Groningen Magazine 2016 NL

GRONINGENADVIESPRIJS E2,95ALLES OVER STAD EN PROVINCIE GRONINGEN | 2016

PRONKHUIZENBORGEN UITGELICHT

WANDELEN DOOR WESTERWOLDE

HAAST JE LANGZAAM

RONDJE DIEPENRING

VERKEN DE GRONINGER GRACHTENGORDEL

CREATIEVEKWEEKVIJVER

ONTWERPTALENT UIT STADEN OMGEVING

LANGSDE KUSTLIJN

VAN LAUWERSOOGTOT DELFZIJL

LIFEST YLEMAGA ZINE OVER NOORD - NEDERL ANDNoorderland Om van deze aanbieding gebruik

te maken, ga je naar: www.noorderland.nl/marketinggroningen

NoorderlandLIFEST YLEMAGAZINE OVER NOORD-NEDERL AND

Noorderland • num

mer 2 • 2016

NR 2 • MAART/APRIL 2016 • €6,99

871

9189

2351

66

01

60

2

natuurDE SPORT VAN HET

VOGELSPOTTEN

interview

EVERT TEN NAPELVOLKSJONGEN VAN HET DRENTSE VEEN

binnenkijken

ANTIEKHOEVEBOERMA

IN UITHUIZEN

WIN EEN

BOOTTOCHT T.W.V. €400

FRIS & FIT het voorjaar in

NoorderlandLIFEST YLEMAGAZINE OVER NOORD-NEDERL AND

Noorderland • num

mer 1 • 2016

NR 1 • JANUARI /FEBRUARI 2016 • €6,99

nostalgieTHUIS IN DE MIST VAN TIJDEEN HUIS VOLHERINNERINGEN+REIS TERUG NAARKINDERFANTASIEOP HET SCHOOLPLEIN

natuurBALLOËRVELD

OP DE GROTESTILLE HEIDE

3XWINTERKOST

DE SMAAKVAN WELEER

VERGETEN& VERLATEN Opnieuw ontdekt

NoorderlandLIFEST YLEMAGAZINE OVER NOORD-NEDERLAND

Noorderland • num

mer 3 • 2016

NR 3 • APRIL/MEI 2016 • €6,99

8719189

235166

01603

VerledenDE TRAGEDIE VAN PAESENS-MODDERGAT

interviewKOKKELVISSERMET RESPECT VOOR HET WADbinnenkijkenBIJ DE COMMANDANT VAN KAMP WESTERBORKOP PAD langswerelderfgoed

NU 3 NUMMERS

VAN €16,80 VOOR E14

PROEFABONNEMENTMaak kennis met Noorderland - het lifestylemagazine over het goede leven in Noord-Nederland. Iedere uitgave is een

ontdekkingstocht door het prachtige (buiten)leven, langs verrassende bezienswaardigheden en met de leukste activiteiten.

ABONNEMENT STOPT AUTOMATISCH!

ALLES OVER STAD EN PROVINCIE GRONINGEN3

Ik kan wel stellen dat de drukte van mijn

agenda de laatste jaren een behoorlijke

vogelvlucht heeft genomen. Ik breng mis-

schien wel meer uren door buiten de stad

dan dat ik daadwerkelijk in Groningen ben.

Wat in essentie heel fijn is natuurlijk, maar

ik zou liegen als ik zou zeggen dat het altijd

even leuk is. Ik mis Groningen nogal snel.

Ik ben, behalve door de hele Benelux, veel

te vinden in wereldsteden als Londen en

New York. En hoe prachtig ik deze plekken

ook vind, ik ben maar al te blij als ik het

Julianaplein weer op rijd. Als ik dan via

het Emmaviaduct de totaal niét indruk-

wekkende skyline van Groningen zie, voel

ik de rust weer terugkeren in mijn hoofd.

Het is thuis. De biertjes in De Pintelier, de

gezelligheid van De Uurwerker, de zweten-

de mensen in De Shooters. Ik ben echt een

centrum-mannetje. Uren kan ik er rondwan-

delen, mensen kijken terwijl ik beats luister

en nieuwe teksten bedenk. Eerlijk is eerlijk;

in het eerste opzicht lijkt de stad misschien

niet all that qua winkels, maar we hebben

alles. Het is overzichtelijk, knus, druk en

rustig tegelijk. De mensen zijn vriendelijk,

de meiden zijn knap en de echte Stadjers

sieren de stad. Het zit vol importstudenten

en dat maakt dat er altijd wel wat te doen

is. Feestjes zat! Maar als je de rust op wilt

zoeken of romantisch wil doen, rijd je rich-

ting het Hoornsemeer. Er zijn enorm veel

verschillende keukens en het wordt met de

week hipper. De stad ademt muziek, kunst

en creativiteit! Ik kan me niet voorstellen

om hier weg te gaan. Het moment van thuis

komen hier is goud waard.

WELKOM

VOORWOORD

4

INHOUD78STRUUNTOCHT DOOR GRONINGER PAREL

32350 JAAR MARKT

55WADDEN: DE DOLLARD

12RONDJE GRACHT

68DE VEENKOLONIËN


7 Waarom Groningen?8 Inspiratie opdoen De kaart

van Groningen

10 Regio’s in beeld12 Rondje gracht16 GRID Grafisch Museum18 Ontwerptalent in Groningen23 Shoppen in Groningen27 D’Olle Grieze32 350 jaar markt37 Smaakvol Smaeck40 Gronings goud Gebrouwen in

Groningen

42 Parkeren44 Lauwersmeer48 Kerken Het wonder van Aduard

50 Bourtange55 Wadden De Dollard

58 Varen Oldambt vanaf het water

60 Groninger wierden 2500 jaar terug in de tijd kijken

62 Gronings goud Van Groninger hand

64 Bijzonder overnachten65 Arrangementen66 Must see68 Historie De Veenkoloniën door

mensenhanden gemaakt

72 Natuur De Hondsrug

74 Borgen Menkemaborg en Allersmaborg

78 Wandelen Struuntocht door Groninger parel

84 Historische scheepvaart Groningen verbonden met water

87 Eropuit Avontuurlijke uitjes voor het hele gezin

88 Fietsen Westerkwartier, elke plek een nieuw decor

91 Musea92 VVV’s93 Evenementenkalender 201698 Colofon

50BOURTANGE

58VAREN: OLDAMBT

VANAF HET WATER

74BORGEN:

MENKEMABORG EN ALLERSMABORG

60GRONINGER WIERDEN

INHOUD

beleef de zee en ontdek de schatten van de aarde

ELKE DAG VAN 10:00 TOT 16:30 UUR

ARCHEOLOGIESCHEEPVAART

HISTORIEGEOLOGIESCHELPEN

ZEEAQUARIUM

ZEEBADWEG 7A • DELFZIJL • TEL. 0596 63 22 [email protected] • WWW.MUZEEAQUARIUM.NL

ontdek

de schatkamers van het oudste cultuurlandschap van Nederland!

Museum Wierdenland, Van Swinderenweg 10, 9891 AD Ezinge, www.wierdenland.nl

9 april - 19 juni Vergezichten onderdeel van kunstexpositie De Klassieke Salon

1 juli - 31 oktober Het Wierdenmenu archeologische expositie over voedingspatronen

van de prehistorie tot de Middeleeuwen

VergezichtenVergezichten


G7 LAUWERSMEERToen de Lauwerszee in 1969

van de Waddenzee werd

afgesloten, ontstond het

Lauwersmeer: niet voor niets

een Nationaal Park. In dit

indrukwekkende natuurge-

bied leven bijzondere dieren

en planten in samenspel met

het water. De dijken, kolken

en coupures in de omgeving

herinneren aan hoe ook de

mens hier al eeuwenlang met

het water samenleeft.

G7 DE STAD GRONINGENIn de studentenstad met de jongste be-

volking van Nederland vind je tientallen

musea, galerieën, theaters en festivals

waar je kunt genieten van nationaal en

internationaal talent. Op de terrasjes met

uitzicht op oude en nieuwe architectuur

kun je welverdiend bijkomen van het

veelzijdige winkelaanbod. Of bezoek een

van de hofjes, tuinen of parken.

Ontdek zelf de Groninger G7. Deze zeven bezienswaardigheden vertegenwoordigen de meest karakteris-tieke kenmerken van Groningen. Meer Groningen op:> www.toerisme.groningen.nl

7 REDENENOM GRONINGEN

TE BEZOEKENWat maakt Groningen nu eigenlijk zo bijzonder?

Laat je verrassen door de verschillende gezichten van zowel stad als provincie met de Groningen 7. De G7 is een selectie van voor stad en ommeland

kenmerkende bezienswaardigheden.

G7 WIERDENGroningen is bezaaid met wierden: eeuwen-

oude, door mensenhanden gemaakte heuvels

die de bewoners meer dan duizend jaar lang

beschermden tegen het hoge water. Door de

bedijking werden ze overbodig en in sommige

gevallen afgegraven. Waar dat niet gebeurde,

staat de dorpskerk vaak nog steeds op het

hoogste punt.

G7 KERKENTrots uittorenend boven het maaiveld

van Groningen staan prachtige, oude

kerken, vaak in een sobere romaanse

of romanogotische stijl. Een aantal

van deze kerken zijn voor publiek

opengesteld: een kwestie van de

sleutel halen bij de buren.

G7 BOURTANGEVaak belaagd, nooit veroverd. In de in

oude glorie herstelde vesting Bourtange

komt het verleden tot leven. Ook de

omgeving verkennen is de moeite waard.

De regio Westerwolde staat bekend om

zijn variatie: van bossen en heide tot

beken en weilanden.

G7 WERELDERFGOED WADDENZEEDe Waddenzee hoort thuis in de top van de door

UNESCO uitverkoren Werelderfgoederen. Het is na

het Alpengebied de grootste aaneengesloten

wildernis van Midden Europa en het Groningse deel

is nog het meest ongerept. Het gebied is van inter-

nationaal belang omdat het een kraamkamer is voor

de Noordzee en een rust-, rui-, voedsel- én broed-

gebied voor miljoenen (trek)vogels. Bovendien is het

waddengebied een perfecte habitat voor zeehonden.

De bij eb drooggevallen zandbanken zijn veilige

plekken om te rusten of om jongen te zogen.

G7 BORGENDe Groninger borgen ontstonden

uit middeleeuwse steenhui-

zen die uitgebouwd werden

tot pronkstukken. Ze werden

bewoond door adellijke families.

Ooit stonden er ruim honderd

borgen in de provincie, maar veel

daarvan zijn verloren gegaan.

Enkele van de zestien overge-

bleven borgen doen dienst als

museum.

WAAROM GRONINGEN?

8

Aan de hand van deze kaart kun je de mooiste plekken van Groningen terugvinden. Speur de kaart af en ga op zoek naar de locaties die verderop in het

magazine onder de aandacht komen. Doe inspiratie op en plan je bezoek!

INSPIRATIE OPDOEN> Lees meer over de 7 wonderlijke

Groninger gezichten op de volgende pagina.

ALLES OVER STAD EN PROVINCIE GRONINGEN 9

LEGENDA1 Aduard2 Ter Apel3 Bedum4 Breebaartpolder5 Wedde6 Delfzijl7 Eenrum8 Ezinge9 Oldehove10 Hondsrug11 Hornhuizen12 Kropswolde13 Lauwersmeer14 Leek15 Leens16 Lettelberter Petten17 Midwolda18 Niebert19 Noordpolderzijl20 Nuis21 Oldambtmeer22 Onstwedde23 Oudeschans24 Paterswoldsemeer25 Punt van Reide26 Sellingen27 Smeerling28 Stadskanaal29 Termunterzijl30 Tolbert31 Uithuizen32 Veendam33 Vlagtwedde34 Vriescheloo35 Wehe-Den Hoorn36 Winschoten

Illustratie: Kim Veenman

ARRANGEMENTENREGIO’S IN BEELD

10

ZEVEN GRONINGERGEZICHTEN

> ANNEMARIE BERGFELD

Groningen is variatie. Elke streek heeft zijn eigen landschap en zijn eigen karakter. Ga met ons mee en

ontdek zeven wonderlijke Groninger gezichten.

1WADDENLANDZoals de sterrenhemel Bij het horen van de naam Lauwers- meer beginnen vogelkenners al te watertanden. In dit nationaal park met water, eilandjes en ruige graslanden broeden ruim honderd vogelsoorten en overwinteren tienduizenden ganzen. In het voor- en najaar is het vogelfeest het grootst. Maar het Waddenland is méér. Als sterren aan de hemel liggen de dorpjes, boerderijen en oude borgen in het open land tussen Lauwersmeer en Waddenzee verspreid. Magisch!

1 3

4

25

6

7

3 EEMSDELTAKerken, maren en borgenBoerderijen en borgen staan er als bakens in het landschap. Dit land aan de waddenkust is zo open als een landschap maar kan zijn: graslanden, slingerende sloten, kronkelende dijkjes onder hoge luchten en in het voorjaar overal fluitekruid. En natuurlijk de wierden, de woonheuvels die onze voorouders van klei, mest en afval bouwden. De meeste zijn gesierd met oude kerkjes.

2WESTERKWARTIERAan weerszijden van het Van StarkenborghkanaalIn het landschap van het Westerkwartier zie je de hele Nederlandse geschiedenis terug: keien uit de ijstijd; hoogveen, toen het na de ijstijden warmer werd; heide, ontstaan toen onze voorouders het hoog-veen afgroeven en grasland, waar de heide werd omgeploegd tot bouwland. Bijna elke vierkante meter van dit landschap is door mensenhanden gemaakt. Het uitgestrekte, lege land ten noorden van het Van Starken-borghkanaal is een van de oudste cultuur-landschappen van Nederland.

Illus

trat

ie: K

im V

eenm

an

11

5 OLDAMBT Stil en kleurrijkIn hét akkerbouwgebied van ons land worden aardappelen en graan verbouwd, én koolzaad dat in het voor-jaar het land geel kleurt. Maar naast boerenland is het Oldambt ook natuur. Het Eiland van Winschoten heeft nog altijd zijn kenmerkende stuwwallen; het Hondhal-stermeer, temidden van boomgaarden en grote heren-boerderijen, is alleen per kano te ontdekken.

6 DE VEENKOLONIËNDe rijkdom van het veenTot in de 17de eeuw lag ten zuidoos-ten van de stad Groningen een enorm hoogveengebied dat tot ver over de Duitse grens doorliep. De turfwinning veranderde het landschap voorgoed. Een strak patroon van kanalen en wijken werd aangelegd, met tientallen bruggen en sluizen. De 19de eeuw was hier de Gouden Eeuw, met houtzage-rijen, scheepswerven en fabrieken. De monumentale huizen langs de kanalen getuigen nog van de rijkdom van toen.

4 MIDDEN GRONINGEN Natuur en cultuurHet gebied was in vroegere dagen één groot natuurgebied, bestaande uit moerassen, veenbosjes en vele poelen en meertjes. Op de zandrug vind je naast de historische monumenten ook unieke tuinen en parkbossen. Door deze zandrijke ondergrond is hier een zeer gevarieerde vegetatie mogelijk en groei-den er altijd al veel bomen. Onderweg kom je een aantal bijzondere voorbeel-den tegen waaronder het Kolhamster-bos en het parkbos van het landgoed Fraeylemaborg. Het voormalige moeras en watergebied is op sommige plekken opnieuw te beleven zoals in het natuur-gebied Roegwold.

7 WESTERWOLDELand van heide, bossen en kronkelweggetjes Wie geblinddoekt in Wester- wolde gedropt zou worden, zou het misschien niet geloven: is dit ook Groningen? Westerwolde is een land van kronkelende paadjes, heide, bossen, vennetjes en kleine weilanden tussen boomsingels. En het beekdal van de Ruiten Aa, een prachtrivier die ooit ruw werd rechtgetrokken, maar nu weer vrij mag kronkelen. Deze pracht-rivier is de ruggengraat van Westerwolde.

ALLES OVER STAD EN PROVINCIE GRONINGEN

REGIO’S IN BEELD

12

GRONINGERDIEPENRING

Tijdens een rondje Groninger Diepenring kom je oren en ogen tekort. Ruim drie kilometer grote en kleine geschiedenissen, bekende highlights en verrassingen.

Met de klok mee, met stadsgids Koos Lammerts, in een boog om de Martinitoren. > BERT NIJMEIJER


Je kunt een rondje Groninger diepen eigenlijk overal beginnen. Bij elke brug, elk pand, elk pakhuis. Over

bijna elk huis is wel wat te vertellen en elke kade heeft een eigen geschiedenis, die vaak tot in de middeleeuwen terug-gaat. Het hele jaar door zie je groepjes toeristen langs de gevels omhoog kijken. De Diepenring is de grachtengordel van Groningen. Een riem van diepen, havens en singels om de binnenstad, voor een deel al in de middeleeuwen gegraven. ‘De Diepenring ligt als een spin in een web van waterwegen,’ vertelt stadsgids Koos Lammerts. ‘Van alle kanten komen

diepen op de binnenring uit.’ We doen een rondje Diepenring op de fiets, met de klok mee, in een boog rechts om de Martinitoren. Ruim drie kilometer, in twee uur; een verademing in de frisse, Groningse voorjaarszon.

Kunst aan de grachtWe beginnen op het Hoge der A (1), meteen een van de mooiste stukjes Groningen. Met voorname panden, oude pakhuizen en de masten van de bruine vloot, die hier in de winter aanlegt voor stadse gezelligheid. De namen op de panden, zoals pakhuis Libau, huis Batavia en pakhuis Londen, verwijzen

naar handel, Hanze en meer uit een rijk verleden. ‘Op nummer 9 heeft H.W. Mesdag gewoond, schilder van het Panorama Mesdag in Den Haag,’ vertelt Lammerts. ‘In het pakhuis aan de over-kant had graficus en De Ploeg-schilder H.N. Werkman zijn atelier.’ Oude glorie, nieuwe bewoners. In modernere panden zitten een hotel, een bakker en een “Brussels” grand café. In het zomer-seizoen is er een heerlijk terras aan het water.

Herinneringen aan toen‘Tot de aanleg van de sluizen bij Zout-kamp, vanaf 1870 in gebruik, was dit

‘ VANAF HIER VERTROKKEN DE SCHEPEN NAAR SCHIERMONNIKOOG EN AMELAND’ Bocht van

Ameland.

STAD: RONDJE GRACHT

14

een handelshaven,’ vertelt Lammerts. In die tijd stond Groningen in open verbinding met de Lauwerszee en had je in de diepen nog eb en vloed. Op het eind van het Hoge der A zat de visafslag, die je nog terugvindt in de straat-namen Visserstraat en Vishoek. Vlakbij de haven vond je de rosse buurt. Daar, voorbij de brug, zat brouwerij De Sleutel, nu een mooi bruin café. Aan de overkant zit Havenzicht, nog zo’n café met een rijke historie.’Op de hoek van de Noorderhaven komen de Drentse A en de “vergraven” Hunze bij elkaar, in de Bocht van Ameland. ‘Vanaf hier vertrokken de schepen naar Schiermonnikoog en Ameland.’ Nog altijd is het een van de meest gefotografeerde plekken van de stad, net als de achterliggende Noorder-haven zelf. De imposante pakhuizen, de oude zuivelfabriek in jugendstil, en het bootleven in de vrijhaven – een wereld van masten, touw, oliegeur – neemt ons mee terug in de tijd.

Langs het Lopende DiepAan het eind van de Oude Boteringe-straat stond de Boteringepoort, een van de vijf oorspronkelijke stadspoorten van middeleeuws Groningen. In het wacht-huis zit het karakteristieke hotel Corps de Garde (2), waar je in de souterrain-

DIEPENRINGIn de 19de eeuw werd de

uitdrukking “een diepje om

gaan” gebruikt om de wan-

deling om de stad mee aan te

duiden. In het zuiden ging deze

wandeling langs het nog niet

gedempte Kattendiep en

Zuiderdiep. Je kunt de wan-

deling nog steeds maken. Deze

duurt ongeveer een uur.

bar nog een stuk van de oude poort kunt zien. Het getij in de grachten liep tot de Spilsluizen. Het stuk ervoor werd vanwege de afwisseling van hoog en laag water het Lopende Diep genoemd. Vandaar de lagere en hogere kadedelen, het Hoge en Lage der A. We gaan verder, langs de Ossenmarkt en de rechtbank aan de overkant en de patriciërshuizen van de Marktstraat verderop. Aan deze kant van de Spil-sluizen vind je magazijn De Klomp, een antiek warenhuisje, waar je onder meer de wonderpan en streeploze raam-

wissers koopt (‘Overal gezocht, bij “De Klomp” gekocht’). Daar ook een pand met typisch Groningse schelpmotieven in de gevel. Hoe langer je stilstaat, hoe meer je ziet.

Koninklijk tintjeWe moeten verder, twee uur is bijna te krap. Voorbij de Maagdenbrug komen we bij de Prinsentuin (3), de tuin van het vroegere Stadhouderlijk Hof, nu het onderkomen van het “royale” hotel-restaurant Prinsenhof. ‘De kruiden uit de kruidentuin brachten het stad-

1

8

9

2


2

1

9

8


Zelf een rondje Diepenring maken? Bij VVV

Groningen zijn diverse wandelingen te koop

die je meenemen langs de Diepenring. Of boek

stadsgids Koos of een van zijn collega’s voor

een stadswandeling via de VVV.

> www.toerisme.groningen.nl

Rondvaartbedrijf Kool vaart dagelijks door

de Diepenring om toeristen en inwoners de

gelegenheid te bieden de geschiedenis van

Groningen vanaf het water te bewonderen.

> www.rondvaartbedrijfkool.nl

houderlijke eten op smaak. In de zomer bloeiden de rozen en de beuken- hagen hielden de dames uit de zon,’ vertelt Lammers. Je kunt het nog steeds beleven, ruiken en proeven, terwijl het carillon van de Martinitoren (4) de kwartieren weg klingelt. Verder langs de Stadsschouwburg (5), de in eclectische stijl gebouwde, roodgele cultuurtempel, even uitbundig als de podiumkunsten zelf. Een van de redenen waarom de theaterwereld zo graag naar Groningen komt. ‘In vroegere tijden waren het pelgrims die

naar de stad trokken: in de Martinikerk werd een stukje arm van Johannes de Doper bewaard, geloofden ze. In het siersmeedwerk van de Sint Jansbrug wijst Johannes naar de kerk verderop: daar moest je zijn.’

Favoriete toiletTerug naar waar we begonnen, langs de binnenkant van het Verbindingskanaal met deftige singels, naar de Sint-Jozef-kathedraal (6), een stadskasteel in Loirestijl aan het Hereplein. In het singelgras staan de meest

7

5

prachtige kunstwerken: het Veulen van Wladimir de Vries, het monument voor Werkman, van Armando en het Groninger Museum (7) van Mendini niet te vergeten. Een goudgeel, schots en scheef schip voor de kunst, een gebouw zonder gelijke in Nederland. Koos Lammerts wijst op een villa van Berlage, de jugenstil van Huize Tave- nier (8). Vroeger was dit een kraam-kliniek waar generaties Groningers werden geboren. Even verderop staat het openbaar toilet van architect Rem Koolhaas en fotograaf Erwin Olaf (9), inmiddels ook al een beroemd beeld van Groningen. Lammerts blijft wijzen en vertellen. Terwijl wij een broodje haring eten in de A-straat, staat aan de overkant van de brug alweer een nieuw groepje toeristen te trappelen bij pakhuis Libau, klaar om de grachten van Groningen te ontdekken.

3

STAD: RONDJE GRACHT

7

5

6

3

4

16

Het raam naast de ingang is interactief. Op de stoep kunnen voorbijgangers door middel van een touchscreen tientallen grafische kunstwerkjes oproepen en meer te weten komen over de makers en de technieken die zij gebruikten. Het is een mooie smaakmaker voor de collectie in GRID Grafisch Museum. Meteen al in de hal is duidelijk dat dit museum verder kijkt dan het verleden.

In kleuren en vroegere geurenNaast een oude Amerikaanse drukpers - een zwart bakbeest met een vergulde adelaar op de top - valt een kleurrijke wand op met een hypermoderne collage van grafische elementen van ontwerper Jelle Post. De hal van dit imposante gebouw met bogengalerij aan de Sint Jansstraat staat symbool voor alle ruimtes in het museum: verleden, heden én toekomst van het grafische vak gaan er hand in hand.

Grafisch erfgoedDirecteur Fronique Oosterhof is lyrisch over de Heidelbergers, twee flinke drukpersen van vlak na de oorlog, en over de kniehevelpers en zetbokken uit de nalatenschap van Hendrik Werkman, de bekende Groninger boekdrukker en kunstenaar; net zo lyrisch is ze over de risograaf, een state of the art computer- gestuurde zeefdrukmachine die resul-

taten geeft waar grafici van watertanden. ‘Onze kerncollectie bestaat uit grafisch erfgoed, maar bij alles wat we laten zien, willen we een brug slaan tussen toen en nu,’ zegt de directeur.

Eeuwenoud en hipEen van de plaatsen waar toen en nu bijna als vanzelf samenkomen is bij het boekbinden: een eeuwenoud ambacht dat tegenwoordig weer hip is. In de boekbinderij kunnen bezoekers onder leiding van een professionele boek- binder zelf aan de slag met het innaaien van schriften, het marmeren van papier of het maken van een bijzondere omslag.Het geven van workshops is een kern-activiteit van het museum. Bezoekers kunnen ook letterzetten, zelf ontwerpen en met verschillende druktechnieken affiches maken. ‘Het mooie is dat alle machines en apparaten nog werken,’ vertelt Fronique Oosterhof. ‘We gebruiken ze dus ook. En je moet niet denken dat alles hier dan staat te schudden van het kabaal. Hoe groot de machines ook zijn, er komt niet meer dan een zacht snorrend geluid uit.’ Alleen aan de door stoom aan- gedreven drukpers die vanaf 1900 door een communistische drukkerij in Oude Pekela werd gebruikt, is een moderne concessie gedaan: hij werkt nu op elektriciteit.

ZIEN, BELEVEN ÉN ZELF DOEN IN

GRID GRAFISCH MUSEUM> ANNEMARIE BERGFELD

GRID Grafisch Museum, aan de voet van de Martinitoren, slaat een brug tussen het verleden, heden en toekomst van het drukwerk. Bezoekers kunnen grafisch erfgoed bekijken én zelf aan de slag.

Dit maakt het tot een echt doe-museum.


EXPOSITIES EN WORKSHOPS• Van 16 april t/m 17 juli wordt in de

expositie Wie is er bang voor zwart en

wit? grafisch werk getoond in

het kader van de manifestatie

Klassieke Salon waarmee de

Groninger Klassieke Academie

zijn tienjarig bestaan viert.

• Elke zaterdagmiddag zijn er

workshops voor kinderen; elke zondag

voor volwassenen.

• GRID, Sint Jansstraat 2,

9712 JN Groningen, 050 - 525 64 97.

> www.gridgroningen.nl

VAN RIJKSARCHIEF TOT MUSEUMGRID Grafisch Museum bestaat al meer dan

25 jaar, maar is pas sinds herfst 2015 in de

Sint Jansstraat gevestigd. Het historische

pand met de bogengalerij en de hoge,

smalle ramen huisvestte jarenlang het

Rijksarchief en later de stadsredactie van

Dagblad van het Noorden. Zo kent het pand

al een lange geschiedenis van papier en

documenten, waar het Grafisch Museum

zich naadloos in voegt.

STAD: GRID GRAFISCH MUSEUM

18

CREATIEVEKWEEKVIIJVER

> MARIJE SIETSMA

Groningen is een stad vol creatief talent. Natuurlijk vanwege onze kweekvijver (kunst)Academie Minerva, maar ook omdat het een stad is waarin

creatievelingen zich thuis voelen. Er is hier namelijk altijd wel iets te beleven. In de vele ateliers die de stad rijk is, diverse musea en gewoon op straat.

Oplettende bezoekers kunnen dan ook heel wat ontwerppareltjes bewonderen.

Dat begint al recht tegenover het station. Zelfs als je er niet naar binnen gaat, is het Groninger Museum een imposant

staaltje ontwerpkunst. En zo vind je meer bijzondere ontwerpen, gewoon op straat. Het kunstzinnige urinoir aan de Reitemakersrijge, bijvoorbeeld. Dit openbare toilet met foto’s van Erwin Olaf werd gebouwd in 1996 en is ontwor-pen door Rem Koolhaas.

Kunstzinnige broedplaatsVoor ontwerpen van Groningers zelf kun je na-tuurlijk terecht in diverse galerieën in de stad.

En bij de ontwerpers zelf. Groningen kent namelijk een flink aantal broed-plaatsen van creatief talent; In verzamelpan-den hebben kunstenaars en ontwerpers alle ruimte om volop te experimen-teren. Doorgaans zijn deze locaties niet vrij toegankelijk, maar soms worden open dagen georganiseerd die beslist de moeite waard zijn om te bezoeken.

Vleugel F PodiumDe Biotoop in Haren bijvoorbeeld. In dit pand, waar eerder het Biologisch Centrum van de Rijksuniversiteit

Groningen zat, zitten nu veel kleine bedrijfjes en ateliers. Onder de naam Vleugel F Podium worden er exposities en workshops georgani-

seerd, muziek gemaakt en je kunt het werk van ontwerpers uit het pand ter plekke aanschaffen. Op de website worden de data van deze open dagen ruim van tevoren aangekondigd. > www.biotoop.org

Creatieve hartenAndere creatieve broedplaatsen zijn onder meer De Puddingfabriek, direct achter het centraal station, Het Paleis in het Ebbingekwartier (houd vooral de culturele zondagen in de gaten), De Papiermolen bij Helpman en Het Werk (Ooster-park). Op die laatste locatie is ook een kleine koffiebranderij gevestigd waar je heerlijk verse koffie kunt krijgen. Een mooi excuus om ook een kijkje te nemen bij de andere gebruikers van dit verzamelpand, waaronder Tjeerd Veen-hoven en Martijn Westphal (zie pagina 20).

