GROENE COOPERATIE

Concentratie initiatieven in linaire landschapsstructuren

Geo-politiek logo :

INITIATIEF NAAR CAPACITEIT!

Principe opbouw Veenkoloniën

Op zoek naar de ziel van de Veenkoloniën :

Programma & Actoren

Duurzaam water systeem

Scenario #1 - TRADITIE Scenario #2 - CAMPING Scenario #3 - MODERNE BOER Scenario #4 - THEMA PARK

Huisprijzen <100.000 versus >1.000.000 Groeimodel van de Veenkoloniën :

Groene golf!

Hernieuwbareenergie

Nieuwe waterbuffers

Biobased economy

Digitalisering

Krimp

Groot contract tussen het Drenthenieren ende Veenkoloniën.

In discussie met lokale bewoners :Bewoners beseffen dat duurzaamheid de toekomst heeft.Leefstijl en landschap blijven continue in beweging.Sterker terug komen uit de crisis.

Behoudend + Condenseren

Aardappels maken langzaam plaats voor natuur

Meer plas / dras natuur

Comfortabele dorpen

Minder wegen onderhoud

Minder mensen, meer ouderen

Investeren in (traditionele) kwaliteit

Focus op comfortabel wonen in dorpen

Nieuwe waterbuffers

Waterschap Scholen Energie-maatschappij

Boeren Natuur Zorg Ondernemers Overheden(Internationale)Bedrijven

Concentrerenvoorzieningen

Regionaleenergie

Recreatie Biomassa Kassen EHS-Bos Bezorgdienst Educatie

Richting :

Landschap :

Waar investeren :

Infrastructuur :

Bevolking :

Kansen / ‘no regrets‘ door bewoners :

Behoudend + Heruitvinden

±1700 veenvallei 1760 eerste noordelijke ontginning

1840 eerste kolonisatie patronen

2007 bevolkingspiekoccupatie

2022+ start verduurzamingrobuust landschap

Aansluiten aan Drenthe

Rietlanden ipv agricultuur

Toerisme boerderijen

Meer fietspaden

Minder mensen, meer toerisme

Inzetten op gastvrijheid

Duurzaam watersysteem

Acceleratie + Condenseren

Boeren starten nieuwe economie

Hi-tech boeren ondernemers

Schaalvergroting boeren

Brede landbouwwegen

Arbeiders, ouderen in de dorpen

Energie winning

Efficiëntie en gesloten product cycli

Acceleratie + Heruitvinden

Kenmerken kwaliteit en daarin investeren

Onderzoek centra & nieuwe industrie

Grote energiewinning

Forenzen krijgen voorrang

Concentratie van inwoners

Over de landsgrenzen kijken

Concentratie voorzieningen

Analyse: Vertrekpunt Crisis en Krimp

De economische crisis heeft de wereld stevig in zijn grip en een rem gezet op de ruimtelijke ordening. De vooruitzichten voor 2012 zijn niet positief en een verdere economische daling is te verwachten. Voor de Veenkoloniën was het toekomstbeeld al niet erg positief met een voorspelde bevolkingskrimp. Het prijst de Eo Wijers-stichting het over een andere boeg te gooien en een ander ontwerpprijsvraag format uit te schrijven. Het is voor ontwerpers een uitdagende paradoxale opgave een realiseerbare toekomstvisie te ontwerpen samen met inwoners op regionale schaal in deze onzekere en dynamische tijden. Het eindbeeld ontwerp is voorbij en het proces ontwerp doet zijn intrede.

De uitdaging in deze Eo Wijers prijsvraag zien wij in het omzetten van private en publieke initiatieven naar een regionaal faciliterende coöperatie met synergie voor een kwalitatief landschappelijke inrichting.

Het is vooral deze synergie, samenwerking en energie, die de Veenkoloniën moet gaan organiseren tussen overheden en private en publieke initiatieven om samen sterker door de crisis (en krimp) te komen. De tijden van de regisserende overheid is voorbij, de zoektocht naar nieuwe kansrijke economische activiteiten bij private partijen is begonnen. Bedrijven en bewoners ondervinden nu nog te veel hinder van de regelgeving bij de benodigde experimentele/innovatieve initiatieven, daardoor blijven initiatieven uit of zijn te klein, met een schot hagel vang je geen olifant. Het wordt tijd voor een versnellingsmechanisme van de nieuwe bottom-up ideeën.

