiniging aangepastaan het seizoen. In Oostende gebruiktmen bijvoorbeeld grotere mazen in de winter dan in de zomer. Zo blijft in dewinter meer natuurlijk materiaal zoalsschelpen, restjes van dode krabben, vis-sen enz. liggen. In de winter ligt de fre-quentie van machinale reiniging een stuklager. Sommige gemeenten gaan nogenkel reinigen wanneer uitzonderlijk veelaanspoelt of net vóór vakantieperiodes.Andere schroeven de machinale reini-ging terug tot één maal per week i.p.v.dagelijks.

Eén kilometer strand manueel reinigen duurt 2 à 4 uurHet proper houden van het strand zondergebruik te maken van strandreinigings-machines vergt een grote inspanning vande gemeenten. Opnieuw bleek uit derondvraag dat er een grote variatie zitop de ingeschatte inspanning voor hetmanueel reinigen van een strook strand,afhankelijk van het beleid en de eigen-schappen van het strand. Zeker is weldat het personeel een hele kluif heeft aanhet strand. De personeelsinzet varieerttussen 2 à 4 werkuren per km strand. Inde zomer worden in sommige gemeentenjobstudenten ingeschakeld. Navraag bijde Syndicat intercommunal des dunes deFlandres leerde dat de manuele reinigingvan een kilometer strand ook in Frankrijkbinnen die tijdsmarge valt (3,6 uur werk)

Een proefproject over manuele strandreiniging in Frankrijk.

In Noord-Frankrijk is de ‘Syndicat Intercommunal des Dunes de Flandre’ verantwoordelijkvoor de strandreiniging. Onze Noord-Franse buren wilden nagaan of handmatig reinigenhaalbaar is en voerden tevens een grondige analyse uit van het afval dat op stranden werdgevonden. Tijdens de zomer van 2000, 2001 en 2002 werd in de toeristische badzoneseen proefproject opgestart in samenwerking met de Syndicat Intercommunal des Dunes. De vzw Ecoflandres, een sociaal tewerkstellingsproject, onderhield dagelijks de stranden tenoosten van Duinkerke, en dit volledig manueel. De strook is zo’n 15 km lang. De manuelereiniging van het strand werd uitgevoerd door een ploeg van 5 personen voor de periode 1 juni tot en met 15 september. Enkel het afval dat door de mens was achtergelaten werdverzameld en bovendien ook nog eens gescheiden. Natuurlijk en afbreekbaar afval zoalswieren, zeeklit, schelpen, kwallen, enz. werd niet verwijderd. Naast de toeristische badzo-nes, werd ook manueel gereinigd op de stranden ter hoogte van de grotere duinmassieven.Op deze laatste zones wordt mechanisch reinigen helemaal niet meer toegestaan om de vorming van embryonale duintjes te stimuleren. Die mini-duintjes helpen namelijk om de erosie van stranden tegen te gaan. Een goedkope en natuurlijke vorm van kustverdediging.

Alle afval werd gewogen en opgedeeld per categorie. Volgende fracties werden onderscheiden: plastiek (zakken, flessen, etc.), koorden en netten, glas, papier en karton,hout, rubber, schroot en ijzer

Enkele opmerkelijke conclusies:• Tijdens de periode 1 juni tot 16 september werd per kilometer strand respectievelijk 1692kg en 1250 kg afval opgehaald in 2001 en 2002.• Qua gewicht (kg) maakt plastiek meer dan de helft uit van het totaal (59% in 2001, 51%in 2002). Wetende dat plastiek eigenlijk niet zo veel weegt (in vergelijking met hout bv.) kanbesloten worden dat het grootste deel van het afval uit plastiek bestaat. Dit weerspiegelt zichdan ook in de volumes van het afval: resp. 69% en 65% van het volume afval wordt ingeno-men door plastiek in 2001 en 2002• Manuele ophaling levert heel wat minder afval op dan machinale ophaling, wegens deselectiviteit van inzamelen.

