Groot Omroepkoor | Vlaams Radio KoorRadio Filharmonisch OrkestPablo Heras-Casado dirigentMartin Wright koordirigent

Modest Moesorgski 1839-1881

Boris Godoenov 1869/1872opera in vier bedrijven en een prolooglibretto Modest Moesorgski, naar Alexander Poesjkin, Nikolaj Karamzin e.a.première Sint-Petersburg, 27 januari / 8 februari 1874© Schott Music International, Mainz / Albersen Verhuur B.V., ’s-Gravenhage

pauze na het eerste en het derde bedrijf

Sander Teepen assistent-dirigent | Liuba Orfenova repetitor/taalcoach | Sandra Eil producent | Maaike Kitslaar producent | Rosa Hendriks stagemanager | Jurjen Stekelenburg boventiteling

8 september 2018 12.00-16.10 uur

serie opera-1

Boris Godoenov Alexander Tsymbalyuk bas

Fjodor, Boris’ zoon Olivia Vermeulen mezzosopraan

Xenia, Boris’ dochter Tetiana Miyus sopraan

Xenia’s voedster Cécile van de Sant mezzosopraan

Vorst Vasili Ivanytsj Sjoejski Frank van Aken tenor

Andrej Sjtsjelkalov, secretaris van de Doema

Boris Pinkhasovich baritonPimen, een monnik

Ante Jerkunica basGrigori Otrepjev, pretendent onder de naam Dmitri

Dmitry Golovnin tenorMarina Mniszek, dochter van de Vojevode van Sandomir

Ksenia Dudnikova mezzosopraan

Rangoni, heimelijke jezuïet Vladislav Sulimsky bariton

Varlaam, zwervende monnik Alexander Krasnov bas-bariton

Misail, zwervende monnik Mark Omvlee tenor

herbergierster Yulia Mennibaeva mezzosopraan

joerodivy James Kryshak tenor

Nikititsj, een politieagent / officier van de grenswacht / de jezuïet Tsjernikovski

Oleg Budaratskiy basMitjoecha, een boer / de jezuïet Lavitski

Irakli Atanelishvili baseen lijfbojaar / de bojaar Chroesjtsjov

Michael Bennett tenor

2 358e seizoen 8 september 2018

Aristoteles wist het al: in de kunst gaat het er niet om weer te geven wat echt is gebeurd, maar wat had kunnen gebeuren. Vanuit die premisse ontstond en bloeide het Europese genre van het historische drama. De opera Boris Godoenov van Modest Moesorgski en het gelijknamige toneelstuk van Alexander Poesjkin waarop de componist zijn drama baseerde, behoren tot de mooiste voorbeelden. Vele details zijn correct getroffen, zoals de herinnering aan de vrome maar zwakzinnige tsaar Fjodor of de bijgelovigheid van Boris. De contouren van de machtsovername en de ondergang van de historische tsaar zijn aanwezig. Tussenin krijgt de verbeelding vrij spel. Het portret van een schuldbewuste monarch die ten onder gaat aan gewe-tenswroeging om de moord op een kind is een fantasie, een erg romantische bovendien. De tsaar uit de opera is een product van de negentiende eeuw. De beeldvorming zegt veel over de politieke ideologie van de tijd. Voor de muziek was de romanti-sering van het personage alleszins vruchtbaar. Ze stimuleerde Moesorgski tot een psychologisch portret in tonen dat in het operagenre zijn gelijke niet kende.

Van de geschiedenis naar de fictieIn 1598 stierf in Moskou tsaar Fjodor, de zoon van de beruchte tsaar Ivan IV, bijgenaamd de Verschrikkelijke. Fjodor liet geen troonopvolger na. Voor Rusland was dit een moment van de waarheid. De dynastie van de Rjoerikieden, het van de Vikings afkomstige geslacht dat Rusland sinds de negende eeuw had geregeerd, bestond niet meer. Een blauwdruk om een dynas-tieke crisis van die omvang af te handelen was niet voorhan-den. Uit het onvermijdelijke spel om de macht kwam de bojaar Boris Godoenov als overwinnaar te voorschijn. De machtsovername gebeurde niet zonder slag of stoot. De voornaamste claim die hij kon doen gelden was zijn regent-schap tijdens de regering van tsaar Fjodor. Aangezien de zoon van Ivan IV zwakzinnig was, verwachtte niemand dat hij

BORIS GODOENOV: VAN HISTORISCHE TSAAR TOT ARTISTIEKE SCHEPPING

telefoons in de zaalGeconcentreerd luisteren is voor de meeste bezoe-kers van de Zaterdag-Matinee de ideale manier om van muziek te genie-ten. Daarom vragen wij u zoveel mogelijk met elkaar rekening te houden, de telefoon op ‘stil’ te scha-kelen en geen foto’s te maken voordat de muziek is uitgeklonken.

zaterdagmatinee.nlEen compleet overzicht van komende en voorbije Mati nee-uitzendingen, handig bijeengebracht. zaterdagmatinee.nl

de ZaterdagMatinee op social mediaVia facebook, twitter en insta gram houdt de Matinee u op de hoogte van het laatste nieuws rond de concerten. Volg ons en praat mee!

uitzending NPO Radio 4 en terugluisterenDit concert wordt live uit-gezonden via NPO Radio 4. Via de website zaterdagmatinee.nl kunt u de gehele uitzen-ding terug luisteren. Enkele dagen ná ieder concert kunt u het concert (zonder pauzeprogramma) terug-luisteren op nporadio4.nl/

concerten

Matinee Café Na afloop van het concert praten Hans Haffmans en zijn gasten met elkaar na in ‘Matinee Café’. Live vanuit het Concertgebouw café. Vandaag: Francis Maes, hoofd docent muziek wetenschap aan de Universiteit Gent en schrijver van de programma toelichting van vandaag. Daarna: Bernhard Touwen over de Russisch-Nederlandse pianiste Julia Achkinazy die vanavond een recital geeft in de Kleine Zaal.live op npo radio 4 nporadio4.nl/

matineecafe

Podium Witteman - 9 septemberPaul Witteman trapt het nieuwe seizoen af met hoboïst Alexei Ogrintchouk, operaliefhebber (en bewonderaar van het werk van Pierre Audi) Chazia Mourali, pianist Jeroen Bal en Fuse. Dit seizoen geeft Paul Witteman bovendien wekelijks aandacht aan de musicerende jeugd, aan het enorme reservoir aan jong talent uit binnen- of buitenland. Vandaag: het Britten Jeugd Strijkorkest, een kweekvijver van jong strijkerstalent uit Overijssel, en viool talent Vera Beumer. In Podium Wit-teman Extra (direct na de uitzending live op het digitale kanaal NPO 2 Extra): het eerste van vier uitzendingen rond Pierre Audi, met bijdragen van Truze Lodder, Cha-zia Mourali, Henk van der Meulen en Hein van Eekertiedere zondag vanuit de hallen in amsterdamlive op npo 2 (18.05 uur) podiumwitteman.nl

KlassiekMagazineEen website, gewijd aan onze concerten, het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor en het Muziekcentrum van de Omroep in Hilversum. Met achtergronden, interviews, musiciportretten en meer! klassiekmagazine.nl

4 5Deze (eerste) valse Dmitri was een bedrieger. Hij heette Grigori Otrepjev. Hij deed zich voor als de laatste zoon van Ivan IV. Deze tsarevitsj Dmitri was de zoon van Ivan en zijn zevende vrouw, Maria Nagaja. Fjodor had hen beiden naar Oeglitsj verbannen. De jongen kwam er in 1591 op raadselachtige wijze om het leven. Otrepjev wist bij Poolse aristocraten en Jezuïeten steun te vinden voor een aanval op Moskou. De onderneming zou geen schijn van kans hebben gehad, ware het niet dat allerlei onte-vredenen zich bij hem aansloten. In 1605 nam de valse Dmitri Moskou in. Hij hield het nog geen jaar vol. Voor Rusland brak een chaotische periode van anarchie en burgeroorlog aan, die de geschiedenis inging als de Tijd der Troebelen.

Tot zover de geschiedenis; nu de fictie...Poesjkin en Moesorgski baseerden hun drama op de monumen-tale Geschiedenis van de Russische staat van Nikolaj Karamzin (1815). Hij was de huishistoricus van de Romanovs. Zijn versie van de geschiedenis is sterk gekleurd door de Romanov-ideolo-gie. Zij hadden er alle belang bij om de claim van de Godoenovs op de macht voor eens en altijd te ontkrachten. De Romanovs waren op het einde van de Tijd der Troebelen aan de macht gekomen met de verkiezing van Michail Romanov in 1613. De manier waarop hij de troon verkreeg was vergelijkbaar met die van Boris Godoenov. Ook hij was verkozen door een landdag. Het wezenlijke verschil was echter dat de Romanovs wel bloed-verwantschap met de oude dynastie konden voorleggen. Anas-tasia Romanova was de eerste vrouw geweest van Ivan de Verschrikkelijke en de moeder van zijn zoon Fjodor. De gok bleek de juiste: de Romanovs zouden aan de macht blijven tot in 1917.In de Romanov-versie van de geschiedenis werd Boris de moor-denaar van de tsarevitsj Dmitri. Of die beschuldiging waar is of niet valt niet meer uit te maken. Zeker is dat Boris een moord weinig voordeel zou hebben opgeleverd. Op dat moment kon tsaar Fjodor immers nog voor een troonopvolger zorgen. De reputatie van Boris kreeg postuum zijn definitieve deuk toen Vasili Sjoejski Dmitri heilig liet verklaren. Karamzin vertelt het verhaal met verve en maakt daarbij een niet mis te verstane ideologische kanttekening. Hoeveel Boris ook zijn best had gedaan om wijs en rechtvaardig te regeren,

effectief zou regeren. Hij liet het bewind over aan zijn zwager Boris Godoenov, terwijl hij zich het liefst terugtrok om te bidden en te mediteren – een gewoonte waarnaar de monnik Pimen in de opera goedkeurend verwijst.Boris besefte maar al te goed dat zijn legitimiteit wankel was. Daarom organiseerde hij een complex proces van machtsover-gang waarbij hij alle touwtjes in handen had. Hij liet zich verkiezen door een landdag. Dit was geen verkozen parlement, maar een groep van een vijfhonderdtal mensen, speciaal voor de taak geselecteerd door Patriarch Iov. Die had zijn eigen benoeming en de invoering van een autonoom patriarchaat in Moskou te danken aan Godoenov en wist mensen bij elkaar te brengen die zeker voor hem zouden stemmen. Het Russische volk had geen stem in het proces. Om toch de indruk van legitimering vanuit het volk te wekken, liet Godoenov bijeen-komsten organiseren waarin speciaal opgevorderde mensen hem moesten smeken de troon te aanvaarden. Boris weigerde net zo lang, totdat hij de indruk kon wekken geen keuze te hebben en de roep van het volk wel moest beantwoorden. De opera van Moesorgski begint met zo’n tafereel. Mensen komen onder dwang van de politie samen voor het Novo-devitsji-klooster in Moskou, waar de toekomstige tsaar zich heeft teruggetrokken. Moesorgski en Poesjkin maken duidelijk dat het geen spontane opwelling was, maar een geënsceneerde plot. Het volk heeft geen eigen stem. “Dit is een zaak van bojaren en gaat ons niet aan”, laat Poesjkin iemand uit de menigte zeggen.Tijdens zijn regering stond Godoenov voortdurend onder druk van rivaliserende families, waaronder de Sjoejski’s die een cruciale rol spelen in de plot van de opera. Tsaar Boris stelde zijn hoop op een natuurlijke successie door zijn zoon Fjodor. Zijn opvolger zou de dynastieke legitimiteit bezitten die hem zelf ontbrak. In de opera vertolkt het personage van Boris duidelijk die hoop in twee dialogen met zijn zoon, de eerste in de Kremlin-scène, de tweede vlak voor zijn dood. Zijn dynas-tieke strategie pakte anders uit. Na zijn overlijden aan een beroerte in 1605 besteeg zijn zoon Fjodor Borisovitsj inderdaad de troon, maar hij werd spoedig met zijn moeder van kant gemaakt door de aanhangers van een nieuwe troonpretendent: de ‘valse’ Dmitri.