Programma: Perspectief Groene golf

De hoeveelheid losse ideeën vanuit de Veenkoloniën is eindeloos, als ontwerper zie je al snel door de bomen het bos niet meer. Iedere bewoner heeft een andere mening over de toekomst. Hoe koppel je alle individuele kleine wensen aan een regionale toekomstvisie? De twee hoofdvragen, het condenseren met de interne actoren of het heruitvinden samen met externe actoren van de Veenkoloniën, versus, het behouden of accelereren van verandering. Tijdens gesprekken met bewoners kunnen de verschillende scenario’s allemaal steun vinden. De twee uiterste scenario’s Traditie en Thema parken lijken het populairst. Er is een groep lokale mensen die inzetten op behoudend denken, en een groep die graag groots wil veranderen. De vier scenario’s die wij hebben benoemd zijn Tradie, Camping, Moderne boer en Thema park en er is geen duidelijk scenario voorkeur. Wel komen uit de verschillende scenario’s ideeën die (bijna) iedereen steunt.

Naast het zoeken van programma voor een andere manier van plannen en ver vooruit kijken is het toch ook goed terug te kijken want dit is niet de eerste crisis. De grote landbouwcrisis van 1880 werd opgevolgd door de mechanisatie, de grote depressie van 1930 door verdere industrialisatie en na de tweede wereldoorlog kwam er een stabiele diensten en wereldhandel. De 21ste eeuw zal zich verder ontwikkelen in duurzaamheid. Daar liggen de kansen, in efficiëntie en robuustheid, ook voor de Veenkoloniën. De groene golf zal een nieuwe economische motor blijken maar hoe organiseer je bottom-up de omslag van de rode naar groene economie in combinatie met alle individuele ideeën van lokale bewoners en actoren?

Concept: Initiatief naar capaciteit

De in het verleden gemaakte plannen blijken te radicaal voor uitvoering. Er is behoefte aan een directe koppeling tussen uitvoering en ontwerp en daarmee ook koppeling realisatie door lokale partijen. De bewoners vragen om: ”eenvoudige ingrepen waar weinig geld voor nodig is”. Toch zijn de opgaven groot en de ambities hoog. Deze paradox menen wij te kunnen tekkelen door in te zetten op initiatief naar capaciteit. De grootste ruimtelijke opgave is het ontwikkelen van een robuust duurzaam watersysteem, daarna volgt het leefbaar houden van de dorpen en de regionale energievoorziening. Verfijning van de recreatieve infrastructuur en verduurzaming van de boerenbedrijven en woningen kan relatief eenvoudig.

Scenario denken als voorbereiding discussie bewoners :

Het landschap accumuleert met de tijd lagen van de cultivatie.Crisis en krimp markeren een nieuwe laag in het landschap!

Scenario’s voor bewoner interviews voor het ontwikkelen van de toekomst:

Procesarchitectuur : Groene Coöperatie

Door de bundeling van wensen vanuit bv. dorpsvertegenwoordigers, bewoners belangenverenigingen, bedrijven en het faciliteren van transitie door overheden kunnen de Veenkoloniën relatief snel en soepel omgaan met de veranderende leefomgeving. Niet langer staan de producten als woningen etc centraal maar de bewoners en hun wensen, immers de wensen van de bewoners worden vergaard en tot een snellere uitvoering gebracht. Deze organisatorische opgave ligt vooral bij de Groene Coöperatie. Het verzamelen van de bewoners wensen en het signaleren van problemen en het kanaliseren van uitvoering. Synergie, Gastvrijheid en Realisatie zijn hierbij sleutelwoorden. De Groene Coöperatie wordt gestart met een regionale campagne voor bekendheid onder lokale en daarna doorgestart met uitvoeringsprogramma’s voor bv. water, energie, voorzieningen, recreatie en ecologie.

Geopolitiek Logo :

Ondanks dat de uitkomsten van de Groene Coöperatie zich laten raden kan al wel vanuit de ruimtelijke ordening aan de hand van geografische gronden een geopolitiek logo zichzelf afbakenen. Het logo staat voor het fuseren van bestaande landschappelijke kwaliteiten samen met de groene golf kansen waarin de verschillende uitvoeringsprogramma’s langzaam zichtbaar kunnen worden in het landchap. Het logo verdeeld de opgaven in een aantal strook-zoneringen. Het is de duurzame verfijning van de Veenkoloniën ontginning.

