Vaktijdschrift oVer ciViele techniek & infrastructuur I WWW.GWW-BouW.nl

rijnhavenbrug rotterdam | asfalt en station specials | brug 2007: denken, beleven en maken nieuwe ophaalbrug over de oude rijn | walradarsysteem noordzeekanaal | keersluis heumen

Jaargang 2 I nummer 2 I 2012

Wij liggen altijd Wij liggen altijd in de weg!

www.wegdekre�ectoren.nl

wegdek-re�ectoren

Kijkt u ook eens op: www.wegwijsinwegdekrefl ectoren.nl

van wylick.indd 1 07-11-2011 15:45:44

| 3

voorwoord

Voor u ligt alweer de tweede uitgave van Grond- Weg- en Waterbouw van 2012. We hebben weer een aantal mooie projecten voor u geselecteerd waarvan we op de pagina’s hierna uitgebreid verslag doen, zoals de aanleg van een innovatieve eMo-kade in het rotterdamse havengebied, de nieuwe boulevard in scheveningen en de radarbegeleiding in het noordzeekanaal. Bovendien bevat deze uitgave een tweetal specials, een afalt- en een station special.

het project eMo-kade behelst de aanleg van een 500 meter lange kade in de Mississippihaven in rotterdam. Van hattum en Blankevoort heeft een kade ontwikkeld, waarbij het remmingwerk en de kade zijn gecombineerd, onder meer door gebruik te maken van hogesterktebeton in com-binatie met staalvezels. lees alles over deze innovatieve kade, waarop patent is aangevraagd vanaf pagina 40.

door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en neemt de kracht van de golven toe. Vóór het jaar 2015 moet de nederlandse kust daarom op tien plaatsen worden versterkt. dit zijn de zogenaamde Zwakke schakels. de boulevard van scheveningen is er één van. aannemingscombinatie Zeefront begon in 2010 met bouwen van de promenade, bovenop een gedeeltelijk nieuwe hoogwaterkering. een veelomvattend project waarover vanaf pagina 6 alles is te lezen.

sinds deze maand is het walradarsysteem in het noordzeekanaal actief. het apeldoornse hitt heeft daartoe 27 radarposten en twee verkeers-centrales aan de beide uiteinden van het kanaal gerealiseerd. een bijkomstigheid van dit systeem is, dat precieze registratie van de verkeerssitu-atie een bijdrage levert in de afwikkeling door verzekeraars van schadegevallen. Blader door naar pagina 40.

tot slot bevat deze uitgave zoals gezegd twee specials, een afalt- en een station special. Zo hebben we bij het asfalt kennis centrum onze kennis op het gebied van asfalt bijgespijkerd en weten we nu ook dat deze partij een grote rol van betekenis kan spelen bij innovatieprojecten van MkB infrabedrijven uit de sector asfaltwegenbouw. het akc biedt deze bedrijven de helpende hand in research en onderzoek. dit, en nog veel meer belichten we in deze uitgave van Grond- Weg- en Waterbouw.

Wij wensen u veel leesplezier!

roel van Gils

Wij liggen altijd Wij liggen altijd in de weg!

www.wegdekre�ectoren.nl

wegdek-re�ectoren

Kijkt u ook eens op: www.wegwijsinwegdekrefl ectoren.nl

van wylick.indd 1 07-11-2011 15:45:44

vaktijdschrift over civiele techniek& infrastructuur

nummer 2jaargang 2 | april 2012Verschijnt 8 x per jaarissn: 2212-9979

uitgever

schatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 ae Weertt +31 (0)495 450095e info@louwersuitgevers.nlw www.louwersuitgevers.nl

redactieadresschatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 ae Weertt +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335e redactie@louwersuitgevers.nlw www.louwersuitgevers.nl

redactiecoördinator en eindredactieroel van Gilsschatbeurderlaan 6Postbus 249, 6000 ae Weertt +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335e redactie@gww-bouw.nl

redactiemedewerkers jack Buchholzjohan Godschalkjerry helmers jan-kees Verschuure

BladmanagementCock Penninge c.penning@louwersuitgevers.nlRobert Vermanene r.vermanen@louwersuitgevers.nl

secretariaatManuela depenbrock

advertentiesonline aanleveren:http://ftp2.louwersuitgevers.nlusername: gww-bouwnl, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 ae Weert, nederlandt +31 (0)495 450095e info@louwersuitgevers.nl

aBonnementspriJs€ 81,00 per jaar excl. BtWinG 41 71 65 t.n.v. louwers uitgeversorganisatie BV o.v.v. Grond/Weg/Waterbouwinformatie over abonnementen:t +31 (0)495 450095

adreswiJzigingenschriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 ae Weert, nederland

opzeggingenindien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto matisch met een jaar verlengd.

doelgroepdirecties en management van bedrijven uit de infraketen, betrokken ministeries en rijksdiensten, provinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. wegenbouw, aannemers, ingenieursbureaus en toeleveranciers actief in de wegenbouw, bestrating, grondwerk,

vormgeving/art directionlogo reclame- ontwerpbureau BVt +31 (0)495 450065e info@logobv.nl

niets uit deze uitgave mag worden over genomen of ver menig vuldigd zon-der uitdruk kelijke toestemming van de uitgever en zon der bronvermelding. hoewel dit blad op zorg vuldige wijze en naar beste weten is samen gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig heid van de informatie. Zij aan vaar den dan ook geen enkele aansprake lijkheid voor schade, van wel ke aard ook, die het gevolg is van hande lingen en/of beslis singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