Opsplitsing van het afval naar type (gegevensbron: Ecoflanders, Frankrijk)

Fractie % van het totaal gewicht in % van het totaal gewicht in2001 2001 2002

Plastiek 59,1 50,9Glas 2,1 5,7Papier en karton 1,7 2,8IJzer en schroot 5,4 9,0Koorden en netten 16,9 13,4Hout 14,9 18,2

Opdeling van de hoeveelheden afval per maand (bron: Ecoflanders, Frankrijk).

Maand 2001 2002

Juni 5.549 kg 4.486 kgJuli 6.937 kg 5.934 kgAugustus 6.844 kg 5.896 kgSeptember (eerste helft) 6.053 kg 2.432 kgTotaal 25.383 kg, 2434 zakken 18.748 kg, 1736 zakken

respectievelijk 1-14 ton (Oostende), 2-3ton (De Panne), 3 ton (Middelkerke) en 7-13 ton (Zeebrugge), met duidelijk hogerewaarden tijdens het zomerseizoen. Tervergelijking: op het sterk toeristischeNederlandse strand van Scheveningen(lengte 4,8 km) haalt men op jaarbasiszo’n 400 ton afval op, of dus ca. 7 tonper maand per km. In dit cijfer is zeewieren ander natuurlijk aanspoelsel wel nietmeegerekend.

Tijdens een pilootproject in Frankrijkwaarbij 15 km strand manueel werd

19

Minstens de helft van het afval is plastiekHet internationale programma‘Coastwatch’ streeft naar schone stran-den, door onderzoek te doen naar zwerf-vuil aan de kust. Via monitoring probeertCoastwatch inzicht te krijgen in deomvang en herkomst van dit zwerfvuil.Onze noorderburen doen al sinds 1989mee met het project Coastwatch, watheel interessante gegevens heeft opgele-verd over welke soorten afval zoal aan-spoelen. In 2001 werd in Nederlandzo’n 67,5 km strand onderzocht. Per500 m strand werden gemiddeld 148stuks afval gevonden. Verder bleek dathet zwerfvuil op Nederlandse strandenvoor ongeveer de helft uit plastiekbestaat. Ook hout en paletten, netten,glazen flessen en piepschuim wor-den veelvuldig gevonden (bron: Coastwatch, 2001).

Een pilootproject in Frankrijk eneen streekproef op het strand vanOostende, uitgevoerd doorHorizon Educatief, kwamen even-eens tot de conclusie dat minstensde helft van het strandafval uitplastiek bestaat. En dit in aller-hande vormen: plastiek zakken,plastiek flessen, plastiek potjes,enz. Op de tweede en derdeplaats komen netten en hout.

Verwerkingsbedrijvenzeven het strandafval en verkopen de bruikbarefractie Het materiaal dat op de strandenverzameld wordt, wordt afge-voerd naar een verwerkingsbe-drijf of ook wel rechtstreeks naarhet containerpark. Tijdens hetmachinaal reinigen wordt nietenkel restafval, schelpen of zee-wier meegenomen, maar ook eenfractie zand. Volgens de gege-vens van de gemeenten bedraagt dezandfractie tot 20 volume%, terwijl inandere gemeenten die fractie zand te verwaarlozen zou zijn. De verwer-kingsbedrijven voeren een verderescheiding van het afval uit: het zand wordt eruitgezeefd, en het overigeafval wordt gesorteerdper soort (organisch, plastiek,

glas, enz.). Een analyse van het gewichtvan het afval door een verwerkingsbe-drijf in De Panne leert dat tot 90% vanhet gewicht uit zand bestaat, 5% bestaatuit afbreekbaar materiaal en 5% uit rest-afval (flessen, papier, glas, etc.). Merkhet verschil op in het volumepercentage(max. 20%) en het gewichtpercentage(tot 90%) van de zandfractie. Dit is te ver-klaren doordat zand veel meer weegtdan plastiek - dat het grootste aandeelvan het restafval uitmaakt - en dannatuurlijk aanspoelsel.

Plastiek maakte meer dan de helft uit van het afval dat in het Franse proefproject verzameld werd

Als het zand ook nog nat is, weegt hetdes te meer.