House of DesignOp de hoogte blijven van de nieuwste ontwerpen, exposities en andere ontwikke-lingen op ontwerpgebied kan via de website.House of Design is een Gronings platform voor professioneel design en organiseert onder andere Wonen in Groningen. Dit is een speciale winkelroute door de binnenstad van Groningen waarbij ontwerpers in diverse woonwinkels hun laatste werk tonen, een workshop geven of laten zien hoe hun product tot stand komt. Een perfecte manier om te ontdekken wat voor moois er allemaal wordt gemaakt door Groninger ontwerpers. En vergis je niet, dat is heel wat. > www.houseofdesign.nl

1


KUNSTROUTES IN DE PROVINCIEOok in de provincie Groningen barst het

van de ateliers. Veel kunstenaars werken

samen bij het organiseren van atelier-

routes, zodat hun werk ook toegankelijk is

voor het publiek.

Van Eems tot WesteremdenElk jaar rond eind augustus stellen 32 kunstenaars hun ateliers twee weekenden lang open voor publiek. Op onderstaande website staan niet alleen de data van deze weekenden, maar ook volop informatie over de kunstenaars uit deze regio.> www.atelierroutevaneemstotwesteremden.nl

Route 99Elke laatste zondag van de maand van 12.00 tot 17.00 uur organiseren kunstenaars uit de omgeving van Zoutkamp, Ezinge en Pieterburen een atelierroute.

> www.route99.nl

Kunst aan de rand van NederlandSamenwerkingsverband van een kleine 50 kunstenaars in de grensstreek van Oost-Groningen en Duitsland. Vaak open ateliers en soms een overzichtstentoonstelling.

> www.kunstaanderandvannederland.nl

De Beetse TerborgDeze kunstroute van 7 kilometer door Westerwolde voert bezoekers niet alleen langs diverse ateliers, maar ook door natuurgebied Borgerswold.

> www.atelierroute-debeetse-terborg.nl

ZELFS ALS JE ER NIET NAAR BINNEN GAAT, IS HET GRONINGER

MUSEUM EEN IMPOSANT STAALTJE ONTWERPKUNST

2

STAD: ONTWERPTALENT IN GRONINGEN

20

GRONINGS ONTWERPTALENTWie zijn die Groninger talenten? En wat maken ze

eigenlijk? Een beknopt overzicht in alfabetische

volgorde.

ALBERT GEERTJESAls kunstenaar en vormgever legt Albert Geertjes zich niet toe op één discipline. Geertjes maakt ontwerpen waarbij het materiaal of de associatie het uitgangspunt is. Hiervoor gebruikt hij regel-matig aangetaste, oude materialen. Zo maakte hij boekenkasten van dikke boomstammen, diverse lampen van gebruikt glaswerk en buitenkunst van cortenstaal. > www.geertjes.nl

GERARD DE HOOPGerard de Hoop ontwerpt tafels, krukken, lampen (boeken)kasten en andere wandmeubels waarbij geometrische vormen een belangrijke rol spelen. Een aantal van zijn ontwerpen is opgenomen in de collecties van meubelmerken, zoals Gelder-land, Castelijn, Odesi en Palau. > www.gerarddehoop.nl

HAN KONINGIn 2002 ontwierp hij de 103% Vase. Een vaas met een speciaal minivaasje aan de rand, zodat ook afgebroken bloemstengels een passend “podium” krijgen. De 103% werd in productie genomen door de HEMA en sindsdien is Koning gestaag doorge-gaan met ontwerpen, vaak in samenwerking met architecten en andere ontwerpers. Tegenwoordig produceert hij de vaas vanuit zijn eigen studio met behulp van een 3D-printer en maakt hij onder andere strak vormgegeven lichtobjecten.

> www.hankoning.nl

CAROLIJN SLOTTJEZe tonen een grote gelijkenis met fragiele zee-dieren, maar het zijn plantjes die aan het plafond hangen in een netje van ragfijn gebreid ijzer-draad. Het succesvolle ontwerp Air Planting van Carolijn Slottje is inmiddels opgedoken in diverse trendy (woon)bladen. Geen wonder, want de zwevende plantjes die leven van de lucht spreken beslist tot de verbeelding. In Groningen zijn ze onder andere te bewonderen (en te koop) bij Folk Conceptstore in de Folkingestraat. > www.carolijnslottje.nl

GERT-JAN SOEPENBERGGert-Jan Soepenberg is productontwerper en interieurarchitect in Groningen. Zijn ontwerpen staan voor kwaliteit en tonen een bijzondere ambachtelijke en in-dustriële eerlijkheid. Zo ontwierp hij voor een restaurant in een oude veevoederfabriek een wasbak, gemaakt van een oude constructiebalk uit diezelfde fabriek. Onlangs ontwierp hij een betonnen vazenlijn die is geïnspireerd op architectuur. Ook was zijn werk te zien op de afgelopen editie van de Dutch Design Week.

> www.gertjansoepenberg.nl

UNIT 30Ontwerpduo Unit 30 bestaat uit Jozephine Duker en Willem van Landeghem. Ze vonden elkaar in een gedeelde passie voor keramiek en de mogelijkheden van dit materiaal binnen het productieproces. Ze ontwerpen zowel in opdracht als op eigen initiatief. Hun werk was al te zien op verschillende (internationale) ontwerpbeurzen.

> www.unit-30.com

TJEERD VEENHOVEN De ontwerpen van Tjeerd Veenhoven hebben vaak wat tijd nodig. Niet om ze te begrijpen, maar om ze te ontwikkelen. Veenhoven werkt namelijk veelvuldig met materialen die hij zelf uitvindt. Een mooi voorbeeld hiervan is palmleer, een stevig materiaal dat hij maakt van palmblade-ren en onder ander verwerkt tot slippers en de omslag voor stijlvolle notitieboeken.

> www.tjeerdveenhoven.nl

TIM VINKE Als ruimtelijk ontwerper houdt Tim Vinke van af-wisseling. Daarom legt hij zich niet alleen toe op productontwerp, maar ontwerpt hij ook objecten en complete interieurs. Zijn vormtaal is helder en simpel. Een mooi voorbeeld daarvan zijn de lamp BigFoot en de betonnen bloempotjes die onder meer te koop zijn bij Folk Conceptstore in de Folkingestraat.

> www.timvinke.nl

MARTIJN WESTPHAL De Copper Lamp van Martijn Westphal is een minimalistische hangende lamp van koper en was onder andere te zien tijdens de afgelopen editie van de Dutch Design Week in Eindhoven. Westphal vindt vooral inspiratie in de alledaagse dingen uit de wereld om ons heen. Zijn ontwer-pen zijn vaak strak, fris en soms licht humoris-tisch.

> www.martijnwestphal.com

3

21

GRONINGEN KENT EEN FLINK AANTAL BROEDPLAATSEN VAN CREATIEF TALENT

4

5

6

7

1. BigFoot lamp van Tim Vinke2. Detailfoto Air planting brass

van Carolijn Slottje3. Air planting Brass van

Carolijn Slottje4. Art & Furniture van

Albert Geertjes5. Vaas van Gertjan Soepenberg6. Product van ontwerpduo Unit

30, Willem van Landeghem en Jozephine Duker

7. Ontwerpen van Tim Vinke


STAD: ONTWERPTALENT IN GRONINGEN

DIENSTREGELING: QBUZZ.NL/GD

EVENEMENT?PAK DE BUS!Naar bijzondere activiteiten en evenementen in Groningen? Ze zijn gemakkelijk te bereiken met de bus. Vaak worden extra bussen ingezet, waardoor je nog sneller ter plekke bent. En geen parkeer-stress hebt. Dus als je slim bent, pak je de bus!

OVBU070_ADV_Groningen Magazine_200x268.indd 1 15-02-16 16:31


WINKELEN INDE LEUKSTE

WINKELSTRAATVAN NEDERLAND

> MARIEKE BOS

Groningen heeft alles in huis voor een dagje heerlijk winkelen. En het leuke is: je kunt je zeven dagen per week helemaal te buiten gaan. Neem dan vooral even een kijkje

in de straatjes rondom de Grote Markt en de Vismarkt, waar de meest bijzondere en unieke winkeltjes zitten.

En vergeet tijdens je ontdekkingstocht de “Leukste winkelstraat van Nederland” niet: de Folkingestraat!

De Folkingestraat is voor lekkerbekken en fijnproevers een culinair walhalla. Je struikelt er

zowat over buitenlandse lekkernijen of juist oer-Hollandse heerlijkheden. Een begrip is het Italiaanse delicatessen- winkeltje Ariola. Niet voor niets: de huisgemaakte pesto’s, tapenades, pasta’s en de rijkelijk belegde Italiaanse bollen zijn al twintig jaar bestsellers. In Le Souk waan je je even in Noord- Afrika. Niet in de laatste plaats door de

hapjes, zoals olijven, hummus en gevul-de dadels, mag je eigenhandig in een bakje scheppen. Voor typisch Groningse streekproducten zoals kazen, jam en snoepgoed moet je juist bij de Boergondiër zijn. Even verderop zit Heerlijk Chocolade, hét adres voor zoetekauwen. In de vitrines liggen bijna vijftig soorten bonbons waaronder “Bullets”, de bonbons die zo lekker zijn dat ze ooit een prijs in de wacht sleepten. Echte toppers.

1. Folkingestraat2. De Bullets

van Heerlijk Chocolade

3. De Stadsakker4. Oude Kijk in

‘t Jatstraat

1

3 4

VOL VAN AL DIE LEKKERNIJEN? DE FOLKINGESTRAAT TELT GENOEG LEUKE WINKELTJES

heerlijke geur van kruiden en specerijen die in de winkel hangt. Alle smakelijke

2

STAD: SHOPPEN IN GRONINGEN

24

IN DE OUDE KIJK IN ‘T JATSTRAAT BARST HET VAN DE GEZELLIGHEID

zaadjes voor plukbloemen in een doosje tot tuinhandschoenen. En hadden we al vermeld dat de “Oude Kijk’” zo ongeveer dé hofleverancier is als het gaat om vin-tage? Het aantal winkeltjes en zaakjes op het gebied van secondhand kleding, meubels en accessoires is nauwelijks op één hand te tellen. Vintage-specialist van het eerste uur is Recessie. Je kunt hier een complete vintage-outfit op de kop tikken, inclusief sixties pumps en retro jasjes.

Een beetje shopaholic kan nog wel even door. En dat is maar goed ook, want Groningen telt nog veel en veel meer leuke winkeltjes. We tippen er nog een paar, te beginnen in de Zwanestraat. Hier kun je bij De Kaaskop – gespe-cialiseerd in kaas, zuivel, noten, tapas en wijn - zélf pindakaas maken. ‘Zo lekker heb je het nog nooit geproefd,’ belooft de winkel. In dezelfde straat: Cledingraad met hippe mannenkleding van grote en kleine merken. Je kunt er behalve voor kleding, ook terecht voor goede én eerlijke raad van eigenaar Clement. Een outfit is natuurlijk niet compleet zonder een nieuw paar hippe stappers. Bij De Schoenenfabriek op het Akerkhof kijk je je ogen uit. Niet alleen de collectie is net even anders dan anders, dat geldt ook voor de inrichting, die opvalt door de industriële look. De verkopers zijn stoere hipsters en dragen dito leren schorten.

En: je zou het gezien het enorme aanbod van winkeltjes misschien niet zeggen, maar de binnenstad van Groningen is maar één vierkante kilometer groot. Alle andere leuke zaakjes zijn dus zo gevonden…

Vol van al die lekkernijen? De Folkinge-straat telt ook genoeg winkeltjes waar je lekker kunt “strunen’” zoals de Gron-ingers altijd zeggen. Dat kan nergens beter dan bij Klinkhamer Antiek & Curiosa. Dierenskeletjes, glaswerk, lp’s, lampen, je kunt het zo gek niet bedenk-en of je komt het er tegen. Neem vooral de tijd: de winkel is maar liefst 200 vier-kante meter groot. Bij Toy Toy staat het bomvol nostalgisch speelgoed en kleur-rijke kitsch, variërend van kekke lampjes tot vrolijke muziekdoosjes en bijzondere poppen. Kunst van kunstenaarsgroep De Ploeg vind je bij Galerie Ter Borg. En heren opgelet: bij De Zwarte Raaf, een echte barbier, kun je jezelf een nieuw hip kapsel laten aanmeten. Vrouwen zijn in deze herenkapsalon alleen welkom tot aan de kassa; daarachter is het domein van mannen.

In het verlengde van de Folkingestraat vind je de Oude Kijk in ’t Jatstraat, ook al zo’n aanrader. Hier barst het van de hippe winkeltjes en leuke koffietentjes. Oer-Hollandse gezelligheid, waar vind je dat nog? Nou, bij Bij Britta bijvoor-beeld. Dit koffie- en theehuis heeft meer weg van een knusse woonkamer dan van een café. Speciaal voor de theelief-hebbers: op een speciale “snuffelwand’” hangen honderd bakjes met in elk bakje een andere smaak thee. Snuffelwand? Ja echt, want al ruikend kun je je thee kiezen. Heb je groene vingers of ben je juist een “groentje”? Dan ben je in beide gevallen bij De Stadsakker aan het goede adres. Je vindt hier alles voor het aanleggen van een stadse moestuin: van tuingereedschap tot weckpotten en van

9

5. Synagoge Folkingestraat6. De Kaaskop

7. Toy Toy8. Bij Britta

9. De Schoenfabriek Akerkhof

6

5

7


ARIOLAFolkingestraat 54, Groningen

LE SOUKFolkingestraat 21, Groningen

> www.winkellesouk.nl

DE BOERGONDIËRFolkingestraat 57, Groningen

HEERLIJK CHOCOLADEFolkingestraat 35, Groningen

> www.heerlijkchocolade.nl

KLINKHAMER ANTIEK & CURIOSAFolkingestraat 50, Groningen

> www.klinkhamerantiek.nl

GALERIE TER BORGFolkingestraat 33, Groningen

> www.terborg.com

DE ZWARTE RAAFFolkingestraat 25, Groningen

> www.de-zwarteraaf.nl

DE STADSAKKEROude Kijk in ’t Jatstraat 38,

Groningen

DE KAASKOPZwanestraat 24, Groningen

> www.kaaskopgroningen.nl

BIJ BRITTA Oude Kijk in ’t Jatstraat 27,

Groningen

CLEDINGRAADZwanestraat 9, Groningen

> www.cledingraad.nl

DE SCHOENENFABRIEKAkerkhof 17-19, Groningen

> www.deschoenenfabriek.nl

RECESSIEOude Kijk in Het Jatstraat 54,

Groningen

13 x leuke winkeltjes

8

STAD: SHOPPEN IN GRONINGEN

HET GRONINGER MUSEUMVOOR JONG & OUD!

“Misschien wel het beste hotel” - De Telegraaf“Hotel van het Jaar” - Gault & Millau-gids 2015“Travellers Choice Award” – Tripadvisor

Martinikerkhof 23 | 9712 JH Groningen | 050-3176555 | [email protected]

Hotelkamers die allemaal verschillend zijn, maar steeds met eikenhouten parketvloeren, de beste bedden, het fijnste linnengoed, luxe badjassen en exclusieve Acqua di Parma

badproducten. Gratis WiFi en minibar. Sommige kamers met eeuwenoude balken of uitzicht op de Prinsentuin, andere met een haardvuur of uitzicht op de Martinitoren.

Kamers vanaf €149 per nacht.

Bijna 400 hotels in 29 landen nh-hotels.com

BISTRO ‘T GERECHTGENIET VAN ONZE FRANSE KEUKEN IN EEN PARIJSE SFEER

Bistro ‘t Gerecht is een klassieker in Groningen.

Al 15 jaar wordt hier op hoog niveau gekookt. Sinds

2009 heeft Michelin ons restaurant bekroond met een

Bib Gourmand. Een onderscheiding die staat voor een

uitstekende verhouding van prijs en kwaliteit.

Onze eigentijdse keuken, onder leiding van Henrice

Dijks, kent sterke seizoensinvloeden en legt de nadruk

op eerlijke producten, verse vis, het beste vlees en

onze klassieker; kreeft uit het eigen homarium.

BISTRO ‘T GERECHTONDERDEEL VAN NH HOTEL DE VILLEOude Boteringestraat 43, Groningen+31 (0)50 31 81 [email protected] De hele week geopend

NH_tGerecht_Adv_98x268.indd 1 19/02/16 13:49

27ALLES OVER STAD EN PROVINCIE GRONINGEN

DE AVONTURENVAN DE

MARTINITOREN> ELS ZWERVER, DE VERHALEN VAN GRONINGEN

Al van ver buiten de stad kun je hem zien staan, met z’n karakteristieke kroontje: de Martinitoren. D’ Olle Grieze (“Oude Grijze”) is met 96,8 meter de hoogste toren van Groningen; al eeuwenlang kijkt hij uit over

de Grote Markt aan zijn voeten en de Groninger Ommelanden aan de horizon. De toren heeft heel wat

gebeurtenissen aan zich voorbij zien trekken, maar de verhalen van de toren zelf en de bijbehorende kerk

zijn minstens zo kleurrijk.

27

STAD: D’OLLE GRIEZE

28

Op de plaats van de huidige toren stond in de 13de eeuw een exemplaar van ongeveer dertig meter hoog, die bij de Sint-Maartens-kerk hoorde. Deze kerk werd tegelijk met de

toren gebouwd op de plek waar al sinds ongeveer het jaar 800 verschillende houten kerken hadden gestaan. De kerk was gewijd aan Sint Maarten, ook de schuts-patroon van Utrecht, want de Utrechtse bisschoppen heersten in de 13de eeuw over Groningen. Maar de grootste trekpleister van de kerk was sinds 1220 de reliek van de arm van de heilige Johannes de Doper. Pelgrims uit alle windstreken kwamen de wonder-baarlijke arm bekijken, waarvan men geloofde dat hij ziekten kon genezen.

De arm van Johannes de Doper Over hoe de arm van Johannes de Doper in de Sint-Maartenskerk terechtkwam, bestaat een legende. Deze gaat over een koopman die een prostituee een monnik laat afpersen en zo de begeerde relikwie in handen krijgt. Hij komt terecht in Groningen, waar hij een huis laat bouwen en in een van de pijlers de arm verstopt. De arm brengt hem geluk en rijkdom, en als men de koopman op een dag komt vertellen dat zijn huis in brand staat, maakt hij zich geen zorgen. Zijn medeburgers krijgen echter argwaan en de koopman geeft de arm in bewaring aan een kluizenares. Die kan het geheim niet voor zich houden. Het stadsbestuur neemt haar de reliek af, laat een fraaie reliekhouder maken en brengt de arm naar de Sint-Maartenskerk. De koopman sterft berooid. De Duitse monnik Caesarius van Heisterbach reisde in 1220 naar Groningen en zag de arm met eigen ogen. Hij schreef de legende van de koopman op en voegde er nog een aantal wonderlijke verhalen aan toe. Eén ervan gaat over een priester die werd aangesteld om de reliek te bewaken. Het stadsbestuur had een mooie, met juwelen bezette reliekhouder voor de arm van

Johannes de Doper gemaakt en toonde deze op een speciaal altaar. Achter het altaar liet ze een stevig huisje van planken bouwen waar de bewakende priester op moest slapen. De eerste nacht schokte het huisje zo krachtig dat de man doodsangsten uitstond; de tweede nacht werd de priester van het huisje geworpen. In een ander wonderverhaal werd de arm, gewikkeld in een doek, naar een zieke stadsbestuurder gebracht. Bij het uitpakken van de arm was de doek doordrenkt met vers bloed.Bisschoppen verleenden aflaten, een soort kwijt- schelding van zonden, aan hen die de arm van Johannes kwamen aanbidden. Pelgrims werden onder andere ondergebracht in het Pepergasthuis, dat nog altijd te vinden is in de Peperstraat. De reliek werd voor het stadsbestuur en de rijke burgerij een symbool van hun macht: zij waren de officiële bezitters van de arm en niet de kerk. De stad, maar ook de kerk, profiteerde enorm van de arm van Johannes de Doper.

Donderende klokkenIn 1469 startte men met de bouw van een nieuwe toren, nadat eerdere spitsen waren ingestort of afgebrand. Deze toren moest de grote macht van Groningen symboliseren en volgens een hardnekkige mythe was hij maar liefst 127 meter hoog. Betrouwbaardere bronnen houden het bij een hoogte van iets meer dan honderd meter. Nog geen vijfentwintig jaar na de voltooiing stortte de toren in 1577 voor een groot deel in, als gevolg van een brand. De kerkklokken vielen met donderend geraas uit de toren te pletter en het duurde tot 1627 voordat de toren weer werd hersteld. Op een kaart uit 1616 is de geschonden Martinitoren te zien.

Oudste versie van de Martinitoren uit de

13de eeuw, op stadszegel. (Collectie RHC Groninger

Archieven)

1. De Martinitoren in het avondlicht

2. Martinikerk3. Beschilderd

plafond van de Martinikerk

4. De torens van de binnenstad

29ALLES OVER STAD EN PROVINCIE GRONINGEN

DE EERSTE NACHT SCHOKTE HET HUISJE ZO KRACHTIG DAT DE MAN DOODSANGSTEN UITSTOND; DE TWEEDE NACHT WERD HIJ UIT ZIJN HUISJE GEWORPEN

1

2

4

3


30

Het grote mysterieOndertussen woedde de Tachtigjarige Oorlog ook in Groningen. Het stadsbestuur was katholiek, maar de burgers in Stad en Ommelanden gingen over tot het protestantisme. Tot een beeldenstorm kwam het in de Sint-Maartenskerk, de huidige Martinikerk nooit. Toen Groningen zich in 1594 definitief bij de protestantse opstandelingen schaarde, werden de heiligenbeelden heel ordelijk verwijderd en de altaren netjes gesloopt. Voortaan was de Martinikerk een protestantse kerk. De reliek van Johannes de Doper verdween al omstreeks 1588 op mysterieuze wijze. Tot op de dag van vandaag is de arm niet teruggevonden. Alleen de naam Sint Jansstraat herinnert nog aan de destijds zo beroemde arm. In de brugleuningen van de Sint Jansbrug is de beeltenis van de heilige verwerkt: als de brug omhooggaat, wijst Johannes naar de kerk.

Verbouwingen en restauratiesDe Martinikerk heeft in de loop der eeuwen vele in-grijpende veranderingen ondergaan en heeft verschil-lende keren geleden onder achterstallig onderhoud. 5

6

DE KERKKLOKKEN VIELEN MET DONDEREND GERAAS UIT DE TOREN TE PLETTER

EN HET DUURDE TOT 1627 VOORDAT DE TOREN WEER

WERD HERSTELD

5. Binnenstad in puin, maar de toren staat nog (ansichtkaart, collectie RHC Groninger Archieven)

6. Kaart van Nicolaas Geel-kercken (collectie RHC Groninger archieven)

7. Dreigende luchten boven de Martinitoren

31

De muur- en gewelfschilderingen verdwenen na de Reformatie onder een laag pleisterkalk. Het lekkende dak werd vervangen, maar de ondeugdelijke con-structie drukte de muren tot wel een halve meter uit het lood. Tot op de dag van vandaag is er, ondanks grondige restauraties, te weinig geld om de kerk goed te onderhouden.

BeschermengelOok de toren leed onder natuurgeweld en oorlogen. In 1822 sloeg de bliksem in de spits. Uit dat jaar dateert ook de windvaan in de vorm van het paard van Sint Maarten. Toen de gemeenteraad in 1888 de staat van de toren besprak, werd serieus nagedacht over de sloop van d’Olle Grieze. Er werd toch gerestau-reerd, maar niet grondig genoeg. In 1938 noemde de monumentenzorg het “niet denkbeeldig” dat de toren zou instorten, nadat ze grote scheuren had ontdekt. De gehele Tweede Wereldoorlog stond de Martini-toren in de steigers. Bij de bevrijding van Groningen in 1945 werd een groot deel van het stadscentrum verwoest, maar de toren en kerk doorstonden de strijd relatief ongeschonden. Misschien oefent de arm van Johannes de Doper nog altijd zijn beschermende krachten uit...

7


EEN BEZOEK AAN MARTINIKERK EN -TOREN: De Martinikerk is een bezoek meer

dan waard. Binnen herken je bouw-

stijlen uit verschillende eeuwen en er

zijn prachtige muur- en gewelfschil-

deringen. Het orgel, uit 1480, behoort

tot de mooiste en bekendste barok-

orgels ter wereld. Als de kerk open

is, zijn er rondleidingen. Als de kerk

verhuurd is, dan is toeristisch bezoek

helaas niet mogelijk.

Toegangskaarten voor de Martini-

toren zijn te koop bij de VVV op de

Grote Markt. De tickets kosten €3 per

persoon, kinderen vanaf 4 t/m 12 jaar

€2. Groepsprijs vanaf 10 personen

€2,50 p.p. VVV Groningen is bereik-

baar via 0900-2023050 (€0,15 p/min).


32

De VismarktOorspronkelijk heette de Vismarkt

de Langestraat. Dit doet vermoe-

den dat het niet altijd een plein

of open ruimte is geweest. Er zijn

zelfs historici die denken dat de

markt oorspronkelijk een haven

is geweest, behorende bij de

Drentsche Aa.

1. De Vismarkt van boven2. De Korenbeurs, de

locatie waar vroeger het graan werd verhandeld


Afgelopen december werd de mijlpaal gehaald: al 350 jaar lang vormt de Vismarkt het

decor voor de markt. Een bijzonder jubileum, want waar gespecialiseerde winkeliers als slagers, visboeren en groentehandelaars langzaam uit het straatbeeld verdwijnen, blijft de markt al jaren overeind staan. En stevig ook: landelijk zetten marktkooplui miljarden euro per jaar om! De markt in Groningen is honkvast en wordt van oudsher gehouden op de Vis-markt. Logisch, want dit is al vanaf de 18de eeuw het centrum van de handel in Groningen. In die tijd kende de Groninger economie gouden tijden. De kernactiviteiten van de boerderijen in de streek veranderden van veehouderij naar akkerbouw, waarmee de boeren steeds rijker en de boerderijen steeds groter werden.

Florerende graanhandelHet graan dat deze boeren verbouwden werd in eerste instantie verhandeld in de Korenbeurs, aan de westzijde van de Vismarkt. Het duurde echter niet lang voor de handelaars uit het houten gebouwtje groeiden. Als gevolg van de Krimoorlog in Rusland, ruim 150 jaar geleden, werd de internationale vraag naar graan zo groot, dat een deel van de handel zich verplaatste naar een na-bijgelegen café. Tegenwoordig staat dit

VISMARKTAl 350 jaar een culinaire hotspot

café nog altijd bekend onder de naam Huize de Beurs. Om de Vismarkt als handelscentrum in stand te houden werd de houten Koren-beurs vervangen door een groter, toe-komstbestendig gebouw. Dat gebouw, ontworpen door de architect J.G. van Beusekom en opgeleverd in 1865, staat er nu nog.

2

1

> MARIJE SIETSMA

Voor veel studenten is het een vast ritueel: in alle vroegte naar huis fietsen als de marktkoopmannen hun kraampjes opbouwen op de

Vismarkt. En wat denk je van al die mensen wier zaterdag niet compleet is zonder een vers gebakken marktvisje of een praatje met

hun vaste groenteverkoper. De markt leeft. En dat al 350 jaar!

STAD: 350 JAAR MARKT

34

De afgelopen jaren heeft de

markt een bijzondere ont-

wikkeling doorgemaakt. Was

het eerder vooral een plek

waar koopjesjagers hun slag

konden slaan, tegenwoordig

kun je er juist ook terecht

voor exclusieve (streek)pro-

ducten. Van verse pasta’s in

de Duitse kraam van Der

Nudelladen Pasta en noten

van Jan Bosscher tot

biologische groenten van

de Groninger Biologische

Groentehandel en delicates-

sen van Basarz, die naast de

winkel aan de Vismarkt ook

met een kraam op de markt

staat.

3

Wat opvalt is de hoeveelheid licht die in het gebouw naar binnen komt. Dankzij het vele glas dat Van Beusekom ver-werkte in zijn ontwerp, hadden hande-laren ook op donkere dagen voldoende licht om het graan te kunnen bekijken. Van Beusekom heeft overigens meerdere prominente gebouwen in Groningen ontworpen, waaronder het hoofdgebouw van het Praedinius Gymnasium aan de Turfsingel.