2521

4743

Scheveningen hoogwaterbescherming onzichtbaar verwerkt in 'mediterrane' boulevard 6Rotterdam herinrichting eendrachtspolder 13Haarlem Grootste ondergrondse fietsenstalling van West-europa 16Brabant Watergangen weer helder 21

Asfalt Special 22 Asfalt Kennis Centrum biedt helpende hand voor MKB Infrabedrijven 22 Repareren met kunsthars 25 Voorkomen is beter dan genezen 26 Asfalt Freesverhuurder groeit uit haar jasje 27

Rotterdam rijnhavenbrug: uitnodigende uitstraling, gewichtig hoogstandje 28Rotterdam Bamboecomposiet in rotterdamse natuurparken 36Tilburg Brug in drievoud over Wilhelminakanaal 39Maassluis renovatie rioolgemalen Maassluis 42Rotterdam eMo-kade: innovatieve kade met geïntegreerd remmingwerk 43Tilburg tunnel academielaan 44Amsterdam-Rijnkanaal Brug 2007: denken, beleven en maken 47Utrecht-Amersfoort reconstructie n237: design & construct belangrijker in wegenbouw 50Journaal 52

6

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR I WWW.GWW-BOUW.NL

RIJNHAVENBRUG ROTTERDAM | ASFALT EN STATION SPECIALS | BRUG 2007: DENKEN, BELEVEN EN MAKEN NIEUWE OPHAALBRUG OVER DE OUDE RIJN | WALRADARSYSTEEM NOORDZEEKANAAL | KEERSLUIS HEUMEN

JAARGANG 2 I NUMMER 2 I 2012

coverbeeld | rijnhavenbrug rotterdam

inhoud

56 71

84 90 95

Oldambt Vaarverbinding oldambtmeer vergroot toeristische mogelijkheden 56Dronten ingrijpende renovatie van ketelbrug 58Erica - Ter Apel spaarsluisverbinding tussen erica en ter apel 61Leiden nieuwe ophaalbrug over de oude rijn 63

Station Special 64 Nieuwe terminal voor Den Haag Centraal 64 Ov Knoop Voorburg goed voorbeeld van binnenstedelijke uitdaging 66 Herinrichting stationsgebied Westervoort 71 Energiezuinige en vandaalbestendige liften NS Station Westervoort 73 OV-terminal Utrecht gaat stadsdelen verbinden 75

Amsterdam Walradarsysteem noordzeekanaal 77Noordelijke Elfstedenroute Werken op heilige elfstedengrond 82Biddinghuizen nieuwe houten brug moderniseert Park Biddinghuizen 84Maarssen serpentine-achtige fietsbrug rondt serie kunstwerken a2 oudenrijn-haarrijn af 86Erica - Ter Apel herstel vaarverbinding in volle gang 90Heumen keersluis: integratie van slimme techniek en esthetiek 93Tilburg rioolgemaal: trekpleister aan de rand van tilburg 95Wie doet wat? 100

63 77

6 |

SCHEVENINGEN | Boulevard

“Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel en

neemt de kracht van de golven toe. Vóór het jaar

2015 moet de Nederlandse kust daarom op tien

plaatsen worden versterkt.”

De diepwand en een tijdelijke stalen damwand. De glooiing van het dijklichaam sluit aan op de diepwand.

| 7

SCHEVENINGEN | Boulevard

Tekst: Martijn van den BouwhuizenBeeldmateriaal: Aannemingscombinatie Zeefront

Hoogwaterbescherming onzichtbaar verwerkt in

'mediterrane' boulevard scheveningen

de nieuwe 1.900 meter lange boulevard geeft scheveningen een bijzonder aanzien. de verticale en horizontale glooiing, de verschillende verkeersniveaus en het hoogwaardige materiaalgebruik zorgen voor een metamorfose. aannemingscombinatie Zeefront begon in 2010 met bouwen van de promenade, bovenop een gedeeltelijk nieuwe hoogwaterkering.

de nieuwe boulevard krijgt gescheiden én in hoogte verschillende rijstroken voor voetgangers, fietsers en automobilisten. hoe dichter bij het water, des te langzamer het verkeer. de vormgeving is gebaseerd op het ontwerp van de spaanse architect Manuel de sola-Morales. de boulevard volgt het golvende verloop van de oude duinen. Granieten vloerplaten, schelpenasfalt, rode straat-klinkers, groenstroken, gestraalde en gekleurde betonelementen zorgen voor een chique uitstraling. kunstwerken afgewerkt met cortenstaal fungeren als opvallende herkenningspunten. de getrapte beeldentuin vlakbij het mu-seum, evenals de blauwe voetgangersbrug met kunst-stofconstructie vormen bijzonderheden in het landschap. ’s avonds creëert sfeer-volle led-verlichting een aparte ambiance.

zwakke scHakelsdoor klimaatverande-ring stijgt de zeespiegel en neemt de kracht van de golven toe. Vóór het jaar 2015 moet de nederlandse kust daarom op tien plaatsen worden versterkt. dit zijn de zogenaamde Zwakke schakels. de boulevard van scheveningen is er één van. de promenade wordt bovenop een deels nieuw ondergronds dijklichaam gebouwd, dat fungeert als hoogwaterbescherming. in geval van een ultieme storm moet die ondergrondse zeewering blijven staan; de boulevard wordt dan opgeofferd. de boulevardelementen

mogen bij zo’n ultieme storm het dijklichaam niet beschadigen. Geen onder-deel mag daarom zwaarder wegen dan 700 kilogram.