Boris Godoenov Grigori Otrepjev als Demetrius (Dmitri) van Moskovië, door Peter de Jode.

bijschrift: ‘Het ware portret van de Groothertog van Moskovië, gedood door zijn volk op 18 mei 1606’

6 7Korsakov tot het academische milieu van het conservatorium van Sint-Petersburg – gemeenschappelijke idealen koesterde. De term koetsjkisme wordt wel eens gebruikt om de technieken, stilistische keuzes en creatieve impulsen van de groep aan te duiden. Het klopt inderdaad dat heel wat ontdekkingen ge-meenschappelijk tot stand kwamen. Dat collectieve karakter van het creatieve proces verklaart meteen ook waarom Rimski-Korsakov er later geen graten in zag om Boris Godoenov te verbe-teren en aan te passen aan zijn nieuwe technische standaarden. Hij deed dat ook voor zijn eigen werk uit de periode van de Koetsjka. Waarom zou hij Moesorgski postuum niet dezelfde dienst bewijzen?In de gepopulariseerde geschiedschrijving staan de componis-ten van de Koetsjka vooral bekend als voorvechters van een Russische nationale muziek. De waarheid is iets complexer dan dat. Het zoeken naar een nationale toon was slechts een facet van hun creatieve profiel. Leidsman Mili Balakirev zette hen vooral aan om de progressieve stromingen in de Europese muziek te volgen. Zijn helden waren – naast Beethoven – pro-gressieve componisten zoals Schumann, Berlioz en Liszt. Die tendens vinden we zelfs terug in de partituur van Boris Godoe­nov. Moesorgski karakteriseert de vermoorde tsarevitsj Dmitri met een motief dat hij rechtstreeks ontleende aan De legende van de heilige Elisabeth van Franz Liszt, net zoals Dmitri een incarna-tie van de onschuld.In opera betekende koetsjkisme vooral een streven naar realisti-sche declamatie. Realisme hing in de lucht als literair en artistiek ideaal. In hun pionierstijd gingen de leden van de Koetsjka een hele weg om een equivalent te vinden voor de muziek. Moesorgski experimenteerde met realistische declama-tie in zijn liederen. Bij de operacomponist Alexander Dargo-myzjski vonden ze een geschikte werkwijze: de opéra dialogué. Dit houdt in dat de componist zijn dialogen rechtstreeks schrijft op een literaire tekst – of, zoals Moesorgski later zou doen in Chovansjtsjina, op historische documenten. Dargomyzj-ski had het voorbeeld gegeven met zijn compositie op het toneelstuk De stenen gast van Poesjkin. De componist vermeed alle bestaande, afgeronde vormen waarmee de traditionele opera werkte. Muzikale vormgeving mocht het dramatische verloop niet hinderen.

een onwettige staatsgreep wreekt zich altijd. In de tijd van Karamzin was het voor de Romanovs opnieuw aan de orde om te wijzen op het gevaar van een usurpator, toen Napoleon Bonaparte Rusland en de oude dynastieën openlijk bedreigde.Poesjkin en Moesorgski werkten verder op Karamzins portret van een bekwame tsaar met een misdaad op zijn geweten. Dat ze Boris letterlijk lieten sterven aan gewetenswroeging is een romantisch anachronisme dat moeilijk te rijmen valt met de machiavellistische politiek van een zestiende-eeuwse monarch.

Nadenken over de geschiedenis als burgerplichtHet historische drama stond in het middelpunt van de intellec-tuele traditie van Rusland halverwege de negentiende eeuw. Nadenken over de geschiedenis van Rusland stond voor maat-schappelijk engagement. Via de reflectie op het verleden kon de intelligentsia sociale en politieke kwesties bespreekbaar maken. Dat de generatie componisten waartoe Modest Moesorgski behoorde – met onder meer Nikolaj Rimski-Korsakov en Alexan-der Borodin – het historische drama uitkoos om het nog jonge genre van de Russische opera te profileren, toont hun ambitie om de opera intellectueel op te waarderen.De kring van componisten rond Moesorgski staat in de muziek-geschiedenis bekend onder de raadselachtige benaming van Het Machtige Hoopje (Mogoetsjaja koetsjka). De term kwam toevallig tot stand. Vladimir Stasov, de intellectuele mentor van de groep, liet hem terloops vallen in een recensie, waarna zijn tegenstander Alexander Serov geen gelegenheid liet liggen om de groep in de pers ermee te ridiculiseren. Muziekhistorici achten de term echter nuttig om ermee aan te geven dat de groep voor enige tijd – tot 1871 met de toetreding van Rimski-

Karamzins verhaal (en daarmee ook de versie van Poesjkin en Moesorgski) is sterk gekleurd door de Romanov-ideologie. Zij hadden er alle belang bij om de claim van de Godoenovs op de macht voor eens en altijd te ontkrachten. Bovendien stond een nieuwe usurpator voor de deur: Napoleon.

8 9De cruciale bijdrage van Moesorgski en Rimski-Korsakov was de toepassing van dit radicale realisme op koorscènes. Het ope-ningstafereel van Boris Godoenov is een virtuoos voorbeeld. De herbergscène koos Moesorgski dan weer uit om zijn realistisch potentieel. Dramatisch voegt het tafereel weinig toe: de preten-dent springt uit het raam van een herberg en verdwijnt daar-mee uit de oorspronkelijke versie (1869) van de opera. De karakterisering van de personages is nochtans ongeëvenaard: de herbergierster, de haveloze monniken, de analfabete politie-man, de listige pretendent. Het tafereel contrasteert ook prach-tig met het voorgaande. In de scène in het Tsjoedov-klooster trof Moesorgski een heel ander register in de verheven en ingetogen voordracht van de monnik Pimen.Toen Moesorgski de opera indiende bij het theaterdirectoraat dat moest beslissen over een eventuele productie in het Mariin-ski-theater van Sint-Petersburg kreeg hij als antwoord dat hij een scène met een vrouwelijke hoofdrol moest toevoegen. Moesorgski verbaasde iedereen met zijn positieve reactie. Hij ging meteen aan het werk. Poesjkin had met Marina Mniszek – de Poolse intrigante die de valse Dmitri voor haar ambities gebruikt – een geschikt personage voorzien.

Moesorgski’s twee versiesMoesorgski liet de opera na in twee versies, van 1869 en van 1872. De laatste diende als basis voor de opvoeringen in 1874. Moesorgski bekrachtigde haar als definitief in een uitgave van het klavieruittreksel. De overeenkomsten en verschillen blijken uit het schema hiernaast.Dit schema zegt niet alles. In de versie van 1872 heeft Moesorg-ski bestaande taferelen grondig bijgewerkt. Zo voegde hij in het tafereel in het klooster koorzangen van monniken toe en schrapte hij de vertelling van Pimen over de moord op de tsarevitsj. Voor het tafereel in de herberg componeerde hij het lied van de waardin. Het bedrijf in het appartement van de tsaar is een nieuwe compositie. In de oorspronkelijke versie ontbraken nog de liederen van de tsarevitsj en de voedster, de vertelling van de papegaai en de klok die de hallucinatie van Boris ontketent. Ook de centrale monoloog van Boris bestond nog niet in de vorm van het prachtige arioso dat muziekliefheb-bers spontaan herkennen als het muzikale portret van Boris. De

‘Boris Godoenov:Een muzikale voorstelling in zeven taferelen’

De binnenplaats van het Novodevitsji­klooster bij Moskou

Het grote plein van het Kremlin in Moskou

Een cel in het Tsjoedov­klooster (klooster van het Mirakel)

Een herberg aan de grens met Litouwen

De vertrekken van de tsaar in het Kremlin van Moskou

Het plein voor de Basilius­kathedraal in Moskou

De raadzaal van het Granovitaja­paleis in het Kremlin van Moskou

‘Boris Godoenov:Opera in vier bedrijven en een proloog’

De binnenplaats van het Novodevitsji­klooster bij Moskou

Het grote plein van het Kremlin in Moskou

Een cel in het Tsjoedov­klooster (klooster van het Mirakel)

Een herberg aan de grens met Litouwen

De vertrekken van de tsaar in het Kremlin van Moskou

De kleedkamer van Marina Mniszek in het kasteel van Sandomir

In de tuin van het kasteel van de familie Mniszek in Sandomir, bij een fontein.

De raadzaal van het Granovitaja­paleis in het Kremlin van Moskou

Een open plek in het woud bij Kromy

1869

Eerste deelEerste tafereel

Tweede tafereel

Tweede deelEerste tafereel

Tweede tafereel

Derde deel

Vierde deelEerste tafereel

Tweede tafereel

1872

proloogEerste tafereel

Tweede tafereel

Eerste bedrijfEerste tafereel

Tweede tafereel

Tweede bedrijf

Derde bedrijfEerste tafereel

Tweede tafereel

Vierde bedrijfEerste tafereel

Tweede tafereel

10 11

In de moderne praktijk moet het ‘Poolse bedrijf’ het vaak ontgel-den. De reden voor die coupure is dubbel. Aan de ene kant hangt rond dit bedrijf de verdenking van externe beïnvloeding. Moe-sorgski componeerde het immers op vraag van het theaterdirec-toraat om een vrouwelijke hoofdrol. Maar een tweede reden geeft wellicht de doorslag: de muziek klinkt niet als Moesorgski. Het Poolse bedrijf is een schoolvoorbeeld van couleur locale. Moesorgski schreef de muziek in een contrasterende stijl, om zo in de opera twee verschillende milieus aan te duiden. Dat dit contrast niet aanwezig was in de eerste versie sterkt producenten in hun overtuiging dat het Poolse bedrijf eigenlijk niet tot opera behoort. Desondanks is het bedrijf een indrukwekkende dramati-sche constructie. De projectie van de politieke ondertoon uit Poesjkins origineel in het door Moesorgski bedachte personage van Rangoni is een meesterlijke ingreep.De traditie van aanpassingen aan Moesorgski’s origineel begon, zoals gezegd, al met de eerste productie in 1874 onder leiding van Eduard Nápravník. Nadien volgden orkestraties en redac-ties van Rimski-Korsakov, Rathaus, Ippolitov-Ivanov en Sjostako-vitsj. Moesorgski maakte al die ingrepen niet meer mee, maar het is waarschijnlijk dat hij weinig bezwaar zou hebben ge-maakt. Voor de redactionele beslissingen van Nápravník was hij merkwaardig tolerant. Hij bedankte hem zelfs voor zijn gegron-de adviezen, zodanig dat Stasov en Balakirev verontwaardigd waren om zoveel toegeeflijkheid. Moesorgski kon moeiteloos

confrontatie tussen de tsaar en de bojaar Vasili Sjoejski kreeg een dramatische intensiteit die het origineel nog niet bezat. De taferelen in Polen en de afsluitende scène bij Kromy zijn volledig nieuw, op een detail na: in de Kromy-scène hergebruik-te Moesorgski het tafereel van de joerodivy – een heilige dwaas – met de straatkinderen en verplaatste hij de klaagzang van de joerodivy naar het einde van de opera. Dit hergebruik toont aan dat Moesorgski het tafereel bij de kathedraal definitief verwierp. De versie van 1869 concentreert zich op het personage van Boris. Zijn tegenstander, de usurpator Grigori Otrepjev, krijgt maar twee scènes en verdwijnt uit de opera. Daarna wordt zijn rol gereduceerd tot een obsessie in de gekwelde en schuldbe-wuste geest van Boris.De versie van 1872 plaatst het drama van Boris in een wijder perspectief. De pretendent krijgt een individualiteit die hij in de eerdere versie nog niet bezat. Met de introductie van de Poolse aristocratie en de jezuïet Rangoni krijgt de tegenstand een bredere politieke en historische dimensie. De Kromy-scène toont het Russische volk als actieve speler in het historische proces, een rol die het volk nog niet had in de aristocratische tragedie van Poesjkin waarop Moesorgski zijn opera had geba-seerd. Moesorgski baseerde het tafereel op het historische werk van Nikolaj Kostomarov, een historicus die ervoor pleitte om de rol van het volk in historische processen ernstig te nemen.