Het verwerkingsbedrijf recycleert al hetherbruikbare materiaal en verkoopt hetzand door à ca. 1,2 EUR per ton zand.Hierdoor daalt de prijs van het afgevoer-de strandafval, naarmate er meer zandin zit. Dit klinkt misschien nogal bizar,want de Vlaamse Gemeenschap betaalthandenvol geld voor de aankoop van hetzand bij het uitvoeren van zandsupple-ties. Zo betaalt men voor de jaarlijkseonderhoudssuppleties op badstrandenmet kwaliteitszand gemiddeld 8 à 10EUR per m3.

Een vraag die hierbij rijst is of er, doorhet aanpassen van de methode van

reiniging, geen vermindering vande afgevoerde zandfractie kanbekomen worden. Zo zou kunnenworden bespaard op de zandsup-pletie, en op de vervoers- en verwerkingskosten van het strand-afval. Deze vraag zal voorgelegdworden aan de gemeenten en deeigenaar van het strand, deVlaamse overheid (afdelingWaterwegen Kust van deadministratie Waterwegen enZeewezen, departement Leefmilieuen Infrastructuur).

Langs onze kust wordenbepaalde stukken strandenkel nog handmatig gereinigdDrie gemeenten lieten weten dater stukken strand zijn die nu reedsenkel handmatig gereinigd worden. Het gaat meestal overstrandstroken gelegen tegenover

natuurgebieden of gebieden zon-der bebouwing. Dit maakt die stukkenstrand bijzonder boeiend als schatkamervoor de strandjutter, als voedselbron voorvogels zoals meeuwen, Steenlopers,Strandleeuwerik, Sneeuwgors en andere

dieren, of als vestigingbasis vooreen pioniersvegetatie (die op zijn

beurt weer de mogelijk-heid schept voor duinvor-

ming). Het strand behoudt ook

DD

20

beter z’n natuurlijke structuur, zonder deregelmatige verstoring van de machine.Een strandreinigingmachine weegt name-lijk al snel 2500 kg. Bovendien wordtachteraan het gevaarte een rubberen lapgemonteerd, die met een drukkracht van100 kg het strand effen moet trekken.Hierdoor wordt de bovenste zandlaagsamengedrukt en het bodemleven ver-stoord.

Mechanische strandreiniging isniet goedkoopHet berekenen van de totale kostprijs vanstrandreiniging is niet eenvoudig. Er moetrekening gehouden worden met verschil-lende kostenposten: aankoop en onder-houd van de machine, brandstofkost,personeelskost, natransport en verwer-kingskost. De kostprijs van een strandreinigingsma-chine (=aanhangwagen) bedraagt mini-maal 25.000 EUR. Hierbij komt nog deprijs van een tractor. Voor het totale toe-stel wordt dus minimaal 50.000 EURneergeteld voor het meest eenvoudigemodel. Een meer geavanceerd model

kost al snel meer dan 100.000 EUR. De machine heeft een levensduur van 6 à8 jaar. Het onderhoud hangt af van hettype machine: sommige vergen eenonderhoud om de 100 km, andere omde 500 of zelfs 1.000 km. De perso-neelskost varieert sterk per gemeente, enis afhankelijk van het aantal kilometerstrand en het reinigingsregime. Deze kostkan dus moeilijk veralgemeend worden.De verwerkingskosten zijn dan weerafhankelijk van de hoeveelheid zand diede container bevat. Hoe meer zandwordt opgeschept tijdens de reiniging,hoe meer containers moeten afgevoerdworden. De gemeenten hebben er dusvoordeel bij zo weinig mogelijk zand enorganisch materiaal mee te nemen, zodathet volume afgevoerd materiaal minimaalgehouden wordt.

In Scheveningen wordt de totale kostvoor de mechanische reiniging van eentoeristisch strand van 50 à 150 m breeden 4,8 km lang geschat op zo’n500.000 EUR op jaarbasis, of dus eengoeie 100.000 EUR per km strand! Blankenberge investeert jaarlijks zo’n240.000 EUR om zijn stranden netjes tehouden.