Buiten stormseizoenhet project begon met het verbreden van het strand. in totaal is 2,6 miljoen kubieke meter zand opgespoten. hierdoor is de scheveningse kust tussen haven en Pier 50 tot 70 meter breder geworden. hierna sloopte aannemingscombinatie

Zeefront de oude boulevard en begon met het grondwerk voor de nieuwe boulevard.

“We zijn in 2010 gestart vanaf de noordzijde met de boulevardbouw en werken naar

de haven toe,” zegt henk klein-loog, projectleider van

Zeefront. ›

Flexibel in beton!Rotterdamseweg 3762629 HG Delfttelefoon 015 256 01 93fax 015 257 14 67info@betonfabriekvrijenban.nlwww.betonfabriekvrijenban.nl

Sinds 1911Betonfabriek Vrijenban heeft zich in de afgelopen jaren gespecialiseerd in speciale projecten voor GWW, bouw, gevelbouw en industrie.

De investeringen in diverse machinerie hebben gere-sulteerd in hoogwaardige betonproducten. Diverse milieuklasse, architectonische, beton zijn buiten de re-guliere producten geen uitzondering. Kwaliteit geeft duurzaamheid en daarmee betrouwbaarheid!

Betonfabriek Vrijenban heeft de afgelopen

jaren diverse aansprekende projecten

gerealiseerd in samen werking met haar

dochter maatschappij Sterringhart bv

te Hoofddorp. Een aantal voorbeelden

van deze werken kunt u vinden op onze

websites van beide ondernemingen.

Voorbeelden zijn Banden Oosterpark

Amsterdam, De Kromhout kazerne te

Utrecht, Speciale prefab putten te Shell

Pernis, Trapveldje presikhaaf Arnhem,

Keerwanden voorzien van zitelementen

Spijkenisse en Zeestaal band met

vogelmotief te Den Helder.

Nog te realiseren projecten Sint Nicolaas

lyceum te Amsterdam, Kunstobject Beutler

Wilhelminapolder Goes, Kade elementen

beton met steenmotief Utrecht boulevard .

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

| 9

projectinfo

Hoogwaardige betonelementen Betonfabriek Vrijenban produceert ruim 5.500 elementen voor de nieuwe boule-vard van Scheveningen. Het prefab betonwerk combineert een hoge maatvast-heid met een chique uiterlijk. Laat dat maar aan de vakmensen van het ruim 100-jarige bedrijf over. “Wij maken speciale betonelementen voor de Schevening-se boulevard in opdracht van de aannemingscombinatie Zeefront. Met die partij, die onze componenten monteert, werken we tot op de dag van vandaag prettig samen,” zegt Bas Aalbers, eigenaar van Betonfabriek Vrijenban. “Halverwege 2011 vingen we met de productie aan. Inmiddels zijn al duizenden voetpad-, trap- en zitelementen en keerwanden geplaatst. We moeten nog zo'n 2.500 ele-menten maken voor de 2 kilometer lange boulevard. Alhoewel de vorst voor enige vertraging zorgde, verwachten we begin 2013 ons deel op te leveren.”

Gestraald oppervlakDe drukbevolkte pleisterplaats langs de kust, die jaarlijks zo'n 13 miljoen be-zoekers verwelkomt, ondergaat een grondige metamorfose. “De elementen van Betonfabriek Vrijenban passen in het beeld van de boulevard dat de Spaanse architect voor ogen heeft,” zegt Aalbers. “Het betonwerk moet er heel mooi uit-zien. Wij gebruiken daarom een speciaal mengsel van grondstoffen. Het resultaat is een gestraald oppervlak met bijna geen luchtbelletjes.” Ook waren er hoge eisen aan de maatvastheid van de elementen, om slanke en gelijke naden te creëren tussen het betonwerk. Hier wisten de vakmensen van Vrijenban wel raad mee; door het juiste betonmengsel te gebruiken en slim te bekisten. Bijzonder is bovendien de toepassing van RVS-wapening, waarmee een langere levensduur gerealiseerd wordt dan conventionele wapening.

Betonfabriek Vrijenban, gevestigd in Delft, prefabriceert sinds 1911 elementen voor de rail-, grond-, weg- en waterbouw. Alles wordt in eigen beheer geprodu-ceerd en, indien gewenst, afgeleverd met eigen transport. Ook als de esthetiek erg belangrijk is, staan ze hun mannetje. Aalbers: “Recentelijk investeerden we in een complete betoncentrale. Alle betonelementen kunnen onder KOMO/KIWA certificaat worden afgegeven.”

SCHEVENINGEN | Boulevard

sierlijke keerwanden omlijsten boulevard In opdracht van Zeefront ontwikkelde en leverde Terre Armée de grondkerende wan-delementen van de boulevard van Scheveningen. De architectonische vormgeving, de hoge kwaliteitseisen, de kleine maattoleranties en de constructieve innovaties maken het project bijzonder.