De lotgevallen van Boris op het toneelIn de praktijk worden de beide versies geregeld door elkaar gehaspeld. Regisseurs en dirigenten nemen nog steeds hun eigen beslissingen over welke taferelen al dan niet tot het drama behoren. Die situatie is niet nieuw. Vanaf de eerste productie in het Mariinski-theater van Sint-Petersburg in 1874 kwam Boris Godoenov op het toneel met ingrijpende coupures. De versie waarin Sergej Diaghilev de opera in Parijs presenteer-de in 1908 was ook een persoonlijke redactie. De inspanningen van de sovjet-musicoloog Pavel Lamm om de oorspronkelijke tekst te herstellen en te ontdoen van de orkestratie van Rimski-Korsakov leidden tot een nieuw probleem: de vermenging van de beide versies waarin Moesorgski de opera had voltooid tot een overdadige partituur, waarin producenten dan weer naar goeddunken het mes gingen zetten.

De bas Fjodor Sjaljapin als Boris Godoenov (1912)

Decorschets voor Sergej Diaghilevs productie van Boris Godoenov, door Leon Bakst

1312

Tweede tafereelEen plein in het Kremlin van MoskouHet volk zit geknield tussen de Oespen-ski- en de Archangelski-kathedralen. De klokken luiden. De tsaar daalt in processie van de trappen van het tsarenpaleis en gaat in de richting van de Oespenski-kathedraal. Vorst Sjoejski volgt met de tsarenkroon op een kus-sen. Sjoejski beveelt de menigte de tsaar te huldigen. Ze heffen het loflied Slava aan. De kroning vindt plaats in de Oespenski-kathedraal. Wanneer de gekroonde tsaar de kathedraal verlaat, richt hij zich tot de menigte. Voordat hij het volk toespreekt vervalt hij echter in zelfreflectie. Zijn gemoed is be-zwaard door sombere voorgevoelens. Vervolgens bidt hij om goddelijke bijstand. Dan pas richt hij zich tot de massa en nodigt hen uit voor zijn kroningsfeest. De processie vertrekt in de richting van de Archangelski-kathe-draal en de menigte huldigt hem. De politie heeft moeite om de massa in bedwang te houden. Nadat Boris heeft gebeden bij het graf van de vroegere tsaren begeeft hij zich naar het tsaren-paleis.

ProloogEerste tafereelDe binnenplaats van het Novodevitsji­kloos­ter bij MoskouWat vooraf ging: na het overlijden van tsaar Fjodor in 1598 heeft de bojaar Boris Godoenov, die al regent was tijdens de regering van de overleden tsaar, zich teruggetrokken in het Novodevitsji-klooster. De landdag heeft hem aangeduid als nieuwe tsaar. Boris laat de politie mensen opvorderen om hem te komen smeken de troon te aanvaarden.

De menigte verzamelt op de binnen-plaats van het klooster. De politieoffi-cier dwingt hen op de knieën en beveelt hen een smeekbede aan te heffen. Nadien vragen ze zich af wat ze daar eigenlijk komen doen. Sjtsjelkalov, de secretaris van de raad, brengt hen de boodschap dat Boris halsstarrig blijft weigeren om de troon te aanvaarden. Hij maant de menigte aan te bidden voor zijn zwaarmoedige ziel. Uit de verte weerklinkt het gezang van naderende pelgrims dat de oproep lijkt te beantwoorden. Jonge pelgrims leiden oude blinde pelgrims naar het klooster. Ze roepen de menigte op met de be-roemde iconen van Rusland – de mira-culeuze Madonna’s van de Don en van Vladimir – de nieuwe tsaar te gaan huldigen. De pelgrims gaan het kloos-ter binnen.

het onderscheid maken tussen de ideale partituur die hij had bedacht en de praktische eisen van het theater. In de kunst was hij een idealist die het intellectuele proces stelde boven alle mondaine beslissingen over uitvoering en productie. Die liet hij over aan professionelen. De houding van Moesorgski valt te verklaren vanuit de aristo-cratische gedragscode die hij zijn leven lang heeft gehuldigd. Hij heeft zich nooit als een professionele componist beschouwd . Hij dacht er niet aan om een inkomen te verwerven met zijn fenomenaal muzikaal talent. Dat deed hij elders, door te werken in de bureaucratie. Die gedragscode was zowel het

gevolg van het sociale stigma dat tot diep in de negentiende eeuw aan het beroep in Rusland kleefde, als van een eeuwenlange aristocratische code die teruggaat tot de oudheid. Aristoteles had immers verordend dat enkel vrije mensen muziek konden beoefenen als een middel om de geest te verrijken. Muziek was voor Moesorgski “een middel om met mensen te conver­seren” en geen bron van financieel gewin.Recent blijken dirigenten en regisseurs toch te kiezen voor een van de afgewerkte versies. Zo bracht Ivo van Hove een indringende productie van de 1869-versie in de Opéra Bas-tille. Voor de ZaterdagMatinee dirigeert Pablo Heras-Casado de versie van 1872, inclusief Moesorgski’s laatste verbete-ringen uit 1873.

Francis Maes

SY

NO

PS

IS BORIS GODOENOVOpera in vier bedrijven en een proloog (versie 1872-1873)

De joerodivy ‘Misja-Samoeïl’ (eigenlijk: Michail Vasiljevitsj Lazarev, regio Pereslavl, *1848 - †23 februari / 8 maart 1907)

14 15Tsarevitsj Fjodor komt terug met het nieuws dat de ophef was veroorzaakt door hun papegaai. Boris prijst zijn zoon om de welsprekendheid waarmee hij het verhaal brengt.Sjoejski komt binnen en begroet de tsaar. Boris verwijt hem meteen zijn hypocrisie. Sjoejski kondigt aan dat hij belangrijk nieuws heeft. Een preten-dent is opgestaan in Polen en geniet de steun van de Poolse koning, de edelen en de paus. Boris vraagt naar zijn naam. Sjoejski openbaart dat hij handelt onder de naam van de overleden tsarevitsj Dmitri. Verschrikt zendt Boris zijn zoon weg. Hij weet zich te verman-nen: een praatje over een kind dat uit de dood is opgestaan gelooft toch niemand? Omdat Sjoejski blijft zwijgen, maant hij hem, onder bedreiging van de ergste folteringen, nogmaals het relaas te doen over de dood van de tsarevitsj. Sjoejski vertelt over zijn onderzoek naar Dmitri’s dood in Oeglitsj. Hij vond er het lichaam van Dmitri zonder sporen van ontbinding. De jongen scheen in zijn slaap te glimlachen. Boris snakt naar adem. Hij zendt Sjoejski weg. De slagen van een mechanische klok doen hem hallucine-ren over het bebloede kind dat hem achtervolgt.

Tweede bedrijfDe vertrekken van de tsaar in het Kremlin van MoskouTsarevitsj Fjodor bestudeert in een atlas de kaart van het rijk van Moskou. Zijn zuster Xenia treurt om haar overleden verloofde. Om haar op te beuren zingen de voedster en Fjodor een vrolijk lied. Boris komt binnen en troost Xenia. Hij zendt haar en de voedster weg. Hij vraagt zijn zoon naar zijn studie en moedigt hem aan hard te werken om zo in staat te zijn ooit het bewind over te nemen. Dan trekt hij zich terug in een overpeinzing, zonder nog acht te slaan op zijn zoon. Boris denkt na over zijn zware taak, over zijn twijfels en vooral over zijn geweten dat hem blijft plagen. Een plotse kreet van vrouwen uit de nabu-rige ruimte doet hem opschrikken. Hij stuurt zijn zoon om te gaan kijken wat er aan de hand is. Een bojaar uit zijn gevolg kondigt aan dat vorst Sjoejski om een audiëntie vraagt. De bojaar informeert Boris dat er een samenzwe-ring op til is bij Sjoejski, waar een boodschapper uit Krakau werd gesigna-leerd. Boris beveelt de boodschapper onmiddellijk te arresteren.

Tweede tafereelEen herberg aan de grens met LitouwenDe waardin zingt tijdens haar werk een volks liedje over een eend waarop ze verliefd zou zijn. Twee bedelmonniken, Varlaam en Misail, komen de herberg binnen. Ze worden gevolgd door een derde: Grigori Otrepjev in vermom-ming. Ze bestellen wijn. Als drinklied zingt Varlaam over Ivans verovering van Kazan. Grigori informeert bij de waar-din naar een veilige weg naar Litouwen. Omdat de grens gesloten is raadt ze hem een pad langs de bergen aan. Een politiepatrouille komt de herberg binnen. De hoofdman viseert de oudere monniken. Ze zoeken immers de weggelopen monnik Grigori Otrepjev. Omdat de politieman het bevelschrift niet zelf kan lezen, biedt Grigori aan om het in zijn plaats te doen. Hij wijzigt de persoonsbeschrijving om de verdenking op Varlaam af te schuiven. Deze grijpt het document en probeert met een grote inspanning de tekst te ontcijferen. Hij ontdekt de juiste per-soonsbeschrijving en ziet in dat de weggelopen monnik hun metgezel is. De politie wil Grigori arresteren, maar hij springt uit het raam van de herberg en ontsnapt.

Eerste bedrijfEerste tafereelEen cel in het Tsjoedov­kloosterDe monnik Pimen werkt ’s nachts aan zijn kroniek. Zijn celgenoot, de novice Grigori, slaapt. De jongeman ontwaakt uit een angstdroom. Hij zag zichzelf op de hoogste toren van Moskou terwijl het volk hem bespotte. Het duizelde hem voor de ogen en hij stortte neer. Pimen weet hem te bedaren. Grigori vraagt hem naar zijn vroegere leven, toen hij nog actief in de wereld stond. Hij vraagt hem naar de feesten aan het hof van Ivan de Verschrikkelijke en de veldtochten tegen Kazan en Litouwen. Pimen maant hem niet te verlangen naar de valstrikken van het wereldlijke leven en een voorbeeld te nemen aan de vrome tsaar Fjodor, die in hetzelfde klooster kwam bidden. De vroomheid van Fjodor bracht Gods vrede over Rusland, maar nu zijn de tijden anders. Een tsarenmoordenaar bezet de troon. Grigori vraagt naar de leeftijd die de overleden tsarevitsj Dmitri zou hebben gehad, mocht hij nog leven. Pimen antwoordt dat hij even oud zou zijn als Grigori en zou heersen als tsaar. Pimen vraagt de novice om zijn werk als kroniekschrijver verder te zetten. Grigori broedt echter op een ander plan. Nu hij weet dat een monnik een zware beschuldiging tegen Boris neer-schrijft, zal de tsaar zijn straf niet ontlopen.