EOW PANEEL 1.indd 1 1/6/12 7:56 AM

GROENE COOPERATIE

De ontginning moet langzaam worden gecontinueerd naar een robuust duurzaam landschap.

De Veenkoloniën zijn niet alleen aardappelen en strokarton maar ook ecologie, gastvrijheid en groene energie.

Groene golf!

1) Publiek/privatewaterbuffers

2) Goed boeren

3) Gecondenseerdekernen

4) Bio-innovatieen productie

5) Energieleverenderegio

“Als ik weg van huis ben levert mijn huis toch

nog energie op”

“Je ziet hier steeds meer Duitse toeristen“

“Nu ik zelf als boer de waterhoogte kan bepalen heb ik altijd de perfecte waterstand”

“Ik hoef me nu geen zorgen meer te maken over een nieuwe

baan voor mn zoon”

“Wat fijn dat mijn buurtcentrum nu internet

hulp biedt”

“Na mijn verhuizing naar het centrum zit de huisarts gewoon op de

hoek”

“Dankzij het nieuwe verzorgingshuis kan ik hier in Ter Apel blijven

wonen”

“Het winkelcentrum wordt hier met het jaar

comfortabeler”

“De gezinnen trekken naar de steden en ik krijg als boer

veel meer de ruimte”

“Met de nieuwe waterbuffers heb ik geen

subsidie meer nodig om hier te blijven boeren”

“Dit is mijn favouriete fietsrondje

geworden”

“De Hondsrug watert af in een prachtige

delta”

“Er zijn weer meer innovatieve bedrijven”

“Deze Windturbines maken de hele regio

energieleverend”

“Ik ben trots op het initiatief dat er door

de ondernemers wordt getoond”“Ik voel me nog altijd thuis in

de veenkoloniën ondanks dat er veel gebeurd is”

“Mijn kinderen hebben hun middelbare school in

hetzelfde dorp”

“Wat handig dat de supermarkt nu mijn

boodschappen bezorgd”

“Wat kun je hier fijn wandelen”

“De functieverandering van agrariër naar biomassa industrie

wordt nu aangemoedigd”

“In de Veenkoloniën krijg ik alle ruimte om met mijn bedrijf

innoverend bezig te zijn”

“Nu dat ik hier een kas mag bouwen ziet mijn bedrijfstoekomst

er weer rooskleurig uit“

“Wij van de energiemaatschappij krijgen

toestemming van de boeren om windturbines te plaatsen”

“Hier kom ik echt voor mijn rust”

“Hier in het bos zijn windturbines eigenlijk helemaal niet storend”

“Ik kan in mijn stadskanaal blijven wonen nu er met de kassen

nieuw werk is te vinden”

“Nu er meer toeristen het gebied bezoeken kan ik een bed&breakfast begonnen”

“Lekker ontspannen varen met de boot naar

veendam”

“Ik ben gestopt met mijn boerenbedrijf en ben nu

natuurbeheerder geworden”

EOW PANEEL 1.indd 2 1/6/12 7:58 AM

GROENE COOPERATIE

Groene, rode, grijze corridorsworden verbonden in grotereopererende context.

Private/publieke waterbuffers

De ondernemers en bewoners zijn aan zet,corridor zonering bewaken de ruimtelijke ordening.

Procesarchitectuur Groene Coöperatie :

Samen met de agrariers maakt het Waterschap plas voor plas uit een oude kreekrug een nieuw robuust duurzaam watersysteem.

De Groene Coöperatie verbindt de synergie tussen de verschillende uitvoeringsprogramma’s.

Met een website en reclame campagne worden pioniers gezocht voor het inzetten van de groene golf transitie.

Energie

Wonen

Ecologie

Cultuur landschapWerken

Het verbinden van de Hondsrug aan de Veenkoloniën, de Eemshaven aan de bio-innovatie en werkgelegenheid. De stedelijke corridor tussen Emmen en Groningen wordt versterkt.

Koppeling van initiatieven maken het nieuwe watersysteem, stap voor stap naar robuust duurzaam.