Imposante gebouwenBij een belangrijk handelscentrum als de Vismarkt horen natuurlijk meer imposante gebouwen. Het is dan ook geen wonder dat de gebouwen rondom

CULINAIRE FESTIVALS 2016MULTICULINAIR FOOD FESTIVAL

14 t/m 16 mei, Bernoulliplein

> www.multiculinairfestival.nl

DE CULINAIRE VERLEIDING

4 en 5 juni, Ebbingeterrein

> www.deculinaireverleiding.nl

LEPELTJE LEPELTJE

1 t/m 3 juli, rond de Nieuwe Kerk

> www.lepeltje-lepeltje.com

PROEVEN IN GRONINGEN

3 en 4 september, Harmonieplein

> www.proeveningroningen.nl

RRROLLEND GRONINGEN

16 t/m 18 september, Ossenmarkt

> www.rrrollend.nl

WIJNFESTIVAL GRONINGEN 30 september, 1 & 2 oktober

OPKOMST DELICATESSEN EN FOODTRUCKS

De koppeling tussen winkel en

markt is overigens een succes-

volle. Het is aangetoond dat

op dagen dat er markt is, de

omzet in omliggende winkels

aanmerkelijk toeneemt. Aan

de andere kant is het voor de

markt natuurlijk van belang

dat de locatie makkelijk te

bereiken is en liefst in de buurt

is van winkels. Zo kunnen

bezoekers een boodschap

combineren met een markt-

bezoek. De opmars van culinair

hoogstaande kramen op de

markt gaat overigens hand in

hand met de populariteit van

culinaire festivals en speciale

foodtruck festivals. Ook in

Groningen werd het afgelopen

jaar een groot aantal van der-

gelijke evenementen georga-

niseerd. Van Lepeltje Lepeltje

en De Culinaire Verleiding

tot Rrrollend Groningen.

Ook op de vrijdag- en

zaterdagmarkt staat

al geruime tijd een

aantal foodtrucks.

Bijvoorbeeld de

in Groningen

wereldberoemde

frietkraam van De

Belg Waterloo en de

koffiewagen van Caffè

Mobile.


de zon de kans heeft de hele dag op de warme noordzijde te schijnen. De andere kant van de Vismarkt heet dan ook de koude kant. Geen wonder dat dit de plek is waar normaal gesproken de viskramen staan. Aan de kant van de Glènne Riepe is het tenslotte maar de vraag of de koopwaar de dag goed zal doorstaan…Naast de warenmarkt die elke dinsdag, vrijdag en zaterdag op de Vismarkt wordt georganiseerd, wordt het plein sinds jaar en dag ook voor andere

activiteiten gebruikt. Als locatie voor de kermis, de jaarlijks terugkerende bloemenjaarmarkt op Goede Vrijdag, tweedehands boekenmarkten, creatieve markten met handgemaakte artikelen en natuurlijk ook voor concerten.

de Vismarkt bijna allemaal op de monumentenlijst staan. Het al eerder genoemde Huize de Beurs, bijvoor-beeld. Aan het eind van de 19de eeuw werden hier bijeenkomsten georgani-seerd van de sociaal democraten onder leiding van Domela Nieuwenhuis. Het interieur is sindsdien grotendeels het-zelfde gebleven. Een ander gebouw dat het vermelden waard is, staat aan de noordzijde van de Vismarkt, op nummer 27. Hier was vanaf 1904 het eerste warenhuis van Groningen gevestigd: de Franse Bazar. Het gebouw verging door brand in 1939 en werd in 1954 weer heropge-bouwd en opnieuw in gebruik genomen als warenhuis. Later, van 1974 tot 1990, nam de Openbare Bibliotheek Groningen het pand in gebruik. Al bleek de locatie hiervoor niet ideaal: in het souterrain van de bibliotheek moest continue een pomp draaien om het pand droog te houden. Het pand bleek te zijn gebouwd op de resten van een gracht. Een bewijs dat er wel degelijk water in de buurt van de Vismarkt is geweest.

Hete stoepDe noordzijde van de Vismarkt wordt ook wel Glènne Riepe genoemd. De naam betekent zoiets als “hete stoep” en verwijst naar zomerdagen wanneer

DE MARKT IN GRONINGEN IS HONKVAST. AL 350 JAAR VORMT DE VISMARKT HÉT DECOR

3. De Culinaire Verleiding4. Vis op de Vismarkt5. Verse seizoensproducten op

de beste markt van Nederland6. Kleurrijke Bloemenjaarmarkt

op Goede Vrijdag

4

5

6

Warenmarkten in Groningen. Dinsdag, vrijdag en zaterdag van 9.00 tot

17.00 uur: Vismarkt, Grote Markt, Akerkhof.

Woensdag, 9.00 tot 17.00 uur: Vismarkt

(op de stoep) en Akerkhof. Donderdag van

10.00 tot 18.00 uur: Grote Markt

STAD: 350 JAAR MARKT

Indeling Bungalow (4, max. 5 personen)

Begane grond: • Hal, wc, douche met wasmachine • Grote zit/eetkamer met radio, TV, magne-

tron, gasfornuis, diepvries, openslaande deuren naar terras en tuin met uitzicht op het Paterswoldse Meer

• Werk/slaapkamer met éénpersoons bed/slaapbank en bureau.

Eerste verdieping: • Slaapkamer met één tweepersoonsbed • Slaapkamer met twee éénpersoonsbedden • WC met fonteintje. LET OP: Vanaf de algemene parkeerplaats is het + 750 m. lopen naar de bungalows!

Informatie: [email protected] - tel.mob: 00-31(0)6.51538682

PrijzEn PEr Bungalow

jan t/m mei en sep t/m dec:€350,- per week, resp. €295,- per midweek (di t/m do) of weekend (vrij t/m zon)

jun t/m aug:€450,- per week, resp. €395,- per midweek of weekend

Prijzen zijn inclusief WIFI, gas, water, elektra, bedde- en linnengoed, BTW en overige belastingen, exclusief schoonmaakkosten: €75,- en borgsom: €250,-.

Een oase van rust en natuur, prachtig gelegen aan het paterswoldse meer.

RECREATIEPARKJE ‘DE KrEEK’

MG044 - ADV De Kreek.indd 1 23-02-16 15:01

3 gangen keuzemenu

€ 25,95

Humphrey’s Restaurant GroningenVismarkt 42 | 9711 KV Groningen | 050-3131981

RESTAURANT

‘t PANNEKOEKSCHIPvoor lunch en diner

Geniet van de lekkerste pannenkoeken van de stad, op een origineel getuigde twee-mast zeilklipper in

het centrum van Groningen.

De ideale gelegenheid voor uw uitstapjes, recepties en groepen tot 160 personen.Dagelijks geopend van 12.00-21.00 uur.

www.pannekoekschip.nl

GRONINGENSCHUITENDIEP 1017(050) 312 00 45

ALMERE HAVENSLUISKADE 3

(036) 540 04 62

Welkom aan boord!

MG044 - ADV Pannekoekschip.indd 1 23-02-16 14:55


‘WILD IS ECHTMIJN FAVORIET’

> MARIJE SIETSMA

Nog geen jaar na de opening wordt Smaeck al vermeld in de Michelingids. Nog niet met een ster of Bib Gourmand, maar bijzonder is het wel, vindt eigenaar André Hayasaki. Al zal het voor de klandizie niet enorm veel uitmaken, verwacht

hij. ‘Eigenlijk zaten we de afgelopen drie maanden elke avond al vol.’

De eigenaar van Smaeck, André Hayasak (links vooraan), met zijn brigade

SMAAKVOL SMAECK

38

Hayasaki groeide op in Stads- kanaal en wist al snel dat hij de keuken in wilde. En dan niet

zomaar een keuken, maar eentje waarin hij mensen echt zou kunnen verrassen. En dus vertrok hij op zijn 17de naar Londen om een opleiding te volgen bij Le Cordon Bleu. Hierna volgde een in-ternationale carrière. Hij werkte bij ver-schillende Michelinsterren-restaurants van Londen tot New York en schopte het zelfs tot de keuken van topchef Heston Blumenthal. Geen wonder dat Hayasaki ruim een jaar geleden de tijd rijp vond om voor zichzelf te beginnen. Groningen werd zijn bestemming. O ja, Hayasaki is nog maar 25…

Waarom Groningen? Hayasaki: ‘Ik wilde graag weer dichter bij mijn vrienden en familie zijn. Na al die jaren in het

buitenland, miste ik ze. Bovendien denk ik dat Groningen wel een zaak als Smaeck kan gebruiken. Een plek waar je verrassend smaakvol kunt eten, zonder al te veel te betalen.’ Het streven van Hayasaki is dan ook om echt een onderdeel van Groningen te worden. ‘Een restaurant waarvan je weet dat je bij elk bezoek verrast wordt door bijzondere smaken.’

Vlees van de Wilde SlagerDe ingrediënten komen grotendeels uit de regio. ‘Daarbij proberen we zoveel mogelijk van het product te gebruiken. Al lukt dat natuurlijk nooit voor de volle honderd procent.’ Hayasaki werkt graag met wild. ‘Dat is echt mijn favoriete product. Niet iedereen vindt het even lekker, vanwege de soms sterke smaak, maar bij staat het bijna het hele jaar op de kaart. Nu hebben we eenden van de Wilde Slager. Die smaken zoveel beter dan wanneer je ze bij de groothandel koopt!’ Wat Hayasaki betreft mogen gasten er altijd naar vragen. ‘Ook als het niet op de kaart staat heb ik eigenlijk altijd wel een mooi stukje liggen.’ Wat opvalt aan de menukaart is de sum-miere omschrijving van de gerechten. Alleen de belangrijkste ingrediënten worden genoemd. Zo kun je een gerecht aantreffen dat wordt omschreven als Aardappel-Paling-Cashew of Octo-pus-Amandel-Quinoa. Op deze manier blijft het tot het laatste moment een verrassing wat je precies op je bord krijgt. ‘En dat is nou precies wat ik zo graag doe.’

Eclectische keukenDe gerechten in Smaeck komen niet uit één specifiek land. ‘Ik vind het lastig om de gerechten die ik maak onder één noemer te vangen’, vertelt Hayasaki. ‘De basis is Frans, maar uiteindelijk zijn de gerechten vooral eclectisch. Ik maak graag dingen net even op een andere manier klaar dan anderen dat zouden doen’ Zo heeft hij regelmatig een gerecht met zeeduivellever op de kaart staan. ‘De smaak is te vergelijken met eendenlever, maar dan zonder dat er een dier geforceerd gevoerd is, zoals dat vaak gebeurt bij eenden- en ganzen- lever. Daarmee heeft zeeduivellever dus niet alleen een bijzondere smaak, maar is het ook nog eens veel beter voor het dierenwelzijn.’ Binnen een jaar een vermelding in de gids van Lekker én in de Michelingids.

‘IK WIL VOORAL GEWOON CASUAL

STREETFOOD SERVEREN. MAAR

DAN VAN HOGE KWALITEIT’


Dat kon minder, beseft Hayasaki. ‘En dat terwijl we op deze locatie eigenlijk alles tegen hebben voor zulke prestigieuze vermeldingen.’ De kleine ruimte, bij-voorbeeld. En de eenvoudige inrichting. Scandinavisch, zo omschrijft Hayasaki de stijl zelf. Veel blank hout en een-voudige tafels en stoelen. ‘Al waren de stoelen die we in het begin hadden wel érg eenvoudig’, zegt Hayasaki lachend. ‘Die hebben we inmiddels vervangen voor meer comfortabele exemplaren.’

Casual streetfood Zo werkt Hayasaki gestaag door aan zijn toekomstdroom. ‘Het is echt niet mijn streven om per se een Michelinster te krijgen. Ik wil vooral gewoon casual streetfood kunnen serveren. Maar dan wel van hoge kwaliteit. Bijvoorbeeld zoals James Knappett dat doet bij het Londense Bubbledogs. Knappett heeft een champagnebar waar hij geen kaviaar, maar hotdogs serveert. Maar dan wel écht goede hotdogs,’ vertelt

Hayasaki enthousiast. Achterin de champagnebar is een kleine deur die leidt naar de keuken waar een grote bar omheen is gebouwd. Hier kunnen maxi-maal 19 mensen genieten van een menu dat bestaat uit 12 tot 14 gangen. ‘Als het me lukt om zoiets voor elkaar te krijgen, denk ik dat mijn droom volmaakt is.’

Smaeck

Oude Boteringestraat 8, Groningen

> www.smaeckgroningen.nl

SMAAKVOL SMAECK

2

3

4

5

40

GEBROUWENIN GRONINGEN

> MARIJE SIETSMA

Ooit was Groningen de graanschuur van Nederland. Geen wonder dus dat deze streek een rijke bierhistorie

kent. Inmiddels is lokaal gebrouwen bier aan een enorme opmars bezig. Er zijn diverse Groninger bieren te koop die

stuk voor stuk een hele eigen smaak hebben.

1. Laten we klinkenDe nieuwste aanwinst zijn de bieren van Brouwerij Martinus. Momenteel worden in Brouwerij Martinus vier bieren gemaakt: een Blond, een Bruin, een Pale Ale en een Tripel. De brouwerij (met café en winkel) is van woensdag tot en met zondag geopend van 15.00 tot 20.00 uur. > www.brouwerijmartinus.nl

2. RokkenjagerbierJeroen Bax en Sepp Jansen maakten met het Bax Bier al een aantal mooie bieren. Dit jaar hopen ze ook de deuren van hun eigen brouwerij te kunnen openen op het voormalige Suikerunie-terrein. Hun bieren dragen robuuste namen als Rokkenjager, Oma’s Pruim, Hiphopper en Ketter en zijn verkrijgbaar in Groningen én de rest van Nederland.> www.baxbier.com

3. Vloeibaar BroodDe drie oprichters van Pivo Brouwers hebben eigenzinnige ideeën over bier. Al hun bieren zijn gebrouwen volgens het Reinheits- gebot en worden ongefilterd en ongepasteuriseerd gebotteld om zo veel mogelijk smaak te behouden. De brouwerij is gevestigd in woon-werkgemeenschap De Biotoop. Hier brouwen ze onder meer Vloeibaar Brood, een bovengistende dunkel weizen en Groningse Glorie, een ondergistend bier geïnspireerd op de Zuid-Duitse stijl.> www.pivobrouwers.nl

4. Rock-’n-rollDeze brouwerij heeft maar liefst negen oprichters, waaronder boer Hero Havenga de Poel. Zijn biologische Oberkulmer Rotkorn spelt wordt gebruikt als basis voor de bieren die waar mogelijk streekge-bonden zijn en volgens de oprichters ‘altijd kwaliteit en bijzondere smaken met een vleugje rock-’n-roll’ bieden. Zo kunnen bierlief- hebbers genieten van Spelt Pale Ale, Oerspelt Weizen en Sweet Stout.> www.groningerbier.nl

1

67

7


Na al dat bier zou je bijna vergeten dat er ook andere prachtige producten worden gemaakt in Groningen.

5. De trots van GroningenDe jenevers, likeuren en kruidenbitters van Hooghoudt bijvoorbeeld. Al sinds de oprichting in 1888 een Gronings bedrijf. Die Groninger herkomst houden ze onder andere hoog door nog altijd Fladderak op de markt te brengen. Een likeurachtig drankje dat wordt gemaakt met citroen en kaneel en bekend staat als typisch Gronings.> www.hooghoudt.nl

6. Net als vroegerOp kloosterboerderij Bleyendael wordt geboerd op de fundamen-ten van het verleden. Wat dat betekent? Dat de eigenaars boeren met respect voor natuur, milieu en dierenwelzijn en biologische producten maken met de smaak van vroeger. En al die ouderwets lekkere pro-ducten zijn te koop in hun boerderijwinkel. Vlees en zuivelproducten van hun blaarkoppen, groenten van het seizoen en bijzondere kloosterproducten als kaarsen, zeep en niet te missen: kruisherenbier. > www.kloosterboerderij.nl

7. EierbalWat past er beter bij een biertje dan een balletje? Deze keer gaan we voor de eierbal. Er zijn maar weinig andere plekken in Nederland waar je deze snack aantreft. De eierbal is een soort uit de kluiten gewassen bitterbal, maar dan met maar een heel klein beetje ragout. De meeste plek wordt namelijk ingenomen door een hard gekookt ei. De ideale hap voor bij een glas gouden gerstenat.

8. Ranja Hij een biertje, zij een wijntje en de kids? Die drinken ranja. Sinds kort vind je in verschillende winkels weer flessen Ranja. Ooit was dit merk zo’n begrip dat een glas aanmaaklimonade door veel mensen nog altijd ranja wordt genoemd. Wat veel mensen niet weten is dat ranja ooit is bedacht en geproduceerd in Groningen!

9. Groninger mosterdBij bier met bitterballen (of eierballen) hoort uiteraard mosterd. Bijna elke streek heeft zijn eigen mosterd, maar die uit Groningen is door het hele land bekend. Iets minder pittig dan de Franse variant en vooral herkenbaar aan de grove structuur. Bij Abraham’s Mosterd-makerij in Eenrum maken ze de mosterd nog altijd op ambachtelijke wijze. > www.abrahamsmosterdmakerij.nl

10. Alles van de bes Groningse bieren, heerlijk. Maar laten we vooral ook niet de andere sappen, siropen en wijnen uit de provincie vergeten! Witte aalbessen, appels, bieslook, baktarwe, spelt… op het biologische landbouw- bedrijf Landgoud in Noord-Groningen zijn de oogstmanden altijd rijk gevuld. Dat is maar goed ook, want die verse waren worden verwerkt tot de heerlijkste producten. Van sappen en siropen tot een heuse aalbessenwijn. Allemaal te koop in de eigen winkel en op diverse streekmarkten in de regio. > www.landgoud.nl

9

8

10

GRONINGS GOUD

42

Groningen is een aantrekkelijke stad, veel bezoekers weten de stad te vinden. Om te werken, te winkelen, een museum te bezoeken of om uit te gaan.

In alle gevallen is parkeergelegenheid belangrijk: woon- werkverkeer op de P+R-terreinen, bezoekers in de parkeergarages en voor de korte bezoekjes

parkeren op straat. Met 23.000 parkeerplaatsen is er plek voor iedereen!

EMMAVIADUCT

EBBINGEKWARTIER

ZAANSTRAAT 307

STATIONEUROPAPARK 216

CASCADE 258

DAMSTERDIEP 508

RING-ZUID

EUROBORG 919

FORUM

GELKINGESTRAAT

STATIONSWEG

ZUIDERPARK

EMMASINGEL

EMMASINGEL

EMMASINGEL

EMMASINGEL

EMM

AVIADUCT

BLOEMSINGEL

VRYDEMALAAN

J.C. KAPTEYNLAAN

BLOEMSTRAAT

OOSTERHAMRIKKADE

SINGELWEG

RING-NOORD RING-NOORD

RING-OOST

RING-ZUID

RING-ZUID RING-ZUIDRING-ZUID

WEGWIJS IN GRONINGEN

RING-NOORD RING-NOORD

RING-OOST

RING-ZUID

RING-ZUID RING-ZUID RING-ZUID


NAAM TARIEF OPENINGSTIJDEN DOORRIJHOOGTE

GEMEENTE GRONINGENBoterdiep * 1. Boterdiep 85

9712 LL2. Bloemsingel 10

9712 KZ3. Boterdiep 45

9712 LL

e 1,- /25 min Dagtarief e 10,-

ma t/m zon 07.00-23.00 u 2.00 m

Circus *Korreweg 99714 AA

e 1,-/25 minDagtarief e 10,-

24 uur per dag 1.90 m

Damsterdiep *Damsterplein 59711 SX


ma t/m don 07.00-23.00 uvrij, zat 07.00-01.00 uurzon 07.00-23.00 uur

2.05 m

Euroborg *Boumaboulevard 1159723 ZS

e 1,50/60 minDagtarief e 20,-


Oosterpoort *Trompsingel 239724 DA


ma t/m zon 07.00 - 23.00 u 1.90 m

StationEuropapark *VerlengdeLodewijkstraat 3009723 AK

e 1,50/60 minDagtarief e 20,-voor treinreizigersgeldt een aangepast tarief


Zaanstraat *Zaanstraat 19725 EG

e 0,50/20 minDagtarief e 10,-

24 uur per dag n.v.t.

HOLLAND CASINOHolland Casino *Gedempte Kattendiep 1509711 PV

e 1,20: 0,10/5 mine 2,40: 0,20/5 mine 3,60: 0.30/5 mine 6,00: 0,50/5 mine 2,40: 0,20/5 mine 6,00: 0,50/5 mine 2,40: 0,20/5 min

ma t/m vrij 04.00-17.00 uma t/m woe 17.00-04.00 udo 17.00-04.00 uvrij 17.00-04.00 uzat 04.00-17.00 uzat 17.00-04.00 uzon 04.00-04.00 u

1.90 m

Het eerste uur betaalt u het volledige uurtarief,daarna per 5 minuten.

INTERPARKINGBiosRuiterstraat 129712 CD

e 0,40/10 minDagtarief 22,-

ma t/m woe 07.30-01.00 udo & vrij 07.30-02.00 uzat 07.30-03.00 uzon 09.30-01.00 u

1.90 m

Centrum *Pelsterstraat 159711 KH

e 0,40/10 minDagtarief 22


ProvinciehuisSint Jansstraat 49712 JN

e 0,40/10 minDagtarief 22,-


Q-PARKP+R Hoofdstation *Cascadeplein9726 AD

e 2,44/60 minDagtarief e 14,11NS dagtarief 4,01


Museum Centrum *Herepoorten- molendrift 29711 DG

e 1,-/20 minDagtarief e 19,50


Ossenmarkt *Spilsluizen 259712 NR



Rademarkt *Rademarkt 279711 CS



Westerhaven *Westerhaven 179711 AC



* 24 uur per dag uitrijden mogelijk

Contactgegevens Gemeente GroningenHarm Buiterplein 1

T 14050 (zonder netnummer)> www.parkeren050.nl

LEGENDA

Autoluw/autovrij

Parkeergarage

Parkeergarage in aanbouw

Parkeerroute + rijrichting

Aantal plaatsen

Inritten Boterdiepgarage

Contactgegevens InterparkingPostbus 501

3000 AM RotterdamT (010) 217 09 70

> www.interparking.nl

Contactgegevens Q-ParkStationsplein 12-e

6221 BT MaastrichtT (0900) 446 68 80

> www.q-park.nl

PARK

EERV

OORZ

IENI

NGEN

GRO

NING

EN 2

016

PARKEREN

44

Je kunt in één keer doorfietsen van Lauwersoog naar Nieuwe Staten- zijl, maar dat zou een beetje

jammer zijn, want er is veel te beleven onderweg.

LauwersoogWe beginnen bij Lauwersoog, een brui-sende vissersplaats, thuishaven van de Zoutkamper vissersvloot. Hier is altijd

LANGS DE KUST> CORA WESTERINK

De Waddenzee, UNESCO Wereld- erfgoed. Een natuurgebied dat zijn weerga niet kent. Maar ook het gebied aan de binnenzijde van de dijk is het verkennen meer dan waard. Er is een negentig kilometer lang fietspad gerealiseerd, dat niet alleen het Lauwersmeergebied met de Dollard verbindt, maar ook de unieke Waddenzee met zijn boeiende achterland.

1

2

3

wat te beleven. Kijken naar de afvaart van de boot naar Schier, een lekker visje eten of een ijsje. Goed startpunt ook om het Lauwersmeergebied in te trekken. Deze nieuwe wildernis, met het pre- dicaat Nationaal Park, is op de fiets goed te verkennen. Alle informatie voor een verkenningstocht is te verkrijgen bij het HIP, een informatiepaviljoen bij de kop van de haven.

Sinds kort is het Lauwersveer in de vaart, een veerpont die op zonne- energie vaart vanaf Het Booze Wijf naar Suyderoogh.

WestpolderTerug naar de dijk. Vanaf Lauwersoog tot de Westpolder mag je zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant van de dijk fietsen. Tijdens de hele tocht naar het eindpunt, de machtige Dollard, ligt het fietspad op meerdere plaatsen aan de buitenkant van de dijk, bijvoorbeeld tussen Deikum en Noordpolderzijl, en soms zelfs op de dijk. Altijd al een kwel-derwandeling willen maken? Stop dan je laarzen in de fietstas. Vanaf de Kustweg bij Hornhuizen kun je de bijzondere buitendijkse natuur beleven en kom je ook langs eendenkooi Nieuw Onrust. Verderop, bij Noordpolderzijl is ook een buitendijkse wandelroute uitgezet. Bij Deikum, ook wel Pieterburen aan Zee genoemd, vinden we weer een Toeris-tisch Overstappunt (TOP). Vanaf hier kun je verder naar Pieterburen, waar de Zee-hondencrèche en leuke restaurants met verse vis op het menu op je wachten. Liever een pannenkoek? Dan moet je bij Restaurantschip ‘t Appeltje zijn.

NoordpolderzijlDe kleinste getijdenhaven van Neder- land. Mooi om hier de vloed op te zien komen of bij eb over de kleurrijke kwelders te turen. Er zijn camperplaatsen gerealiseerd en er komen ook vijf trekkershutten te staan. Hier is het ‘s avonds nog echt donker


MOOI OM HIER DE VLOED OP TE ZIEN KOMEN OF BIJ EB OVER DE KLEURRIJKE

KWELDERS TE TUREN

Marria Bosman, project-

coördinator Kiek over

Diek, vertelt: ‘Het

nieuwe fietspad is

opgenomen in het fiets-

knooppuntensysteem.

Daardoor is het mogelijk

om hier en daar een

leuke lus toe te voegen,

zodat ook de dorpen,

natuur en bezieswaar-

digheden, vlak achter

de dijk, verkend kunnen

worden. We plaatsen

informatieborden met

suggesties bij de TOP’s,

de Toeristische Overstap

Punten, waarvan er

twaalf langs de route te

vinden zijn. Bij Noord-

polderzijl en in de buurt

van de Dollard komen

trekkershutten. Camper-

plaatsen zijn al gereali-

seerd. In de dorpen langs

de dijk vind je al leuke

galerieën, restaurantjes

en winkeltjes, maar er

zijn vanuit ons project

ook zogenaamde

verhalenbanken in de

maak. De hele ontwikke-

ling is in de eindfase, bij

de opening in juni moet

alles klaar zijn!’

Stop je laarzen in de fietstas!


LAUWERSMEER

46

Amsterdamse Schoolbuurt met huizen en gebouwen in die kenmerkende bouwstijl. Dat verwacht je hier niet gauw.

TermunterzijlVerder gaat de route langs het have-nindustriegebied naar Termunterzijl. Zijl betekent sluis en ook hier ontstond het dorp bij zo’n uitlaat naar zee. Visje eten, vanaf een bankje kijken naar de bootjes die binnenvaren en rondkij-ken in het oude gemaal Cremer. Bij Termunterzijl zijn ook camperplaatsen gerealiseerd, zeven stuks. Op naar de Punt van Reide, waar een kijkwand is geplaatst bij een favoriete rustplaats van zeehonden. Vaak ligt er bij vloed een grote groep zeehonden, die zich er niet aan stoort dat ze bespied worden.

Nieuwe StatenzijlHet laatste stuk van het traject loopt onder de Dollard door, over grond die definitief herwonnen is op de zee, langs Dollard Süd, in de volksmond het Ambonezenbosje. Die bijnaam

en zie je bij helder weer meer sterren dan je ooit eerder zag. Het haventje is ook bekend door ‘t Zielhoes, een nostalgisch huiskamercafé tegen de dijk, waar je een keer geweest moet zijn in je leven. Van een heel ander kaliber is de Eems- haven. Het laatste stuk tot de haven fiets je op de dijk. Best indrukwekkend. Voorbij de Eemshaven blijft alles even zoals het is, want daar staat voor 2017 een dijkverbreding gepland. De kans bestaat dat er daarna ook daar een fiets-pad óp de dijk komt.

DelfzijlDan de havenplaats Delfzijl. Neem de tijd om eens rustig rond te kijken. Het Muzeeaquarium, vijf bijzondere musea en een zeeaquarium onder één dak, ligt onder aan de dijk en vlakbij het strand en de haven. Bij het museum ook een TOP met suggesties voor een interessante lus door het achterland. Historisch Appingedam bijvoorbeeld, met zijn hangende keukens, is vlakbij! Rond de haven vindt van 29 juni t/m 3 juli de 6de editie van het maritieme evenement DelfSail plaats. Ga winkelen binnen de oude vesting of bezoek de

komt van de barakken, ooit in de jaren 40 gebouwd voor de slikwerkers, maar tussen 1953 en 1961 gebruikt voor de

tijdelijke opvang van Ambonezen. De barakken zijn weg, maar een

informatiebord schetst de situatie van toen. Op deze historische plek komen in de loop van het jaar vier trekkershutten te staan. Het eind-punt komt in zicht, nog één sluis, Nieuwe Statenzijl. Een indruk-

wekkend bouwwerk, dat er voor zorgt dat heel Oost-Groningen droge voeten houdt. Hier staat de enige buitendijkse vogel-hut, de Kiekkaaste, te bereiken via een vlonderpad door de

rietvelden. Fiets je verder, dan rijd je Duitsland binnen, aan jou de keuze.

OVERdeVLOEDZo’n mooi project verdient een feeste-

lijke opening en dat gebeurt op 3, 4 en

5 juni op verschillende locaties langs de

route. Sandrina Scholte is betrokken bij

de organisatie van het Festival OVER-

deVLOED. ‘De voorbereiding is in volle

gang. Het wordt drie dagen feest! Op 3

juni organiseren we een Waddenconcert.

Zaterdag 4 juni is er overal, in ieder dorp

langs de dijk, iets te doen. Concreet kan

ik daar nog niet veel over zeggen, maar

denk aan ondernemers die open huis

houden, aan muziek, theater, kinder-

activiteiten, misschien wel een vlieger-

festival. Op 5 juni is er “locatietheater”,

op diverse plekken in de natuur,

gebaseerd op het thema dat de natuur

“neemt en geeft”.’ Het hele programma

is te vinden op de website.