16 17Monniken komen binnen om Boris op te nemen in de kloostergemeenschap – zoals tsaren traditioneel deden wanneer ze hun dood voelden naderen. Boris ziet het visioen van het stervende kind. Nog eenmaal roept hij uit dat hij de tsaar is en wijst Fjodor aan als zijn opvolger. Hij zakt in elkaar en sterft.

Tweede tafereelEen open plek in het woud bij KromyEen groep vagebonden en boeren staat op tegen Boris. Ze hebben de bojaar Chroesjtsjov gevangen genomen. Met een satirisch lied bespotten ze hem. Een joerodivy komt te voorschijn, achter-volgd door een groepje jongens. Zij bespotten hem en stelen zijn muntstuk. Varlaam en Misail komen naderbij en zingen over Boris’ misdaden. De me-nigte heft een anarchistisch lied aan. Varlaam en Misail halen hen over om zich aan te sluiten bij de Pretendent. Twee jezuïeten komen dichterbij. Ze zingen een gregoriaans gezang. Var-laam en Missail hitsen de menigte op om de twee katholieken gevangen te nemen en op te hangen. De trompetten van de Pretendent weerklinken in de verte. De belagers laten de Jezuïeten hen gaan en huldigen de Pretendent. Hij komt aan te paard, roept iedereen op hem te volgen en bevrijdt de gevan-gen Chroesjtsjov. De groep zet zich in beweging, richting Moskou. De joerodivy blijft alleen achter. Hij zingt een klaagzang over het land en het lijdende volk.

Francis Maes

Vierde bedrijfEerste tafereelHet Granovitaja­paleis in het Kremlin van MoskouDe bojaren zitten in vergadering en vellen hun oordeel over de Pretendent. Al wie hem volgt moet sterven. Ze vragen zich af waarom Sjoejski ont-breekt. Wanneer hij binnenkomt deelt hij hen mee dat hij Boris heeft geobser-veerd in panische angst voor de onzicht-bare geest van de dode tsarevitsj. Ze gelo-ven hem niet, totdat Boris verschijnt en ze met eigen ogen zien hoe hij weg-vlucht voor een onzichtbare geest. De tsaar roept uit dat hij geen moordenaar is, dat het kind leeft en dat Sjoejski moet worden gevierendeeld om zijn valse eed. Boris vermant zich en vraagt de verzamelde bojaren om hun advies. Sjoejski onderbreekt hem en zegt dat een oude en heilige man toestemming vraagt om de tsaar te spreken. De mon-nik Pimen wordt binnengelaten. Hij vertelt over een oude blinde herder die in een droom werd bezocht door de geest van Dmitri. Hij riep hem op om op bedevaart te gaan naar Oeglitsj en te bidden op zijn graf. Daar aangekomen, verdween zijn blindheid op miraculeuze wijze. Boris krijgt een beroerte en vraagt om zijn zoon.Hij richt zijn laatste woorden tot Fjodor om hem erop te wijzen hoe hij wijs moet regeren, dat hij altijd naar de stem van het volk moet luisteren en de zorg opnemen voor zijn zuster. Zijn laatste gedachten gaan uit naar zijn dynastieke ambitie om de troon aan zijn zoon na te laten.

Tweede tafereelHet kasteel van de familie Mniszek in Sandomir. Tuin, fontein, maanlichtDe valse Dmitri wacht op zijn rendez-vous met Marina bij de fontein. In de plaats van Marina stapt echter Rangoni op hem toe. Hij insinueert dat de Pretendent enkel Marina voor zich kan winnen als hij zich onderwerpt aan de Kerk en Rangoni erkent als zijn leids-man. Poolse gasten komen uit het kasteel en dansen een polonaise. De Poolse edelen flirten met Marina en maken de Pretendent jaloers. Marina verschijnt eindelijk. Hij ver-klaart haar zijn liefde, maar zij heeft daar geen boodschap aan. Alleen zijn ambitie om tsaar te worden interesseert haar. Hij verzekert haar dat de troon hem niets zegt zolang zij maar van hem houdt, maar dat is niet wat zij van hem wil horen. Zij dreigt ermee hem af te wijzen, maar hij zweert haar dat hij Rusland zal veroveren. Met die belofte geeft zij toe. Rangoni observeert hen en is tevreden nu hij beiden in zijn macht heeft.

Derde bedrijfEerste tafereelDe kleedkamer van Marina Mniszek in kasteel Sandomir, PolenMarina zit aan haar toilettafel. Een dienares verzorgt haar kapsel. Dienst-meisjes vermaken haar met een lied over haar schoonheid. Marina repliceert dat hun lofprijzingen niet volstaan. Ze heeft genoeg van conventionele compli-menten. Ze zendt haar dienstmeisjes weg. Ze droomt van macht en glorie en hoopt haar ambitie te realiseren door zich te verbinden met de ‘valse’ Dmitri. Ze ziet zichzelf reeds op de troon van Moskou.De jezuïet Rangoni komt binnen. Hij houdt haar voor dat de Kerk in nood is. Het is haar taak, zegt hij, om de ortho-doxe Russen terug tot het katholieke geloof te brengen. Ze is ingenomen met de gedachte, maar veinst zwakheid in het aangezicht van zo’n enorme op-dracht. De jezuïet maant haar om al haar vrouwelijke charmes te gebruiken om de Pretendent te verleiden. Als ze hem eenmaal in haar greep heeft, moet ze haar macht gebruiken voor de glorie van de Kerk. Zelfs haar eigen eer moet ze in de weegschaal durven leggen. Marina is verontwaardigd om dat verzoek en zendt Rangoni weg. Maar de jezuïet speelt in op haar angst en tekent haar een visioen van Satan die haar belaagt. Zij onderwerpt zich aan zijn wil.

18 19

Pablo Heras-CasadoDe Spaanse dirigent Pablo Heras-Casado dirigeert een zeer breed repertoire: van het grote symfonische werk en opera tot historisch geïnformeerde uitvoerin-gen en eigentijdse muziek. Hij is vaste gastdirigent van het Teatro Real in Madrid, leidt het Granada Festival sinds 2017 en werkt veelvuldig samen met het Freiburger Barockorchester. Heras-Casado is Conductor Laureate van het Orchestra of St. Luke’s in New York,

waar hij van 2011 tot 2017 chef-dirigent was. Hij dirigeerde orkesten als de Berliner en de Wiener Philharmoniker, het Koninklijk Concertgebouworkest, het New York Philharmonic, het Los Angeles Philharmonic, het Chicago Symphony Orchestra, de Metropolitan Opera en het Ensemble intercontem-porain. In het voorbije seizoen stond hij voor de Staatskapelle Berlin, het Phil-harmonia Orchestra in Londen, San Francisco Symphony, het Philadelphia Orchestra, het Mozarteumorchester Salzburg, Tonhalle-Orchester Zürich, NDR-Philharmonieorchester Hamburg en de Münchner Philharmoniker, het Dallas Symphony Orchestra en het Verbier Festival Orchestra. In het Teatro Real dirigeerde hij de Spaanse première van Zimmermanns Die Soldaten. Boven-dien was hij te gast bij het Festival d’Aix-en-Provence, met het Orchestre de Paris, voor een reeks opvoeringen van Bizets Carmen en debuteerde hij bij het Edinburgh International Festival en bij de BBC Proms, met het Freiburger Barockorchester en Isabelle Faust.Heras Casado dirigeert in de Matinee van 29 september een Mendelssohn-programma (Freiburger Barockorches-ter en Isabelle Faust). Op 6 april 2019 is hij opnieuw te gast met werk van Nas, Stravinsky, Beethoven en Falla (ASKO|Schönberg en Mahler Chamber Orchestra).Eerder in de Matinee: werken van Dalla-piccola, Maderna, Schönberg, Chauris & Mahler/Kloke (Ensemble intercontempo-rain, 2014), Rijnvos Asie, Ravel Pianocon-cert & Dvorák Zevende symfonie (2016)

Martin WrightDe Amerikaan Martin Wright is koordiri-gent van de Deutsche Staatsoper Unter den Linden in Berlijn. Van 1984 tot 1997 was hij koordirigent van de San Diego Opera en bekleedde vergelijkbare func-ties bij de Los Angeles Opera, Arizona Opera, Music Academy of the West, Wolf Trap Foundation for the Performing Arts en het Rundfunkchor Berlin. Als zanger vertolkte hij ruim dertig operarollen en trad hij concertant op met orkesten in de VS, Azië en Europa (waar hij in 1981 debuteerde tijdens het Holland Festival). Hij was muzikaal directeur van de San Diego Master Chorale en eerste gastdiri-gent van de Lyric Opera San Diego. Daar

dirigeerde hij Candide, Il barbiere di Siviglia, Die Entführung aus dem Serail, Die Fledermaus en La Cenerentola. Bij andere gezelschappen dirigeerde hij Don Giovanni, La traviata, Carmen, La finta giardi­niera, Jenufa en Regina van Marc Blitzstein.

Van 1993 tot 2002 was Martin Wright chef-dirigent van het Groot Omroepkoor, waar hij nog regelmatig terugkeert als gastdirigent. In die tijd dirigeerde hij driemaal bij de Prinsengrachtconcerten (met Cheryl Studer, Nelly Miricioiu en Jose Cura). Als zanger trad hij in deze periode op bij het Metropole Orkest (musical) en het Radio Filharmonisch Orkest (Evoca tions van Roussel). Vanaf 2006 tot 2012 was Martin Wright artis-tiek leider van het Koor van de Neder-

landse Opera in Amsterdam. Nadat hij in 2010 het koor van de Shanghai Opera had voorbereid voor Fidelio en Beetho-vens Negende symfonie (Filharmonisch Orkest van Hong Kong onder leiding van Edo de Waart) werd hij er in 2011 be-noemd tot ere-dirigent. In 2016 dirigeer-de hij dit koor, orkest en solisten in een Puccini-programma. Verder werkte hij met het koor van de Bayerische Rund-funk (instudering Jevgeni Onegin met Mariss Jansons en voor Schoppenvrouw), en dit koor plus de koren van de NDR en WDR (Der fliegende Holländer met het Koninklijk Concertgebouworkest Andris Nelsons). Mei 2016 dirigeerde hij Ros-sini’s Petite messe solennelle in de Staats-oper Berlin. Tweemaal maakte Martin Wright deel uit van de jury van het Internationaal Vocalistenconcours. In februari 2018 dirigeerde Martin Wright voor de derde maal het Groot Meezing-concert met het Groot Omroepkoor, Radio Filharmonisch Orkest en 1200 amateurzangers in TivoliVredenburg. De vierde editie in juni 2019 zal ook onder zijn leiding staan.