Is mechanische reiniging goed-koper dan manuele reiniging?De vraag kan gesteld of handmatig reini-gen nu zoveel duurder zou uitvallen danmachinaal reinigen. Immers, een aantalkostenposten vervallen of verminderen:het onderhoud van de machine, debrandstofkost, minder kosten voornatransport en verwerking (omdat ergeen afbreekbaar materiaal zal verwij-derd worden). Hierbij gaan we er wel

van uit dat de gemeente hoe dan ookover een machine beschikt die kan worden ingezet in de meest toeristischezones. Een goedkopere optie zou alvastzijn om een lichter en dus goedkoper toestel aan te kopen of over te gaan toteen systeem waarbij de machinegehuurd wordt.

Uiteraard zal de personeelskost stijgenindien meer handmatig gereinigd wordt.Anderzijds leidt een meer selectieve reiniging tot een beperktere inspanning. Zo kan de gemeente na een storm bijvoorbeeld werk sparen. Gewoon doorhet afbreekbaar afval naar de laagwater-lijn te brengen. De natuurlijke schoon-maakploeg van golven, vogels, kreeftjes,bacteriën, insecten zal het afval gratisverwerken. Enkel het niet-afbreekbaarmateriaal kunnen ze niet de baas endient te worden opgeruimd.

Mogelijkheden voor de toekomst: handmatig als het kan,machinaal als het moet

De eigenaar van het strand, de Vlaamseoverheid, wenst te gaan naar een nieuwevenwicht tussen handmatig en machi-naal reinigen. Op de meest toeristischestranden moet er tijdens de zomermaan-den ruimte zijn voor een snelle mechani-sche reiniging. Dit strand wordt danimmers vooral gebruikt om te zonnen, teluieren en te spelen. Maar tijdens de winter én op stranden verder weg van detoeristische drukte kan selectieve, hand-matige opruiming van kunstmatig afvaleen betere oplossing bieden.

Het strand kan een boeiende plaats zijn voor speurneuzen. Die vinden op het strand het hele jaar door een schatkamer aan natuurlijk materiaal

MD

21

Waarom streven naar een nieuwevenwicht? Een beter evenwicht tussen machi-naal/niet-selectief en handmatig/selectief reinigen is gunstig voor het toerisme, want ook de ‘explorerende’ toerist zal op de handmatig gereinigdestukken steeds zijn gading vinden. En zal er dus met plezier blijven terugko-men. Het hele jaar door.

…en voor de kust zelf. De reinigingsma-chine wat minder vaak van stal halen,draagt bij tot een gezonde kustverdedi-ging. Een strand dat minder intensgeharkt wordt, is ook minder gevoeligvoor erosie door wind en water. Demachine maakt het zand losser, waar-door het gaat stuiven. Zand in je sand-wich (What’s in a name?), in je oren enhaar zijn het resultaat. Waar de machine niet langskomt, kunnenspecifieke planten zich makkelijker vesti-gen op het hoogste deel van het strand.Op die manier ontstaat niet alleen eenspecifiek leefgebied voor typische plan-ten en dieren, maar wordt ook eennatuurlijke duinvorming en kustverdedi-ging mogelijk gemaakt.

…en voor het milieu. De vloedlijn vormteen heerlijk maal voor vogels zoalsmeeuwen, Strandleeuwerik, Sneeuwgors,Steenlopers, krabben en kleine beestjes.Ook bevat de vloedlijn heel wat materi-aal die gebruikt kan worden om evolutiesin de toestand van het kust- en zeemilieuop te volgen op geregelde tijdstippen. Zois het voor beleidsmensen van belanggedurende de winter voldoende dodevogels te kunnen rapen op de stranden(die verdwijnen bij mechanisch reinigen)zodat statistisch verantwoorde uitsprakenkunnen worden gedaan over het percen-tage van die vogels dat met olie isbeklad, op zichzelf weer een goedegraadmeter voor de mate van olieveront-reiniging op zee.

Samen met de kustgemeenten wil deVlaamse overheid kijken in welke zoneseen handmatige reiniging meest wense-lijk en haalbaar is.