> www.festivaloverdevloed.nl

Op die website zal ook een presentatie te

zien zijn, gemaakt met een drone, waarbij

de 90 kilometer dijk, van Lauwersoog

tot Nieuwe Statenzijl, in beeld gebracht

wordt.

54

6

1. Haven Lauwersoog

2. Broedkolonie meeuwen bij het Lauwersmeer

3. Noord- polderzijl

4. Vogelkijkhut de Kiekkaaste Nieuw- statenzijl

5. Paarden in Nationaal Park Lauwersmeer

6. Bij de Kiek- kaaste in Nieuwstaten- zijl

LAUWERSMEER

OM

WE

NT

EL

ING

OM

WE

NT

EL

ING

Wierde 40 9965 TB Leens

Museum Landgoed Verhildersum

Open vanaf 25 april

Di t/m Zo van 10:30 tot 17:00

0595-571430

Beleef het verleden en ontdek de geschiedenis van het Hogeland in de 19de eeuw!

w w w . v e r h i l d e r s u m . n l

Informeert u gerust vrijblijvend naar de vele, verrassend betaalbare mogelijkheden en arrangementen!

Hotel Landgoed Ekenstein • Alberdaweg 70 • 9901 TA Appingedamtel: 0596 628528 • [email protected] • www.ekenstein.com

Landgoed Ekenstein is gelegen nabij het mooie stadje Appingedam met z’n hangende keukentjes. En is een heerlijk vertrekpunt voor een wandeling in ons prachtige park, ingericht in Engelse landschapsstijl, een fi etstocht langs oude Groninger kerken en wierdedorpjes. Landgoed Ekenstein ligt op20 autominuten van de stad Groningen, beschikt over een aantal prachtige (vergader-)zalen met modern comfort, en een ruim gratis parkeerterrein.

Tevens hebben wij een overdekte fi etsstalling met oplaadpunt.

Rust, ruimte en comfort in een historische ambiance!

Hotel Restaurant Landgoed Ekenstein de aangewezen plaats voor een:

Comfortabele overnachting • Romantisch dinerHeerlijke high tea • Receptie of feest

Congres • Vergadering • KookworkshopChocoladeworkshop • Teambuilding-activiteit

Voor kleine en grote gezelschappen

MG044 - ADV Ekenstein.indd 1 08-03-16 16:44

EkamperRadsweg 129983 RC Oosteinde (Roodeschool)Tel. 0596 - 516355Fax 0596 - 516364

www.hotelekamper.nl

HOTELCAFÉRESTAURANT

MUSEUM VOSBERGENMuziekinstrumenten in historisch perspectief

Het museum ligt in een fraai landgoed en toont ca. 950 Europese-, exotische- en automatische muziekinstrumenten van 500 voor Chr. tot heden

Openingstijden: vr t/m zo 10:30-17:00 uurGroepen op afspraak ook op andere dagen

Vosberglaan 35 9761 TJ EeldeTel: [email protected]

48

Volgens de overlevering moet het monnikenklooster van Aduard in 1192 zijn gesticht. Cisterciënzer

monniken leefden zeer sober en werkten graag met hun handen. Het onont- gonnen kweldergebied moet een uitda-

ging zijn geweest, want eeuwenlang hielden ze zich bezig met in-polderen, dijken bouwen, sloten en kanalen graven, met als proeve van bekwaamheid het acht kilometer lange Aduarderdiep. Hun betrokkenheid met het Middag-Humsterland is overal nog duidelijk te zien. Ook op het gebied van bouwkunde waren de monniken bekwaam. Een negentig meter lange kruiskerk, de grootste van het Noorden, zou daar het bewijs van zijn geweest.

WonderVoor de bouw en het uitbouwen van het klooster werden steenbakkerijen opgezet. Daarmee hebben ze waarschijnlijk dit ambacht in deze regio

geïntroduceerd. In grote aantallen kwamen de kloostermoppen, maar ook geglazuurde tegels en ornamenten, de ovens uit. Vele monnikenhanden ver-richtten een wonder op de wierde van Aduard. De cisterciënzer Sint Bernardusabdij groeide uit tot een van de grootste kloostercomplexen van Europa. Rond 1300 was het klooster klaar. Naast het onderhoud van dijken, kanalen en landbouwgrond, gingen de monniken zich meer toeleggen op handel en export, onder andere van kloostermoppen uit de steenbakkerij-en. In het midden van de 15de eeuw verwierf het klooster op het gebied van vroomheid en geleerdheid veel

Aan het eind van de 12de eeuw vertrokken twaalf monniken vanuit het moederklooster Klaarkamp bij Dokkum. Ze gingen op zoek naar een geschikte

plek voor een nieuw klooster en vonden in het woeste kweldergebied van Noord-Groningen (Middag-Humsterland) een wierde met de naam Adduwert of

Adewerd. Hier zou een klooster verrijzen dat qua grootte het moederklooster zou overtreffen. De machtige Sint Bernardusabdij bestaat niet meer, maar dankzij de

nieuwste 3D-technologie kun je nu wandelen over het kloosterterrein van eeuwen geleden. Ga met ons mee op reis door het Wonder van Aduard.

HETWONDER

VANADUARD

> CORA WESTERINK

De app neemt je mee terug in de tijd.

© Martin Borchert


aanzien. Bekende geleerden uit die tijd ondernamen de reis naar Aduard om er te filosoferen over wetenschappelijke onderwerpen - de abdij was in die tijd meer een academie dan een klooster.

De grote brandIn de Tachtigjarige Oorlog, in 1580 om precies te zijn, werd er vlak bij het klooster gevochten tussen Staatse en Spaanse legers. Het klooster vloog in de brand en de kloosterlingen vluchtten. In Europa was inmiddels ook de Reformatie aan de gang. Het rooms- katholicisme werd een verboden gods-dienst en dat betekende het einde van de vele kloosters die Groningen telde

in de 16de eeuw. In 1594 werd ook de machtige Sint Bernardusabdij opgehe-ven en geleidelijk gesloopt. Op de ruïnes ontstond het huidige dorp Aduard. Alleen de kloosterziekenzaal, gebouwd in romanogotische stijl, is bewaard gebleven en kreeg een tweede leven als protestantse kerk. In Aduard zijn wel meerdere huizen te vinden die opgebouwd zijn met de kloostermoppen van de oude abdij. In één van de oudste huizen is nu Museum St. Bernardushof gevestigd.

Beleef het wonderDoor de grote brand ging het gehele kloosterarchief verloren. Niets bleef

gespaard. Toch bleek er veel te herleiden over de geschiedenis, onder meer door opgravingen in de jaren 30 van de vorige eeuw en de in de 15de en 16de eeuw in het Latijn ge-schreven Abten- kroniek van Aduard. Deze twee bronnen hebben, samen met speurwerk en logisch denken, geleid tot een eigentijds wonder. Wandel de twee kilometer lange route rond het voormalige kloosterterrein langs zeven kunstwerken en informatieborden. ‘Benieuwd hoe dit precies werkt? Kom naar Aduard en stap eeuwen terug in de tijd. Als dat geen wonder is!’ > www.kloostermuseumaduard.nl

1. Aduard tegenwoordig2. Beeld van de machtige Sint

Bernardusabdij © Axe Kooi 3. Herinneringen aan vroeger

dankzij de app © Axe Kooi4. Blik van boven op hoe het ooit

moet zijn geweest © Axe Kooi

1 2

43

KERKEN: HET WONDER VAN ADUARD

50

HET BOLWERK, EEN STUK NIEMANDSLAND, WERD MET HAND EN TAND VERDEDIGD


> BERT NIJMEIJER

In het nieuwe bezoekerscentrum van Bourtange ondervind je aan den lijve hoe midden in het moeras een onneembare vesting ontstond. Vlieg op een kraanvogel over het natte

land en beschiet Bommen Berend. Ver weg van het nu, terug naar het toen.

DE VESTING& HET MOERAS

Hoe het ontstondDe N365 tussen Duitsland en Vlagt- wedde loopt met een boog om Bour-tange heen. Ten tijde van de Tachtig-jarige Oorlog (1568-1648) was er nog geen weg, alleen moeras. Er liep maar één zandpad, “twee karrensporen breed”, dat de stad Groningen met het Duitse Lingen en het daaronder gelegen Westfalen verbond. Toen Groningen in 1580 in handen viel van de Spanjaarden, beval Willem van Oranje tot de op-richting van een versterkte vesting, om ongewenste Spaanse of Spaansgezinde passanten tegen te houden.

De kracht van de natuurWat de Spanjaarden nooit lukte, lukte de natuur in de 19de en 20ste eeuw wel: Bourtange innemen. Het moeras

was opgedroogd, het veen was ont-gonnen en veranderde in vruchtbaar boerenland. Het vestingdorp verloor

zijn functie en verviel tot een ruïne. Tot in de jaren zestig het plan ontstond om het dorp in oude luister te herstellen. Nu beleven 275 duizend bezoekers per jaar het Bourtange van 1742, alsof er nooit iets veranderd is.

Terra MoraIn het gloednieuwe bezoekerscentrum Terra Mora wordt het verhaal van Bourtange verteld. Vrij vertaalt betekent Terra Mora “moerasland”. Je beleeft er in geuren en kleuren, beeld en geluid hoe middenin het zompige hoogveen een van de best bewaakte stukjes Verenigde Nederlanden verrees. Een soldatendorp in stervorm, met brede grachten en huizenhoge wallen. On- neembaar, zelfs voor Bommen Berend, de gevreesde Bisschop van Münster.

Bommen Berend (Cristoph Bernhard

von Galen, de bisschop van Münster,

Drensteinfurt, 12 oktober 1606

- Ahaus, 19 september 1678), is

de bijnaam van de bisschop van

Münster, Bernhard von Galen. Zijn

bijnaam dankt hij aan zijn grote voor-

liefde voor kanonnen. De bisschop

van Münster was verantwoordelijk

voor het bombardement van

de zuidkant van de stad Groningen.

De succesvolle veldheer moest

uiteindelijk zijn meerdere erkennen

in Carl von Rabenhaupt, die later

burgemeester van Groningen werd.

BOURTANGE

52

TERRA MORABezoekerscentrum Terra Mora is een

gezamenlijke onderneming van het

Groninger Landschap en de vesting

Bourtange. In het nieuwe bezoekers-

centrum kan jong en oud vesting

Bourtange op een actieve wijze ontdekken.

Terra Mora is verdeeld in drie ruimtes die elk

ingericht zijn met een specifiek thema.

In “Het Moor en de Vesting” ontdek je

alles over het moeras en de oorlogen

van vroeger. In “Het Gevecht”

kun je zelf met kanonnen schieten

en waan je je op de schans van

de vesting met de troepen van

Bommen Beren in aantocht. In de

derde ruimte maak je een wandeling

door de natuur van Bourtange. Kortom:

beeld, geluid, educatie en beweging staan

centraal in bezoekerscentrum Terra Mora.

> www.bourtange.nl


werd. Schrik niet van de geluiden van bommen, granaten en het geroep van soldaten in de filmzaal. Bourtange wordt goed verdedigd!

SchutterszaalPas op! In de schutterszaal is het oorlog! Hier kunnen kinderen en hun ouders zichzelf in het strijdgewoel storten. Gerommel en rumoer, schoten, inslaande kogels en gedruppel van water vullen de ruimte. De spanning is om te snijden. Tegenover elkaar staan twee rijen kanonnen. De ene rij is van de Oranjegezinden, de andere van de belagers. Kinderen mogen de kanonnen zelf “besturen” en nemen het tegen elkaar op. Een geliefd spel, ook onder de ouderen: het gebeurt regelmatig dat een vader of opa er vriendelijk op moet worden gewezen dat nu een volgend kind aan de beurt is.

LandschapszaalIn de landschapszaal zet je de monu-menten van Groningen en Ost-Friesland in hun consoles op een grote platte-grond. De Martinitoren hier, daar de Duitse burchten en verderop de kastelen. Lampen gaan branden, een vertelstem begint. Wat heeft zich hier allemaal afgespeeld? Van de stenen monumenten ga je naar die van de levende natuur: op een grote fotowand is te zien wat er groeit, bloeit en rond-fladdert in het vroegere veengebied. Goed nieuws: het zonnedauwtje is terug, een vleesetende plant. Gelukkig alleen gevaarlijk voor insecten. Vlieg op de rug van een kraanvogel, dansend in de wind, door het Bourtange van vroeger. Met moeras zover het oog reikt. Van Westfalen naar Bourtange, een kraanvogel is er binnen een oogwenk. Bommen Berend en gevolg deden er destijds wat langer over. Maar vergis je niet, de vijanden uit Amsterdam en Münster zijn gevaarlijk dichtbij. > www.bourtange.nl

Adres: W. Lodewijkstraat 33,

9545 PA Bourtange, T 0599 35 46 00,

E. [email protected].

Openingstijden: Het informatiecentrum is

van half maart t/m eind oktober iedere dag

geopend van 9.15 uur tot 17.00 uur en op

zaterdagen en zondagen van 10.00 uur tot

17.00 uur. De musea zijn vanaf half maart

geopend op ma t/m zo van 10.00 tot 17.00

uur.

OntvangstzaalWe beginnen onze ontdekkingstocht door Bourtange in de ontvangstzaal. Hier kom je oog in oog te staan met een opgezet konikpaard, het “wilde paard”, dat de natuur rond Bourtange begraast. Het paard blijkt ook een geschikte metgezel bij het maken van selfies. In de zaal hangt een wandgrote luchtfoto van Bourtange, die bij buitenlandse bezoekers heel wat vragen oproept. Een dorp in de vorm van een ster, bestaat dat? Ze konden het niet geloven en denken dat de luchtfoto van een maquette was.

FilmzaalDe reis gaat verder naar de filmzaal. Met projecties op de vloer kun je volgen hoe Bourtange gebouwd werd en het moeras zich uitbreidde, tot de “natte horizon”, een grote, gegraven waterplas aan de Duitse kant. De plas is voor een deel hergraven en vanaf de wal goed te zien. Stapje voor stapje ontstond een bolwerk, een stuk niemandsland dat met hand en tand verdedigd

PAS OP! IN DE SCHUTTERSZAAL IS HET OORLOG!

BOURTANGE

De Beppe Baukje is een Groninger platte bol. Dit vrachtschip, gebouwd in Veendam in 1905, is in 2006 omgebouwd tot passagiersschip en vaart sindsdien door grote delen van Groningen.

De Beppe heeft een ruim aantal zitplaatsen, we hebben een riant toilet aan boord en een gezellige bar. Een (halve) dag varen, met een uitge-breide koffi etafel, een lunch (warm of koud), een uitgebreide borrel of zelfs een compleet diner aan boord. Je kunt kiezen voor een compleet arrangement of gewoon je drankjes bestellen aan de bar.

Naast een dagje ontspannen op het water met familie, vrienden of collega’s verzorgt Beppe ook een aantal leerzame en vooral ook leuke workshops voor teams en bedrijven.

www.beppebaukje.nl [email protected]

Beppe Baukje

Bezoek fietsend of wandelend het mooie landschap van Westerwolde of laat u inspireren door de karakteristieke Veenkoloniën.

Sport en gezondheid vinden wij belangrijk. Het stimuleren van bewegen en gezond leven staat hoog op onze agenda. Daarom geven wij onze steun aan mooie sportevenementen.

Zoekt u rust en ontspanning?

Sportief Stadskanaal

www.stadskanaal.nl

Vaar mee met De Dageraad!

www.dageraad.orgSportvisserij Dageraad@msdageraad

Toe aan een heerlijk dagje weg?Geniet van het zeevissen en een heerlijke vaartocht langs de prachtige zandbanken met De Dageraad. In de zomer vissen wij op makreel en kabeljauw.Wij varen iedere ochtend vanuit de vissershaven van Lauwersoog.

Bel voor boekingen of meer informatie met de familie Drijver: 0519-297992

Wij zien u graag

op De Dageraad!

Stichting VliegveldOostwold-Oldambt

Het groenste vliegveld van Groningen


WADDEN: DE DOLLARD

DE BREEBAARTPOLDER MOOI VOOR MENS EN DIER

Vanuit het uitkijkpunt bovenin Buitenplaats Reidehoeve krijg je al een goed beeld van de Breebaartpolder bij Termunten. De slenk met de vogelkijkhut, het zeehondenkijkscherm aan de

overkant op de dijk en daarachter de Dollard. En natuurlijk vogels, héél veel vogels.

> CORA WESTERINK

56

2

3

ZEEHONDENKers op de taart tijdens een

wandeling is het grote houten

kijkscherm op de Deltadijk, waar

je door kijkgaten de zeehonden

kunt observeren die op de zand-

banken liggen te rusten of hun

jongen zogen. De meeste kans

heb je bij vloed. Dan lopen de

zandbanken onder en ligt er vaak

een grote groep vlak onder het

kijkscherm aan de voet van de

dijk. Een vertederend gezicht dat

je doet vergeten dat het hier om

ijverige rovers gaat die per dag

zo’n vijf tot acht kilo vis vangen.

Glad en donker bobberen ze uit

het water, maar eenmaal opge-

droogd sta je versteld van de vele

variaties in kleur. Van lichtgrijs

tot donker, van beige

tot bruin en zelfs

oranje-achtig.

west-Nederland, zijn in het hele land de dijken op deltahoogte gebracht. In plaats van de bestaande Dallingeweer-sterdijk te verhogen, werd in 1979 iets verderop een nieuwe dijk aangelegd, waardoor er tussen beide dijken een polder ontstond van 63 hectare groot. Aanvankelijk was de Breebaartpolder als landbouwgrond in gebruik, maar stichting Het Groninger Landschap was er als de kippen bij toen de polder in 1991 te koop kwam en kocht de grond én boerderij Reidehoeve. Er werd een slenk gegraven en er kwam een doorlaat in de nieuwe Deltadijk waardoor het getij van de Dollard doorwerkt in de

natuur door de mens te voorkomen. Om diezelfde reden mag de hond niet

mee. Na het broed- seizoen wordt het

gebied begraasd door runderen om de plantengroei gevarieerd te houden. Schapen houden het gras op de dijken kort. Overal hoor en zie je vogels en als je van fotograferen houdt, voel je je hier onmiddellijk een gelukkig mens.

BrakwatergetijdegebiedDe Breebaartpolder is één van de jongste polders van ons land. Na de watersnoodramp in 1953 in Zuid-

Neem voordat je vertrekt, een kijkje in de Reidehoeve. Hier, in het bezoekerscentrum, draait

een korte film over het gebied en met alle interessante weetjes over flora en fauna in je achterhoofd, zie je later ongetwijfeld veel meer. Je kunt de fiets pakken, maar wil je wandelen, dan begint tegenover de Reidehoeve een wandelpad naar de Dollarddijk. Het pad is omzoomd door riet en bosjes om verstoring van de

EEN VERTEDEREND GEZICHT, DIE GROTE GROEPEN ZEEHONDEN

57

polder en een uniek brakwatergetijde-gebied ontstond. In de Dallingeweer- sterdijk kwam een vernuftige vis- passage, die een klein beetje zoet water uit het afwateringskanaal in de polder laat, als lokstroom voor zeevissoorten die op zoek zijn naar zoet water voor hun voortplanting.

Diverse pluimageEr ontwikkelde zich een voedselrijk gebied dat weer een rijke vogelstand

tot gevolg heeft. Bekend is de grote kolonie kluten die in het Dollardge-bied verblijft. Bij hoog water wijken de vogels met hun gekrulde snavel uit naar de Breebaartpolder. Een grote groep lepelaars en vele soorten steltlopers, eenden en ganzen gebruiken de voed-selrijke waterpar-tijen als uitwijkplaats bij opkomend tij, als

foerageergebied of om te overwinteren. Ook klein grut als de rietzanger, blauw-borst, karekiet en kwikstaart doet het goed in dit gebied. Al dit vogelleven is goed te bewonderen vanuit de vogel-kijkhut die vanaf de Dallingeweer-sterdijk te bereiken is. De flora blijft niet achter. Langzaam maar zeker ontstaat er een echte kweldervegetatie, met Zeekraal, Zulte (Zeeaster) en Lamsoor.

Punt van ReideJe kunt de Breebaartpolder op eigen houtje verkennen, maar als de natuur naar meer smaakt, is een excursie onder leiding van een gids naar de Punt van Reide een aanrader. Ooit een oeverwal van de Ems en nu kwetsbare natuur met een bijzondere vegetatie, broeden rustgebied, en normaal gesproken niet voor publiek toegankelijk. Op de uiter-ste punt zijn nog resten van bewoning te zien en recentere sporen van een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Zo’n excursie wordt bij eb gemaakt omdat dan de droogvallende slikken het domein zijn van foeragerende water-

vogels. De Breebaart- polder ontwikkelde zich snel tot een aantrekkelijk

vogelparadijs. Een heerlijk gebied voor een wandeling of fietstocht. En vlakbij Termunterzijl,

voor een lekker visje na afloop.

1. Schapen op de dijk2. Buitenplaats De Reidehoeve3. Rustende zeehonden onder

het kijkscherm4. Harige wilgenroosjes5. Zicht op Delfzijl6. Punt van Reide

4

5

Zeekraal

6


WADDEN: DE DOLLARD

58

> BERT NIJMEIJER

Varen in het Old-ambt is nog heer-lijk rustig. Nergens waterfiles, nergens lang wachten. Sinds de opening van een nieuwe vaarweg bij Midwolda liggen alle vaarwegen open. Langzaam ontdekt de watersporter Oldambt.

De blauwe passage

OLDAMBT VANAF HET WATER

Zodra je de jachthaven van Midwolda achter je laat, is er niks dan rust en ruimte: een libelle die over het water scheert en een meerkoet die

tussen het riet dobbert. Vaar over het Nieuwe Kanaal, langs de koolzaadvelden naar Nieuwolda, over de Dollard naar het Oldambtmeer. Zomer, rust, ontspanning. Alles blauw, groen en geel.

VerbindingspassageSinds de opening van een nieuwe vaarweg bij Mid- wolda, reikt de watersport bij Blauwestad tot ver buiten de oevers van het Oldambtmeer. De Blauwe Passage, zoals het vijf kilometer lange kanaal heet, verbindt het meer met de kanalen van het Oldambt en vervolgens met de Waddenzee, UNESCO Wereld-

59

OPSTAPPEN! Vanaf een van de volgende

jachthavens in Oldambt

kun je het meer verkennen:

Jachthaven Midwolda,

Havenkwartier Blauwestad,

Reiderhaven Beerta, De

Rensel Winschoten, Het

Dok Nieuwolda, Jachthaven

Scheemda, Jachthaven Bad

Nieuweschans en Jacht-

haven Beerta. Voor meer

informatie, adressen of

direct boeken?

> oldambt.groningen.nl

erfgoed. Je kunt een rondje varen, maar ook een langere tocht maken richting zee. Sinds vorig jaar is de Blauwe Passage open.

In alle rust actief zijnHet vaartoerisme in Groningen groeit. Steeds meer watersporters ontdekken het gebied rond Blauwestad. Voor Duitse watersporters is het dichtbij. Varen in het Oldambt is nog lekker rustig: nergens files, nergens hoef je lang te wachten. Je mag bijna overal aanleggen en je kunt hier overnachten tegen vriendelijke tarieven. Maar het beste van alles: hier vaar je door een decor als dat van een film. Overal bloemen, vogels, hoge luchten en een prachtige horizon.

Voor ieder wat wilsHet Oldambt heeft de watersporter veel te bieden. Er zijn acht jachthavens met alle faciliteiten. Aan de Noordrand van het meer ligt een groot strand en er is een zeilschool waar je boten kunt huren en zeilles kunt nemen. Daarnaast kun je op het mooie terras van havenpaviljoen De Waternimf heerlijk bijkomen van alle activiteiten. In Midwolda ligt de mooie Ennema- borg, met de galerie van de kunstenares Maya Wildevuur. Tegen de jachthaven aan ligt Pitch & Putt Oostwold, hier vind je een golfbaan voor iedereen.

Kanaal met een verhaalIn Groningen kunnen watersporters een zelf- bedieningssleutel krijgen, waarmee ze bruggetjes en sluizen kunnen bedienen. Zo kun je makkelijk zelf bepalen waar je heen wilt en wat je wilt zien. Het Oldambt is rijk aan monumenten, antieke sluizen, tillen (bruggen), oude stoomgemalen en monumentale panden. Leg aan om een hapje te eten in een van de restaurantjes langs de route of overnacht op de boot, of bij mooi weer, op een van de campings rond Blauwestad.

Zomere zonnedagenVanaf april kunnen alle watersporters weer los. Maar het hoogtepunt is in de zomer, als er bijna elk weekend wat leuks wordt georganiseerd. Waaronder het Waterweekend Blauwestad, festival Hongerige Wolf met muziek en theater in boerenschuren en tuinen en Pura Vida, een gratis openluchtconcert van het Noord Nederlands Orkest aan het meer. Kijk en luister vanaf je boot of het strand naar de muziek, terwijl de zon achter het Midwolderbos zakt. Nog even geduld. > oldambt.groningen.nl

1

3

2

1. Oldambtmeer2. Ennemaborg3. Watersporters komen hier graag

VAREN IN HET OLDAMBT IS NOG LEKKER RUSTIG: NERGENS FILES, NERGENS LANG WACHTEN


VAREN

60

Met name wierdedorp Ezinge kreeg landelijke bekendheid dankzij het onderzoek door

professor Van Giffen in de jaren 20 en 30. ‘Maar omdat hij altijd weer nieuwe projecten verzon, werden veel van zijn bevindingen nooit gepubliceerd,’ vertelt Annet Nieuwhof, onderzoeker terpen- en wierdenarcheologie. ‘Van Giffen schreef zelf destijds een paar artikeltjes over de opgravingen in Ezinge. Archeo-logisch is Ezinge een soort sleutelsite. Een plek waarvan we nog enorm veel kunnen leren. Zelfs al is maar tien procent van de wierde wetenschappelijk opgegraven.’

En dat is precies wat Nieuwhof sinds 2011 doet. In dat jaar ging een nieuw onderzoeksproject van start, met als einddoel de volledige publicatie van de opgravingsgegevens. Zo publiceerde ze al verschillende werken over Ezinge. Momenteel werkt ze aan een boek over de bewoningsgeschiedenis. ‘Als archeoloog heb ik te maken met wat

in de grond zit. In het binnenland van Nederland heb je vooral veel zandgrond. Het enige dat daarin bewaard blijft is aardewerk en vuursteen. Bij terpen en wierden is veel meer informatie te vinden over hoe mensen vroeger leefden. Zo zijn in Ezinge resten gevon-den van mensen die daar 500 jaar voor Christus al woonden. We kunnen dus wel 2500 jaar terug in de tijd kijken!’

Omdat de resten in de wierden zo goed bewaard zijn, is de geschiedenis van die bewoners ook goed te reconstrueren. ‘Niet alleen als het gaat over materiele cultuur of hoe hun huizen er uitzagen, maar ook over hun leven zelf. Hoe leefden ze en hoe konden ze zich redden? Konden ze gelukkig zijn of was vroeger alles kommer en kwel en is het leven later eigenlijk pas leuk geworden? Wat er aan resten is overgebleven in terpen- en wierdengebieden biedt veel meer aanknopingspunten voor antwoorden op dergelijke vragen dan archeologische sites op andere plekken in het land.’

Ook als toerist zijn de wierdendor-

pen het bezoeken waard. Niet dat je

getuige zult zijn van opgraving-

en of onderzoek, maar het heuvelach-

tige landschap van wierdedorpen als

Ezinge, Westeremden en Tinallinge

leent zich perfect voor een mooie fiets-

tocht. Uiteraard met museum Wierden-

land als ideale tussenstop. Hier kun je

niet alleen informatie vinden over de

opgravingen en geschiedenis van de

omgeving, maar ook regelmatig bijzon-

dere kunstexposities bewonderen.


2500 JAAR TERUG INDE TIJD KIJKEN

> MARIJE SIETSMA

Aan de buitenkant zou je het niet zeggen, maar de Groninger wierdendorpen herbergen heel wat geheimen. Geen duistere mysteries,

maar wel enorm veel informatie over het leven van vroeger.

WIERDEN-WEETJESEen wierde varieert

in hoogte van 2 tot

wel 10 meter

•

Vanuit de lucht lijkt

het op de vorm van

een fietswiel

•

Ook buiten Groningen

komen wierden voor,

alleen heten ze daar

anders:

- Friesland:

terp

- Noord-Holland:

werf

- Noord-Duitsland:

warft, wurt of wierde

- Denemarken:

værft, varft of verft

> TEKST & ILLUSTRATIE KIM VEENMAN

De vroegere bewoners van

Groningen hadden vaak te

maken met stijgend water. Om

toch droge voeten te houden,

maakten ze verhoogde heuvels:

de wierden. Eerst waren het

simpele vluchtheuvels bij hoog

water, maar al snel bouwde men

er boerderijen en groeiden veel

wierden uit tot complete dorpen.

Deze wierdedorpen hebben de

volgende kenmerken:

1. De boerderijen lagen met het

woongedeelte naar het midden

van de wierde. Het stalgedeel-

te lag meer op de helling aan

de buitenkant.

2. De kerk bevond zich in het

midden.

3. De ossengang liep aan de bui-

tenkant rond de wierde. Koeien

mochten namelijk niet over de

terp zelf lopen, maar werden

eromheen geleid.

4. De dobbe was een waterpoel in

het midden van de wierde en

diende als drinkplaats voor het

vee. Waarschijnlijk ontstond

deze als opvangplaats voor

overtollig regenwater.