Alexander Tsymbalyuk Boris GodoenovDe Oekraïense bas Alexander Tsym-balyuk studeerde aan het Conservatorium van Odessa en begon zijn carrière in het ensemble van de Staatsoper Hamburg. Hij debuteerde als Il Commendatore (Don

UIT

VO

ER

EN

DE

N

DA

RIO

AC

OS

TA

HE

NR

IET

TE

MIE

LKE

20 21het Holland Festival. Ze trad aan als Goffredo (Rinaldo) tijdens de Internatio-nale Händel-Festspiele Göttingen en zong de titelrol in Händels Tamerlano en Cornelia (Giulio Cesare) bij Opera Ireland. Van de Sant is ook zeer actief als con-cert- en oratoriumzangeres. Eerder in de Matinee o.a.: Wagner Parsifal (2. Knappe, 2010), Jeths Hôtel de Pékin (2012), Glanert Caligula (Scipio, 2013), Verdi Rigoletto (Giovanna, 2015), Hindemith When Lilacs Last in the Dooryard Bloom’d (2016), Jeths Eerste symfonie (2016), Berg Wozzeck (Margaret, 2016), Strauss Elektra (1. Magd, 2018)

Frank van Aken | SjoejskiDe Nederlandse tenor Frank van Aken studeerde aan het Koninklijk Conserva-torium Den Haag en maakte zijn professio-nele debuut als Macduff in Verdi’s Macbeth bij de Natio-nale Reisopera, gevolgd door zijn Italiaanse debuut als Cavaradossi (Tosca) in Rome. Hij maakte enige jaren deel uit van het ensemble van de Deutsche Oper am Rhein en stapte vervolgens over naar de Oper Frankfurt, waar hij onder meer te zien was als Siegmund (Die Walküre), Hermann (Schoppenvrouw), Luigi (Il tabarro), Einsiedel in Hart-manns Simplicius Simplicissimus en als Parsifal, een rol die hij ook vertolkte in Teatro Regio Torino. Hij trad aan in de titelrol in Tannhäuser in de Wiener

quita en Micaela in Bizets Carmen, en Karolka in Janáceks Jenufa, een rol die ze ook vertolkte tijdens het Janácek Brno International Festival. Ze zong Tatjana (Jevgeni Onegin) in het Stadtthea-ter Gießen en het Staatstheater Darm-stadt en trad in Graz onder meer aan als Susanna in Wolf-Ferrari’s Il segreto di Susanna, Berta in Il barbiere di Siviglia, Lisette in Puccini’s La rondine en Solveig in Griegs Peer Gynt. Recentelijk was ze te zien als Susanna (Le nozze di Figaro), Corinna (Il viaggio a Reims), Marzelline (Fidelio) en Mélisande in Dukas’ Ariane et Barbe­Bleue.

Cécile van de Sant | Xenia’s voedster De Nederlandse mezzo Cécile van de Sant studeerde aan het Sweelinck Conservato-rium en heeft een breed repertoire opgebouwd. Zo zong ze de rollen van La messagiera en Proser-pina in Monteverdi’s L’orfeo bij de Bayeri-

sche Staatsoper en La Speranza in datzelfde werk in Teatro Liceu in Barcelona, Orfeo (Orfeo ed Euridice) bij de Scottish Opera, Dritte Dame (Die Zau­berflöte) in de Opéra national de Paris en Roßweisse (Die Walküre) in De Nationale Opera. Ze was als Erda (Das Rheingold) te zien tijdens de tournee Rheingold op de Rijn, zong de titelrol in Vivaldi’s Juditha triumphans in San Francisco en vertolkte de rollen van Mother/Mrs. Lincoln in Philip Glass’ opera The Civil WarS tijdens

dirigent René Jacobs. Ze maakte met het Budapest Festival Orchestra onder leiding van Iván Fischer een tournee met Mozarts Zauberflöte langs Boeda-pest, Amsterdam, Londen en Berlijn en vertolkte de titelrol in Vivaldi’s Arsilda, regina di Ponto in de Opéra de Lille, het Grand Théâtre de Luxembourg en het Royal Opéra Château de Versailles. Onlangs maakte ze haar debuut bij de Bregenzer Festspiele als Saiko in de wereldpremière van Thomas Larchers Das Jagdgewehr en ze debuteerde tijdens de Ruhrtriennale in de wereldpremière van Kein Licht van Philippe Manoury met teksten van Elfriede Jelinek.In de ZaterdagMatinee van 2 maart 2019 zingt Olivia Vermeulen de rol van Abel in Alessandro Scarlatti’s Cain ovvero Il primo omicidio.Eerder in de Matinee: Wagemans Andreas weent (Gutrune, 2012), Duruflé Requiem (2013), De Roo And the centuries surround me with fire... (2017)

Tetiana Miyus | XeniaDe Oekraïense sopraan Tetiana Miyus studeerde aan het Conservatorium van Kiev en trad na haar studie toe tot de Opernstudio van de Oper Graz, waar ze onder meer te zien was als Pamina (Die Zauberflöte) en Musetta (La bohème). Sinds een aantal jaren is ze als solist aan de Oper Graz verbonden, waar ze rollen zingt als Jemmy in Rossini’s Guillaume Tell, Fras-

Giovanni) in de Opéra national de Paris en Royal Opera House Covent Garden, waar hij later terugkeerde als Sparafu-cile (Rigoletto) en Ferrando (Il trovatore). De rol van Sparafucile zong hij ook in het Bolsjoi, de Lyric Opera of Chicago en de Bayerische Staatsoper in Mün-chen. Hij was te zien als Raimondo (Lucia di Lammermoor) en Fiesco (Simon Boccanegra) in de Milanese Scala, en vertolkte als een van de jongste bassen ooit de titelrol in Boris Godoenov in de Bayerische Staatsoper, waar hij tevens aantrad als Timur (Turandot), Raimondo (Lucia) en Bartolo (Le nozze di Figaro). Bij de Hamburgische Staatsoper zong hij onder meer Gremin in Jevgeni Onegin, en hij debuteerde in de New Yorkse Met als Ferrando (Il trovatore). Tsymbalyuk werkte met dirigenten als Antonio Pappano, Gustavo Dudamel en Sir Colin Davis.

Olivia Vermeulen | FjodorDe Nederlandse mezzo Olivia Vermeu-len studeerde zang in Detmold en Berlijn. Ze maakte deel uit van de Opernstudio van de Komische Oper Berlin, waar ze rollen zong als Cheru-bino (Le nozze di Figaro) en Zerlina (Don

Giovanni). Ze debuteer-de bij De Nationale Opera in Prokofjevs Liefde voor drie sinaas­appelen en maakte in de Berliner Staatsoper een veelgeprezen debuut als Turno in Steffani’s opera Amor vien dal destino met

PA

UL F

OS

TE

R-W

ILLIAM

S

FE

LIX B

RO

ED

E

CLE

ME

NS

HU

ME

NIU

K

FAZ

IL BE

RIS

HA

22 23Muziektheater in Moskou, waar ze rollen zong als Amneris (Aida), Marfa (Chovansjtsjina), Ljoebasja (Rimski-Korsakovs De bruid van de tsaar), Néris (Cherubini’s Medea), Olga (Jevgeni Onegin), Polina (Schoppen­vrouw), Suzuki (Ma­dama Butterfly), Clarice (Liefde voor drie sinaasappelen), de titelrol in Carmen en Hélène (Prokofjevs Oorlog en Vrede). Ze brak internationaal door met haar debuut in Royal Opera House Covent Garden als Principessa di Bouillon (Cilea’s Adriana Lecouvreur). Ze was als Olga (Jevgeni Onegin) te zien in Opernhaus Zürich, als Amneris in de Brusselse Munt, en debuteerde als Sonjetka in Lady Macbeth van het district Mtsensk tijdens de Salzburger Festspiele. Ze debuteerde in het Bolsjoi als Madda-lena (Rigoletto) en zal later dit seizoen als Carmen te zien zijn in Royal Opera House Covent Garden, de Semperoper Dresden en de Opéra national de Paris.

Vladislav Sulimsky | RangoniBariton Vladislav Sulimsky is vast verbonden aan het Mariinski Theater in St. Petersburg, waar hij onder meer te zien was in de titel-rollen van Macbeth en Gianni Schicchi, als Ibn-Hakia (Iolanta),

Dmitry Golovnin Grigori / ‘de valse Dmitri’

Tenor Dmitry Go-lovnin studeerde aan de conservatoria van St. Petersburg en Ham-burg, en is als solist verbonden aan het Mikhailovsky Theater in St. Petersburg. Hij zong er rollen als Don José (Carmen), Alfredo (La traviata), Cavara-

dossi (Tosca), Vaudemont (Iolanta), Gustavo (Un ballo in maschera), Turiddu (Cavalleria rusticana), Pinkerton (Madama Butterfly) en Erik (Der Fliegende Holländer). Hij debuteerde als Grigori in de Opéra national de Paris, zong Charles VII in Tsjaikovski’s Orleanskaja deva in het Theater an der Wien, Hermann (Schop­penvrouw) in de Brusselse Munt, Grisjka in De legende van de onzichtbare stad Kitezj in het Liceu in Barcelona, Agrippa en Mephisto in De vuurengel in de Komische Oper Berlin, Dante (Rachmaninovs Francesca da Rimini) in de Munt, Prins (Rusalka) in het Teatro Colon Buenos Aires en Don Juan (De stenen gast) in het Bolsjoi. Bij de Vlaamse Opera was hij te zien als König Kandaules in Zemlinsky’s gelijknamige opera, en als Andrej Chovanski in Chovansjtsjina.

Ksenia Dudnikova | Marina Mniszek Mezzosopraan Ksenia Dudnikova werd geboren in het Oezbeekse Andijan en studeerde aan het Conservatorium van Moskou. Ze is vast verbonden aan het Stanislavsky en Nemirovich-Danchenko

Goedonov), een rol waarmee hij tevens zijn debuut maakte in de Opéra natio-nal de Paris, in een regie van Ivo van Hove.

Ante Jerkunica | PimenDe Kroatische bas Ante Jerkunica stu-deerde aan de conser-vatoria van Split en Lovran, en maakte zijn buitenlandse debuut in het Staats-theater Hannover als Sarastro (Die Zau­berflöte). Hij maakt sinds 2006 deel uit van het ensemble van de Deutsche Oper Berlin, waar hij rollen vertolkte als Banquo (Macbeth), Gremin (Jevgeni Onegin), Marcel (Les Huguenots), Sparafu-cile (Rigoletto), Le roi de trèfle (Liefde voor drie sinaasappelen), Le grand inquisiteur (Don Carlo), Pimen (Boris Goedonov) en Commendatore (Don Giovanni). Hij was in de Brusselse Munt te zien in Prokof-jevs Faust/De Vuurengel, zong Titurel (Parsifal) in Teatro Real in Madrid, Sparafucile in Gran Teatre del Liceu, Mosè (Mosè in Egitto) in de Oper Köln en debuteerde tijdens de Salzburger Festspiele in Mozarts Zauberflöte. Hij debuteerde in de Opéra national de Paris als Colline (La bohème) en was bij de Vlaamse Opera te zien als Sarastro, König Marke (Tristan und Isolde) en Ivan Chovanski (Chovansj tsjina).Eerder in de Matinee: Wagner Parsifal (Titurel, 2010), Verdi Rigoletto (Sparafucile, 2015)

Staatsoper, het Nationaltheater Mann-heim, de Bayreuther Festspiele en het Gran Teatro del Liceu in Barcelona, zong Sergej (Lady Macbeth van het district Mtsensk) in de New Yorkse Met, Tristan (Tristan und Isolde) in de Semperoper Dresden en Max (Der Freischütz) in de Bayerische Staatsoper. Bij De Nationale Opera was hij te zien als Tambourmajor in Wozzeck.Eerder in de Matinee: Bellini Beatrice di Tenda (Anichino/Rizzardo del Maino, 1995)