Technische onderlegger :

Langs de Hondsrug liggen kansen voor het Waterschap om samen met de agrariërs een duurzaam robuust watersysteem te creëren. Door het huidige hoogteverschil te benutten kan met klein grondverzet per agrarisch ondernemer een waterbuffer worden gecreëerd, verbreding van de bestaande oude kreek of juist een losse structuur. Daardoor veranderden de Waterschapslasten van de agrariër en ontstaat op lange termijn een verdien model. Door een natuurlijke aankleding liggen hier ook grote kansen voor recreatie en het aantrekken van Drentse toeristen/Drenthenieren door het unieke kreken en plassen landschap. Het is de oorsprong van het Veenlandschap en daarom is dit een eerste stap naar een volledig duurzaam landschap. Vooruit naar vroeger, vooruit naar nieuw veen en duurzaam robuust waterbeheer.

Door de komst van het duurzaam robuuste watersysteem en de verbindingen naar de Hondsrug ontstaan nieuwe kansen voor agrariërs om hun bedrijf door te zetten. De stapsgewijze ontwikkeling van de nieuwe publiek/private watervoorzieningen dwingt de agrariërs ook hun toekomst in te schatten en eventueel nieuwe allianties aan te gaan door verdere schaalvergroting. Door zelf meer grip te hebben op het watersysteem ontstaat ook het langetermijnsbelang bij agrariërs in het goed onderhouden van grond en water. Het wordt weer goed boeren op deze gronden. Op de langere termijn vrijkomende gronden kunnen natuurlijke corridors ontstaan die bijdragen aan de EHS, waterbuffering en de recreatieve toeristische verbindingen tussen Drenthe en de Veenkoloniën en daarbuiten.

De ruggengraat van de Veenkoloniën is het Stadskanaal. Langs het kanaal hebben de verschillende dorpen hun kernen. Jongere en oudere mensen zullen in de verdere toekomst in de buurt van het centrum willen wonen voor werk en vervoersknooppunten. Voor de achterblijvers kunnen langs het kanaal mobiele voorzieningen worden geïntroduceerd. De SRV-wagen wordt vervangen voor het internet aankopen en bezorgdiensten. Als de echte krimp komt, wanneer de babyboomers hulp behoevend worden, dan zullen de centra nog meer gewaardeerd en bewoond worden. In de zorgsector zal de werkgelegendheid blijven toenemen.

Ten oosten van Stadskanaal, waar de grond armer wordt, ontstaat ruimte voor ecologische en kennisintensieve innovatie door de lokale ondernemers met internationaal succes. Parallel aan de lineaire stadsstructuur ontstaat ruimte voor experiment en werkgelegenheid. Langs de steden staat de open ruimte onder druk maar richting de Duitse grens moeten mogelijkheden komen voor nieuwe regionale productieve verdien modellen. Nieuwe zetmelen, bamboo bossen, jathropa kassen, biobased economy, moeten hier een plek kunnen vinden.

Langs de Duitse grens kan de regionale energiebehoefte worden ingevuld met windturbines. Kleine clusters windturbines ingekapseld in nieuwe bossen, gelijk aan de Duitse windturbine parken bv. Ruhler Moor net over de grens bij Emmen. De nieuwe bossen zijn onderdeel van de landschappelijke vervlechting met het Duitse Tinner und Staverner Dose, het grootste Duitse hoogveen gebied. De moderne 26 3MW-windturbines wekken genoeg stroom op voor alle huishoudens in de Veenkoloniën. Alle andere initiatieven bij elkaar zullen van de Veenkoloniën een groene energieleverende regio maken.

Initiatief voor eigen waterbuffer

Groene energieleverend landschap

bestaande kreek

nieuwe private waterbuffer

nieuwe recreatieve routes

Stadskanaalmet sluizen

regenbui

kreekafwatering

nieuwe privaat/ publieke waterbuffers

bestaande plas

hoogveen plas

Ruimte voor kassen

Windmolens in het bos

Stedelijke verdichtingen voorzieningen

Bos aanplant met boerennatuurbeheerders

Tijdens de crisis en krimp kunnen we door samenwerking innoveren.

De Groene Coöperatie bemiddelt tussen private en publieke initiatieven en versnelt/faciliteert verandering.

EOW PANEEL 1.indd 3 1/6/12 7:59 AM