5. Het land rondom de wierde

werd verkaveld en sloot aan

bij de boerderijen. Hierdoor

ontstond een typische stervorm

van akkers, met de wierde als

middelpunt.

WONEN OP WIERDEN

GRONINGER WIERDEN

62

VAN GRONINGER HAND

> MARIJE SIETSMA

1. Houten designDe horloges van WoodWatch zijn helemaal gemaakt van hout. Dat is niet alleen bijzonder en enorm stijlvol, maar zorgt er ook voor dat elke exemplaar uniek is. De vakmannen achter dit bijzondere product komen uit Groningen, maar kijken graag wat verder dan hun neus lang is. Daarom planten ze via Trees For All bomen in de Filippijnen om de houtproductie van hun houten horloges te compenseren. Mooi én verantwoord dus. > www.woodwatch.nl

2. Lekker luchtjeLOCHT is een handgegoten kaars van sojawas van biologische teelt met natuurzuivere etherische olie. De kaars zit in een schattig medicijnpotje en is er in tien verschillende geuren: Amandel, Basilicum, Bergamot, Ceder, Lavendel, Oranjebloesem, Pompelmoes, Rozemarijn, Salie en Vijg. Online verkrijgbaar via de maker, maar ook te vinden in steeds meer winkels door heel Nederland. En die naam? Inderdaad: LOCHT is Gronings voor lucht. Heel toepasselijk dus. > www.eennieuwavontuur.com

3. Knol’s koekEen bekend baksel is de Groninger koek. In stad en omstreken het meest bekend in de versie van de Groninger koekenbakkers van Knol. De bekende koek lijkt wat op ontbijtkoek, maar heeft een heel eigen smaak dankzij de toevoeging van rogge en stroop. Knol’s koek is nog altijd gevestigd in de Groninger binnenstad. > www.knolskoek.nl

4. Onderbroek met opbergvakDe boxershorts van Pockies hebben een link naar overhemden. De stof waarvan de Pockies worden gemaakt, wordt normaal gesproken namelijk gebruikt om overhemden van te maken. Echte kwaliteit van hoogwaardige katoen dus. Maar het meest opvallende aan deze boxershorts is dat er zakken in zitten. Zoals de makers zelf zeggen: ‘Ga je hardlopen en heb je geen zakken in je sportbroek voor je walkman? Pockies. Reis je naar het buitenland, maar ben je bang dat je paspoort gevaar loopt? Pockies.’ Kortom: de onderbroek die het slim doet. > www.pockies.nl

1

2

3

4

5

63

5. BuffelmozzarellaJe zou het niet denken, maar ook buffelmozzarella kan een lokaal Gronings product zijn. In Opende maken een Groningse boerenzoon en een Italiaanse kaasmaker sinds een aantal jaren samen een superverse Hollandse buffelmozzarella. Echt lekkere mozzarella belandt namelijk binnen drie dagen van de buffel in je mond. > www.orobiancomozzarella.nl

6. Sociaal hergebruikIs de boord van je overhemd of blouse versleten, maar ziet de rest er nog piekfijn uit? Breng dan een bezoekje aan Van Hulley. De vrouwen die werken bij deze sociale onderneming toveren je blouse binnen vijf werkdagen om tot een comfortabele boxershort. Zo doen de dames werkervaring op en kunnen ze een opleiding volgen, heb jij een uniek kledingstuk én krijgt je overhemd een tweede leven. Als dat geen win-winsituatie is…> www.vanhulley.nl

7. Creatieve miniboekjesOkapi’s zijn kleine boekenpareltjes om op te sturen. Stuk voor stuk met veel zorg samengesteld door diverse illustratoren, schrijvers en ontwerpers. Elke Okapi is als een cadeautje. Voor jezelf of voor iemand anders. Van een prachtig geïllustreerd beeldverhaal of gedicht tot een knipvouwplakboekje met volop knutselmogelijkheden. En altijd geleverd met envelop. Zo heb je een cadeautje bij de hand voor als je meer wilt zeggen dan je op een ansichtkaart kwijt kunt.> www.okapipost.nl

8. Groning(en) in een potjeOp zoek naar echte Groninger honing? Dan moet je Groning hebben. De honing van Groning wordt verzameld door zo’n 3.000.000 bijen van stadsimker Bart van Egteren. Zijn bijenkasten staan verspreid over 14 locaties die samen een cirkel vormen rondom de Martinitoren. Egter sloeg de handen ineen met Toentje en samen brengen ze deze prachtige honing op de markt. Groning is onder meer te krijgen bij de Stadsakker en Opgeweckt Noord.

9. Heidi houdt je warmVoor een écht warme wintermuts moet je natuurlijk in het hoge noorden zijn. Al hoef je niet zo noordelijk te reizen als je zou denken. Groningen is hoog genoeg. Dit is de thuisbasis van het bedrijf Heidi Liebt waar ze heerlijk warme en vrolijke mutsen en collen maken. Stuk voor stuk in Nederland gebreid en volledig met de hand in elkaar gezet. Ideaal voor tijdens de wintersport of als bescherming tegen de koude Nederlandse winters. > www.heidiliebt.com

6

7

8

9

GRONINGS GOUD

64

> BERT NIJMEIJER

Een keer iets anders proberen dan een hotel of B&B? Kom logeren in een van deze bijzondere locaties in Groningen.

DOMMELEN IN GRONINGER DROMENLAND

Safaritenten,Camping Meerwijck,KropswoldeGlamping, avontuurlijk en glamourous kamperen aan de oever van het Zuid- laardermeer. De luxe zes-persoons safaritenten van Camping Meerwijck zijn ingericht met steigerhout en zes lekkere bedden, waar-onder een bedstee en een hemelbed. Bij binnenkomst denk je meteen: ‘wow, dit is gaaf!’ Er zijn loungebanken, er is een eethoek met zes stoelen, een toilet met een wasbak, een keuken met een koelkast en een gasfornuis. Alles stoer, maar comfortabel. Net wat je nodig hebt na een dag op de fiets of op het water. Bij fris weer is het dankzij de haardkachel in no time lekker warm. > www.meerwijck.nl

HunebedkamerHotel Stadskanaal,StadskanaalWat zouden de Flintstones zich hier thuis gevoeld hebben! Slapen in de prehistorie maar met alle gemakken en luxe van het heden. Langs de leemmuur loop je tussen vellen leer door de ´Hunebedslaapkamer´ in, waar je onder een grote deksteen kunt slapen op een enorm rond bed. Zittend op uit boomstammen gehakt meubilair heb je, tussen de rotsen door, uitzicht op een bos en aan de andere kant kijk je uit over het weidse landschap, met in de verte de Drentse heuvelrug. Op de rotsachtige vloer liggen natuurlijk dierenhuiden. Maar neem gerust je laptop mee, want ondanks de primitieve uitstraling heeft deze grot alles wat je van een vier sterren kamer mag verwachten. > www.hotel-stadskanaal.nl

Strokasteel,Hayema Heerd,Oldehove Slapen in een strokasteel, in een hemelbed van stro. In Oldehove is een grote boerderij omgetoverd tot een droompaleis van stro, voor (stro)prinsheerlijke over-nachtingen op het Groningse platteland. Slapen in het stro is zacht, uniek, romantisch én comfortabel. De bedden zijn opgemaakt met een dik pak verend stro, zachte dekbedden, mooi linnen en veel kussens. Voor een bijzondere bed & breakfast kun je terecht in het stro-kasteel of in een van de geweldige stro-iglo’s buiten, waar je slaapt met zicht op de sterren. Juist in de winter kun je heerlijk slapen in het warme stro, met een straal- kacheltje als het nodig is, en in de warme gastvrijheid van de gastheer en -vrouw. > www.hayemaheerd.nl

64

BIJZONDER OVERNACHTEN


ARRANGEMENTEN

Waddenzee WerelderfgoedVeel Nederlanders wisten het al jaren, maar nu is het ook officieel: het waddengebied is een natuurgebied van wereld-klasse. UNESCO heeft de Waddenzee tot werelderfgoed benoemd! Daarmee is deze zee gelijkgesteld met beroem-de natuurgebieden als Yellowstone in de Verenigde Staten en de Kiliman-jaro in Tanzania, die eerder al deze UNESCO-status kregen. Dat betekent dat wereldwijd wordt erkend dat de Waddenzee van bijzonder belang is voor onze planeet. Boek nu het Waddenzee Werelderfgoed Arrangement. Maak kennis met dit waardevolle natuurgebied de stilte én duisternis, die nergens in ons land zo groot is als hier.

Inclusief• 1 of 2 overnachtingen op basis van

logies en ontbijt.• Informatie pakket over de provincie

Groningen

PrijsVanaf € 41,50 p.p.p.n.

ReserverenVVV GroningenTel: 0900 20 230 50 (€ 0,15 p/m)[email protected]> toerisme.groningen.nl/arrangementen

Ontdek GroningenGroningen is een bruisende studenten-stad. De jongste stad van Nederland kent een lange, roerige geschiedenis en dat is te zien aan de historische pak-huizen, hofjes en gebouwen. Groningen is ook een stad met lef, de stad heeft de meest vernieuwende architectuur binnen haar grenzen. Ontdek, proef en beleef Groningen.

Inclusief• 1 of 2 overnachtingen op basis van

logies en ontbijt.• Informatiepakket over de stad.• Toegangskaarten voor de

Martinitoren.

PrijsVanaf € 32,50 p.p.p.n.


Groninger Oogst ArrangementLogeren en dineren op de Piloersema-borg van sterrenkok Dick Soek. Uit zijn keuken komen gerechten met pure smaken gemaakt met streekingrediën-ten.

Inclusief• 2 overnachtingen met regionaal

ontbijt.• 4-gangendiner en 6-gangendiner

inclusief wijnen, water en koffie in het restaurant van de Piloersema.

• Fiets + wandelroute Middag-Humster-land.

PrijsVanaf € 266 p.p. voor een appartement en € 243,50 p.p. voor de bedstede-kamer, prijs is op basis van 2 personen per kamer.


ARRANGEMENTEN

66

WAT JE NIET MAG MISSEN

IN GRONINGEN> MARIEKE BOS

De hoogste klimmuur van Europa Er gaat niets boven Groningen. Letterlijk, welte- verstaan. Want in sportcentrum Kardinge vind je de hoogste klimtoren van Europa. De Excalibur – zoals de toren heet – is maar liefst 37 meter hoog. De Excalibur is zo ontworpen dat zowel beginnende als ervaren klimmers er hun hart kunnen ophalen. Als je weinig ervaring hebt, is het beter om de bolle kant te beklimmen, maar als je van extremen houdt, moet je vooral de holle kant proberen. Te uitgeput om de tocht naar beneden te maken? Het is ook mogelijk om bovenop de toren te over-nachten. Last van hoogtevrees? Ook onder de toren op het grasveld mag je gratis en voor niets je tentje opzetten.> www.bjoeks.nl

Kleinste hotel ter wereld Je zou denken dat het alleen is weggelegd voor de allerrijksten der aarde: een heel hotel afhuren. In Eenrum kan het, daar vind je namelijk een hotelletje met slechts één kamer. De Kromme Raake, is daarmee het kleinste hotel ter wereld. De Kromme Raake is ingericht in art deco-stijl en beschikt behalve over een ontbijtkeukentje en een zitkamer ook over een heuse foyer. Slapen doen de gasten in een kingsize bedstede. Het scheelde niet veel of koning Willem-Alexander en koningin Maxima hadden hun huwelijksnacht in het hotelletje doorgebracht. Ze werden uitge- nodigd, maar hadden al elders geboekt. Hun reactie, mét foto, hangt boven de stoof.Ook in China is het hotelletje niet onopgemerkt gebleven: De Kromme Raake wist het ooit te schoppen tot de voorpagina van de South China Morning Post.> www.hoteldekrommeraake.nl

Kerkdeur op slot? Haal de sleutel bij de buren Wilde je net dat ene bijzondere kerkje bezoeken, sta je voor een dichte deur. Geen probleem. Bij

talloze kerken in de provincie kun je dan bij de buren een sleutel ophalen. Zo kun je dus op eigen houtje en op je gemak een eeuwen-

oud kerkje ontdekken. Soms mag je zelf wat te drinken pakken en zo nu en dan is het zelfs toegestaan achter het orgel te kruipen. Dus: deur op slot? Naast de deur hangt een briefje met daarop het adres van de buren waar een sleutel af te halen is. > www.groningerkerken.nl

Middeleeuwse rust In de binnenstad van Groningen vind je nog tientallen hofjes, vaak verstopt achter eeuwenoude poorten en deuren. Het is de moeite waard om ze te bekijken, want achter de muren tref je een verrassende oase van middeleeuwse rust. De hofjes bewijzen dat Groningen in vroegere tijden al een sociale stad was. Weduwen, zieken, armen, wezen en pelgrims vonden onderdak in de hofjes, die ook wel gasthuizen worden genoemd. Elk hofje heeft zijn eigen geschiedenis en verhaal. Zo kon je in het Geertruids-gasthuis in vroegere tijden op zondag “gekk’n kiek’n”. Tegen betaling mochten bezoekers door de tralies kijken naar de “dollen” die in het gasthuis werden opgevangen. Download de hofjeswandeling in de Groningen Cityguide App. Beschikbaar in de App Store en Google Play Store.


MUST SEE

Tankstation Dudok Het is misschien wel het meest bijzon-dere tankstation van het land: het tank-station van Dudok aan de Turfsingel in Groningen. Het enige tankstation van architect Willem Dudok dat de tand des tijds overleefde. Dudok ontwierp het gebouw in 1953 in opdracht van olie-maatschappij Esso. Tankstations waren in die tijd vrij nieuw in het Nederlandse straatbeeld. Voor het ontwerp van iets moderns als een tankstation werden

dan ook gerenommeerde architecten gevraagd. In het hele land stonden destijds 112 vergelijkbare gebouwtjes, maar die in Groningen is de enige die bewaard is gebleven én die nog steeds dienst doet als benzinepomp. In de Groningse volksmond wordt het gebouwtje nog steeds wel “BIM-sta-tion” genoemd, ook al wordt het tank-station al jaren door Gulf geëxploiteerd.> www.staatingroningen.nl

De Schaive toren van BedumGek eigenlijk, dat het rondom de Walfridustoren in Bedum niet zo zwart ziet van de toeristen als op de grasvelden rondom de toren van Pisa. De toren in Bedum staat namelijk écht schever dan zijn Italiaanse evenknie en heeft de twijfelachtige eer de meest uit het lood (2,61 meter) hangende toren van Nederland te zijn. Zelf voelen hoe scheef de toren staat? Ga dan maar eens met je buik tegen de toren staan en kijk omhoog. Een dui-zelingwekkende ervaring. Binnenin de kerk beleef je eenzelfde gevoel: de muren staan schuin en de vloer loopt scheef af. > www.hervormdbedum.nl

Leren en griezelen in Universiteitsmuseum Dwaal tussen skeletten, opgezette dieren, stenen en unieke instru-menten in het Universiteitsmuseum van de Rijksuniversiteit Groningen. In de anatomiekamer is het griezelen geblazen. In tientallen grote en kleine potten staan allerlei delen van het menselijk lichaam op sterk water. Indrukwekkend is ook de Siamese tweeling en een cycloop. Minstens zo spannend is een blik op de vitrinekast met daarin de eeuwenoude mummie Janus. Naast de mummie staat het hoofd van een jonge man met kroeshaar. Zo moet Janus er volgens wetenschappers van de universiteit uit hebben gezien. In de spreek-kamer van feministe Aletta Jacobs, de eerste Nederlandse vrouwelijke arts, lijkt de tijd te hebben stilge- staan. Veel voorwerpen in de kamer, waaronder een hutkoffer en het bureau, zijn nog van Jacobs zelf. > www.rug.nl/museum

> Meer informatie over deze must see’s vind

je op: toerisme.groningen.nl/mustsee

Een goddelijk uitzicht over het wadDe omgeving, het monumentale kerkje zelf, de gigantische kroonluchter van Studio Job; het is allemaal even mooi. Maar er gaat letterlijk niets boven het uitzicht vanaf de kerktoren van Horn-huizen. In de verte ontwaar je de Wad-denzee en met een beetje mazzel zie je ook Schiermonnikoog liggen en even oostelijker Simonszand, Rottumerplaat en Rottumeroog. De kerktoren is van ver af al te zien, want het bovenste deel van de toren is bestreken met “Grunnegs gold”, hard-geel dat op bladgoud moet lijken. De kleur verwijst naar vroegere tijden, toen de toren van het kerkje nog fungeerde als vuurtoren voor de schepen op het Wad. In die tijd waren er nog geen grote vuurtorenlampen en dus werd bovenin de toren een vuurtje gestookt om de schepen de weg te wijzen. Nog steeds is de felgele toren een baken voor schepen op zee.Ook een kijkje in de kerk zelf, aan de voet van de toren, is de moeite waard. In de hal hangt een enorm design- kroonluchter van Studio Job en er staat een spannende, informatieve kast met luikjes voor kinderen.> www.groningerkerken.nl

68

DE VEENKOLONIËNDOOR MENSENHANDEN GEMAAKT

> ELS ZWERVER, DE VERHALEN VAN GRONINGEN

Wie door de Groninger Veenkoloniën rijdt, ziet de horizon. Het is moeilijk voor te stellen dat dit serene en weidse landschap geheel door mensenhanden is vormgegeven. De

onbegaanbare moerassen van vroeger zijn vervangen door landbouwgrond, kanalen en lintdorpen. Het ogenschijnlijk zo lege landschap is rijk aan fantastische verhalen over de

mens die het land en water naar eigen hand zette.

MoerasVoordat de eerste bewoners zich in de streek vestigden, was het gebied langs de zuidoostelijke grens van Groningen een onbegaanbaar moeras. In de middeleeuwen lieten boeren hun vee ‘s zomers op de drogere stukken grazen en op kleine schaal werd er turf gestoken. Kleine plakken van het veen, de bovenlaag van het moeras,

werden gedroogd en dienden daarna als brandstof. Er liepen geen wegen door het gebied en de kronkelende riviertjes en beekjes waren alleen geschikt voor de kleinste bootjes.

CompagnieënMaar in de 16de eeuw nam de vraag naar turf toe. De stad Groningen eigende zich grote delen van

het moeras toe en begon met de grootschalige ontginning van het veen. Daartoe werden allereerst riviertjes rechtgetrokken en bevaarbare kanalen aangelegd, want de turf moest per schip naar Groningen vervoerd worden. De eerste compagnieën, de projecten waar turf werd gewonnen, ontstonden rondom Hoogezand-Sappemeer en Pekela. De veenarbeiders vestigden zich


1

op de afgegraven gronden, begonnen kleine boerenbedrijfjes en zo ontstonden de eerste lintdorpen: langgerekte nederzettingen langs kanalen. Aan de oprichtingsdata van de kerken in het gebied is te zien hoe de vervening zich langzaam naar het zuiden uitbreidde: Veendam kreeg in 1662 een kerk,

Hoogezand in 1667, Oude Pekela in 1683, Wildervank in 1687, Nieuwe Pekela in 1704.

Zwaar werkTurfsteken was zwaar werk. In een veenput werkte meestal een ploeg van zes tot acht arbeiders. Een paar staken

de turf los, de anderen legden de zware, natte veenkluiten op een kruiwagen. Die gingen naar het zetveld, waar de vrouwen of törfwiefkes werkten. Zij zetten de brokken “in het slag” en bleven de turven keren totdat ze droog genoeg waren om in het schip te laden. Nadat het ruim was volgestort,

RIJK VERLEDENDe historische achtergrond

van de Veenkoloniën is veel

minder leeg dan het uitgestrek-

te landschap misschien doet

vermoeden. In het Veen-

koloniaal Museum in Veendam

zijn alle hoofdstukken uit de

geschiedenis van de streek ten-

toongesteld: van de vroegste

prehistorische vondsten in het

veen tot de ontginning ervan,

het rijke zeevaartverleden en

de strokarton- en aardappel-

zetmeelindustrie. Maar ook de

lintdorpen, kanalen en statige

boerderijen op langgerekte

percelen getuigen van eeuwen-

lange geschiedenis en wel-

vaart. Herinneringen om te

koesteren.

2

3

4

HISTORIE

70

5

6

aanwezig was. De Groninger kustvaart vervoerde onder andere hout, graan, porselein, kolen, glas en aardewerk. In een dorp als Nieuwe Pekela stonden in 1874 maar liefst 156 kapiteins

geregistreerd. Veenkoloniale schippers woonden en werkten vaak met het hele gezin op het schip. Alleen in de winter-maanden, als het schip aan de kade lag, konden de kinderen naar school.

stapelden de vrouwen de turven op het dek tot metershoge forten.In het hoogseizoen, dat van het voorjaar tot de vroege zomer duurde, werkte het hele gezin buiten. Werkdagen van vier uur ‘s ochtends tot zes uur ‘s avonds waren normaal. Kleine kinderen hielpen mee en baby’s werden in mandjes of doeken te slapen gelegd terwijl moeder aan het werk was.

ZeevaartOmdat het turfsteken seizoenswerk was, zochten de schippers buiten het seizoen naar andere manieren om geld te verdienen. De kleine binnen-vaartschepen bleken ook geschikt voor de kustvaart en al gauw ontstond er een levendige handel vanuit de Veen-koloniën met Scandinavië en Engeland. Vanaf de 18de eeuw nam de kustvaart sterk toe, vooral vanwege de vraag naar bouwmaterialen zoals hout, dat in de landen rondom de Oostzee volop

KINDEREN HIELPEN MEE EN BABY’S LAGEN IN MANDJES TE SLAPEN TERWIJL MOEDER AAN HET WERK WAS

1. Varen in de Veenkoloniën2. Aardappelen rooien in 1920, Krops-

wolde. Aardappelen rooien was tot ver in de 20ste eeuw handwerk. Collectie RHC Groninger Archieven

3. Aardappelmeelfabriek. Collectie Streekhistorisch Centrum Stads-kanaal

4. Veenkoloniaal Museum, Veendam5. Varen in de Veenkoloniën6. Turfwiefkes. Collectie Streek-

historisch Centrum Stadskanaal7. De zeldzame Spaanse ruiter8. Boten in de Veenkoloniën9. Voorpagina van een boek uit de

17de eeuw over vervening. Collectie RHC Groninger Archieven


IndustrieDe Veenkoloniën bleken ook in trek als vestigingsplaats voor nieuwe indus-trieën. De aanwezige kanalen vormden een goede infrastructuur en brandstof (turf) was ruim voorhanden. In de 19de eeuw vestigden zich aardappelzet- meel- en strokartonfabrieken in het gebied. Aardappelen wilden goed groeien op de afgegraven veengron-den en ook stro was ruim voorhanden. De eerste multinational van Neder-land begon zijn onderneming in de Veenkoloniën: Willem Albert Scholten (1819-1892) bestierde een imperium aan fabrieken in onder andere Duitsland, Rusland en Polen.

EetaardappelenDe landbouw in de Veenkoloniën richtte zich op de zetmeelrijke aardappelsoorten die naar de fabrieken gingen. Een bordje langs de weg met de tekst

“Eetaardappelen te koop” wekt bij buitenstaanders soms verwarring, maar het onderscheid is in deze streken vanzelfsprekend. Elke herfst trokken hele gezinnen naar het aardappelveld. ‘Te Drouwenermond zijn van de 42 kinderen in de hoogste klassen reeds 35 weggebleven,’ berichtte een krant in

Turf

1901. Het loon voor het rooien of eerappelkraben was meer dan welkom voor de veenarbeiders. Pas na de Tweede Wereldoorlog werd de aard- appeloogst gemechaniseerd.

LandschapTegenwoordig groeien en bloeien de aardappelen nog altijd in deze streek. De langgerekte percelen van 150 meter breed en twee tot drie kilometer lang zijn een direct gevolg van de bemoe-ienis van de stad Groningen, die de kavels veen destijds in die afmetingen verpachtte. Aan de kanaalkant werd een boerderij neergezet, daarachter groeiden de gewassen en op de nattere gedeelten liep het vee. Ondanks ruilver-kaveling en het dempen van kanalen is het karakteristieke landschap van de Veenkoloniën bewaard gebleven.

7

8

9

HISTORIE

72

DE HONDSRUGGEOLOGISCH ERFGOED VAN FORMAAT

> CECILE BOL

Bij de Hondsrug denk je misschien vooral aan Drenthe. De figuurlijke toegangspoort tot de Hondsrug ligt echter in de provincie Groningen. De Hondsrug is ook hier, met zijn bossen, meren en heuvels, een uitnodigend decor voor een wandeling of fietstocht. In

november 2015 is de Hondsrug uitgeroepen tot UNESCO Global Geopark.

De Hondsrug laat zien dat de provincie Groningen niet alleen maar vlak is. De prehistorische

zandrug loopt van Klazinaveen via Emmen, Gieten en Zuidlaren tot aan het noorden van de stad Groningen. Het hele gebied kenmerkt zich door een heuvelachtig landschap. In het zuiden is de Hondsrug wel 20 meter hoog, maar ook in de stad bereikt hij nog een hoogte van 9 meter boven NAP. Het Groninger deel van de Hondsrug

is recent toegevoegd aan Geopark de Hondsrug; de zandrug is nu officieel één geologisch en toeristisch geheel.

PieterpadEen aantrekkelijke manier om het Groninger deel van de Hondsrug te ontdekken is het volgen van het Pieter-pad. In de tot het Pieterpad behorende 18 kilometer tussen Noordlaren en de stad Groningen ervaar je alle aspecten die het Hondsruggebied zo bijzonder

maken: van bossen en zandgronden tot meren en kanalen, van oude handels- routes tot hunebedden en van boeren-land tot stedelijk gebied. Je kunt het Pieterpad natuurlijk ook als leidraad gebruiken voor een fietstocht.

Geologisch erfgoedMet deze route wandel of fiets je zowel op als naast de Hondsrug. Dat zet je aan het denken hoe deze lange zandrug hier terecht is gekomen. Het ontstaan van

1

2 3


de Hondsrug begint zo’n 150.000 jaar geleden. Een enorme ijsmassa baande zich toen een weg over ons landschap. Smeltwater en ijs stuwden en kneedden het land tussen Coevorden en Groning- en. Zo ontstonden heuvelruggen die pas echt goed zichtbaar werden toen al het ijs was gesmolten. In de jaren die hierop volgden bepaalden deze heuvelruggen hoe mens en natuur hun plek in het gebied innamen.

PingoruïneEen nog uit de ijstijd stammend element in het landschap is de pingoruïne bij Noordlaren. Een pingo is een heuvel die is ontstaan doordat ondergronds ijs de bodem omhoog heeft gedrukt. Wanneer het ijs smelt, stort het bovenste deel van de pingo in en ontstaat een krater met water. De pingoruïne bij Noordlaren was dichtgegroeid met veen, maar is recent uitgegraven.

OerwegIn de late middeleeuwen vormde de Hondsrug het decor voor een belangrijke handelsroute tussen Groningen en Münster. Het deel van de route tussen Groningen en Coevorden bestond uit een zandweg die duizenden reizigers over heuvels, langs vennetjes en pingo- ruïnes leidde. De Hoge Herenweg in Haren is onderdeel van deze oerweg en loopt over de kruin van de Hondsrug. Al vroeg kwamen er mensen langs de route wonen, die daardoor rijk is aan archeologische resten.

Wonen op heuvelsDeelnemers aan de jaarlijkse 4 Mijl van Groningen weten het: ‘t laatste stuk is het zwaarst, want dan moet je ineens omhoog rennen. De stad Groningen, toen nog een dorp, is in het midden van de middeleeuwen ontstaan op het noordelijkste deel van de Hondsrug. In de winkelstaat de Herestraat is de meest noordelijke heuvel nog heel goed zichtbaar. De zijstraat op het hoogste

punt heet zelfs het Hoogstraatje. Ook in de omliggende straten is de helling merkbaar. In de wijk rondom de Folkingestraat bijvoorbeeld, de toen- malige Joodse buurt van Groningen.

BossenDe geschiedenis van de Hondsrug wordt omlijst door een gevarieerd landschap. Het Noordlaarderbos is een gemengd bos dat sinds 1932 door Natuurmonumenten wordt beheerd. Het bos wordt bewoond door vele

vogels, zoals de wielewaal, de nach-tegaal, uilen, sperwers en haviken. Misschien zie je zelfs een ree, vos, hermelijn of steenmarter lopen. Ook in de Appèlbergen bij Glimmen, een voormalige militair oefenterrein, kun je diverse bijzondere dieren en planten spotten, waaronder de adder, libellen en de gevlekte orchis.

MerenWie van water houdt, kan zijn hart ophalen bij het Paterswoldsemeer en het Hoornsemeer. Beide meren maken deel uit van een uitgestrekt recreatie- en natuurgebied. Het Paterswoldsemeer ontstond in de 16de en 17de eeuw door het afgraven van veen. In de herfst en de winter wordt het merengebied bewoond door trekvogels. Het merengebied ligt relatief laag: met bijna een halve meter onder NAP vind je hier het laagste punt van het hele Pieterpad.

PieterpadSinds het schuivende, stuwende ijs en smeltwater tot aan de hedendaagse ge-schiedenis: de Hondsrug heeft altijd een rol gespeeld in hoe dit gebied zich heeft ontwikkeld. Veel van die geschiedenis is nog steeds zichtbaar in het landschap. Met het Pieterpad als gids ontdek je wandelend of met de fiets hoe heuvel-achtig de anders zo vlakke provincie Groningen kan zijn.