Boris Pinkhasovich Andrej Sjtsjelkalov

Bariton Boris Pinkhas-ovich studeerde aan het Conservatorium van St. Petersburg en zwaaide af als opera-zanger en koordiri-gent. Hij is als solist verbonden aan het Mikhailovsky Theater aldaar, waar hij rollen op zijn repertoire

heeft staan als Marcello (La bohème), Belcore (L’elisir d’amore), Silvio (Pagliacci), Figaro (Il barbiere di Siviglia), Rodrigo (Don Carlo), Angelotti (Tosca), Germont (La traviata), Robert (Tsjaikovski’s Iolanta) en Lescaut (Manon Lescaut). Buiten St. Petersburg was hij onder meer te zien in de Opéra de Limoges als Lord Enrico Ashton (Lucia di Lammermoor) – een rol die hij ook vertolkte in de Opéra de Reims –en als Figaro in de Wiener Staatsoper. In de Bayerische Staatsoper zong hij Paolo Albiani (Simon Boccanegra) en Andrej Sjtsjelkalov (Boris

DA

NIIL R

AB

OV

SK

Y

ALE

XA

ND

R ILY

IN

24 25van Bersi (Andrea Chenier) in het Gran Teatre del Liceu.Eerder in de Matinee: Rimski-Korsakov De gouden haan (Amelfa, 2017)

James Kryshak | joerodivyDe Amerikaanse tenor James Kryshak studeerde onder meer aan de Univer-sity of Wisconsin-Madison. Hij was vast verbonden aan de Deutsche Oper Berlin, waar hij rollen zong als Pedrillo (Die Entführung aus dem Serail), Junger Diener (Elektra), Un giudice (Un ballo in masche­ra), Borsa in Rigoletto, Spoletta in Tosca, Monostatos in Die Zauberflöte en Re-mendado in Carmen. Hij maakte eerder deel uit van het ensemble van de Wiener Staatsoper, waar hij te zien was als de Schoolmeester in Janáceks Het sluwe vosje, Don Curzio in Le nozze di Figaro, Nick/Joe in Puccini’s La fanciulla del West en Goro in Madama Butterfly. Hij zong Little Bat in Carlisle Floyds Susan­nah in de San Francisco Opera, Bob Boles in Brittens Peter Grimes bij het Teatro Nacional de Sao Carlos in Lissa-bon en debuteerde tijdens het Glynde-bourne Festival als Scaramuccio in Ariadne auf Naxos en Pedrillo in Die Entführung aus dem Serail. Recent was hij te zien als Hitler in GerMANIA in de Opéra national de Lyon.Eerder in de Matinee: Strauss Elektra (Ein junger Diener, 2018).

Opera aan als 1er Commissaire (Dialogue des Carmélites), Haushofmeister der Marschallin (Der Rosenkavalier), Belfiore (Reimsreisje) en in Strauss’ Salome. Omvlee is tevens actief als concert- en oratoriumzanger.Eerder in de Matinee: Verdi Jérusalem (Of-ficier, 2005), Stravinsky Le rossignol (Ja-panse afgezant, 2015), Verdi I due Foscari (Officier van de Raad van Tien, 2016)

Yulia Mennibaeva | herbergiersterDe Russische mezzoso-praan Yulia Menni-baeva studeerde aan het Conservatorium van Moskou en ging daarna als solist aan de slag in het Kolobov Novaya Operatheater aldaar. Ze was er onder meer te zien als Dido (Purcells Dido and

Aeneas), Maddalena (Rigoletto), Olga (Tsjaikovski’s Jevgeni Onegin), Kontsjakov-na (Borodins Vorst Igor), Tisbe (Rossini’s La cenerentola) en Fenena in Verdi’s Nabucco. In het Moskouse Bolsjoi werkte ze mee aan diverse concertprogram-ma’s en vertolkte ze de rol van Marta in Tsjaikovski’s Iolanta, een productie die ook te zien was tijdens het Festival de Lacoste, en de rol van Kleine dievegge in De geschiedenis van Kai en Gerda van Sergej Banevitsj. Als lid van de Opern-studio van het Opernhaus Zürich zong ze Lola in Mascagni’s Cavalleria rusti­cana, Emilia in Verdi’s Otello en La tasse Chinoise/La libellule in Ravels L’enfant et les sortilèges. Onlangs vertolkte ze de rol

Holländer te zien in Wagners Der fliegende Holländer in de Nationale Opera van Estland in Tallinn en in de Deut-sche Oper Berlin, waar hij ook Scarpia (Tosca) zong; hij vertolkte de rol van Angelotti in diezelfde opera bij de Wiener Staatsoper tijdens het festival Oper im Steinbruch St Margarethen. Hij zong de titelrol in Verdi’s Rigoletto in Palm Beach Opera en het Slowaakse Nationale Theater, en vertolkte bij de Deutsche Oper am Rhein de rollen van Graaf Tomski (Schoppenvrouw) en Scarpia (Tosca).

Mark Omvlee | MisailDe Nederlandse tenor Mark Omvlee studeer-de bij Hein Meens aan het Conservatorium van Amsterdam en ging reeds voor zijn afstuderen aan de slag bij Holland Opera, waar hij zowel op uiteenlopende buitenlocaties als in het theater diverse rollen vertolkte, zoals Ferdinand (The Tempest) en Chris-tian (Cyrano). Hij debuteerde in 2006 bij Opera Zuid in de rol van Huzaar in Stravinsky’s Mavra en zong er de rollen van Monostatos (Die Zauberflöte) – een rol die hij ook vertolkte in de Opéra de Saint-Etienne – Valzacchi (Der Rosenkava­lier) en Le roi Bobêche (Barbe Bleu). Hij was als Jack Twist (Charles Wuorinens Brokeback Mountain) te zien in het Theater Aachen en het Salzburger Landestheater en trad bij De Nationale

Kovaljov (De neus), Rodrigo (Don Carlo), Silvio (Pagliacci), Andrej Bolkonsky (Oorlog en Vrede), Enrico (Lucia di Lammer­moor), Giorgio Germont (La traviata) en Ford (Falstaff). Hij maakte zijn Zweedse debuut in de Malmö Opera als Miller in Verdi’s Luisa Miller en keerde er terug in de titelrol van Rigoletto; hij zong Renato (Un ballo in maschera) bij de Koninklijke Opera in Stockholm en maakte dit jaar zijn Salzburger Festspiele-debuut in Schoppenvrouw onder dirigent Mariss Jansons. Hij vertolkte de titelrol in Macbeth in het Theater Basel, zong Tomski (Schoppenvrouw) in de Oper Stuttgart, en was meermaals te gast in het Bolsjoi, onder meer als Rodrigo (Don Carlo), Prins Nikita (Tsjaikovski’s De tovenares) en in de titelrol van Jevgeni Onegin.

Alexander Krasnov | VarlaamBas-bariton Alexander Krasnov studeerde aan het Conservato-rium van Jekaterinen-burg en zong na zijn afstuderen onder meer in het Mariinski Theater in St. Peters-burg en het Bolsjoi in Moskou. Op zijn repertoire staan

rollen als Bertrand (Iolanta), Iago (Otello), Escamillo (Carmen), Igor en Galitsky (Borodins Vorst Igor), Salieri (Rimski-Korsakovs Mozart en Salieri), Farfarello (Prokofjevs Liefde voor drie sinaasappelen), Méphisto phélès (Gounods Faust) en Scarpia (Puccini’s Tosca). Hij was als

YU

RI V

AN

DE

R M

EE

R

26 27en het Holland Festival. Vrijwel alle, goed bezochte, concerten worden rechtstreeks uitgezonden op NPO Radio 4. Dat betekent vanzelf dat het Radio Filharmonisch Orkest optreedt voor een live-publiek dat vele tientallen malen groter is dan een concertzaal ooit zou kunnen herbergen. En het werkt mee aan steeds méér uitzendingen op radio en televisie, van Podium Witteman en De Wereld Draait Door tot In Holland staat een kerk, het NPO Radio 4 Kerst-concert en Maestro Jules Onthult.Het Radio Filharmonisch Orkest, opgericht in 1945, is een onmisbare schakel in het Nederlandse muziekle-ven. Behalve het grote symfonische repertoire speelt het orkest, meer dan welk ander Nederlands symfonieorkest, muziek van dit moment. Het betreft vaak premières van werk dat in op-dracht van de omroepseries NTR Zater-dagMatinee en AVROTROS Vrijdagcon-cert wordt geschreven.Het orkest wordt sinds 2012 geleid door chef-dirigent Markus Stenz. Zijn voor-gangers waren, na grondlegger Albert van Raalte, Paul van Kempen, Bernard Haitink, Jean Fournet, Willem van Otterloo, Hans Vonk, Sergiu Comissi-ona, Edo de Waart en Jaap van Zweden. Het orkest werkte bovendien samen met illustere gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrashin, Antal Doráti, Charles Dutoit, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky, Peter Eötvös, John Adams, Christoph Eschenbach, Vasily Petrenko, Vladimir Jurowski en Pablo Heras-Casado.

L’incoronazione di Poppea onder dirigent Marc Minkowski. Hij vertolkte de tenorpartij in Philip Glass’ Hydrogen Jukebox in de Angers Nantes Opéra, zong Peter Quint (The turn of the screw) in de Israeli Opera in Tel Aviv, dr. Cajus (Falstaff) tijdens het Engelse Long-borough Festival en in de Opéra natio-nal de Lorraine, waar hij ook de rol van Horace Adams (Peter Grimes) vertolkte. Hij trad aan als Basilio (Le nozze di Figaro) in de Kammerakademie Pots-dam, als Visser (Le rossignol) in de Opéra de Rouen, en als Witch/Sailor in Sasha Waltz’ befaamde Dido and Aeneas-pro-ductie in het Teatro dell’Opera di Roma, de Waldbühne Berlin, de Staatsoper Berlin en het Saddlers Wells.Eerder in de Matinee: Guo Wenjing Nach-telijk banket (1999)

Radio Filharmonisch OrkestElk seizoen speelt het Radio Filharmo-nisch Orkest tientallen concerten met veelal uniek repertoire in de NTR ZaterdagMatinee, het AVROTROS Vrijdagconcert en Het Zondagochtend Concert. Vernieuwende concertideeën als Pieces of Tomorrow en Out of the Blue bereiken een opvallend jong publiek. Er waren geslaagde optredens op het Lowlands Festival (2014), het grenzenslechtende festival Le Guess Who? (TivoliVredenburg, 2017) en bij Podium Witteman in Concert (Carré, 2017). Het Radio Filharmonisch Orkest levert bovendien met groot plezier zijn bijdrage aan de lunchconcerten in het Muziekcentrum van de Omroep in Hilversum, de Robeco Summernights

opgenomen in het operakoor van het theater aldaar; na zijn afstuderen vervolgde hij zijn scholing aan de Bayerische Theater-akademie August Everding in München. Hij zong er rollen als Hans Lohmeier in Christian Josts Die arabische Nacht, Net-tuno in Ulisse – een adaptatie van Monte-verdi’s Il ritorno d’Ulisse in patria –, Immigration Officer in Jonathan Doves Flight en Don Tammaro in Paisiello’s Il Socrate immaginario. In het Prinzregen-tentheater in München werkte hij mee aan het programma ‘Happy Birthday, Lenny’ ter ere van de honderste verjaar-dag van componist Leonard Bernstein, begeleid door het Münchner Rundfunk-orchester. Onlangs debuteerde hij in Theater Trier als Sarastro in Die Zau­berflöte.