De boulevard volgt de glooiingen van de duinen en de zee. De promenade bestaat uit diverse niveaus om voetgangers, fietsers en automobilisten te scheiden. “De keer-wanden kennen twee uitvoeringen,” zegt Wim Meiborg, directeur van Terre Armée Benelux. “Bij de Scheveningse slag sluiten de keerwanden op een nieuw dienstenge-bouw. De wand krijgt hier een bekleding met cortenstaal. In de rest van het project worden de keerwanden uitgevoerd in gepolijst, licht terracotta gekleurd beton. De glooiing van de boulevard maakte het ontwerp van de keerwanden uitdagend. Het vergde het nodige 3D-puzzelwerk om een met de vlakke hoekige panelen en vlakke stelstroken de beweging te volgen, rekening houdend met maattoleranties van enkele millimeters,” vervolgt Meiborg. “De boulevard moet in geval van een zeer zware storm in kleine stukken uiteenval-len. Om te voorkomen dat de onderliggende dijk bij een zware storm beschadigd wordt, eiste Hoogheemraadschap dat de Terre Armée wanddelen per stuk niet zwaarder zijn dan 700 kilogram. Hiervoor ontwikkelden we innovatieve kolommen, dragers van de boulevardleuningen, die bij een ultieme storm uit elkaar vallen. Dit is uniek in de wereld.” De inspanningen van Terre Armée leverden een prima resultaat op. De keerwanden staan er strak en gepolijst bij. Precies zoals de opdrachtgever en architect het willen. Kortom een bijzonder staaltje van kwaliteit en vakmanschap.

“in totaal gaat het om ongeveer 1.900 meter boulevard. hiervan is 1.000 meter voorzien van een compleet nieuwe kustverdediging; tussen de scheveningse slag en de keerlus van tram 11. Van de overige 900 meter voldeed de water-kering nog.”

de inwendige dijkconstructie bestaat uit aaneengesloten betonnen zuilele-menten van 25 tot 45 centimeter, bovenop een filterende laag basaltsplit, een laag hoogovenslakken en zanddicht filterdoek. hierop komt een dik zandpak-ket waarop de boulevard wordt opgebouwd.

diepwandende aansluiting met de belendende waterkering aan de noord- en zuidzijde realiseerde Zeefront met 23 meter hoge in-het-werk-gestorte betonnen diep-wanden. ›

'De omgevingsmanager communiceert met de omwonenden en

de omgevingsmanager van de gemeente.

Zo wordt de overlast tot een minimum beperkt'

De blauwe voetgangersbrug met kunststofconstructie vormt een bijzonderheid in het landschap.

Postbus 318 • 2740 AH Waddinxveen • Tel.: 0182 - 622 735 • Fax: 0182 - 636 031 • E-mail: info@terrearmee.nl • Internet: www.terrearmee.nl

... Terre Armée, meer dan gewapende grond alleen!

Wanden van Terre Armée op de nieuwe Boulevard van Scheveningen ...

prefabbeton

Bijzonder in betonHurks prefabbeton is gespecialiseerd in het ontwerpen, produceren en monteren van prefab draag structuren en architectonische gevels in binnen- en buitenland. Naast een hoge kwaliteit levert Hurks prefabbeton een breed scala aan elementen in een grote diversiteit aan kleuren en uitvoeringen, zoals gestraald, uitgewassen, gepolijst of bekleed met tegels of natuursteen. Ook sandwich elementen met een voorblad van prefab metselwerk behoren tot het leverings programma.

Op het gebied van infrastructurele werken staat Hurks prefabbeton garant voor oplossingen in beton, al dan niet in hoge sterktebeton gecombineerd met architectonische beton. De boulevard Scheveningen is een bijzonder voorbeeld hiervan, 3300 hoge sterkte, gekleurde, (3D) gepolijste elementen. Bijzonder in beton.

Hurks prefabbeton bv - T (088) 134 50 00 - verkoop@hurksprefabbeton.nl - www.hurks.nl

| 11

SCHEVENINGEN | Boulevard

100 years ofStrength. Performance. Passion.

Innovatieve oplossingen, daar kunt u op bouwen Kies voor Holcim en u kunt rekenen op een stabiele en betrouwbare partner met een ijzersterke reputatie.Dagelijks benutten wij al onze energie om voor u duurzame producten en oplossingen op maat te bieden, zowel op technisch als op logistiek vlak. Dankzij de klantondersteuning van Holcim brengt u de meest complexe projecten tot een goed einde.Onze doelstelling: een solide partnership op lange termijn.

Holcim Nederland B.V.IJsseldijk 3512922 BK Krimpen aan den IJssel

T +31 (0) 180 54 55 00 F +31 (0) 180 54 55 99

info@holcim.nlwww.holcim.nl

projectinfo

dijk-in-duin constructieHolcim Ltd is een wereldwijd concern met vestigingen in meer dan zeventig landen, verspreid over vijf continenten. Het is één van de belangrijkste pro-ducenten van cement, granulaten en beton. Holcim Nederland heeft diverse productielocaties waar betonwaren en mortel wordt geproduceerd. Eén van de bedrijven is Holcim Coastal BV, die een geheel aan oplossingen biedt voor de weg- en waterbouw.

Producten die worden geleverd zijn Basalton® en Betomatten®, die mede zor-gen voor de bescherming van primaire keringen langs de zeekust en inlandse rivierdijken tegen erosie door golfaanvallen. Zo heeft Holcim in Scheveningen bij mogen dragen aan de vernieuwing van de boulevard. Dit door levering van circa 30.000 m2 Basalton® zuilen en de hierbij benodigde grondstof-fen die onder de boulevard zijn verwerkt in een dijk-in-duin constructie. “De harde kering die hierdoor onder de boulevard is ontstaan, moet ervoor zorgen dat bij de ultieme storm de wind en golven kunnen worden weerstaan,” ver-telt Jean-Pierre Quataert van Holcim Coastal. “Op die manier draagt Holcim bij aan de veiligheid van Den Haag en omliggende Randstad.”

dit vormde een logistieke uitdaging omdat er tussen en vlakbij de bestaande flats door ontgraven en gebouwd moest worden. “alleen buiten het stormsei-zoen, tussen 1 maart en 1 oktober, mochten we aan het dijklichaam en de aansluitingen werken. dat vergde nauwgezette planning,” zegt kleinloog. “de hoogwaterkering leverden we in augustus 2011 op.”