HUNEBEDDe Hondsrug wordt al duizenden

jaren door mensen bewoond.

Vroeger was de zandrug de enige

plek in de regio waar mensen hoog

genoeg konden wonen, op veilige

afstand van het moeras en de

zee. Nog zichtbare herinneringen

uit die tijd zijn de hunebedden.

Nederlandse hunebedden zijn

waarschijnlijk 4000 tot 5000 jaar

oud. In Noordlaren vind je het

meest noordelijke hunebed van

de Hondsrug dat meteen ook het

enige hunebed van de provincie

Groningen is. Het hunebed heeft

de officiële codenaam “G1”, maar

wordt in de volksmond Hunebed

’t Heiveen genoemd. Wielewaal

1. De pingoruïne in Noordlaren

2. Hoogteverschil in landschap bij Haren

3. Hunebed bij Noordlaren


NATUUR: DE HONDSRUG

74

PRONKHUIS > BERT NIJMEIJER

In de Menkemaborg in Uithuizen loop je door het borgleven van de 17de en 18de eeuw. De schaakstukken staan klaar, het receptenboek

ligt opengeslagen. Alsof de bewoners gisteren zijn vertrokken.

Dit is het mooiste huis van Nederland,’ zei een be- zoeker van de Menkemaborg laatst. De borg krijgt allerlei

gasten over de vloer, uit de buurt, uit het westen en zelfs uit Duitsland. Een deel is nog nooit in Uithuizen geweest. Ze weten niet wat ze zien. Dat dit hier is. Een zo goed bewaard buitenhuis uit het begin van de 18de eeuw, compleet ingericht, tot in detail.

Pestigieus pronkhuisDe Menkemaborg stamt uit de 14de eeuw, toen er op deze plek een steen-huis werd gebouwd, een soort versterk-te burcht. Van de familie Menkema, de oorspronkelijke bewoners, weten we niets. Een gevelsteen in de oostgevel vermeld dat rond 1400 het Menkema Hues is verwoest en dat het in 1614

opnieuw is gebouwd. In 1682 betrok jonkheer Mello Alberda de Menkema- borg. Zijn nazaten bleven er tot 1902 wonen. Een pronkhuis was het, een showborg kun je zeggen. Als je op de brug voor de monumentale voordeur staat, valt je meteen de symmetrie van huis en tuin op; hoe over elk detail is nagedacht. Vooraan, los van de borg, staat ‘t schat- huis: vroeger stal, keuken en voorraad-schuur, nu een restaurant. De tuin is aangelegd naar een ontwerp van Allert Meijer (1654-1723), stadsbouwmeester van Groningen. Een strakke, formele siertuin à la Versailles, alles recht gesnoeid en ingeperkt.

Leven op de borgMet een audiotour wordt je door het huis geleid door Unico Allard Alberda

‘DE JONKVROUW ZAT RECHTOP OP

LOUIS XVI-STOELEN MET BORDUUR- WERK EN THEE

2

1


en zijn vrouw Christina, borgpaar uit de late 18de eeuw, en door de dienst-meiden Kaatje en Fieke. Ze vertellen je alles over het leven op de borg, het eten, slapen en de besteding van de over-vloedige vrije tijd (voor de borgfamilie dan). De kinderen Alberda, Gerhard en Susanna nemen de kinderen van nu mee op een spannende tocht door de borg in de junior auditour. De Menkemaborg staat vol met topstuk-ken. Schoorsteenmantels gemaakt door houtsnijder Jan de Rijk en bewoners- portretten van Herman Collenius. Maar vergeet ook niet de prachtige kussen-kast uit 1689 en een kabinetorgel uit 1777. Er zijn stukken bij uit de inven-taris van de borg zelf, maar het meeste komt uit andere borgen en huizen en uit de collectie van het Groninger Museum. Het interieur geeft een realistisch beeld

van het leven op een Groninger borg in de 17de en 18de eeuw.

Adembenemende nachtenEen dag uit het leven van de meeste adellijke families zal ongetwijfeld het meest lijken op een zondag van nu. In de dameskamer zaten de jonkvrouwen rechtop op Louis XVI-stoelen, met bor-duurwerk, thee, een likeurtje. In de grote kamer ernaast speelden de mannen een potje dammen of ze schreven een brief aan het schrijfbureau en dronken uit chique wijnglazen.

3

4

Je kunt heerlijk lunchen

of dineren in de

Menkemaborg bij

Restaurant ’t Schathoes:

Het restaurant is

geopend van woensdag

tot en met zaterdag,

alleen via reservering. In

juli en augustus elke dag

van 10.00 tot 17.00 uur.

> www.schathoes- menkemaborg.nl

1. De Menkemaborg2. Interieur3. Herenkamer4. Tuin

BORGEN: MENKEMABORG EN ALLERSMABORG

76

ALLERSMABORGDe Allersmaborg is een van de onbekendere Groningse borgen.

Verscholen in een bocht van het Reitdiep, in een streekje ten noord-

oosten van Ezinge. Een betoverende plek, met een brede gracht, een

ophaalbrug en houtsingels. De borg, tot 2004 bewoond, stamt uit de

15de eeuw, aan- en opbouwen uit later jaren. De duiventil is 18de-

eeuws. De rust is die van vroeger, de schoonheid van borg en tuin zijn

tijdloos. Tegenwoordig is de borg in beheer van de Rijksuniversiteit

Groningen, die haar gebruikt als ontmoetingsplek voor oud-studenten.

Maar de Allersmaborg is beschikbaar voor iedereen die er met een

groep wil dineren of er een receptie wil geven. In overleg is veel

mogelijk, ook een overnachting. Een sfeervolle bruiloft, een borrel of

een barbecue in de tuin, het kan allemaal.

Maar ook op zomaar-een-dag is de Allersmaborg een omweg

waard. De borg ligt op een van de mooiste plekken van

Groningen, in een landschap van dijken, wierden en

kronkelweggetjes, midden in het historische Middag-

Humsterland. Volg de bochten van het Reitdiep, rust uit op

een bankje bij de oude sluis van Aduarderzijl. Bovenop de

dijk zie je de borg weer liggen, de kerktorens van Winsum

en Garnwerd, en bij goed weer zelfs de Martinitoren, hier

hemelsbreed maar 15 kilometer vandaan.

> www.allersmaborg.nl

Eten gebeurde met Chinees porselein en zilver gedekte tafels. Voor gewichtige gesprekken moest je in de herenkamer zijn, met een mooi beschilderd inloop-buffet voor de inwendige jonker. Pronkstuk van het huis, te midden van alle rijkdom, is een goudgeel, bijna vier meter hoog hemelbed. Origineel uit de Menkemaborg. ‘Het bed staat al driehonderd jaar op zijn plek,’ zegt directeur Ida Stamhuis. ‘Het werd alleen

bij bijzondere gelegenheden beslapen, maar dan sliep je ook in een hemel van goud’. Het moet adembenemend zijn geweest voor de gasten, meteen al bij het binnenkomen van de kamer. En dat is het nog steeds.

De smaak van toenBeneden in de keuken ruikt het naar koel aardewerk en gelakt hout. Op de nu afgesleten tegels liepen ooit de meiden

Kaatje en Fieke, Hendrik de koetsier en Geert de lijfknecht. Op het aanrecht ligt een receptenboek van toen. Gevulde duif. Wij vinden het niet meer lekker, hoe ze toen kookten. Liever eten we appels en peren uit de boomgaard van de borg. Oude rassen, zoals de leipeer “Calebas-se de Marum” en het “Zijden hemdje”, een appel uit Engeland. Ze smaken nog net als toen. > www.menkemaborg.nl

5. Servies6. Kelder keuken

6

5

KOM EN ONTDEK HET ZELFWESTERWOLDE.GRONINGEN.NL

WESTERWOLDE

DAAR WAAR

NEDERLAND IS

ONTSTAAN...

FANTASTISCHE UITDAGINGEN OP HET

LANGSTE MTB-NETWERK VAN NEDERLAND

ONBEPERKT WANDELEN IN HÉT WANDELGEBIED VAN HET NOORDEN

78

> CORA WESTERINK

Wie nog nooit in Westerwolde gewandeld heeft, mist wat. Wat niet weet, wat niet deert, zeg je nu misschien. Maar wist je dat Westerwolde een Nationaal Cultuurhistorisch Landschap is en hét wandelgebied van het Noorden? Met een bezoek aan Zuidoost-Groningen maak je je beeld van de provincie Groningen compleet. Want Groningen heeft vele gezichten

en meer te bieden dan “groots, weids en Wadden”.

Binnen enkele kilometers maak je een reis van de ijstijd tot het heden

STRUUNTOCHT DOOR GRONINGER PAREL


WANDELEN

1

80

De ruggengraat van Westerwolde is een zandrug, waar vriendelijke esdorpen gastvrij liggen te

wachten op bezoek. Dorpen waar de historie bewaard is gebleven in de vorm van eeuwenoude huizen, kerkjes of imposante boerderijen. En wat dacht je van Burcht te Wedde, Klooster Ter Apel of vesting Bourtange? Omringd door oude eiken- en beuken-bossen met onverwachte vennetjes vol bloeiend veenpluis. Bossen waar je meer reeën tegenkomt dan mensen. Of een afwisselend coulissenlandschap met een heideveld, zoals bij Ter Borg, waar een schaapskudde ervoor zorgt dat het heide blijft en niet in bos verandert.

Flora en faunaLangs de zandrug ligt het stroomdal van de riviertjes de Ruiten Aa, Mussel Aa en Westerwoldse Aa. Dit beekdalland-schap is vrij recent teruggebracht naar de oorspronkelijke situatie van eeuwen terug. Naar de tijd voordat men vond dat kanaliseren handig was voor onderhoud en waterbeheersing. Inzichten zijn veranderd en daarom meanderen de riviertjes weer rustig door het landschap

en de natuur vaart er wel bij. De flora wordt rijker, de ijsvogel en zilverreiger voelen zich er weer thuis en ook de ooievaar heeft zijn oog laten vallen op de nestpalen die zijn geplaatst. En het is niet de vraag óf, maar wannéér de bever en de otter zich in de regio vestigen.

Essen en Aa’sBinnen de driehoek Vlagtwedde, Onstwedde en Wedde liggen een paar oude esgehuchten. Bewoners van deze buurtschappen Höfte, Veele en Wessing- huizen hebben de koppen bij elkaar gestoken en de handen uit de mouwen. Zij herstelden de lanen, legden nieuwe wandelpaden aan en bouwden een brug. Na de werkzaamheden zijn wandel-routes uitgezet, ommetjes van 3 à 4 kilometer, die je aan elkaar kunt koppelen tot een langere route. Bijzon-dere plekken zijn ondermeer de Giezel-baarg en de oude Eske. In Höfte loopt de route over de afgegraven Kiebaarg en evenals in Wessinghuizen langs eeuwenoude boerderijen en archeolo-gische vindplaatsen van grafheuvels en urnenvelden. > www.essenenaas.nl

HAAST JE LANGZAAM,

AL WANDELEND ZIE JE MEER

2

3


5

6

4

1. Smeerling2. Burcht Wedde3. Rivier de Ruiten Aa4. Klooster Ter Apel5. Ophaalbrug bij

Oudesschans6. Vlagtwedde

WANDELEN IN WESTERWOLDEOp de site van de Stichting

Wandelen in Westerwolde

zijn maar liefst 34 gratis

routes te downloaden. Van

een kort rondje van een paar

kilometer tot stevige tochten

van een paar uur. Op de

website is de regio verdeeld

in Noord, Midden en Zuid

en de wandelingen hebben

een duidelijke beschrijving,

routekaartjes en zo mogelijk

GPS en smartphone-

bestanden. De routes lopen

soms over gebaande paden,

maar ook door ruigere

natuur, vlak langs de beken,

over schouwpaden, door

dorpen en buurtschappen.

De Stichting Wandelen

in Westerwolde is ook de

organisator van het Wester-

wolde Wandelweekend

dat in 2016 weer wordt ge-

houden op 25 en 26 juni. De

zaterdag is traditiegetrouw

de struindag met een route

van 10 kilometer, op zondag

kan naar keuze 10, 15 of

25 kilometer gewandeld

worden. > www.westerwolde.groningen.nl

WANDELEN

82

EEN REGIO MET EEN KEURMERKIn zo’n vriendelijk landschap

moet het goed wonen of

verblijven zijn. Dat klopt en

daar heeft Westerwolde zelfs

een keurmerk voor gekregen:

Cittaslow. Cittaslow is het

internationale keurmerk voor

gemeenten die op het gebied

van leefomgeving, landschap,

streekproducten, gast-

vrijheid, milieu, infra-

structuur, cultuur-

historie en behoud

van identiteit tot de

top behoren. Dat is nogal

een lijst! De oorsprong van

Cittaslow ligt in Orvieto

(Italië) - waar anders - en is

voortgekomen uit de Slow

Food beweging. Deze laatste

beweging is in 1989 ontstaan

als reactie op de wereld van

fastfood en is inmiddels een

wereldwijd verbreid begrip

geworden dat staat voor

lekker, puur en eerlijk eten

en dat is precies wat veel

restaurantjes in Westerwolde

je graag voorzetten.

PROEF HET ZELF

RESTAURANT HERBERG SELLINGENRestaurant in de voormalige stallen van een 115 jaar oude boerderij. De menukaart verandert regelmatig en gaat mee met de seizoenen. Want “vers” vinden de uitbaters heel belangrijk.

Dorpsstraat 37

9551 AC Sellingen

> herbergsellingen.nl

BRASSERIE BUITENHOFFRestaurantje aan een grote vijver en een verwarmd

terras. Buitengewoon genieten van zorgvuldig

bereide gerechten met de beste en verse ingrediënten.

Dorpsstraat 31

9699 PA Vriescheloo

> buitengewoongroenhoff.nl

DE PIEKENIERIn het hart van het oude vestingstadje. In 2011 uitgeroepen tot Leukste Restaurant van Groningen. Niet in de laatste plaats door het motto “Eerlijk eten voor een eerlijke prijs!”

Bob en Wilma Wessels Beljaars

Voorstraat 21

9696 XG Oudeschans

> piekenier.nl

HOTEL BOSCHHUISGelegen aan het einde van een eeuwenoude beukenlaan en naast Klooster Ter Apel, een middeleeuws Kruisherenklooster uit 1465. De meest verfijnde ingrediënten vormen de basis voor een gastronomisch avontuur in een stijlvolle entourage.

Boslaan 6

9561 LH Ter Apel

> hotelboschhuis.nl

WesterwoldepadVoor wie ommetjes kinderspel vindt, heeft Westerwolde ook pittigere kost. Met het Westerwoldepad kun je de hele regio doorkruisen, van Ter Apel naar Wedderbergen en vice versa, tachtig ki-lometer totaal. Het Westerwoldepad volgt zoveel mogelijk de loop van de Ruiten Aa en Westerwoldse Aa en de afstand kan nog verlengd worden door kleine lussen aan de hoofdroute, waarmee een bepaald

gebied nog wat beter verkend kan worden of om in de buurt een bijzondere plek of bezienswaardigheid te bezoeken. Bijvoorbeeld bij Ter Borg, waar op de hoge zandrug Schotse hooglanders gra-zen of bij Wedderbergen waar wielen en stroomgaten langs de etappe herinneren aan vroegere dijkdoorbraken.> www.wandelnet.nl/westerwoldepad

Een snufje kunst en cultuur Het Westerwoldepad loop je in de eerste plaats voor de mooie natuur en het land-schap, maar onderweg kom je vanzelf historische schatten tegen om even van te genieten. Denk aan Klooster Ter Apel, het 14de eeuwse kerkje van Sellingen,

GENIET VAN DE HISTORISCHE SCHATTEN DIE JE ONDERWEG TEGENKOMT

83

ARRANGEMENTENWesterwolde zou geen Cittaslow-

regio zijn als er niet ook prima ver-

blijfsaccommodaties zouden zijn.

Van campings met uitstekende voor-

zieningen, gastvrije hotels tot knusse

B&B’s. Sommige bieden zelfs wandel-

arrangementen aan, waarbij vervoer

van en naar start- en eindpunt van de

wandeling geregeld wordt. Mede-

werkers van Tourist Info Westerwolde

kunnen daar alles over vertellen. Ook

over de routes en excursies die de

natuurbeheerders van Westerwolde,

Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten

en Het Groninger Landschap hebben

uitgezet of georganiseerd. En tel daar

nog de architectuurroutes, historische

wandelingen en kunstroutes bij die

hier nog niet genoemd zijn. Maar

haast je langzaam, want een eerste

bezoek aan Westerwolde leidt vast

tot meer.

> www.westerwolde.groningen.nl

beschermd dorpsgezicht Smeerling en De Burcht van Wedde. Voor liefhebbers van kunst liggen direct aan de route Het Theater van de Natuur in Sellingen, met zijn traptreden vol poëzie en het kunstwerk midden in de Ruiten Aa in Jipsinghuizen.

Nog meer lange wandelpadenOok het Noaberpad (lange-afstand- wandelpaden (LAW)10 en 415 km lang) loopt voor een deel door de regio. Dat traject start in Nieuweschans, volgt de Duitse grens en verlaat Westerwolde bij Ter Apel om uiteindelijk te leiden naar het Duitse Emmerich. Van Dollard naar Rijn dus.Het derde Lange-Afstand-Wandelpad is het Hannekemaaierspad van 94 kilometer. Hiermee steek je Westerwolde dwars over. Deze route start in het Duitse Neurhede, komt bij Bourtange Westerwolde binnen en leidt vervolgens naar Bakkeveen in Friesland. > www.wandeleninwesterwolde.nl

8

7

9

7. Heide bij Ter Borg8. Schapen in het landschap9. Vestingmolen Bourtange



WANDELEN

GRONINGEN VERBONDEN MET WATER

> ELS ZWERVER, DE VERHALEN VAN GRONINGEN

We staan tegenwoordig nauwelijks stil bij de belangrijke rol die water in ons land speelt. Kanalen en rivieren zijn obstakels waar we een brug overheen moeten bouwen. We

verplaatsen ons immers over de comfortabel verharde weg, veel sneller dan per schip. Maar in vroeger tijden waren de rollen omgekeerd: over het drassige laagland liepen weinig wegen en

wie ergens heen wilde, moest over het water.

1

De waterwegen in de provin-cie Groningen leiden bijna allemaal naar de stad, die in

de Middeleeuwen als een machtige haven- en stapelplaats alle handel naar zich toetrok. Zonder aarzeling liet het stadsbestuur kanalen graven en rivieren verbreden, verleggen of verdiepen om de handel te stimuleren. In die tijd

was de stad Groningen omringd door havens, waar straatnamen als Noorder- en Westerhaven nog aan herinneren. Het idyllisch meanderende Reitdiep vormde via Zoutkamp de verbinding met de open zee. Groningen handelde met Engeland en de Oostzeelanden in hout, graan en andere waren.

Abel TasmanVele Groningers leefden van de scheepvaart. Ze voeren zelf op kleine handelsschepen die zowel voor de kust- als de binnenvaart geschikt waren. Maar ook talloze jongemannen, vooral de armere arbeiderszonen van het plat-teland, monsterden aan bij de VOC in de hoop een glanzende carrière tegemoet

84

te gaan. Eén van hen was Abel Tasman, geboren in 1603 in Lutjegast. Het museum in zijn geboortedorp houdt de herinnering in stand aan de ontdekker van Tasmanië en Nieuw-Zeeland en geeft een levendig beeld van een avon-turier, gelukszoeker en meedogenloze handelaar.

DelfzijlGroningen was niet de enige havenstad in de provincie. De haven van Delfzijl ontwikkelde zich vanaf de 16de eeuw geleidelijk tot een plaats van betekenis. De stad Groningen zag in Delfzijl, dat tot het gewest Ommelanden behoorde, een concurrent op het gebied van de

internationale zeevaart en probeerde de ontwikkeling van de plaats – tevergeefs – te hinderen. In de 19de eeuw pas-seerde Delfzijl Groningen als grootste haven van Noord-Nederland. Dat kwam vooral door de handel in agrarische producten, die vanuit Delfzijl naar de rest van Nederland werden vervoerd. Toen aan het einde van de 19de eeuw de moderne landbouw ontstond, bloeide in Delfzijl de handel in kunstmest uit Chili. Deze chilisalpeter werd met grote driemasters uit Zuid-Amerika gehaald.Maar ook in Veendam, middenin de Veenkoloniën, ontwikkelde de scheepvaart zich. De binnenvaart- schippers vervoerden in de zomer turf naar de Stad, maar zeilden in de lente en herfst naar Scandinavië en de Baltische staten om vrachten hout,

graan, glas en aardewerk te ver- voeren. In de provincie ontstonden vele scheepswerven die zich spe-cialiseerden in zeewaardige kleine

zeilschepen, vaak met één mast.

Hard bestaanDe scheepvaart in de 19de eeuw was ongemotoriseerd; het werk was zwaar en gevaarlijk. Ongelukken bij het lossen en laden kwamen geregeld voor en vele schepen vergingen in stormen. De boot was onverwarmd en de accommodatie vaak klein, vochtig en bedompt. Hele gezinnen leefden op de schepen en alleen in de winter, als men in “winter- laag” lag, konden de kinderen naar school. Ook nadat de meeste schepen in het eerste kwart van de 20ste eeuw gemotoriseerd werden, bleef het schip-persleven een hard bestaan. De Groningse kustvaart was beroemd. In de eerste helft van de 20ste eeuw stonden de gemotoriseerde Wad- en Sontvaarders door hun grijze kleur en hun concurrentiekracht ook bekend als “grey devils”. In de Tweede Wereld- oorlog ontvluchtten veel Groninger schippers Nederland met hun coasters, om vervolgens als Engelandvaarders hun diensten te verlenen aan het

ARME ARBEIDERSZONEN MONSTERDEN AAN BIJ DE VOC IN DE HOOP RIJK TE WORDEN

1. Gezicht op de binnenkomst van een wind-jammer uit Chili geladen met chilisalpeter geassisteerd door een sleepboot. Ansichtkaart (1910). Collec-tie Gemeente Delfzijl.

2. Reitdiepdal3. Schip meert aan bij

DelfSail

2

3


HISTORISCHE SCHEEPVAART

86

geallieerde leger. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog speelde de haven van Delfzijl een cruciale rol in het verlichten van de ellende van de hongerwinter. De Zweedse schepen met meel, waarvan het befaamde “Zweedse wittebrood” werden gebakken, mochten na lang onderhandelen aanleggen aan de kades van Delfzijl. Met Groninger binnenvaartschepen werden de kost-bare rantsoenen vervolgens naar het hongerende Westen gebracht.

Maritiem verleden zelf ervarenIn de stad Groningen zijn vaak his-torische schepen te bewonderen. De stad ligt aan een staande-mastroute, wat betekent dat oude schepen die de mast niet kunnen laten zakken, vaak door de Groningse grachten varen. Twee keer per jaar vindt in de binnenstad een nautisch festival plaats: ZomerWelVaart in juli en Winter- WelVaart rond kerst.

Het Noordelijk Scheepvaartmuseum in de Groninger binnenstad geeft een mooi beeld van de maritieme geschiedenis van deze provincie. In Sappemeer wordt

het ambacht van scheepsbouwer in ere gehouden op de Historische Scheeps-werf Wolthuis. Ook de Groningse waterwegen, levensaders van de Stad, zijn een bezoek waard. Fietsend langs het Reitdiep ervaar je de rust van het Groninger landschap en ontdek je de geschiedenis en het belang van deze eeuwenoude zeeverbinding. Op sommige oevers zijn nog rolpalen te vinden; palen die vroeger de touwen van de trekschuiten leidden.Het maritieme verleden van de provin-cie is veelzijdig en op talloze plaatsen terug te vinden, van een historische zeetjalk aan de kade tot snuisterijen uit Letland in een buitenhuis. Van een Gronings pakhuis met de naam van een handelsstad aan de Oostzee tot het internationaal vermaarde nautische

festival DelfSail. Groningen en het water zijn onlosmakelijk met

elkaar verbonden.

GRONINGEN EN HET WATER ZIJN ONAFSCHEIDELIJK

4. Sfeerimpressie DelfSail5. Het Noordelijk Scheepvaartmuseum

5

4

DELFSAIL EN ZOMERWELVAARTEind juni 2016 komen tientallen historische

zeilschepen naar de haven van Delfzijl voor

DelfSail, een vijfdaags festijn voor jong en

oud met gasten van over de hele wereld.

Met DelfSail eert Delfzijl haar eigen nau-

tische verleden, maar geeft ze bezoekers

ook de gelegenheid om internationale

historische (zeil)schepen van dichtbij te

bekijken. De eerste editie van DelfSail werd

georganiseerd in 1986 en sindsdien trekt

het festival elke keer meer bezoekers. In

2009 waren er bijna veertig tallships van

over de hele wereld te bewonderen, naast

honderden grotere en kleinere historische

schepen en varende monumenten. Op het

vijfdaagse evenement kwamen bijna een

miljoen bezoekers af. In de aanloop naar

DelfSail 2016 vinden er flink wat evene-

menten aan die de voorpret verhogen. Zo

vertrekt een konvooi historische schepen

half juni al uit het Zeeuwse Veere om via

tal van tussenhavens naar Delfzijl te varen.

> www.delfsail.nl

Het weekend voor DelfSail, tussen 24 en

26 juni meert een groot aantal schepen

die op weg zijn naar Delfsail af in de stad

Groningen. Tijdens dit evenement Zomer-WelVaart viert DelfSail worden er diverse

activiteiten op en rondom de schepen

georganiseerd. ZomerWel-

Vaart geeft

een voorproefje van

DelfSail, dat plaats-

vindt tussen 29 juni en

3 juli 2016 in Delfzijl.

> www.zomerwelvaart.nl


> MARIJE SIETSMA

Dat Groningen een fantastische bestemming voor volwassenen is, dat weten we. Maar ook met kinderen valt er heel wat te beleven in stad en provincie. Op deze pagina zetten we een paar fijne tips voor je op een rij.

AVONTUURLIJKE UITJESVOOR HET HELE GEZIN

1 Ooit een kikker gekust?Afgelopen jaar werd DoeZoo (voorheen Insektenwereld) in Leens helemaal ver-nieuwd. Natuurlijk zijn er nog altijd heel veel kriebelige insecten te bewonderen, maar daar blijft het niet bij. Tegenwoor-dig draait alles hier om zelf beleven. Alle zintuigen komen aan bod: in DoeZoo kun je dieren ruiken, horen, zien, voelen en zelfs proeven! Ontdek hoe het voelt om een slang om je nek te hebben, aai een stinkdier en kus een kikker. Op sommige dagen kun je zelfs genieten van insectensnacks. Gaaf!

DoeZoo

Wierde 17, Leens

> www.doezoo.nl

2 Stomend door de VeenkoloniënEr zijn maar weinig kinderen die niet enthousiast worden van een tochtje in zo’n mooie, ouderwetse trein. Hele-maal als er ook nog van die mooie stoomwolken uitkomen. Een ritje in de historische stoomtrein tussen Veendam en Musselkanaal is dan ook beslist de moeite waard. Zeker omdat dit traject met een lengte van 26 kilometer de langste museumspoorlijn van Nederland is. Voor echte treinliefhebbers is de dag helemaal compleet na een bezoek aan het museum in de rijtuigenloods. Hier is een unieke collectie te vinden met allerlei bijzondere trein- en spoor- attributen. Van plaatskaarten, stempels en bouwtekeningen tot seinlampen en bewegwijzering.

Museumspoorlijn S•T•A•R

Stationsstraat 3, Stadskanaal

> www.stadskanaalrail.nl

3 Van dierenraadsels tot moddertaarten In familiepark Nienoord kunnen kinderen zich de hele dag vermaken in de prachtige speeltuin, op de kinderbo-erderij en op de tractorbaan. Maar het wordt pas echt spannend als ze mee-doen met expeditie Nienoord. Tijdens deze educatieve avonturenroute kunnen kinderen volop klimmen, klauteren en kliederen in de modder. De nieuws-gierige avonturiers gaan op expeditie langs de Natuur-educatie-route. Hierbij worden hindernissen aangevuld met verschillende vragen en opdrachten over dieren, fruitbomen en planten die je onderweg tegenkomt.

Expeditie Nienoord

Nienoord 20, Leek

> www.landgoednienoord.nl

4 Op bezoek in een sprookjeswereldMidden in de bossen van Ter Apel ligt een sprookjesachtige wereld. Hier wonen Greurt de Groninger reus, Tante Beppie de heks en Zwammer het pad-denstoelenmannetje. En iedereen mag op bezoek komen in hun wonderwereld. Dwaal door de geheime gangen van de Drakengrot, speel op een van de speel- plekken, spot uilen in de Uilenburcht of maak kennis met een heuse ring- staartmakifamilie in de subtropische kas. Ook is er elke dag een roof- vogeldemonstratie. Kortom: genoeg te beleven in deze magische wonderwereld!

Wonderwereld

Ruiten A Kanaal Noord 1, Ter Apel

> www.wonderwereld.nl

5 Alleen voor echte avonturiersOp zoek naar een superstoer uitje? Dan kom je helemaal aan je trekken in het Pagedal Adventure Park. Deze outdoorlocatie ligt aan de rand van vakantiepark Pagedal en doet denken aan een stukje Ardennen in Nederland. In dit adventurepark kun je maar liefst vijftig verschillende activiteiten doen. Van outdoor lasergamen, tokkelen en klimmen tot survival, boogschieten en het bouwen van een enorm grote knik-kerbaan. Doorgaans zijn de activiteiten alleen te reserveren voor groepen van minimaal acht personen, maar tijdens schoolvakanties zijn er verschillende Open Adventure middagen. Op deze dagen kunnen bezoekers vanaf acht jaar ook alleen of met een kleinere groep meedoen aan alle stoere activiteiten.