Manuele reiniging vergt een bijkomende personeelsinspanningen een andere opvatting over“netheid”In de enquête die toegestuurd werd aande gemeenten signaleert men tweebelangrijke beperkingen. Ten eerste is erde verhoogde personeelsinzet. Er kanonderzocht worden of tewerkstelling viasociale programma’s hier een oplossingkan aanreiken. Ten tweede is er het imago van de stran-den. De gemeenten wijzen erop dat detoeristen een net strand verwachten. De badgast vindt afval op het strand storend en vies. Daarom is, zeker voorde zeer toeristische stukken, een machi-nale reiniging in de zomermaanden debeste oplossing. Maar op minder drukkestrandzones kan het organisch materiaaleigenlijk gewoon blijven liggen, en kanenkel het kunstmatig afval verwijderdworden. De leergierige bezoeker zalgraag komen rondneuzen in de natuurlij-ke vloedlijn. Een bijkomende kans ligt ineen goede communicatie naar de strand-bezoeker en de diensten van de gemeen-te. Natuurlijk aanspoelsel hoort nu een-maal bij het strand, net zoals bladerenen humus bij een bos horen. En de zeegeeft veel meer dan schelpen. Een beetjespeurneus vindt in de vloedlijn ook haaientanden, skeletten van zee-egels en inktvissen, overblijfsels van dode vissenen kreeftachtigen, dode kwallen, wie-ren,… Een leeg strand is toch saai, niet?En wat het “echte afval” betreft kunnenwe hopen dat de strandbezoeker inzietdat hij zijn afval niet zomaar op hetstrand kan achterlaten, maar terug meedient te nemen naar huis, of in de voor-ziene vuilnisbakken moet gooien. Hoe minder afval er ligt, hoe minder demachine zal moeten rijden.

Een brochure over afval en‘afval’: tips voor een beter strand-beheer

In opdracht van de taakgroepGeïntegreerd Beheer van Kustgebieden(GBKG) werd door het CoördinatiepuntGBKG en het VLIZ een brochure gemaaktwaarin aandacht wordt besteed aan devoordelen van handmatig reinigen. De brochure bevat ook leuke weetjes entips voor de strandbezoeker. De brochure“Over afval en afval. Tips voor een beterstrandbeheer” kan aangevraagd wordenbij VLIZ of worden gedownload via:http://www.vliz.be/docs/Folders/strandreiniging_nl.pdf.

Kathy Belpaeme

In opdracht van de taakgroepGeïntegreerd Beheer vanKustgebieden (GBKG) werd door hetCoördinatiepunt GBKG en het VLIZeen brochure gemaakt waarin aan-dacht wordt besteed aan de voor-delen van handmatig reinigen.

Wetenschappers verzamelen met oliebesmeurde dode vogels in de vloed-lijn om een beeld te krijgen van demate van olieverontreiniging op zee

JS

VL

22

Colloquium over vissers en vissersnederzettingen in de Middeleeuwen

Op vrijdag 21 en zaterdag 22 november 2003 vindt eenuniek internationaal colloquium plaats aan onze kust. Het domein Raversijde (Oostende) zal er uitpakken meteen tweedaags symposium getiteld: ‘Visserij, handel enpiraterij: vissers en vissers-nederzettingen in en rond hetNoordzeegebied in de Middeleeuwen en later’. De organisatoren (provincie West-Vlaanderen, het Instituutvoor het Archeologisch Patrimonium, de Vrije UniversiteitBrussel vakgroep kunst-wetenschappen en archeologie enhet Vlaams Instituut voor de Zee), willen met dit evenementniet alleen inzicht verschaffen in de huidige kennis van historische Noordzeekustmilieus. Ook is het de bedoelingbij te dragen tot een duurzaam beheer van dit erfgoed eneen katalysator te zijn voor een internationaal netwerk vanmusea en instellingen actief in dit domein. Meer info is te vinden onder: http://www.vliz.be/Nl/folder/colloqdomeinraversijde.PDF