multidisciplinair en arBeidsintensieFde aannemers Van den Biggelaar en liebregts, die samenwerkten bij de kust-versterking van noordwijk, vormen samen de combinatie Zeefront. Waar lie-bregts vooral sloop- en grondwerk verrichte bij het boulevardproject, houdt Van den Biggelaar zich nu bezig met projectmanagement en het inrichten van de boulevard. de dagelijkse projectorganisatie van het multidisciplinaire ci-vieltechnische werk bestaat uit een projectleider, assistent-projectleider, een planningsmanager, twee uitvoerders, twee werkvoorbereiders, een landmeter en een omgevingsmanager. ›

'Alhoewel de vorstperiode enige vertraging

veroorzaakte, zittenwe redelijk op schema,zegt de projectleider'

Producten die worden geleverd zijn Basalton® en Betomatten®, die mede zorgen voor de bescherm-ing van primaire keringen langs de zeekust en inlandse rivierdijken tegen erosie door golfaanvallen.

12 |

projectinfo

innovatief betonwerk op scheveningse boulevardDe nieuwe boulevard van Scheveningen krijgt steeds meer vorm. Kenmerkend zijn het glooiende verloop en de geraffineerde hoogteverschillen. Maar ook de terracotta betonnen balustrade, met opvallende rondingen en hoogwaardig polijstwerk. Hurks prefabbeton bleek een van de weinige betonfabrieken die dit sterke staaltje betonwerk kon realiseren.

Hurks prefabbeton is leverancier van complete gebouwen. De betonfabriek, met vestigingen in Veldhoven en Tilburg, heeft een eigen afdeling engineering, mallenbouw, vlechtcentrale, productie en montage. Bedrijfsleider vestiging Veldhoven Piet Swinkels: “Ons specialisme ligt in complexe bouwwerken met een hoog afwerkingsniveau. Voor de boulevard in Scheveningen leveren we het gepolijste betonwerk van met name de balustrade, die tevens dienst doet als dragende keermuur.”

3D leuningelementenBegin 2010 kreeg Hurks prefabbeton opdracht voor de productie en levering van 1.100 leuningelementen en 2.200 vlakke betonplaten voor de balustrade. Later kwamen daar nog 24 betonnen zitbanken bij. De complexiteit van het werk ligt in het uitdagende ontwerp, de vereiste betonkwaliteit en –sterkte (B105) en het creëren van homogeniteit tussen de elementen. Swinkels: “Het ontwerp, afkomstig van de Spaanse architect Manuel de Solà-Morales, valt vooral op door de 3D-vorm van de leuningelementen. De elementen hebben glooiende vormen in alle richtingen, met bolle en holle vlakken en zeer kleine radiussen. Het beton wordt gepolijst tot korrel 200.”

Vijfassige polijstmachineSpeciaal voor dit project ontwikkelde Hurks prefabbeton, in samenwerking met de Franse machinefabriek Thibaut, een zeer innovatieve CNC-gestuurde polijst-machine. “Het is de enige vijfassige polijstmachine in de betonwereld,” zegt Hoofd Technische Dienst Jan Lathouwers. “Hij kan 3D-modellen frezen en alle krommingen polijsten. Zowel horizontaal als verticaal. Bol en hol. Om dit te realiseren, werken we met uiterst nauwkeurige mallen en goed doorontwikkelde software. De machine werkt onbemand, heeft een set van 42 gereedschappen en bewerkt twintig elementen per week.” Hurks prefabbeton produceerde het eerste element in oktober 2010. Het laatste element is naar verwachting in mei dit jaar gereed.

kleinloog: “de omgevingsmanager communiceert met de omwonenden en de omgevingsmanager van de gemeente. Zo wordt de overlast tot een minimum beperkt. aanwonenden en toeristen hebben altijd toegang tot het strand. in geval de temperatuur stijgt tot boven de 25 graden beperken we de materiaal-aanvoer tot 10 uur 's ochtends, om toegang tot het strand te bieden.”

de naastgelegen bestaande bebouwing noopte de aannemingscombinatie tot een aangepaste werkwijze. hierover zegt kleinloog: “We mogen binnen zeven meter van de woningen geen trilplaten of walsen gebruiken. hiermee voorko-men we eventuele schade.”

het project wordt in goede harmonie en samenspraak met de opdrachtgever uitgevoerd. “We zitten redelijk op schema,” zegt de projectleider. “alhoewel de vorstperiode enige vertraging veroorzaakte, lijkt het erop dat we het arbeidsin-tensieve werk in maart 2013 kunnen opleveren.” ❚

BouwinfoOpDRAcHTGEVERGemeente den haagONTWERpManuel de sola-MoralesUiTVOERiNGZeefront (Van den Biggelaar en liebregts)AANNEEMSOM€ 21 miljoenBOUWpERiODEdecember 2009 – maart 2013

's Avonds creëert led-verlichting een aparte ambiance.