Pagedal Adventure Park

Hoveniersweg 1, Stadskanaal

> www.pagedaladventure.nl

6 Speciaal voor klimmersOok Adventurepark Waddenfun is speciaal ingericht voor sportievelingen. Hier kun je naar hartelust boogschieten, verschillende avontuurlijke teamspellen doen en vooral: klimmen. Het park heeft drie klimparcoursen op verschillende hoogtes en is ook de moeite waard als het buiten slecht weer is. Het hele klimgedeelte is namelijk overdekt. Het klimpark is toegankelijk voor klimmers met en zonder ervaring. Sterker nog: zelfs voor kinderen vanaf vier jaar is het park al geschikt.

Adventurepark Waddenfun

Trekweg 1, Wehe den Hoorn

> www.waddenfun.nl

5

2

3 4

1

6

Bid- sprinkhaan

EROPUIT

88

> CECILE BOL

Op weinig plekken in de provincie Groningen is het landschap zo gevarieerd als in het Westerkwartier. In het Noorden heeft het gebied een bodem van zeeklei, in het Midden ligt veen en het Zuiden heeft een zandbodem. Mede daardoor is het landschap steeds weer anders, van moeras tot heide, uitgestrekte landerijen en

wateren. Ervaar dit verrassende landschap én een aantal eeuwenoude borgen en kerken op de fiets gedurende een tocht van ruim 30 kilometer.

WESTERKWARTIERELKE PLEK EEN NIEUW DECOR

1

APP EN KNOOPPUNTENDe fietsroute “Coulisselandschap

Westerkwartier” is ongeveer

33 kilometer lang en eenvoudig te

fietsen met de gratis smartphone-app

Groningen Routes.

Liever zonder app de paden op?

Fiets dan de route met behulp

van de fietsknooppunten.

Startpunt: Landgoed Nienoord,

iets ten oosten van knooppunt

81. Fiets vanaf 81 via 82 richting

58, maar ga op de kruising na de

Lettelberter Petten linksaf richting

Lettelbert en 46. Fiets via 46, 21, 15,

28, 27, 31, 26, 23, 18, 22, 9, 11, 17 en 16

richting het eindpunt: 81 bij Landgoed

Nienoord.


Door het afgraven van veen, weinig ruilverkaveling en het omringen van weilanden met

houtsingels, is het karakteristieke coulisselandschap in het Wester- kwartier ontstaan. Een coulisseland-schap is een halfopen landschap, waarbij open delen worden afgewisseld met rijen bomen of heggen. Hierdoor lijkt het net alsof je naar een toneel met coulissen kijkt. Tijdens een rit door het landschap verdwijnen delen ervan achter de coulissen en komen deze even later weer tevoorschijn. Elke plek is weer een nieuw decor.

Landgoederen en borgenLandgoed Nienoord in Leek is de bekendste attractie in deze regio, mede door het familiepark met speeltuin en kinderboerderij dat pal naast de borg en de kasteeltuin ligt. De oorspronkelijke borg werd in 1525 gebouwd. Later werd Landgoed Nienoord eigendom van de familie Von Inn- und Knyphausen. Een van de familieleden, “de dolle jonker”, heeft in zijn dolle buien veel van het pand vernield en in brand gestoken. Jonkheer Van Panhuys liet de be- schadigde borg in 1884 herbouwen tot een villa. Tijdens de fietstocht kom je ook nog langs twee andere huizen van prominente families. Landgoed Coendersborch in Nuis is vernoemd naar Ludolph Coenders. Deze raadsheer kocht in 1668 drie naast elkaar gelegen boerderijen en grote stukken land. Kenmerkend aan de gevel van de borg is het omlijste midden met de driehoekige versiering erboven. Het Iwema-steenhuis bij Niebert is het enige nog bestaande steenhuis in de provincie Groningen. Veel steenhuizen werden verbouwd tot de borgen. Het Iwema-steenhuis stamt uit 1400 en is ingrijpend verbouwd, maar het oude steenhuis is nog zichtbaar aan het voorste gedeelte van de boerderij.

Water en vogelsTijdens de route fiets je door het coulis-selandschap dat dit gebied zo kenmerkt. Het coulisselandschap is echter niet de enige natuur dat het Westerkwartier zijn karakter geeft. Het water en de moe-rasgrond maken het een geliefde plek voor vogels. Het Leekstermeer is een favoriete stek voor watervogels. In het voorjaar is het de broedplaats van de bruine kiekendief en de rietzanger.

1. Landgoed Nienoord2. Lettelberter Petten3. Hooglander in het

Westerkwartier4. Nederlandse

hervormde kerk Midwolde

2

3

4

Wapen van Leek

FIETSEN

90

Tegen het eind van de zomer slapen er soms wel 100.000 spreeuwen in de rietkragen. In de winter wordt het Leekstermeer vooral bewoond door brilduikers, grote zaagbekken, meeuwen en kolganzen.Heel andere dieren leven er in het moerasbos de Lettelberter Petten. Door het weghalen van het veen in de vorige eeuw ontstonden “petgaten”. Deze gaten vulden zich met water en groeiden dicht met bomen. Door de moerassige ondergrond vallen de bomen gemakkelijk om. Het dode hout en de dichte begroeiing maken de Lettelberter Petten een ideale plek voor roofvogels, zangvogels, kleine zoogdieren, insecten en paddenstoelen. Verderop fiets je door natuurgebied Oude Riet. In het voorjaar staan er orchideeën in het natte schraal-grasland. Vanuit de vogelkijkhut zijn al vele vogels gespot, waaronder kwartels, kwartelkoningen, ganzen, zilverreigers, wulpen, watersnippen en buizerds.

Kerken en kerkklokkenTyperend aan het Groninger landschap zijn de vele kerken die nog altijd bewaard zijn gebleven en een prominente plek in de dorpen

hebben. Je fietst langs meerdere eeu-wenoude kerken, zoals de romaanse kerk van Midwolde, de laat-romaanse zaalkerk van Nuis en het witgepleister-de zaalkerkje van Niebert. Veel van de kerkklokken stammen uit de jaren 50 van de vorige eeuw. De oorspronkelijke klokken werden in de Tweede Wereld-oorlog door de Duitsers omgesmolten tot oorlogsmaterieel. De torenklok van de kerk in Tolbert is een van de weinige klokken die niet is omgesmolten. De klok is weliswaar uit de toren gesloopt, maar werd later teruggevonden. Tolbert en Niebert verwijzen naar “oude buurt” en “nieuwe buurt”. Lettelbert betekent letterlijk “kleine buurt”. Bovenop een oud verhoogd kerkhof staat de kerk van Lettelbert. De eenbeukige kerk met vijf-zijdig gesloten priesterkoor werd in de 13de eeuw gebouwd. In de 19de eeuw is de westgevel vernieuwd en werd

de dakruiter, het torentje op de nok van de kerk, geplaatst. De windvaan

op de dakruiter is de leeuw uit het wapen van de familie

Von Inn- und Knyphausen, die eeuwenlang eigenaar

was van Landgoed Nienoord.

5 6

8

7

5. Oude Riet uitkijk- toren Boerakker

6. Kerk Tolbert7. Interieur van

de Nederlandse hervormde kerk Midwolde

8. Leekstermeer

FIETSEN


MUSEA

AKlooster Museum AduardHoofdstraat 459831 RB Aduard+31 (0)50 4032109www.kloostermuseumaduard.nl

Museum MøhlmannWestersingel 102-1049901 GK Appingedam+31 (0)596 682856www.robmohlmann.nl

BMuseum de Oude WoldenHoofdweg 1619695 AE Bellingwolde+31 (0)597 531509www.museumdeoudewolden.nl

Zadelmakerij MuseumRhederweg 219695 CA Bellingwolde+31 (0)597-532829

Museum Lammert BoermaBorgercompagniesterweg 44-469632 TD Borgercompagnie+31 (0)598 393381www.museum-boerma.com

Museum “De Baracquen”,Kapiteinswoningen SynagogeW. Lodewijkstraat 339545 PA Bourtange+31 (0)599 354600www.bourtange.nl

DMuzeeaquarium DelfzijlZeebadweg 7a9933 AV Delfzijl+31 (0)596 632277www.muzeeaquarium.nl

EMuseum VosbergenVosbergerlaan 359761 TJ Eelde+31 (0)50 3081291www.museumvosbergen.nl

Abrahams MosterdmakerijMolenstraat 59967 SL Eenrum+31 (0)595 491600www.abrahamsmosterdmakerij.nl

Museum WierdenlandVan Swinderenweg 109891 AD Ezinge+31 (0)594 621524www.wierdenland.nl

GSt. Museum Canadian Allied Forces 1940 -1945Ulgersmaweg 519731 BL Groningen+31 (0)50 5494197www.canadianalliedforces.com

GRID Grafisch MuseumSint Jansstraat 29712JN Groningen+31 (0)50 5256497www.gridgroningen.nl

Groninger MuseumMuseumeiland 19711 ME Groningen+31 (0)50 3666555www.groningermuseum.nl

MartinitorenGrote Markt 29(adreskaartverkoop)9712 HS Groningen0900 2023050 (€ 0,15 p.m.)www.toerisme.groningen.nl

Noordelijk Scheepvaartmu-seumBrugstraat 249711 HZ Groningen+31 (0)50 3122202www.noordelijkscheepvaart- museum.nl

Het Nederlands Stripmuseum GroningenWesterhaven 719718 AC Groningen+31 (0)50 3178470www.nederlandsstripmuseum.nl

UniversiteitsmuseumOude Kijk in ’t Jatstraat 7A9712 EA Groningen+31 (0)50 3635083www.rug.nl/museum

HHortus HarenKerklaan 349751 NN Haren+31 (0)50 5370053www.hortusharen.nl

Museum Slag bij HeiligerleeProvincialeweg 559677 PB Heiligerlee+31 (0)597 418199www.slagbijheiligerlee.nl

KlokkengieterijmuseumProvincialeweg 469677 PD Heiligerlee+31 (0)597 418199www.klokkengieterijmuseum.nl

Nationaal Bus MuseumProduktieweg 139601 MA Hoogezand+31(0)598 383004www.nationaalbusmuseum.nl

De TheefabriekHoofdstraat 15-259973 PD Houwerzijl+31 (0)595 572053www.theefabriek.nl

LFamiliepark NienoordNienoord 209351 AC Leek+31 (0)594 512230www.familieparknienoord.nl

Museum het Joodse SchooltjeSamuel Leviestraat 109351 BM Leek+31 (0)594 513319www.museumjoodsschooltje.nl

Museum NienoordNienoord 19351 AC Leek+31 (0)594 512260www.museumnienoord.nl

DoeZooWierde 179965 PG Leens+31 (0)595 572659www.doezoo.nl

Landgoed VerhildersumWierde 409965 TB Leens+31 (0)595 571430www.verhildersum.nl

Abel Tasman KabinetKompasstraat 19866 AP Lutjegast+31(0)594 613 576www.abeltasman.org

MMuseum Bakkerij MendelsKerkstraat 39991 BL Middelstum+31 (0)599 551248

Galerie Maya Wildevuur/EnnemaborgHoofdweg 1009681 AJ Midwolda+31 (0)597 552950www.mayawildevuur.nl

NVestingmuseum Nieu-weschans1e kannonierstraat 29693 EB Nieuweschans+31 (0)597 542249

Het Kinderwagen MuseumHoofdweg West 259944 EA Nieuwolda+31 (0)596 541941www.kinderwagenmuseum.nl

Kapiteinshuis PekelaDs. Sicco Tjadensstraat C 95/969663 RD Nieuwe Pekela+31 (0)598 364224 /(0)597 645905www.kapiteinshuis.nl

Kostuummuseum/Galerie de Gouden LeeuwLangestraat 489804 PL Noordhorn+31 (0)594 503804www.degoudenleeuw.nu

’t Rieuw (Coendersborg)Oudeweg 15b9364 PP Nuis+31 (0)594 641479

OVestingmuseumOudeschansMolenweg 69696 XN Oudeschans+31 (0)597 655371www.vesting-oudeschans.nl

Radio- en SpeelgoedmuseumBoslaan 3A,9591 BG Onstwedde+31 (0)599 333320www.radioenspeelgoedmuseum.nl

PZeehondencrèche PieterburenHoofdstraat 94-a9968 AG Pieterburen+31 (0)595 526526www.zeehondencreche.nl

SLandgoed FraeylemaborgHoofdweg 309621 AL Slochteren+31 (0)598 421568www.fraeylemaborg.nl

PolitiepettenmuseumZuiderweg 39621 BK Slochteren+31 (0)598 422970

Boerderijmuseum DuurswoldHoofdweg 2719621 AK Slochteren+31 (0)598 421573www.duurswold.nl

Museum MusicaScheepswerfkade 34-359503 PB Stadskanaal+31 (0)599 648756www.museum-musica.nl

S.T.A.R.Stationsstraat 39503 AD Stadskanaal+31 (0)599 651890www.stadskanaalrail.nl

Streekhistorisch CentrumCeresstraat 29502 EA Stadskanaal+31 (0)599 612649www.streekhistorischcentrum.nl

TKlooster Ter ApelBoslaan 3-59561 LH Ter Apel+31 (0)599 581370www.kloosterterapel.nl

WonderwereldRuiten A Kanaal Noord 19561 TE Ter Apel+31 (0)599 587990www.wonderwereld.nl

Museumgemaal CremerMello Coendersbuurt 19948 PL Termunterzijlwww.museumgemaalcremer.nl

Smederij Museum SmidshoukKapelstraat 169797 PJ Thesinge+31 (0)50 3021856/ 3022331

UMuseum Eddy RoosEmmaweg 509981 VC Uithuizen+31 (0)595 431067www.eddyroos.nl

MenkemaborgMenkemaweg 29981 CV Uithuizen+31 (0)595 431970www.menkemaborg.nl

MinimuseumHet Behouden BlikHoofdstraat 999982 AC Uithuizermeeden+31 (0)595 413999www.hetbehoudenblik.nl

Stichting OudheidkamerStationsstraat 189982 HA Uithuizermeeden+31 (0)595 412178

VVeenkoloniaal MuseumMuseumplein 59641 AD Veendam+31 (0)598 364224www.veenkoloniaalmuseum.nl

GevangenismuseumOude Gracht 19341 AA Veenhuizen+31 (0)592 388264www.gevangenismuseum.nl

WOpenluchtmuseum Het HoogelandSchoolstraat 49989 AG Warffum+31 (0)595 422233www.hethoogeland.com

Museum De Burcht te WeddeHoofdweg 79698 AA Wedde+31 (0)597 563070www.burchtwedde.nl

Museum StoomgemaalOostereinde 49672 TC Winschoten+31 (0)597 425070www.stoomgemaalwinschoten.nl

Historische WerkplaatsMolenmaker WiertsemaNassaustraat 659675 EN Winschoten+31 (0)597 414269Bezichtiging op afspraak

St. KinderboekCultuurbezitHoofdstraat 4 W9951 AB Winsum+31 (0)595 443663www.kinderboekcultuurbezit.nl

ZRijwiel- en bromfietsmuseumSchoolstraat 29974 RL Zoutkamp+31 (0)595 401320

Visserijmuseum ZoutkampReitdiepskade 119974 PJ Zoutkamp+31 (0)595 401957www.visserijmuseum.com

Noord-Nederlands Trein &Tram MuseumStationsstraat 59636 BA Zuidbroek+31 (0)598 450518www.nnttm.nl

Museum de VerzamelaarOostergast 199801 AK Zuidhorn+31 (0)594 503998www.museumdeverzamelaar.nl

SprookjeshofGroningerstraat 109471 AR Zuidlaren+31 (0)50 4091212www.sprookjeshof.nl

MUSEA & ATTRACTIESHandig! Beknopt overzicht van leuke musea en attracties in Groningen, alfabetisch gerangschikt op plaats.

92

VVV’S

VVV DelfzijlSchoolstraat 6, 9934 CDT +31 (0)596 618 104E [email protected]

VVV LoppersumStationslaan 1, 9919 ABT +31 (0)596 573 153E [email protected]

VVV infopunt Middelstum(Drogisterij Marja)Grachtstraat 17, 9991 BAT +31 (0)595 55 27 49E [email protected]

SlochterenNoorderweg 1, 9621 BMT +31 (0)598 42 29 70E [email protected]

Ten BoerKoopmansplein 9, 9791 MDT +31 (0)50 3025043E [email protected]

Uithuizen (Boekhandel Venema)Blink 9, 9981 AJT +31 (0)595 43 31 71E [email protected]

Veendam/VeenkoloniënMuseumplein 5, 9641 ADT +31 (0)598 36 42 24E [email protected]ën.groningen.nl

Warffum (Museum het Hoogeland)Schoolstraat 4, 9989 AGT +31 (0)595 42 23 33E [email protected]

VVV-NL SHOPS, SERVICE SHOPS, AGENTSCHAPPEN ENTOERISTISCHE INFORMATIEPUNTEN IN DE PROVINCIE GRONINGEN

TOERISTISCHE INFORMATIE PUNTEN Tourist Information Westerkwartier www.westerkwartier.groningen.nl

Leek (Infocentrum Nienoord)Nienoord 20, T +31 (0)594 512 230Marum (Kruisweg Marum)Kruisweg 1, T +31 (0)594 641 202Zuidhorn (Best WesternHotel Restaurant Aduard)Friessestraatweg 13, Aduard,T +31(0)50 403 14 00

Tourist Information Westerwolde www.westerwolde.groningen.nl

BourtangeWillem Lodewijkstraat 33,T +31 (0)599 354 600Bellingwolde (Museum de Oude Wolden)Hoofdweg 161, T +31 (0)597 531 509Bellingwolde (M&M Interieurs)Hoofdweg 247, T +31 (0)597 530 575Blijham (Drogisterij Perton)Raadhuisstraat 8, T +31 (0)597 562 255Mussel (cafe “De Mussel”)Musselweg 41, T +31 (0)599 454 150Oudeschans (Vestingmuseum Oudeschans)Molenweg 6, T +31 (0)597 655 371

Onstwedde (De Meelschuur)Ter Wuppingerweg 3, T +31 (0)599 650 039SellingenDorpsstraat 3, T +31 (0)599 322 727StadskanaalNavolaan 11-15, T +31 (0)599 650 039Ter ApelMarkt 29, T +31(0)599 581 277Veelerveen (Dorpshuis)Scheidingsweg 20, T +31 (0)597 541 488VlagtweddeDr. P. Rinsemastraat 7b, T +31 (0)599 312 118Vriescheloo (Stee & Stoetje:Molen de Korenbloem)Wedderweg 25, T +31 (0)597 541 860Wedde (Camping Wedderbergen)Molenweg 2, T +31 (0)597 561 673Wedde (Villapark Weddermeer)Paviljoenweg 2, T +31 (0)597 561 567Wedde (Eetcafé De Leeuw)Hoofdweg 35, T +31 (0)597 522 295

Tourist Information Waddenland www.waddenland.groningen.nl

Ezinge (Museum Wierdenland)Van Swinderenweg 10, T +31 (0)594 621 524

Lauwersoog (Het Informatie Paviljoen)Haven 6, T +31(0)519 349 070Pieterburen (Buitenplaats Noordkust)Hoofdstraat 83, T +31 (0)595 528 522Winsum (Bibliotheek)Regnerus Praediniusstraat 2,T +31 (0)595 441 577Zoutkamp (Visserijmuseum)Reitdiepskade 11, T +31 (0)595 401957

Tourist Information Oldambt www.oldambt.groningen.nl

Blauwestad (Havenkwartier Blauwestad)Redersplein 6Midwolda (Camping De Bouwte)Hoofdweg 20ANieuwolda (Eetcafe De Brug)B.K. Bosmaplein 2Oostwold (Pitch & Putt Huninga’s Heem)Huningaweg 7Scheemda (Roggeveld Fietsen)Stationsstraat 20, ScheemdaWesterlee (Hotel Resort Landgoed Westerlee)Hoofdweg 67Winschoten (Restaurant In den Stallen)Oosteinde 10

VVV-NL SHOP VVV Groningen

Grote Markt 29, 9712 HST +31 (0)50 313 97 41F +31(0)50 311 38 55E [email protected]/vvv

AGENTSCHAPPEN VVV Appingedam

Oude Kerkstraat 1, 9901 JBT +31 (0)596 620 [email protected]

www.eemdelta.groningen.nl

VVV BedumKapelstraat 3, 9781 GKT +31(0)50 301 51 11E [email protected]

VVV Oldambt/WinschotenCultuurhuis De Klinker, Mr. D.U. Stikker-laan 251, 9675 DG WinschotenT +31 (0)597 700 270E [email protected]


EVENEMENTEN

STREEKMARKTENOMMELANDER MARKT

9 APR, 14 MEI, 11 JUN, 9 JUL, 13 AUG, 10 SEPT,

8 OKT, 12 NOV EN 10 DEC » HARMONIEPLEIN,

GRONINGEN

Maak kennis met lokale en (h)eerlijke smaken op

de Ommelander Markt. Bekijk en proef de pure

producten die met hart en ziel zijn geproduceerd

door boeren en ondernemers uit de regio.

> www.ommelandermarkt.nl

STREEKPRODUCTENMARKT VERHILDERSUM

16 APR, 21 MEI, 18 JUN, 16 JUL, 20 AUG, 17 SEPT,

15 OKT, 19 NOV EN 17 DEC » MUSEUMBOERDERIJ

LANDGOED BORG VERHILDERSUM, LEENS

Verse, regionale en seizoensgebonden producten

vind je op de Streekmarkt van Verhildersum.

Elke derde zaterdag van de maand kun je hier

terecht voor tal van lekkernijen en ambachtelijke

producten. Lekker struinen, wat is er nou leuker

dan dat?

> www.verhildersum.nl

STREEKPRODUCTENMARKT NIENOORD

2 APR, 7 MEI, 4 JUN, 2 JUL, 6 AUG, 3 SEP, 1 OKT,

5 NOV EN 3 DEC » BOERDERIJ OOSTERHEERDT, LEEK

Eten uit de streek betekent eten van het seizoen.

In de kramen van Streekproductenmarkt Nienoord

vind je elke eerste zaterdag van de maand bijzon-

dere en lekkere producten uit Leek en omstreken.

Voor ieder wat wils uit ieder seizoen.

> www.streekproductenmarktnienoord.nl

STREEKPRODUCTENMARKT EWSUM

23 APR, 28 MEI, 25 JUN, 23 JUL, 27 AUG EN

24 SEPT » BORGTERREIN EWSUM, MIDDELSTUM

Geniet op de Streekproductenmarkt Ewsum van

heerlijke en ambachtelijk gemaakte Groningse

producten.

> www.streekproductenmarktewsum.nl

ZELDZAAM MOOIE MARKT

17 APRIL, 10 JULI EN 6 NOVEMBER »

VISMARKT, GRONINGEN

Naast allerlei unieke, originele en handgemaakte

producten, biedt deze bijzondere markt ook de ge-

legenheid voor inspiratie, creatie en demonstratie

en andere rariteiten. Bijvoorbeeld creatief herge-

bruik, en je vindt er vintage en retro artikelen.

> www.zeldzaammooievents.com

EVENEMENTENMAARTTHEATERTAPAS FESTIVAL

4 T/M 6 MAART » EBBINGEKWARTIER, GRONINGEN

Dit kleinschalig culturele festival biedt een

gevarieerd programma met diverse hapjes

en theater op bijzondere locaties.

> www.theatertapas.nl

MATTHÄUS PASSION

15 EN 23 MAART » MARTINIKERK, GRONINGEN

De jaarlijkse Matthäus Passion is sterk verankerd

in het Nederlandse cultuurlandschap. Ervaar

tijdens één van deze dagen wat een live uitvoering

van Bachs Mautthaus Passion met je kan doen!

> www.martinikerk.nl

WHISKY FESTIVAL NOORD-NEDERLAND

18 T/M 20 MAART » DER AA-KERK, GRONINGEN

Laat je verrassen door honderden verschillende

whisky’s, ontmoet de professionals van de

internationale whisky-industrie of bezoek het

whiskydiner waar een sterrenkok uit de regio een

topdiner kookt met bijbehorende whisky’s. Wij

zeggen alvast: proost!

> www.wfnn.nl

BLOEMENJAARMARKT

25 MAART » GROTE MARKT, VISMARKT, OUDE

EBBINGESTRAAT EN HET A-KERKHOF, GRONINGEN

Elk jaar wordt de binnenstad op Goede Vrijdag

omgetoverd tot de grootste bloemen- en planten-

markt van Noord-Nederland.

> www.bloemenjaarmarkt.nl

FANTASTISCH KINDERFILM FESTIVAL

25 T/M 28 MAART » GRONINGER FORUM (HEREPLEIN),

GRONINGEN

Jaarlijks terugkerend filmfeest voor kinderen van

2 tot 9 jaar. Dit jaar in het thema van reizen, onder

de titel “Kronkel en slinger”.

> www.groningerforum.nl

APRILBIERFESTIVAL GRONINGEN

7 T/M 9 APRIL » MARTINIKERK, GRONINGEN

De grootste speciaal bierproeverij van Nederland,

ondersteund door gerelateerde activiteiten zoals

diners, wedstrijden en masterclasses.

> www.bierfestivalgroningen.nl

DE GROENE VIS

11 APRIL T/M 24 SEPTEMBER

Elke vrijdag en zaterdag brengen de vissers van

“‘De Groene Vis” hun verse, duurzaam gevangen

vis aan wal in de haven van Lauwersoog. De verse

vis wordt daarna verkocht op dé verse-vismarkt

van Noord Nederland: De Groene Vis.

> www.degroenevis.nl

EVENEMENTENKALENDER2016

94

WALK FOR LIFE

23 APRIL » KAAPSE BAAN, GRONINGEN

Walk for Life, het gezelligste wandelen loop-

evenement van het jaar, rondom en nabij het

prachtige natuurgebied van het Paterswoldse-

meer. Loop mee, voor onderzoek naar kanker bij

jongvolwassenen ten bate van het UMCG Kanker

Researchfonds. Je mag wandelen of rennen,

zolang je maar plezier hebt. Samen sterk,

optimistisch en strijdvaardig!

> www.walkforlifegroningen.nl

DE NACHT VAN ORANJE EN KONINGSDAG

26 EN 27 APRIL » BINNENSTAD, GRONINGEN

De Nacht van Oranje en Koningsdag worden

uitbundig gevierd. Ook dit jaar kleurt de stad

Groningen weer oranje en zijn allerlei activiteiten

verspreid over tal van locaties in de

binnenstad.

> www.oranjegroningen.nl

RHYTHM & BLUES NIGHT

30 APRIL » DE OOSTERPOORT, GRONINGEN

Traditionals, gospel en later jazz smolten samen

tot songs die de wereld zouden veroveren en de

basis legden voor bijvoorbeeld de geboorte van

de rock-‘n-roll. Het komt allemaal voorbij: op zes

podia wordt een lesje geschiedenis gegeven, van

onversneden traditionele blues tot de moderne

varianten en alles daartussen. Luister, huiver en

leer.

> www.rhythmbluesnight.nl

VOORJAARSMARKT BOURTANGE

30 APRIL EN 1 MEI » BOURTANGE, GRONINGEN

Vesting Bourtange staat op 30 april en 1 mei

in het teken van een Lentemarkt. Op het plein,

midden in het vestingstadje, staan dit weekend

allemaal kraampjes met allerlei gezellige

voorjaarsartikelen.

> www.bourtange.nl

MEISNIKKEWEEK MUSSELKANAAL – 25E EDITIE

3 T/M 8 MEI » MUSSELKANAAL, GRONINGEN

Muziek, zang, dans, waterfietsenrace, hengel-

wedstrijd voor de jeugd en een captain’s dinner.

Dit evenement is bedoeld voor iedereen die affini-

teit heeft met de scheepvaart. Nu hopen op een

lekker zonnetje, zodat het aan het water nog

mooier is dan anders.

> www.snikkeweek.nl

HEMELVAARTSMARKT EENRUM

5 MEI » EENRUM, GRONINGEN

Markt met 120 kramen, rondleidingen, muziek et

cetera.

> www.hemelvaartsmarkteenrum.nl

BEVRIJDINGSFESTIVAL GRONINGEN 2016

5 MEI » STADSPARK, GRONINGEN

In 2016 is het 71 jaar geleden dat Nederland

bevrijd werd van de Duitse bezetters. Dit wordt

gevierd met een feestelijk muzikaal programma,

op diverse podia, met internationale, nationale en

lokale acts.

> www.bevrijdingsfestivalgroningen.nl

MEIKERMIS GRONINGEN

12 T/M 22 MEI » GROTE MARKT, VISMARKT,

OSSENMARKT, GRONINGEN

Spectaculaire attracties, waardoor de jeugd wordt

uitgedaagd de sensatie te ondergaan, worden

afgewisseld met nostalgische attracties.

> www.kermisingroningen.nl

PINKSTERFEESTEN EN VLAGGETJESDAG

13 T/M 16 MEI » ZOUTKAMP, GRONINGEN

Men kan zich vermaken met zo’n 25 met

vlaggetjes versierde garnalenvissersboten. Eén

van de weinige dagen dat de gehele Zoutkamper

vloot “binnen” ligt.