Michael Bennetteen bojaar / ChroesjtsjovTenor Michael Bennett studeerde aan de Durham University en het Royal Northern College of Music en brak door als Madwoman in Brit-tens Curlew River tijdens het Festival d’Aix-en-Provence, waar hij terugkeerde als Don Curzio (Le nozze di Figaro) en Mercurio/Soldato 1 in

Oleg Budaratskiy | Nikititsj / officier van de grenswacht / Tsjernikovski

De Russische bas Oleg Budaratskiy studeer-de aan het Conserva-torium van Krasnodar en begon daar ook zijn muzikale car-rière. Momenteel is hij als solist verbon-den aan het Acade-misch Staatsopera- en Ballettheater van

Jekaterinenburg. Hij zong er rollen als prins Ivan Chovanski (Chovansjtsjina), Gremin (Jevgeni Onegin), Soerin (Schop­penvrouw), Zuniga (Carmen), Baron Douphol (La traviata), Roeslan (Borodins Roeslan en Ljoedmila), Tchélio (Prokofjevs Liefde voor drie sinaasappelen), Kontsjak (Borodins Vorst Igor), Le gouverneur (Rossini’s Le comte Ory), Lodovico (Otello), Sparafucile (Rigoletto) en Mr. Kallenbach in Philip Glass’ Satyagraha. Hij vertolkte de rol van Tom (Un ballo in maschera) in het Théâtre du Capitole in Toulouse, Colline (La bohème) in het Teatro Munici-pal de Santiago in Chili, Varlaam (Boris Goedonov) in de Deutsche Oper Berlin en Bonze (Madama Butterfly) tijdens het Glyndebourne Festival.Eerder in de Matinee: Prokofjev Semjon Kotko (tweede oude man, 2016)

Irakli Atanelishvili Mitjoecha / Lavitski Bas Irakli Atanelishvili werd geboren in Georgië en studeerde zang en koordi-rectie aan het Conservatorium van Tbilisi. Al tijdens zijn studie werd hij

CA

RO

LINE

DO

UT

RE

28 29In september 2017 ontving het Groot Omroepkoor – samen met het Radio Filharmonisch Orkest – de Concert-gebouw Prijs vanwege de belangrijke bijdrage van het koor aan het artistieke profiel van de Amsterdamse concert-zaal. Samen met het Radio Filharmo-nisch Orkest en de productieafdeling van de concertseries van NPO Radio 4 (NTR en AVROTROS) maakt het Groot Omroepkoor deel uit van de Stichting Omroep Muziek. www.grootomroepkoor.nl Vriend worden van het Omroepkoor?Kijk op www.vriendengrootomroepkoor.nl

van Nederlandse componisten zoals Wagemans, Wagenaar, Visman, Man-neke, Momotenko-Levitsky, Kortekaas, Roukens, Vleggaar en Zuidam en premières van werk van hedendaagse buitenlandse componisten, onder wie MacMillan, Whitacre, Henze, Adams, Kancheli, Goebaidoelina en Glanert, maar ook al ‘klassieke’ twintigste-eeuw-se componisten als Boulez, Stockhau-sen, Kagel, Ligeti en Messiaen.Op de palmares staan vele opera’s en koorwerken uit de negentiende, twin-tigste en eenentwintigste eeuw. Uiter-aard wordt daarbij samengewerkt met de beste orkesten. In de omroepseries is dat doorgaans het Radio Filharmonisch Orkest. Ook met Het Koninklijk Con-certgebouworkest bestaat een lange en zeer gewaardeerde samenwerking. Het Groot Omroepkoor wordt bovendien met enige regelmaat uitgenodigd door het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Orchestre Philharmonique de Radio France en de Berliner Philharmoniker. De succesvolle concerten met de Ameri-kaanse koordirigent en componist Eric Whitacre trekken een breed, divers publiek.De eerste officiële chef-dirigent van het Groot Omroepkoor was Kenneth Mont-gomery. Na hem waren respectievelijk Robin Gritton, Martin Wright, Simon Halsey, Celso Antunes en Gijs Leenaars chef-dirigent. Op 1 maart 2015 trad Klaas Stok aan als koorleider van het Groot Omroepkoor. Michael Gläser is vaste gastdirigent sinds september 2010. Peter Dijkstra is met ingang van 1 september 2018 eerste gastdirigent.

koor vormen, samen met de productie-afdeling van de concertseries van NPO Radio 4 (NTR en AVROTROS), de Stich-ting Omroep Muziek. www.radiofilharmonischorkest.nl Wordt u ook vriend van het Radio Fil-harmonisch Orkest? Zie www.radiofilharmonischorkest.nl/

vrienden-van-het-rfo

Groot OmroepkoorMet ruim zestig vocalisten is het Groot Omroepkoor het enige professioneel opererende koor van deze omvang in Nederland. Al sinds zijn oprichting in 1945 is het koor een niet weg te denken factor in het grote koor-symfonische repertoire in ons land. Het zingt niet alleen de koorpartijen in de opera’s, oratoria en cantates in de concertseries van de Nederlandse Publieke Omroep, het AVROTROS Vrijdagconcert, de NTR ZaterdagMatinee en Het Zondagoch-tend Concert. Het brengt ook a cappel-la-concerten in het Amsterdamse Concertgebouw, in TivoliVredenburg en de Utrechtse Jacobikerk. In februari 2018 vond het derde Groot Meezingcon-cert plaats; tijdens de heuse happening (voorafgegaan door intensieve work-shops) zongen onder leiding van voor-malig chef-dirigent Martin Wright (1993-2002) zo’n twaalfhonderd liefheb-bers Verdi’s Requiem samen met het koor en het Radio Filharmonisch Orkest. De vierde editie in juni 2019 zal ook weer onder zijn leiding staan.In de omroepseries zingt het Groot Omroepkoor dikwijls hedendaags werk. Niet zelden betreft het opdrachtwerken

Vanaf 1 september 2019 neemt de Amerikaanse Karina Canellakis het stokje van Markus Stenz over. Zij is daarmee de eerste vrouwelijke chef-dirigent van een Nederlands symfonie-orkest. De Amerikaan James Gaffigan, vaste gastdirigent sinds 2011, tekende bij tot en met seizoen 2022-2023.Vanzelfsprekend onderhoudt het orkest speciale contacten met dirigenten die een belangrijke rol in zijn geschiedenis hebben gespeeld. Het verleende ereti-tels aan Jaap van Zweden (honorary chief conductor), Edo de Waart (erediri-gent) en Bernard Haitink, die in decem-ber 2012 het beschermheerschap heeft aanvaard.

In 2014 kreeg het Radio Filharmonisch Orkest een Edison Klassiek Oeuvreprijs toegekend voor zijn verdiensten voor het Nederlandse muziekleven, in 2017 de Concertgebouw Prijs (samen met het Groot Omroepkoor). Het Radio Filhar-monisch Orkest en het Groot Omroep-

“Ondanks de formidabele vocale prestaties in deze NTR ZaterdagMatinee was het toch vooral ook de extreme virtuositeit van het orkest die indruk maakte. Virtuositeit die je nu eens kon zien. Elektra onderga je altijd in een operatheater, waar de musici verscholen zitten in de orkestbak. Bij deze unieke concertante uitvoering waaierde het Radio Filharmonisch Orkest in monsterformatie uit over het podium en kon je zien tegen hoeveel orkestraal geweld de zangers eigenlijk moesten opboksen.”

– Peter van der Lint, Trouw, 4 juni 2018, over Strauss’ Elektra (ZaterdagMatinee).

“De allergrootste bewondering dwong het Groot Omroepkoor af. […] Op Lerners begrafe­nis verklaarde Bernstein nog altijd trots te zijn op [de] samenwerking [met zijn libret­tist], een sentiment dat vrijdag bovenal afstraalde op het koor en hun voortreffelijke coach André Thomas.”

– Martin Toet, Place de l’Opéra, 10 juni 2018, over de Nederlandse première van Bernsteins A White House Cantata (AVRO-TROS Vrijdagconcert)

“Dat het publiek zich [tussen de afzonderlijke nummers] nauwelijks kon inhouden met applaus was mede te danken aan de uitmun­tende prestaties van koor, orkest en solisten.”

– Louis Gauthier, De Telegraaf, 12 juni 2018, over Bernsteins A White House Cantata

3130 Le Concert Spirituel, het Budapest Festival Orchestra en het Koninklijk Concert gebouworkest. Het Vlaams Radio Koor is steeds meer aanwezig op de internationale podia, zowel dankzij de samenwerkingen met internationale ensembles als met de eigen a cappella-producties. Ook het partnerschap met het Palazzetto Bru Zane, de initiatiefne-mer van de prestigieuze cd-reeks rond de Prix de Rome, zorgt voor een toene-mende internationale erkenning (o.a. ECHO Klassik Prijs). Ten slotte zorgt ook de nieuwe cd-reeks met Hervé Niquet en Brussels Philharmonic, rond iconi-sche requiems, voor internationale bijval. Het Vlaams Radio Koor behoudt ook zijn unieke status van radiokoor: een groot aantal concertproducties wordt opgenomen, waardoor het koor een unieke verzameling live-opnames heeft opgebouwd.Het Vlaams Radio Koor is, samen met Brussels

Philharmonic, een instelling van de Vlaamse

Gemeenschap.

Vlaams Radio KoorHet Vlaams Radio Koor werd in 1937 als professioneel kamerkoor opgericht door de toenmalige openbare omroep (NIR). Vandaag de dag repeteren de 24 zangers onder leiding van chef-dirigent Hervé Niquet in Studio 1 van het bekende Flagey-gebouw in Brussel, en geven concerten in heel Vlaanderen en Europa. Hervé Niquet nam de leiding van het koor in 2011. Hij werkt aan een herkenbare klank en plant uiteenlo-pende projecten, van onbekende parels uit de Franse romantiek tot hedendaag-se muziek en Vlaamse premières. Een belangrijke pijler in de programmering van het Vlaams Radio Koor vormen de a cappella-producties, waarmee het koor zo’n vier tot zes keer per jaar op tour-nee gaat door Vlaanderen. Daarnaast werkt het koor samen met binnen- en buitenlandse instrumentale ensembles zoals Brussels Philharmonic, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Radio Filharmonisch Orkest, Les Siècles,

VLA

AM

S R

AD

IO K

OO

R

KOORLEIDERKlaas Stok

EERSTE GASTDIRIGENTPeter Dijkstra

VASTE GASTDIRIGENTMichael Gläser

SOPRAANAnnelie BrinkhofElma van den DoolDaphne DruijfLoes Groot AntinkTitia van HeystCharlotte JanssenAnitra JellemaMarielle KirkelsPauline de LannoyHeleen MeijerJudith PetraMaja RoodveldtAnnette de RozarioJolanda SengersVarvara TishinaLiesbeth Vanderhallen

ALTYvonne BenschopFemke de BoerNicoline BovensDaniëlla BuijckAns van DamJose KammingaAnneke LeenmanMarga MelernaAnjolet RotteveelLisinka de VriesHarda van WageningenRoelien van WageningenEls WoldbergAnke ZuithoffPierrette de Zwaan

TENORAlan BelkKevin DossBoguslaw FiksinskiBen HeijnenGerben HoubaPeter-Paul HoutmortelsMatevž KajdižLeon van LiereAlbert van OmmenUroš PetracBenedict QuirkeMatthew SmithHenk VelsJohn Vredeveldt

BASGert-Jan AldersPeter DuysterGeert van HeckeHenk van HeijnsbergenPieter HendriksDaniël Hermán MostertPalle Fuhr JørgensenItamar LapidPeter van der LeeuwLudovic ProvostLars TerrayLuuk TuinderHans de VriesJan van Zelm

GR

OO

T O

MR

OE

PK

OO

R

CHEF-DIRIGENTHervé Niquet

SOPRAANKaren LemaireKatrien NauwelaertsAnn JanssensEvi RoelantsEliene De BelderInge Van de Kerkhove