Duinen filteren bewerkt afvalwater tot drinkwater te St-André

De drinkwaterwinning in de duinen lag vroeger zwaaronder vuur van de natuurbehoudssector, die met lede ogenmoest toezien hoe ganse duingebieden onnatuurlijk droogkwamen te staan ten gevolge van intensieve waterwinnin-gen. Maar er is verandering in zicht. Op 8 juli 2002 start-te de Intercommunale Waterleidingsmaatschappij vanVeurne-Ambacht (I.W.V.A.) met de productie van zoge-naamd infiltratiewater om de bestaande drinkwaterwinningin de duinen van St-André aan te vullen. Het productiecen-

trum waar dit gebeurt kreeg de naam ‘Torreele’ mee, naar analogiemet een bestaand toponiem. Het systeem lijkt simpel: men trekt heteffluent van de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) van Wulpen -beheerd door Aquafin - binnen en onderwerpt het aan tal van

filtraties en behandelingen. De I.W.V.A. koos, op basis van de erva-ringen met de pilootproeven, voor een systeem van microfiltratie (MF),kaarsenfilter, omgekeerde osmose (RO) en ultraviolet desinfectie (UV).Vervolgens mengt men verschillende filtraten tot een samenstelling diedie van natuurlijk duinwater zo dicht mogelijk benadert (RO filtraat +10% MF filtraat), en geeft dit water terug aan de watervoerende laagonder de duinen van St-André. Daar verblijft het minimaal 40 dagenwaarna het kan worden opgepompt als heerlijk drinkwater.

Dat het infiltratiewater een dergelijke drastische voorbehandelingdient te ondergaan houdt rechtstreeks verband met de vrees van denatuurbehoudssector, als zou onvoldoende voorgezuiverd afvalwaterzeer nefast kunnen zijn voor een voedselarm duinhabitat. De keuze voor membraanfiltratie - microfiltratie en omgekeerde osmo-se zijn beide membraanfiltratietechnieken - is dan ook het gevolg vandeze strenge kwaliteitseisen die gesteld worden aan het infiltratie-water. Het garandeert immers lage zout- en nutriëntgehalten, die geenimpact meer kunnen hebben op het gebied met hoge natuurwaardenwaar wordt aangevuld. Omgekeerde osmose is de enige techniek diein staat is zowel zouten als nutriënten in één stap uit het water te verwijderen.

‘Torreele’ is ontworpen voor een productie van 2.500.000 m3/jaar.De totale investeringskosten bedroegen 2,5 miljoen EURO voor debouwconstructie en 3,5 miljoen EURO voor de technische installaties.Eind mei was al 1.500.000 m3 infiltratiewater geproduceerd. De kwaliteit van het infiltratiewater is uitstekend en voldoet aan de verwachtingen: de stikstof- en fosforconcentraties zijn zeer laag. Het infiltratiepand heeft een totale oppervlakte van 18.200 m2 enheeft nu al een grote aantrekkingskracht op watervogels. Dankzij dezeinfiltratie heeft de I.W.V.A. de onttrekking van natuurlijk duinwater verminderd met 1.000.000 m3/jaar. De grondwaterstanden zijn buiten de infiltratiezone al sterk gestegen, wat op termijn zal leiden totverhoogde natuurwaarden.

Wilt u dit alles eens in de praktijk ervaren? Gedurende juli en augus-tus worden iedere dinsdag geleide wandelingen georganiseerd naarhet infiltratiepand. De start is telkens om 14 uur aan het bezoekers-centrum in de Doornpanne.

IN D

E BRA

ND

ING

Om een al te drastische verdroging van de duinen door drinkwaterwinning te voorkomen, wordt tegenwoordig meer en meer geopteerdvoor het systeem van drinkwaterinfiltratie: bewerkt afvalwater wordt na een drastische filtering in de duinen gebracht waar het geduren-de minimaal 40 dagen verder kan ‘rijpen’ tot tapklaar drinkwater

EV

23

Aan de kust staat afval deze zomer in de kijker

U hebt het ongetwijfeld algemerkt. Het thema ‘afval’staat deze zomer aan onzekust extra in de kijker. Met de communicatie-campagne en animatie opde zeedijken aan de kust,willen de Provincie West-Vlaanderen en Vlaams minis-ter van Werkgelegenheid enToerisme, Renaat Landuyt, de kustbewoner en -toerist op een leuke en informatieve

wijze wegwijs maken in en sensibiliseren voor de afvalproblematiekaan onze kust.