SCHEVENINGEN | Boulevard

| 13

RottERdam | herinrichting eendrachtspolder

als de herinrichting van de eendragtspolder, gelegen tussen Zevenhuizen en de rotterdamse wijk nesselande, medio volgend jaar is afgerond, is er een buitengebied met diverse functies gecreëerd. Zo wordt er onder meer een internationale roeibaan die geschikt is voor top- én breedtesport aangelegd. hoofdaannemer GMB civiel B.V. verzorgt naast het grondverzet eveneens de bouw van diverse betonnen kunstwerken en de aanleg van wegen in het gebied.

de herinrichting van de eendragtspolder is een omvangrijk project waarvoor de eerste plannen medio jaren negentig werden gemaakt. hoofdaannemer GMB civiel B.V. is er sinds oktober 2010 bij betrokken. de nadruk van de werkzaamheden lag in eerste instantie op het grondverzet voor onder meer de aanleg van kades en wegen, vertelt projectleider erik houtepen. “die werk-zaamheden hebben we nu nagenoeg afgerond. al met al hebben we zo’n 2,4 miljoen m3 grond verplaatst.”

daarmee is in de polder een waterbergingsgebied gecreëerd dat in noodgeval-len 4 miljoen m3 water tijdelijk kan bergen. er kan in de toekomst ook volop worden gerecreëerd dankzij de aanleg van wandel- en fietspaden. de kades naast de roeibaan nodigen uit om te fietsen, skaten en hardlopen; de roeibaan zelf wordt een ontmoetingsplek voor diverse sporters en een trainingscentrum voor aanstormend talent. erik houtepen legt uit dat GMB civiel B.V. het werk op basis van engineering & construct heeft aangenomen. ›

een BijZonder BuitenGeBied

duurZaMe coMBinatie Van WaterBerGinG,recreatie en (toP)sPort

Tekst: Jac BucholzBeeldmateriaal: GMB civiel

Scheepvaartweg 1, 3356 LL Papendrecht, tel (078) 644 26 44, fax (078) 644 26 30,

E-mail: info@gebrdekoning.nl, www.gebrdekoning.nl

In ons element op de grens van land en water

- plaatsen van damwanden

- funderingspalen

- bemaling

- onderwaterbeton

- complete grondwerk

- constructievloeren

- kelderwanden

- etc.

Wij verzorgen:

*Weg en waterbouw*Natuurbouw*Bouwrijp maken*Parkaanleg*Sloopwerk*(water)Bodemsanering

Bezoekadres:1e Polderweg 17685 PN BeerzerveldTel: 0523 - 25 19 55

Postadres:Postbus 487680 AA VroomshoopFax: 0523 - 25 13 80

Aannemingsmaatschappij "Bouwmij" B.V.

Dalwagen 55Postbus 11, 6669 ZG DodewaardTelefoon (0488) 417111verkoop@romein.nl

Havenweg 43Postbus 154, 4900 AD OosterhoutTelefoon (0162) 484848E-mail: info@lodewikus.nl www.lodewikus.nl

www.Romein.nl

Het meest complete overzicht voor professionals in de civiele techniek en infrastructuurStaat u nog niet op www.gww-bouw.nl? Neem dan contact op met:

Cock Penning c.penning@louwersuitgevers.nl

of Robert Vermanen r.vermanen@louwersuitgevers.nl

T +31 (0)495 450095

WIE DOET WAT?

www.gww-bouw.nl

Bel of mailCock Penning c.penning@louwersuitgevers.nl

of Robert Vermanen r.vermanen@louwersuitgevers.nl

T +31 (0)495 450095

Vanaf € 495,- per jaarweet uw doelgroep wat u doet!

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voorGrond/Weg/WaterbouwBel of mail ons! T +31 (0)495 450095

Cock Penning Robert Vermanenc.penning@louwersuitgevers.nl r.vermanen@louwersuitgevers.nl

| 15

“We hebben de ontwerpen van een aantal betonnen objecten in het gebied geheel zelf gemaakt en de rest van de voorgeschreven ontwerpen van de be-tonnen objecten verder uitgewerkt en geoptimaliseerd, in samenspraak met de opdrachtgevers.” houtepen doelt daarmee onder meer op de diverse bruggen,

duikers en objecten voor de inlaat, doorlaat en uitlaat van water. kunstwerken noemt hij ze, omdat ze specifiek zijn vormgegeven. “er zijn door de opdrachtge-vers bepaalde eisen gesteld aan de uitstraling, de objecten moeten natuurlijk in de omgeving passen.” Met de bouw van de kunstwerken is GMB civiel B.V. momenteel volop bezig. eind vorig jaar werd begonnen met de funderingen voor de objecten, en eind dit jaar moeten ze helemaal gereed zijn. in die eind-fase verzorgt het bedrijf tevens de aanplant van groen. houtepen noemt het grondverzet een van de grootste uitdagingen van de opdracht. “je werkt in een

RottERdam | herinrichting eendrachtspolder

'Er zijn door de opdrachtgevers bepaalde

eisen gesteld aan de uitstraling, de objecten moeten natuurlijk in de

omgeving passen'

voormalig veenwingebied dat enkele meters onder naP ligt. de weersomstan-digheden zijn dan een factor om rekening mee te houden. als het regent moet je heel andere routes rijden dan wanneer een tijdje de zon schijnt. We hebben vaak bij elkaar gezeten om die logistieke puzzel op te lossen.”

een andere uitdaging was het tevreden stellen van alle opdrachtgevers. de herinrichting is namelijk een samenwerkingsproject van de provincie Zuid-holland, het hoogheemraadschap van schieland en de krimpenerwaard, het recreatieschap rottemeren, de gemeente Zuidplas en de gemeente rotterdam. erik houtepen: “iedere partij heeft bepaalde belangen en soms lopen die niet helemaal parallel. dan is het even zoeken naar een oplossing waar iedereen zich in kan vinden. dat is steeds gelukt. op die manier wordt er in de een-dragtspolder een bijzonder buitengebied gerealiseerd.” ❚