ALTHelena BohuszewiczEva Goudie-FalckenbachLieve MertensDida CastroAnne Fleur InizanJane Bertelsen

TENORIvan GoossensPaul FoubertRoel WillemsFrank De MoorGunter ClaessensPaul Schils

BASJan Van der CrabbenPhilippe SouvagieMarc MeersmanHarry Van der KampPieter CoeneJan Moeyaert

33

29 sep 14.15 uur | concertgebouw

Freiburger BarockorchesterPablo Heras-Casado dirigentIsabelle Faust viool

Mendelssohn Muziek voor Een mid-zomernachtsdroom selectieMendelssohn Eerste symfonieMendelssohn Scherzo, Intermezzo en Bergamasca uit Een midzomernachts-droomMendelssohn Vioolconcert

www.zaterdagmatinee.nl

6 apr 13.15 uur | concertgebouw

13.15 uur Asko|SchönbergPablo Heras-Casado dirigent

Nas Horseless carriage opdrachtwerk ntr zaterdagmatinee - wereldpremière

14.15 uur Mahler Chamber OrchestraPablo Heras-Casado dirigentAlexander Melnikov pianoMarina Heredia mezzosopraan

Stravinsky Pulcinella suiteBeethoven Eerste pianoconcertFalla El amor brujo balletversie

www.zaterdagmatinee.nl

BESCHERMHEERBernard Haitink

CHEF-DIRIGENTMarkus Stenz

HONORARY CHIEF CONDUCTORJaap van Zweden

ERE-DIRIGENTEdo de Waart

VASTE GASTDIRIGENTJames Gaffigan

ASSISTENT-DIRIGENTFrans-Aert BurghgraefSander Teepen

EERSTE VIOOLDimiter TchernookovAlexander BaevFred GaasterlandRoswitha DevrientMaria EscarabajalAlberto JohnsonMariska GodwaldtJulija HartigKerstin KendlerAnna KorpalskaPamela KubikLeonie MensinkPedja MilosavljevicTheo PloegerPieter VelRuud Wagemakers

TWEEDE VIOOLCasper BleumersSarah LoerkensZofia BalcarEsther de BruijnMichiel EekhofWouter GroeszYvonne HamelinkAnnemarie van HelderenEsther KövyRenate van RielAlexander van den TolFrits WagenvoordeLaura FrenkelChristiaan Lascae

ALTVIOOLFrank BrakkeeHuub BeckersArjan WildschutIgor BobylevSabine DuchMarije HelderErik KrosenbrinkAnnemarie KonijnenburgRobert MeulendijkEwa WagnerAnnemieke HulsLotus de Vries

CELLOMichael StirlingEveline KraayenhofWinnyfred BeldmanMirjam BosmaCrit CoenegrachtSebastiaan van EckAnneke JanssenAnsfried PlatArjen UittenbogaardMaaike Peters

CONTRABASRien WisseWilmar de VisserWalter van EgeraatAnnika PigorschJim SchultzStephan WienjusEduard ZlatkinServaas Jessen

FLUITIngrid GeerlingsCarla Meijers

PICCOLOMaike Grobbenhaar

HOBOAisling Casey

ALTHOBO Gerard van Andel

KLARINETFrank van den BrinkEsther Misbeek

FAGOTJos LammerseDesirée van Vliet

HOORNPetra Botma-ZijlstraToine MartensFréderick FranssenRebecca Grannetia

TROMPETHans van LoenenHessel Buma (banda)Hans Verheij

TROMBONEJaume Gavilan AgulloVictor Belmonte AlbertTwan Dubbers

TUBABernard Beniers

PAUKENPaul Jussen

SLAGWERKVincent CoxEsther DoorninkHans Zonderop (banda)Mark Haeldermans (banda)

HARPEllen Versney

PIANOStephan KieferPauline Post

RA

DIO

FIL

HA

RM

ON

ISC

H O

RK

ES

T

Behalve Moesorgski’s Boris Godoenov dirigeert Pablo Heras-Casado dit Matinee-seizoen het Freiburger Barock orchester in een Mendelssohnprogramma en stort hij zich met het Mahler Chamber Or-chestra op Stravinsky’s Pulcinella, Falla’s El amor brujo, Beethovens Eerste pianocon­cert en met Asko|Schönberg op een nieuw werk van Mayke Nas.Met de Freiburger en het Mahler Cham-ber werkt Pablo Heras-Casado al lange tijd samen. Maar ook bij het New York Philharmonic, het Los Angeles Philhar-monic, de Metropolitan Opera, de Berliner Philharmoniker en het London Symphony Orchestra is hij een graag geziene gast, hoe jong (41 jaar) hij voor het dirigentenvak eigenlijk ook nog is.Bent u er weer bij?

nog tweemaalPABLO HERAS-CASADO

FE

RN

AN

DO

SA

NC

HO

34 35

zaterdag 22 september 14.15-ca 16.05 uurConcertgebouw Amsterdamserie hedendaags-1

HANNES MINNAAR EN DRIE NEDERLANDSE PREMIÈRES

Radio Filharmonisch OrkestWayne Marshall dirigentHannes Minnaar piano

Bernstein Ouverture CandideFoulds Dynamic triptych nederlandse premièreMatthews/Weir/Ruders/Sawer/Torke/Payne/Lindberg Bright Cecilia variations nederlandse premièreMacMillan Woman of the Apocalypse nederlandse première

zaterdag 29 september 14.15 uurConcertgebouw Amsterdamserie rfo & friends-1

EEN JONGE, NIEUWE MENDELSSOHNFreiburger BarockorchesterPablo Heras-Casado dirigentIsabelle Faust viool

Mendelssohn Muziek voor Een mid-zomernachtsdroom selectieMendelssohn Eerste symfonieMendelssohn Scherzo, Intermezzo en Bergamasca uit Een midzomernachts-droomMendelssohn Vioolconcert

VOLG

EN

DE

CO

NC

ER

TEN Hannes Minnaar speelt John Foulds

Weinigen zullen het fantastische piano-concert van John Foulds kennen. Hoe onterecht dat is, bewijzen pianist Hannes Minnaar en dirigent Wayne Marshall in een grotendeels Brits programma.Minnaar soleert in het magistrale Dynamic Triptych dat de Engelsman Foulds in 1930 voltooide. Foulds was zowel in de lichte als in de klassieke muziek actief. Het pianoconcert was zijn meest succesvolle orkestpartituur maar behaalde nooit de bijval die de componist verwachtte. Hij ver-trok gedesillusioneerd naar India en werd (ten onrechte) vergeten.

Apocalyptisch hoogtepunt van MacMillanHenry Purcells vier odes aan St. Cecilia, de beschermheilige van de muziek, vor-men highlights in het Britse componeren. Toen het blad BBC Music in 2002 tien jaar bestond, nodigde het zeven componisten uit ieder een variatie te schrijven op een thema uit de meest briljante Ode. Colin Matthews gaf zijn collega’s het karakter van de diverse variaties aan. Zo ontstond een kleurrijk en tóch samenhangend geheel. Van 2010 tot 2013 was James MacMillan vaste gastdirigent van de Radio Kamer Filharmonie, en veel van zijn werk klonk niet toevallig in Matinee. In Woman of the Apocalypse interpreteert de Schot niet de teksten uit het Bijbelboek Openbaringen, maar heeft zich laten inspireren door de vele beeldende kunstenaars die deze vrou-wenfiguur hebben vereeuwigd. Een soort schilderijententoonstelling waarvan het laatste doek, ‘The Coronation’, culmineert in een apocalyptisch hoogtepunt.

Pablo Heras-Casado en Isabelle FaustDacht u Mendelssohns Vioolconcert al wel te kennen? Dirigent Pablo Heras-Casado, violiste Isabelle Faust en het Freiburger Barockorchester zullen bewijzen hoe jeug-dig, betoverend en vol spanning Mendels-sohn óók kan klinken!“Pablo Heras-Casado brengt Mendelssohn weer terug naar de negentiende-eeuwse basis”, schreef The Irish Times in een lyrische recensie. De krant gaf de cd met Mendelssohns symfonieën de hoogste waardering. Ook violiste Isabelle Faust bleef met het Freiburger Barockorchester onder leiding van Heras-Casado verre van het romantisch geschmier en speelde het Vioolconcert “zoals het ooit bedoeld was”.

Isabelle Faust betovert in Mendelssohn VioolconcertDe Spaanse alleskunner Heras-Casado dirigeert dit seizoen maar liefst drie Matineeconcerten. Met dit geheel aan Mendelssohn gewijde concert zetten Faust, Heras-Casado en het Freiburger Barockorchester een Mendelssohn neer die in niets lijkt op de componist die we inmiddels wel dachten te kennen. En het werkt: hun Mendelssohn is jeugdig, beto-verend, opwekkend, licht en vol inherente spanning. De volledige Mendelssohncyclus die de dirigent met het Freiburger Barock-orchester aan het opnemen is, staat al op de nominatie voor vele prijzen. Live doet deze ‘match made in heaven’ er nog een schepje bovenop.C

AR

LOS

VILLA

RO

ES

DE

TLE

V S

CH

NE

IDE

R

36 vrijdag 14 september, 20.15 uurTivoliVredenburg Utrechtwww.avrotrosvrijdagconcert.nl

BERLIOZ’ LIEFDE: ROMÉO ET JULIETTERadio Filharmonisch Orkest Groot OmroepkoorFabien Gabel dirigentMartina Batic koordirigent

Anaïk Morel mezzosopraanMark Omvlee tenorMika Kares bas

Berlioz Roméo et Juliette

Berlioz was een romanticus in hart en nieren. Een man die altijd een paar drama’s van Shakespeare op zijn nachtkastje had liggen. Romeo and Julia trof hem recht in het hart omdat hij zich volledig identificeer-de met Romeo. Net als die tragische held was Berlioz hopeloos verliefd, alleen werd zijn liefde niet beantwoord. Het compone-ren van Roméo et Juliette kostte hem wei-nig moeite. Het is muziek van een rusteloze hemelbestormer: geen opera, geen cantate, maar in zijn eigen woorden een ‘sympho-nie dramatique avec choeurs’, oftewel een dramatische symfonie met koor.

vrijdag 21 september, 20.15 uurTivoliVredenburg Utrechtwww.avrotrosvrijdagconcert.nl

WELLUIDENDE MIJMERINGENResidentie OrkestNicholas Collon dirigent

Stefan Jackiw viool

Van der Horst Réflexions sonoresTsjaikovski VioolconcertElgar Enigma-variaties

Dit concert opent met muziek van Anton van der Horst, vooral bekend als dirigent van de Nederlandse Bachvereniging tijdens de jaarlijkse concerten op Goede Vrijdag in Naarden van 1931 tot 1965. Voor het Concertgebouworkest schreef hij in 1963 Réflexions sonores, een twintig mi-nuten durende schildering van het antieke Hindoekoninkrijk Pratichtana.Daarna het Vioolconcert van Tsjaikovski, waarin volgens een criticus de viool werd ‘gegeseld, gesloopt en bont en blauw geslagen’. Tsjaikovski kon de rest van zijn leven de hele recensie uit zijn hoofd citeren.Na de pauze de Enigma-variaties van Edward Elgar, waarvan het thema en zijn betekenis nog steeds een raadsel zijn, al dacht musicoloog Theodore van Houten de oplossing gevonden te hebben. Nu is het een van de beroemdste en meest ge-liefde orkestwerken van Engelse bodem.