Twee maanden lang trekt de dijkanimatie in de vorm van een infocontainer en een afvalspel doorheen alle kustgemeenten, metOostende als startplaats (dinsdag 1 juli) en Knokke-Heist als eind-plaats (eind augustus). In de mobiele infocontainer wordt tekst en uit-leg gegeven over de afvalproblematiek en kan men meteen ook deeigen parate kennis over dit onderwerp uittesten via interactieve doe-opdrachten. Kinderen tussen 7 en 14 jaar kunnen op een speelse,leuke en informatieve wijze kennis maken met de afvalproblematiek.Zo kunnen ze deelnemen aan een afvalrace, een sensibiliserend actiespel waarbij twee teams het tegen elkaar opnemen en zo snelmogelijk de afvalberg (een opblaasbare klimtoren) moeten afbouwendoor enerzijds afval te voorkomen en anderzijds afval te sorteren.

De afvalcampagne wordt ook via andere media gevoerd. Zo wordt een kusttram in een nieuw origineel kleedje gestopt, vind jepublicitaire flaps op winkelkarretjes of boodschappen op de verdwaal-palen op het strand en de wegwijsneuzen, affiches, en nog veel meer.Inspelend op het kustgebeuren worden er ook stickers gemaakt voorop de rolcontainers en het wagenpark, en vinylplaten met boodschapvoor de vuilniskarren, naast vlaggen, spandoeken, enz.

En daarmee houdt het niet op. Dit jaar wordt ook nog een toeristische‘Afvalgids’ gerealiseerd, die zich specifiek richt op de toeristischezone en waarin alle nuttige informatie omtrent ‘afval’ gebundeldwordt: een stadsplan waarop de glasbollen en hondentoiletten worden aangeduid, een ophaalkalender voor de maanden juni t/mseptember, een sorteerwijzer, verkooppunten van afvalzakjes, allerleitips, e.d. Deze toeristische afvalgidsjes, die voor alle kustgemeenteneenzelfde lay-out meekrijgen, zullen via handige displays op een aan-tal centrale plaatsen ter beschikking gesteld worden (o.a. dienstenvoor toerisme).

Voor meer info kunt u terecht bij Alexandre Lefebvre, dienst Mirona,Provincie West-Vlaanderen, tel. 050/40 31 18

In een mobiele infocontainer wordt tekst en uitleg gegevenover de afvalproblematiek en kan men meteen ook de eigenparate kennis over dit onderwerp uittesten via interactievedoe-opdrachten

Het thema ‘afval’ staat deze zomer aan onze kust extra in de kijker met een communicatiecampagne en animatie op dezeedijken

FL

FL

Het VLIZ stuurt, ondersteunt en informeert

Het Vlaams Instituut voor de Zee vzwwerd in 1999 opgericht door de Vlaamseregering, de provincie West-Vlaanderenen het Fonds voor WetenschappelijkOnderzoek Vlaanderen en ontvangt binnen het kader van een beheersover-eenkomst een jaarlijkse toelage van hetMinisterie van de Vlaamse Gemeenschapen van de provincie.

Het VLIZ heeft als centrale taak het weten-schappelijk onderzoek in de kustzone teondersteunen en zichtbaar te maken.Hiertoe bouwt het een coördinatieforum,een oceanografisch platform en hetVlaams Marien Data- en Informatie-centrum uit. Daarnaast fungeert het insti-tuut als internationaal aanspreekpunt enverstrekt het adviezen op vraag van deoverheid of op eigen initiatief. Het VLIZstaat ook in voor wetenschapspopularise-ring, sensibilisering en de verdere uit-bouw van een mariene mediatheek. Het VLIZ heeft een interfacefunctie tussenwetenschappelijke middens, overheidsin-stanties en het grote publiek.