Tekst: Roel van GilsBeeldmateriaal: MNO Vervat

grootsteondergrondsefietsenstalling

van west-europa

HaaRlEm | ondergrondse fietsenstalling

16 |

het gebied rondom station haarlem kampte met een wildgroei aan fietsen. de oude stalling had een veel te geringe capaciteit en wild parkeren was aan de orde van de dag. “in het kader van het project ruimte voor de fiets van Prorail in samenwerking met de gemeente haarlem is het plan ontstaan voor de realisatie van in totaal 8.050 fietsparkeerplekken, waaronder de bouw van een grote fietsenstalling onder het stati-onsplein met plek aan zo’n 5.050 fietsen, in het gebied.” vertelt arno van schaik van Mno Vervat. “het is momenteel nog de grootste ondergrondse fietsenstalling van West-europa, maar ook in amsterdam, rotterdam en utrecht heeft Prorail plannen voor een dergelijke fietsenstalling die meer ruimte geven aan de fiets.”

oBstakelBehalve de bouw van de ondergrondse fietsenstalling behelsde het project voor Mno ook het renoveren van de bestaande stalling in het stationsgebouw (1.000 plekken) en het maken van een verbinding tussen beide stallingen. Volgens Van schaik was het daarom zaak om de damwanden van de nieuwe stalling zo dicht mogelijk tegen het historische stationsgebouw te plaatsen. “dat bracht echter de nodige uitdagingen met zich mee. eind 2009 zijn we aan de slag gegaan met de bouw van een traditio-nele bouwkuip met damwanden voor de nieuwe stalling. ontwikkelingen tijdens de

uitvoering maakten het noodzakelijk de uitvoering van de complexe aansluiting (de verbinding direct het stationsgebouw in) op onderdelen te herzien. oorzaak hiervan was het vastlopen van de damwanden op een obstakel in de ondergrond voor de gevel van het historische stationsgebouw. uit onderzoek kwam naar voren dat op circa vijf meter in de ondergrond een grote uitstekende funderingsplaat aanwezig was. het inbrengen van de damwanden tot de gewenste afstand van de gevel was daardoor niet mogelijk, zodat een resterende afstand van twee tot vijf meter tot de gevel over-brugd moest worden. die uitstekende funderingsplaat stond niet als zodanig op de archieftekeningen.

om toch tot een waterdichte aansluiting te komen, hebben we samen met de ontwer-pende ingenieurscombinatie railinfra solutions gezocht naar de beste oplossing.” ›

| 17

'Het maken van de ondergrondse verbinding

tussen de nieuwe ondergrondse fietsenstalling

en de bestaande stalling in het stationsgebouw

bracht de nodige uitdagingen met

zich mee'

onder het stationsplein in haarlem is vorig jaar de (tot op heden) grootste ondergrondse fietsenstalling van West-europa geopend. op zich een relatief eenvoudige constructie met traditionele bouw-kuip en een betonnen dek zo dicht mogelijk tegen de gevel van het oude stationsgebouw uit 1906, ware het niet dat de archiefte-keningen niet helemaal bleken te kloppen.

wUrckarchitectuur stedenbouw landschap

www.wurck .n lS l u i s j e s d i j k 4 63087 AH Rotterdamt +31 (0)10 4290709f +31 (0)10 4293601i n f o @ w u r c k . n l

Fietsstation Haarlem

A2 R

andweg Eindhoven

N322 Land van M

aas en Waal

Brug Schiedam

Wurck is een ontwerpbureau met een inmiddels ruime ervaring op het ge-bied van infrastructuur en mobiliteit. Ook in menig design&construct project is gebleken dat de integrale ontwerpaanpak – van landschappelijke inpas-sing tot architectonisch detail - voor overheden èn marktpartijen een grote meerwaarde biedt.

De ondergrondse fietsenstalling is geboren in het kader van het project Ruimte voor de Fiets van ProRail.

ingenieurswerk - mensenwerk

In onze complexer wordende samenleving biedt Witteveen+Bos opdrachtgevers integrale oplossingen voor vraagstukken op het gebied van water, infrastructuur, milieu en bouw. Onze advies- en ingenieursdiensten leveren wij in alle stadia van de besluit-vorming, het ontwerp en de realisatie.

Opdrachtgevers en samenwerkingspartners kunnen erop reke-nen dat wij deskundig, betrouwbaar en betrokken zijn. We bieden maatschappelijk verantwoorde en duurzame oplossingen die er toe doen. Meer informatie via www.witteveenbos.nl.

| 19

projectinfo

wurck architectuur stedenbouw landschapHet ‘Fietssouterrain’ onder het Stationsplein van Haarlem is met ruim 5000 fietsparkeer-plaatsen voorlopig Europa’s grootste fietsenstalling. De uitdaging voor ons als architect was deze ondergrondse ruimte ter grootte van een voetbalveld tot een aangenaam en comfor-tabel interieur voor de reiziger te maken, en tegelijk het zicht op het mooiste station van Nederland weer vrij te leggen. Een luie hellingtrap ontsluit de fietsenstalling direct vanaf de centrale ‘fietsloper’ van de stad. Aansluitend wordt het Souterrain over de volle lengte aange-sneden door de ‘daglichtzone’, afgedekt door een betonnen baldakijn met glazen vloerlichten die brede strepen zonlicht toelaten in de ondergrondse ruimte. Hier bevinden zich naast de entreetrappen ook de beheerdersruimte, de commerciële voorzieningen en de doorsteek naar het stationsgebouw. De asymmetrische doorsnede geleidt het daglicht maximaal naar bin-nen en garandeert een eenvoudige oriëntatie van de bezoeker. Het warm verlichte interieur kenmerkt zich door een woud van zilvergrijze V-kolommen op een helder oranje vloer die oploopt tegen de schuine wand van de entreezone.