> www.pinksteren-zoutkamp.nl

LENTEDAGEN BORGERSWOLD

15 & 16 MEI » RECREATIEPARK BORGERSWOLD,

VEENDAM

Tijdens de Pinksterdagen vormt het terrein

rondom de Borgerswoldhoeve weer het decor

voor de Lentedagen; een markt/beurs/fair voor

jong en oud.

> www.lentedagen.nl

NACHT VAN GRONINGEN

20 MEI » BINNENSTAD, GRONINGEN

De Nacht van Groningen wordt jaarlijks op Hemel-

vaartsdag georganiseerd met het parcours door de

binnenstad van Groningen en het Noorderplantsoen.

> www.nachtvangroningen.nl

CULTUREEL FESTIVAL ‘TERUG NAAR HET BEGIN’

21 MEI » APPINGEDAM EN OMGEVING, GRONINGEN

Intieme optredens in de oudste kerkjes van

Nederland, met muziek, theater, poëzie en een

vleugje wetenschap!

> www.terugnaarhetbegin.nl

OOST GRONINGER RIJWIEL DRIEDAAGSE

24 T/M 26 MEI » WESTERWOLDE, GRONINGEN

De Oost Groninger Rijwieldriedaagse is al dertig

jaar een zeer geslaagd fietsfestijn. Maak een

prachtige fietstocht door het fraaie coulissenland-

schap van Westerwoldse en laat je verwonderen.

Voor alle drie dagen is een route van 40 kilometer

uitgezet. Kom fietsen en geniet!

> www.rijwieldriedaagse.realsite.nl

JUNI

DE NACHT VAN KUNST & WETENSCHAP

4 JUNI » DIVERSE LOCATIES BINNENSTAD GRONINGEN

Een festival dat kunst en wetenschap op

verrassende wijze samenbrengt. Op het

programma: theater, tentoonstellingen, kunst,

workshops, muziek en experimenten.

> www.denachtvankunstenwetenschap.nl

RAPALJE ZOMERFOLK FESTIVAL

4 EN 5 JUNI » STADSPARK, GRONINGEN

Dompel jezelf onder in Keltische sferen, met bands

uit binnen- en buitenland, een uitgebreide markt en

verschillende activiteiten. Ook kun je genieten van

heerlijke oerhammen, spareribs of drankjes uit een

mooie aardewerken beker.

> www.rapaljefestival.nl

SLAG OM BOURTANGE

4 EN 5 JUNI » BOURTANGE, GRONINGEN

De Vesting Bourtange is op 4 en 5 juni twee dagen

lang gevuld met huurlingen en handelaren uit

heel Europa, levendigheid en spanning, actie en

vermaak! Spaansen tegenover Staatsen. Beleef

het gevecht en het leven van toen.

> www.bourtange.nl

EIGENWIJZE TUIN & KUNST WEKEN

10 T/M 26 JUNI » REGIO VEENKOLONIËN

Geniet tijdens de EigenWijze Tuin & Kunst weken

elk weekend van de veelzijdige tuinen en kunst die

de Veenkoloniën biedt.

> www.veenkolonien.groningen.nl

EVENEMENTEN


WESTERWOLDE WANDELWEEKEND

25 EN 26 JUNI » OMGEVING WESTERWOLDE, GRONINGEN

Het Westerwolde Wandelweekend is hét wandel-

evenement van Westerwolde en voert wandelaars

door één van de mooiste wandelgebieden van

Nederland. Ontdek bijzondere natuurgebieden,

prachtige landschappen, historische dorpen, oude

essen en meer.

> www.westerwolde.groningen.nl

DELFSAIL

29 JUNI T/M 3 JULI » DELFZIJL

Grootschalig maritiem evenement in de zomer.

JULIXPEDITIE BLAUWESTAD

JULI » HAVENKWARTIER, BLAUWESTAD

Xpeditie Blauwestad is een tijdelijke stad waar

alles draait om wonen. Mensen kunnen kamperen

op vrije kavels in Blauwestad: in hun eigen tent,

caravan of eigen ontworpen bouwwerk. De

Xpeditie is daarnaast een vrolijke happening met

muziek, theater en activiteiten.

> www.oldambt.groningen.nl

ZANDSCULPTUUR FESTIVAL

JULI T/M SEPTEMBER » HAVENKWARTIER, BLAUWESTAD

Enorme zandkunstwerken in een prachtige

ambiance zijn een trekpleister voor binnen- en

buitenlandse toeristen en zetten Blauwestad op de

kaart. Het festijn staat garant voor een uniek en

attractief uitje voor het hele gezin.


NACHT VAN WINSCHOTEN

JULI » CENTRUM, WINSCHOTEN

Een bruisende binnenstad, gezellige kraampjes,

sfeervolle muziek, te gekke attracties op de kermis

en een Deutscher Treff: allemaal ingrediënten die

het centrum van Winschoten weer doen bruisen

tijdens de Nacht van Winschoten.


KELTISCH MIDZOMER FESTIVAL

1 T/M 3 JULI » DE OUDE REMISE, BAD NIEUWESCHANS

Terug naar de tijd waarin de Kelten en andere

volkeren over de aarde trokken, in balans en har-

monie met de jaargetijden en de natuur. Met een

middeleeuwse markt & muziek, entertainment en

theater, bijzonder eten en drinken.


NIGHT OF THE GUITARS

9 JULI » VEENDAM

Een grote groep muzikanten uit Veendam en

naaste omgeving duiken ieder jaar in hun platen en

CD- verzameling om er twee van hun favoriete gitaar-

nummers tussen uit te pikken. Deze worden door de

musici in diverse bezettingen ten gehore gebracht.

> www.nightoftheguitars.com

SCHILDERSFESTIVAL MONTMARTRE

9 JULI » DE BRINK, SELLINGEN

Een schilder- en kunstfestival in Franse sferen

waar bezoekers op een laagdrempelige wijze

kennis kunnen maken met (amateur)kunst zoals

straattheater en driedimensionale-, schilder- en

podiumkunst.

> www.schildersfestival.nl

DICHTERS IN DE PRINSENTUIN

22 T/M 24 JULI » PRINSENTUIN, GRONINGEN

In de Prinsentuin en op andere bijzondere plekken

in de stad kun je genieten van voordrachten van

maar dichters uit Nederland en België.

> www.dichtersindeprinsentuin.nl

FESTIVAL HONGERIGE WOLF

22 T/M 24 JULI » HONGERIGE WOLF, GRONINGEN

Bandjes, kunst, dans, theater, dj’s, lekker eten: het

is allemaal te vinden op Festival Hongerige Wolf.

In 2016 is het Groningse dorp Hongerige Wolf

voor de zesde keer, drie dagen lang het toneel

voor bijzondere concerten op een schapenveld,

theatervoorstellingen in schuren en dansfeestjes

in een graansilo.

> www.festivalhongerigewolf.nl

ART CARNIVALE

22 T/M 24 JULI » SCHILDMEER, STEENDAM

Het familiefestival Art Carnivale is een belevenis

voor jong en oud. Het festival ontleent zijn

reputatie aan de ontspannen sfeer en de

veelzijdigheid aan muziek, kunst, (straat-) theater,

vuurshows en kinderactiviteiten.

> www.artcarnivale.nl

PETER DE GROTE FESTIVAL

27 JULI T/M 6 AUGUSTUS » GRONINGEN

Het Peter de Grote Festival is het grootste

kamermuziekfestival van Noord-Nederland, met

elk jaar in de zomerperiode ca. 50 concerten op

bijzondere, karakteristieke locaties. De concerten

worden omlijst met cultuurtoeristische arrange-

menten. Aan de concertserie is daarnaast een

Summer Academy gekoppeld voor jonge pianisten,

strijkers en zangers.

> www.peterdegrotefestival.nl

GASTERRA LADIESRUN

12 JUNI » GROTE MARKT, GRONINGEN

Hardloopevenement voor vrouwen met start en

finish op de Grote Markt. Er zijn drie afstanden,

namelijk: 2,5 km, 5 of 10 km, waarbij de 2,5 km

speciaal is georganiseerd voor moeders met

dochters (vanaf zes jaar). Er is ook een Business

Run, bedoeld voor vrouwen uit het bedrijfsleven.

> www.ladiesrungroningen.nl

SWINGIN’ GRONINGEN

16 JUNI T/M 18 JUNI » BINNENSTAD, GRONINGEN

Een festival waar Jazz, Soul & Jazzdance de

boventoon voeren.

> www.swingingroningen.nl

WESTERWOLDE RIJGT

17 T/M 26 JUNI » WESTERWOLDE, GRONINGEN

Beleef meer dan twintig bijzondere tuinen in West-

erwolde. Van royaal aangelegde tuinen tot kleine

en intieme tuintjes. Veelal in combinatie met een

kunstexpositie. Ook zijn er ook tuinen te bezoeken

die bij een burcht, klooster of museum horen.

> www.westerwolderijgt.nl

WATERWEEKEND BLAUWESTAD

18 EN 19 JUNI » IN EN RONDOM OLDAMBTMEER

Het WaterWeekend Blauwestad is hét water-

sportevenement van Groningen. Oeverartiesten,

kanodemonstraties, zeildemonstraties, draken-

bootraces, gratis optredens, kinderactiviteiten,

etc. De activiteiten vinden plaats in vijf havens in

en rondom het Oldambtmeer.


OP ROAKELDAIS FESTIVAL

23 T/M 26 JUNI » WARFFUM, GRONINGEN

Op Roakeldais is vier dagen lang genieten van een

internationaal festival met prachtige dansvoor-

stellingen, heerlijke muziek, leuke workshops en

spetterende dansfeesten. Iedere dag is er voor

jong en oud heel wat te beleven en mee te dansen.

Op Roakeldais, ‘Dance with the World!’

> www.oproakeldais.nl

ZOMERWELVAART

24 T/M 26 JUNI » DIVERSE LOCATIES BINNENSTAD

GRONINGEN

Een groot aantal schepen die op weg zijn naar

Delfsail zullen afmeren in stad Groningen.

Het Noordelijk Scheepvaartmuseum organiseert

diverse activiteiten rondom en op de schepen.

> www.zomerwelvaart.nl

96

AUGUSTUSCOOPLUYDENMARKT

5 AUGUSTUS » CENTRUM, APPINGEDAM

Het historisch centrum van Appingedam, gelegen

aan de ooit zo belangrijke wateren van het Dam-

sterdiep, leent zich prima voor een warenmarkt in

middeleeuwse sferen met muziek en straatacts.

> www.coopluydenmarkt.nl

PARADIGM FESTIVAL

13 EN 14 AUGUSTUS » VOORMALIG SUIKERUNIE

TERREIN, GRONINGEN

Dit festival biedt een plek voor iedereen die

één liefde met elkaar deelt, namelijk die voor

elektronische kwaliteitsmuziek.

> www.paradigm050.com

VESTING SPECTACULUM

13 EN 14 AUGUSTUS » BOURTANGE, GRONINGEN

Tientallen handelaren, met waren uit vroeger

tijden, proberen hun artikelen aan de man te

brengen en allerlei lieden bevolken de Vesting om

hun kunsten te vertonen. Muzikanten en dansers

tonen hun kunnen om de bezoekers van heinde en

verre te onderhouden.

> www.bourtange.nl

HISTORISCHE DAGEN VERHILDERSUM

13 EN 14 AUGUSTUS » LANDGOED VERHILDERSUM,

LEENS

Het dagelijkse leven van toen staat centraal tijdens

deze dagen. Met demonstraties maaien en hooien

en ploegen met paarden, dorsen, historische

tractoren etcetera.


KEI-WEEK

15 T/M 19 AUGUSTUS » DIVERSE LOCATIES

BINNENSTAD, GRONINGEN

Tijdens deze algemene introductieweek leren

eerstejaars studenten hun nieuwe studiestad

kennen.

> www.stichting.keiweek.nl

NOORDERZON

18 T/M 28 AUGUSTUS » NOORDERPLANTSOEN EN

BINNENSTAD, GRONINGEN

Een zeldzame combinatie van een internationaal

kunstenfestival op het scherpst van de snede met

spannende hedendaagse podiumkunsten uit alle

delen van de wereld... én een groots zomerfeest in

een idyllisch plantsoen.

> www.noorderzon.nl

BALLON FIËSTA GRONINGEN

26 T/M 28 AUGUSTUS » DRAFBAAN STADSPARK,

GRONINGEN

Het Ballon Fiesta is een gratis toegankelijk hete-

luchtballonnenevenement met ronde passagiers-

ballonnen en special shapes. Het randprogramma

is gevuld met ballon gerelateerde activiteiten. Een

tocht door de lucht. Iets voor jou?

> www.ballonfiestagroningen.nl

VIERING GRONINGENS ONTZET

28 AUGUSTUS » DIVERSE LOCATIES, GRONINGEN

Het historische ontzet van Groningen op 28 au-

gustus 1672 wordt in de binnenstad met tal van

activiteiten herdacht zoals een paardenkeuring,

showmuziek, Peerdespul en nog veel meer. Deze

dag wordt afgesloten met een fraai vuurwerk.

Opdat we uiteraard nooit vergeten.

> www.feestinstad.nl

GRACHTENFESTIJN GRONINGEN

28 AUGUSTUS 2016 » BINNENSTAD GRONINGEN

Tijdens het Grachtenfestijn zijn er diverse

activiteiten op en rondom de grachten: live muziek,

een optocht van sloepen, boten wedstrijd, een

visserij evenement en meer.

> www.grachtenfestijn.nl

SEPTEMBEROPENLUCHTCONCERT PURA VIDA

SEPTEMBER » HAVENKWARTIER, BLAUWESTAD

Pura Vida is een jaarlijks terugkerend klassiek

openluchtconcert aan de oevers van het Oldambt-

meer in Blauwestad. Het concert wordt uitgevoerd

door het Noord Nederlands Orkest (NNO).

Bezoekers kunnen het concert bijwonen vanaf het

water of het vaste land.


PROEVEN IN GRONINGEN

2 T/M 4 SEPTEMBER » HARMONIEPLEIN, GRONINGEN

Maak tijdens dit jaarlijkse culinaire evenement

kennis met een diversiteit aan gerechten van

toprestaurants uit het Noorden.

> www.proeveningroningen.nl

PRUIVERIJ VEENDAM

3 EN 4 SEPTEMBER » VEENDAM

Een proeverij georganiseerd door de horeca

uit Veendam met straatmuzikantenfestival,

de Oetmarkt en een kunstmarkt.

> www.bogdike.nl

MIDDELEEUWS TER APEL

3 EN 4 SEPTEMBER » KRUISHERENKLOOSTER, TER APEL

Het grootste en meest authentieke vijftiende-eeuwse

middeleeuwse evenement van Nederland. Met het

prachtige middeleeuwse Kruisherenklooster als

achtergrond word je teruggevoerd in de tijd.

> www.middeleeuws-terapel.org

TELLERLIKKER FESTIVAL

3 EN 4 SEPTEMBER » CULTUURHUIS DE KLINKER,

WINSCHOTEN

Tijdens het Tellerlikker Festival zie je voorproefjes uit

het programma van de Klinker en presentaties van

amateurverenigingen zoals orkesten, toneelvereni-

gingen en popbandjes. Daarnaast wordt er door de

Winschoter horeca een uitmarkt georganiseerd

met proeverijen, streekproducten en andere culi-

naire specialiteiten uit binnen- en buitenland.


NAZOMEREN FESTIVAL

10 SEPTEMBER » RODE HAAN, GRONINGEN

Tijdens het Nazomeren Festival staat het festival-

terrein Roodehaan in het teken van (deep)house,

techno en cross-over.

> www.nazomerenfestival.nl

FIVELSTADTOCHT

10 SEPTEMBER » CENTRUM, APPINGEDAM

Op 10 september 2016 wordt er vanuit het

centrum van Appingedam de derde historisch cul-

turele wandeltocht georganiseerd in het gebied

Fivelingo voor de afstanden 5-15-25 en 40 kilometer.

> www.fivelstadtocht.nl

FASHION EVENT WINSCHOTEN

17 SEPTEMBER » CENTRUM, WINSCHOTEN

De Winschoter Binnenstad staat compleet in

het teken van Fashion, Beauty en Design. Een

verhoogde catwalk pronkt op het Israëlplein

waarop modellen de nieuwste collecties van

winkels uit de binnenstad showen.


NACHT VAN DE MODE

24 EN 25 SEPTEMBER » DIVERSE LOCATIES

BINNENSTAD GRONINGEN

De Nacht van de Mode zet de schijnwerpers

op Groningen als modewinkelstad. Tientallen

modewinkels in het centrum zijn tot 22.00 uur

‘s nachts geopend. Met afterparties en een

vintagemarkt als afsluiter.

> www.nachtvandemode.nl

EVENEMENTEN


NOVEMBERHET GROTE GEBEUREN

7 NOVEMBER » GRONINGER FORUM

(OUDE BOTERINGESTRAAT), GRONINGEN

Het leukste festival voor lezers en schrijvers met

o.a. de verkiezing van het Beste Groninger Boek en

optredens van vele topauteurs.

> www.hetgrotegebeuren.nl

ADRILLEN

7 EN 14 NOVEMBER » CENTRUM, WINSCHOTEN

Traditiegetrouw vindt op de eerste en tweede

maandag van November de Adrillen en Lutje

Adrillen plaats. Meer dan honderd kramen vullen

de Venne en het Burg. Schönfeldplein. Naast de

Adrillenmarkt is er een hobbymarkt, straattheater,

muziek en kermis.


OOSTZEEDAGEN VEENDAM

18 NOV T/M 18 DEC » VEENKOLONIAAL MUSEUM,

VEENDAM

Ontdek de geschiedenis van de Veenkoloniën.

Het Veenkoloniaal Museum biedt in samenwerking

met diverse ondernemers, culturele-instellingen

en anderen elk jaar een breed spectrum aan

activiteiten rondom een Oostzeehandel-thema.

> www.veenkoloniaalmuseum.nl

JONGE HARTEN THEATERFESTIVAL

18 T/M 26 NOVEMBER » DIVERSE THEATERS, GRONINGEN

Hét theaterfestival voor de jonge theaterliefhebber,

boordevol internationale topvoorstellingen, spannende

performances, veel jong talent en allerlei extra’s.

www.grandtheatregroningen.nl

IDFA IN GRONINGEN

EIND NOVEMBER » GRONINGER FORUM (HEREPLEIN),

GRONINGEN

Mini-satellieteditie van Amsterdams befaamde

documentairefestival. Met publiekslievelingen en

een mooie greep uit het aanbod van de hoofdstad.


DECEMBERKERSTMARKT BOURTANGE

3,4,10,11,17 EN 18 DECEMBER » BOURTANGE,

GRONINGEN

Een sfeervolle kerstmarkt is het ideale uitje voor

kerstliefhebbers: de kerstmarkt in Bourtange. Hier

vind je echte kerstsfeer op één van de best bezochte

kerstmarkten van het noorden van het land.

> www.bourtange.nl

WINTERWELVAART VERBINDT

16 T/M 18 DECEMBER » KLEINE DER AA, HOGE EN

LAGE DER AA, GRONINGEN

Het gratis toegankelijke WinterWelVaart verbindt

mensen met elkaar in een stoer, gezellig en bij-

zonder evenement! Aan boord van de historische

schepen kun je genieten van muziek, theater en

kunstprogramma’s. En langs de kade wordt een

knusse kerstmarkt gehouden.

> www.winterwelvaart.nl

SANTA RUN GRONINGEN

17 DECEMBER » BINNENSTAD GRONINGEN

Fun, plezier, gezellige kerstsfeer, leuke muziek en

ruim 2000 kerstmannen en –vrouwen. Ook dit

jaar kun je weer vijf km in je kersttenue door het

centrum van Groningen te rennen. Na de finish op

de Grote Markt is er een spetterende kerstparty.

> www.santarun-groningen.nl

KERSTMARKT/MOONLIGHTSHOPPING

17 & 18 DECEMBER » CENTRUM VEENDAM

Geniet van traditionele en speciale producten op

de sfeervolle Kerstmarkt, muzikale optredens,

de nostalgische tram Wildervank en activiteiten

voor kinderen. Op zaterdag is er de Moonlight

Shopping.

> www.veenkolonien.groningen.nl

DICKENS DAY BEERTA

18 DECEMBER » CENTRUM, BEERTA

Ieder jaar in december verandert het centrum

van het Oldambster dorp Beerta voor één dag in

de magische wereld van Charles Dickens. De ge-

zellige kerstmarkt is inmiddels uitgegroeid tot een

voor oost-Groningen uniek en sfeervol kerstevene-

ment met rond de 100 standhouders.


WINTERVUUR

19 DECEMBER T/M 2 JANUARI 2017 »

STADSSCHOUWBURG, GRAND THEATRE, GRONINGEN

De Stadsschouwburg en het Grand Theatre

worden tijdens de kerstvakantie omgetoverd tot

een waar kindertheaterparadijs. Bijna iedere dag

is er iets leuks te beleven voor kinderen en natu-

urlijk voor alle vaders, moeders, opa’s en oma’s.

> www.de-oosterpoort.nl

HERFSTMARKT BOURTANGE

24 EN 25 SEPTEMBER » MARKTPLEIN, BOURTANGE

Op deze jaarlijkse herfstmarkt spelen pompoenen

natuurlijk een hele grote rol. Op de markt in

Bourtange vind je alles wat hoort bij de herfst. Van

decoratie tot tuinmeubelen, antiek, brocante, jams

en chutneys, kleding en nog veel meer!

> www.bourtange.nl

TOCHT OM DE NOORD

24 EN 25 SEPTEMBER » DE HUNZE, ZUIDLAREN TOT

ZOUTKAMP

Tijdens dit wandelevenement lopen wandelaars

van Drenthe tot aan ’t Wad (van Zuidlaren naar

Zoutkamp), letterlijk door kerken, musea, huizen

en molens.

www.tochtomdenoord.nl

HOLLAND WEBWEEK GRONINGEN

28 SEPTEMBER T/M 1 OKTOBER » DAMSTERPLEIN,

GRONINGEN

Tijdens de Holland Webweek in Groningen vormt

de stad het epicentrum van de online ontwikkelin-

gen, trends, visies, innovaties en insights.

> www.thwwg.nl

OKTOBEROKTOBERMAAND KINDERMAAND

VERHILDERSUM

OKTOBER » LANDGOED VERHILDERSUM, LEENS

In oktober zijn er op Landgoed Verhildersum

allerlei leuke activiteiten georganiseerd voor

kinderen.


4 MIJL VAN GRONINGEN

9 OKTOBER » HAREN EN BINNENSTAD GRONINGEN

Dit jaar is alweer de 30ste editie van de 4 Mijl van

Groningen. In de afgelopen jaren is het grootste

loopevenement van Noord-Nederland uitgegroeid

tot een waar volksfeest voor de stad Groningen en

ver daarbuiten.

> www.4mijl.nl

CINEKID GRONINGEN

15 T/M 21 OKTOBER » GRONINGER FORUM

(HEREPLEIN), GRONINGEN

Groningse editie van het bekende kinderfilm- en

mediafestival met workshops, media-installaties

en de nieuwste kinderfilms.


MAGISCH SAMHAIN

29 EN 30 OKTOBER » BOURTANGE, GRONINGEN

Elfen, heksen, druïden, geesten en demonen

nemen het vestingstadje in. Bourtange staat dan

in het teken van ‘Magisch Samhain’, het Keltische

nieuwjaarsfeest. Er is een magische markt en er

gebeuren spannende dingen!

> www.bourtange.nl

98

COLOFON

COLOFONGRONINGEN MAGAZINE

IS EEN UITGAVE VAN MARKETING GRONINGEN

Schrijvers: Annemarie Bergfeld, Marieke Bos,

Cecile Bol, Bert Nijmeijer, Marije Sietsma,

Kim Veenman, Cora Westerink, Els Zwerver

Illustraties:Kim Veenman

Redactie: Marketing Groningen en Pijper Media

Vormgeving: Jelske Banga, Popke Bolt,

Mieke van de Wetering

Fotografie: Marketing Groningen, Marcel Kerkhof,

Bas Meelker, Peter-Jack Hiddema,

W. van Vliet

Uitgeverij en druk: Pijper Media

Advertenties:Joke Sihasale-Schokker,

tel. 050 – 544 58 33,

[email protected]

Voor vragen en opmerkingen kunt u een mail sturen naar:

[email protected]

© Niets uit deze uitgave mag op welke manier dan

ook worden gereproduceerd zonder uitdrukkelijke

schriftelijke toestemming van de uitgever.

Marketing Groningen is niet aansprakelijk voor

eventuele onjuistheden in deze uitgave.

Drenthe doet wat met je

Buiten op avontuur in Drenthe

Er is in Drenthe zoveel leuks te doen! Of je nu van lekker fietsen, gezellige evenementen of wilde dieren houdt. Drenthe is de fietsprovincie bij uitstek en heeft niet voor niets de titel 5-sterren fietsprovincie gekregen. Ook kun je urenlang wandelen en paardrijden door de drie Nationale Parken die Drenthe telt. Voor actievelingen is Drenthe een paradijs; leef je uit op een van de uitdagende mountainbike routes.

Struikelen over cultuurIn Drenthe ligt de cultuur op straat. In de prachtige natuur zie je mysterieuze hunebedden en prehistorische grafheuvels opdoemen. Echte cultuurtrekkers zijn Herinneringscentrum Westerbork, Unesco Geopark De Hondsrug en de voormalige dwangkolonie Veenhuizen.

De grootste speeltuin van het landDe Drentse natuur is één grote speeltuin. Je vindt er bossen en grote zandspeelplaatsen. In de prachtige attractieparken kan je kabouters, wilde dieren en televisiehelden ontmoeten! Vanaf 25 maart 2016 opentWILDLANDS Adventure Zoo Emmen en kan je op wereldexpeditie door de jungle, het poolgebied en de savanne. Kijk voor meer tips op Drenthe.nl!

Ommelander markt9 jan, 13 feb, 12 mrt, 9 apr, 14 mei, 11 jun, 9 jul, 13 aug, 10 sep, 8 okt, 12 nov en 10 dec – Harmonieplein – GroningenMaak kennis met lokale en (h)eerlijke producten op de Ommelander Markt. Bekijk en proef de pure producten die met hart en ziel zijn geproduceerd door boeren en ondernemers uit de regio. — www.ommelandermarkt.nl

Streekproductenmarkt Verhildersum16 jan, 20 feb, 19 mrt, 16 apr, 21 mei, 18 jun, 16 jul, 20 aug, 17 sep, 15 okt, 19 nov en 17 dec – Museumboerderij Landgoed Borg Verhildersum – LeensVerse, regionale en seizoensgebonden producten vind je op de Streek-markt van Verhildersum. Elke derde zaterdag van de maand kun je hier terecht voor tal van lekkernijen en ambachtelijke producten. — www.verhildersum.nl

Streekproductenmarkt Nienoord5 feb, 5 mrt, 2 apr, 7 mei, 4 jun, 2 jul, 6 aug, 3 sep, 1 okt, 5 nov en 3 dec – Boerderij Oosterheerdt – LeekEten uit de streek betekent eten van het seizoen. In de kramen van Streekproductenmarkt Nienoord vind je elke eerste zaterdag van de maand bijzondere en lekkere producten uit Leek en omstreken. — www.streekproductenmarktnienoord.nl

Streekproductenmarkt Ewsum23 apr, 28 mei, 25 jun, 23 jul, 27 aug en 24 sep – Borgterrein Ewsum – MiddelstumGeniet op de Streekproductenmarkt Ewsum van heerlijke en ambachtelijk gemaakte Groningse producten. — www.streekproductenmarktewsum.nl

Multiculinair food festival14 t/m 16 mei 2016 – Bernouilleplein – GroningenCulinair spektakel voor jong en oud waar een ruime selectie van foodtrucks en streetfood chefs hun keuken komen presenteren.— www.multiculinairfestival.nl

De culinaire verleiding4 & 5 juni 2016 – Ebbingeterrein – GroningenCulinair event in Groningen waarbij verschillende keukens en food trucks hun specialiteiten komen tonen aan een groot publiek.— www.deculinaireverleiding.nl

Lepeltje Lepeltje1 t/m 3 juli – Rond de Nieuwe Kerk – GroningenCultureel foodfestival voor jong en oud, waarbij meerdere zintuigen worden geprikkeld.— www.lepeltje-lepeltje.com

Rrrollend Groningen16 t/m 18 september 2016 – Ossenmarkt – GroningenOpenluchtrestaurant met hapje, drankje, entertainment, theater en gezelligheid.— www.facebook.com/rrrollendfoodtruckfestivals

Kalender2016

Eenvoud is goud

Data

en

loca

ties

onde

r voo

rbeh

oud

Dit is maar een greep uit de volledige agenda. Groningen biedt veel moois uit de zee en van het land: handgeraapte oesters, verse asperges, sappige aardbeien en bijzondere kazen. In de bruisende stad komen alle smaken samen en wordt lekker eten het liefst

op eerlijke wijze bereid: duurzaam, biologisch en fairtrade. De Oogst van Groningen is goud! Kom het proeven en beleven tijdens een van de heerlijke evenementen die Groningen rijk is.

Meer informatie en de volledige agenda: oogst.groningen.nl

Dit is maar een greep uit de volledige agenda. Groningen biedt veel moois uit de zee en van het land: handgeraapte oesters,

MGRO OvG adv 200x268mm NL.indd 1 18-03-16 16:04

0300

110

Groningen Magazine 2016 NL

Documents

Transcript of Groningen Magazine 2016 NL