Vanuit die taakstelling en gedrevenheidwil het VLIZ een katalysator zijn voor hetgeïntegreerd kustzonebeheer. Het aanbie-den van informatie over de kust, hetbevorderen van contacten tussen gebrui-kers, wetenschappers en beleidsmakersen het helpen sturen en ondersteunen vande onderzoekswereld zijn immers nood-zakelijke ingrediënten voor geïntegreerdkustzonebeheer.

Wie interesse heeft in alles wat metonderzoek in de kustzone te maken heeft,kan individueel of als groep aansluiten alssympathiserend lid.Uitgebreide informatie over het VlaamsInstituut voor de Zee is beschikbaar op dewebsite (http://www.vliz.be) of op hetsecretariaat (e-mail: info@vliz.be).

Colofon

‘De Grote Rede’ is een informatieblad over deVlaamse kust en aangrenzende zee uitgege-ven door het Vlaams Instituut voor de Zee(VLIZ). Deze uitgave wil informatie aanbieden en opi-nies aan bod laten komen i.v.m. actuele thema’s aansluitend bij het concept ‘geïnte-greerd kustzonebeheer’. ‘De Grote Rede’ wordt opgesteld door eenzelfschrijvende redactie van dynamischekrachten, met ervaring in de onderzoekswe-reld of met het kustzonebeleid, en gerecru-teerd uit verschillende disciplines en onder-zoeksvelden. De leden zetelen in de redactieten persoonlijke titel en niet als vertegenwoor-digers van de instantie waarbij ze zijn tewerk-gesteld. Noch de redactie, noch het VLIZ zijnverantwoordelijk voor standpunten vertolkt door derden. ‘De Grote Rede’ ver-schijnt driemaal per jaar en kan gratis wordenbekomen door aanvraag op onderstaandadres. Reacties op de inhoud zijn steeds wel-kom bij de redactie. Overname van artikelenis toegelaten mits bronvermelding.

Verantwoordelijke uitgeverJan Mees, VLIZVismijn Pakhuizen 45-52B-8400 Oostende, BelgiëCoördinatie en eindredactieJan Seys, VLIZ059 34 21 40jan.seys@vliz.beRedactieledenKathy Belpaeme, Dirk Bogaert, Dries Bonte,Cathy Boone, An Cliquet, Steven Degraer,Nancy Fockedey, Jan Haelters, Francis Kerckhof, Françoise Lantsoght, Frank Maes, Jan Mees, Geert Moerkerke,Theo Notteboom, Jan Seys, Björn Vandewalle,Vera Van LanckerVormgevingJohan MahieuFoto’s en grafiekenDanny De Kievith (DD)Tom Geskiere (TG)ITMMA-Universiteit Antwerpen (ITMMA-UA)Misjel Decleer (MD)Francoise Lantsoght (FL)Jan Seys (JS)Emmanuel Van Houtte (EV)VLIZ (VL)CartoonsJan-Sebastiaan DebusschereDrukkerijDe Windroos nvGedrukt op biosetpapier 90 g, in een oplagevan 3000 ex.Algemene informatieVLIZ vzwVismijn Pakhuizen 45-52B-8400 OostendeTel.: 059 34 21 30Fax: 059 34 21 31e-mail: info@vliz.behttp://www.vliz.be

ISSN 1376-926X

Vlaams Instituut voor de Zee

Ministerie van deVlaamse Gemeenschap

De naam ‘De Grote Rede’ vraagt enigeverduidelijking. We hopen met de nodige ‘rede’ (Van Dale: ‘samenhan-gende uiting van gedachten over eenbepaald onderwerp, gericht totpubliek’) een toegang te creëren naareen zo groot mogelijke stroom aaninformatie. En zoals de Grote Rede op de zeekaar-ten - een geul ten noorden vanOostende - een belangrijke aanloop isvan en naar onze kust, wil dit infobladbruggen slaan tussen de Vlaamse (kust)en federale (zee) bevoegdheden, tussendiverse sectoren, tussen gebruikerssensu stricto en genieters, tussen onder-zoekers, beleidslui en het grote publiek.Tenslotte kan dit blad ook wel fungerenals een rustige ankerplaats of rede inonze vaak woelige zeewateren.