Op het Stationsplein toont het Fietssouterrain zich slechts als een smalle, oranje snede in de pleinvloer en een bescheiden strepenpatroon van glazen vloerlichten aan de voet van het sta-tionsgebouw, naadloos opgaand in de bestrating van het eveneens door wUrck ontworpen Stationsplein.

civiele onderwaterbetonDisa Civiele Constructies is een onderdeel van Disa International BVBA.Disa Civiele Constructies is gespecialiseerd in de civiele onderwaterbouw waar de nadruk ligt op het storten van de onderwaterbeton, zowel gewapend als ongewapend. Het gehele proces voorafgaand aan het storten van de onderwaterbeton heeft Disa ook in het pakket. Van het monteren van schotels tot het verwijderen van de sliblaag, het lassen van ankers, het branden van damwand, kortom alle onderwaterwerken kan Disa op een vlotte en correcte manier uitvoeren. Voor de ondergrondse fietsenstalling in Haarlem heeft Disa ook een aantal van deze werkzaamheden succesvol uitgevoerd. Met name de aansluiting op het oude stati-onsgebouw was een uitdaging, maar ook deze klus is naar tevredenheid geklaard. Wij staan als Disa-team dag en nacht voor de bouwer klaar.

Betonvloer als basisIn samenwerking met hoofdaannemer MNO Vervat is door Loos Betonvloeren Obdam BV de basis gelegd voor de Rijwielstalling in Haarlem. Steeds vaker wordt er, ook voor infrapro-jecten, een beroep gedaan op Loos Betonvloeren Obdam BV. Het bedrijf bestaat sinds 1991 onder steeds dezelfde directie. Jaarlijks groeit het aantal vaste klanten gestaag. Men kiest steeds vaker voor de Noord-Hollandse nuchterheid, kwaliteit en flexibiliteit. De productiemo-gelijkheden per dag zijn ongelimiteerd. Met onze vaste medewerkers staan we al 21 jaar klaar voor een ieder die bovenstaande speerpunten hoog in het vaandel heeft staan.

prorailruimte voor de FietsProRail heeft veel te maken met reizigers die met de fiets naar het station komen. Fietsers vormen een belangrijke doelgroep als je het hebt over reizen met de trein. Gemiddeld veertig procent van de treinforenzen maakt namelijk gebruik van de fiets om naar het station te komen.ProRail heeft samen met de gemeente Haarlem een aantrekkelijke, reizigersvriendelij-ke fietsenstalling bij het station en een stationsplein gerealiseerd dat niet alleen recht doet aan het prachtige station maar ook ruimte heeft gegeven aan een meer veilige en efficiënte herinrichting van het busstation op het dak van de kelder.

Om de reis van deur tot deur gemakkelijker en comfortabeler te maken verbetert Pro-Rail fietsenstallingen en lost fietsparkeerproblemen op bij stations, door vervanging en uitbreiding en betere benutting van bestaande stallingen en door nieuwbouw. Sinds 1999 zijn er landelijk ruim 250.000 fietsplaatsen nieuw gebouwd en gemoder-niseerd op bijna 400 stations. Het totaal aantal stallingsplaatsen bij stations is nu zo’n 360.000 en groeit de komende jaren naar ruim 400.000.

waterglassloop van de funderingsplaat was niet wenselijk, waarna gekeken is naar oplossin-gen waarbij de oude funderingsplaat in de aansluiting geïntegreerd zou worden. Van schaik vervolgt: “in de bouwfasering is hiertoe een extra damwandscherm geplaatst en zijn verankeringen toegevoegd in de vorm van trekpalen door de bestaande vloer. de waterdichte aansluiting is hierna gerealiseerd door middel van een grootschalige bo-deminjectie van waterglas.”het grootste gedeelte van de ondergrondse fietsenstalling (het souterrain) bevindt zich onder het eveneens nieuw ingerichte busstation op het plein. de fietskelder is bereikbaar via twee trappen. Vanuit de kelder is het mogelijk in één keer door te lopen tot in het stationsgebouw. een fietsenwinkel, een kiosk en een beheerdersruimte in de fietskelder maken eveneens deel uit van de stalling. Zoals ge-zegd, is tevens de bestaande fietsenstalling onder het stationsgebouw (het fietscarré) aangepast en gemoderniseerd. de bestaande vloer is verlaagd om ruimte te maken voor dubbellaags fietsenrekken.

de grootste ondergrondse fietsenstalling van West-europa in haarlem is in fasen op-geleverd. al in december 2010 werd het souterrain in gebruik genomen. in 2011 werd de renovatie van het fietscarré afgerond en als laatste is vorig jaar ook de verbinding tussen de beiden stallingen en de stationshal opgeleverd. ook het nieuwe busstation boven de fietsenstalling is reeds in gebruik genomen. Beide stallingen bieden plek aan in totaal 6.050 fietsen. Bus- en treinreizigers kunnen er terecht vanaf van een half uur voor vertrek van de eerste trein tot een half uur na vertrek van de laatste trein. ’s nachts wordt de fietsenstalling afgesloten. Binnenkort start Prorail met de tweede fase van het project: de realisatie van een fietsgevel ten noorden van het station met ruimte voor nog eens 2.000 fietsen. ❚

HaaRlEm | ondergrondse fietsenstalling

Het grootste deel van de fietsenstalling bevindt zich onder het nieuwe busstation.