‘groeifactor’ de vijfde editieHierbij ontvangt u de vijfde editie van Groeifactor, de nieuwsbrief van Haifa. Deze Groeifactor staat geheel in het

teken van fosfaat. U kunt lezen waarvoor een plant fosfaat nodig heeft, hoe fosfaat wordt opgenomen en wat de

werking is van onze nieuwe vaste polyfosfaatmeststof VitaPhos-K. Verder is in deze Groeifactor een omrekentabel

opgenomen waarmee u gemakkelijk een hoeveelheid van uw huidige fosfaatgift kunt omrekenen naar VitaPhos-K.

VitaPhos-K is nu ook aan het Haifast rekenprogramma toegevoegd

Via de site Multifeed.nl (downloads) kunt u de laatste versie van ons Haifast rekenprogramma downloaden. Als u al werkt

met dit programma, dan volstaat het downloaden van de update; als u nog niet werkt met het programma, dan kunt u de

volledige versie downloaden.

Het programma kan ook worden besteld door te mailen naar ronald@hichem.be of te faxen naar +32 (0)15 27 08 15.

‘Groeifactor’ is een uitgave van Haifa met informatie over glastuinbouw in het algemeen en VitaPhos-K in het bijzonder.

5-de editie

introductieNaast stikstof, kalium en magnesium behoort fosfor

tot de macro-nutriënten en vervult het tal van functies

in de plant. Een tekort aan fosfaat resulteert dan ook

in geremde groei en typische gebreksverschijnselen.

Zie afbeelding 1a + 1b Ë

Het gehalte aan fosfaat in planten is echter laag

(0,10-0,15% in drogestof), terwijl dat voor stikstof (N) en

kalium (K) respectievelijk ± 10 en ± 40 maal hoger ligt.

Fosfaat wordt door de plant opgenomen in de vorm van het

eenwaardig negatieve ‘fosfaat’ ion (H2PO4-). Deze P-vorm

behoort tot de groep van de zogenaamde ‘orthofosfaten’

en is de vorm waarin fosfaat overwegend voorkomt in

bodems met een normale pH (pH 5-6,5). Vergeleken

met andere macronutriënten is de fosfaatconcentratie

in het wortelmedium doorgaans zeer laag (< 1 µmol/L),

en als gevolg van opname is de concentratie aan het

worteloppervlak zelfs nagenoeg nul. Ë

1

Pagina 4

Pagina 1 - 3Polyfosfaat: een nieuwe meststof voor de substraatteelt

Omrekentabel VitaPhos-K

Pagina 5Omrekentabel Super FK

en verder...

polyfosfaat: een nieuwe meststof voor de substraatteelt

2

aanbodWaarom zijn de fosfaatconcentraties in bodemvocht van bodems met

pH 5-7 altijd zo laag en wat zijn hiervan de mogelijke consequenties?

Lage fosfaatconcentraties in het bodemvocht bij dergelijke pH’s zijn het

directe gevolg van de relatief geringe oplosbaarheid van orthofosfaten

indien aanwezig in combinatie met (i) Ca en Mg of (ii) spoorelementen

als Cu, Zn, Mn en Fe. Dit heeft tot gevolg dat niet alleen de concentratie

aan fosfaat, maar ook die van de begeleidende kationen Ca, Mg en

spoorelementen niet optimaal is. Vooral dit aspect kan grote gevolgen

hebben voor de beschikbaarheid van nutriënten in de substraatteelt.

Immers in deze systemen is het niveau aan fosfaat doorgaans erg hoog in

vergelijking tot bodems (wel 1000x zo hoog). Dit betekent dat vooral bij

een wat hogere pH het risico bestaat dat een wezenlijk deel van het fosfaat

samen met bovengenoemde kationen (nutriënten) kan neerslaan en niet

direct meer voor de plant beschikbaar is of komt. Het weer aanvullen

met verse nutriënten zal weinig effect hebben omdat de beperkte

oplosbaarheid van deze fosfaten een verhoging van de concentratie niet

toelaat. Het risico is vooral groot wanneer de pH van de voedingsoplossing

in voorraadbak, druppelsysteem of wortelmedium (steenwolmat) te hoog

oploopt (pH>6,5 ). Dit probleem kan door de teler vaak maar ten dele of

niet worden aangepakt. Mogelijkheden zijn beperkt tot verlaging van de

uitgangs-pH van de voedingsoplossing en/of wijziging van de vorm waarin

N wordt aangeboden (NO3/ NH4-verhouding). Deze laatste ingreep kan

echter botsen met de gevoeligheid van soorten voor NH4-N.

Zie afbeelding 2

opnameKenmerkend voor de opname van fosfaat door de plantenwortel is dat:

æ de plant alleen orthofosfaten (H3PO4) kan opnemen en dan wel in het

bijzonder het H2PO4- ion (verschijningsvorm is sterk pH-afhankelijk).

π de opname van fosfaat een sterk stroomopwaarts gericht

transportproces is, d.w.z. Fosfaat wordt opgenomen vanuit de directe

wortelomgeving (rhizosfeer) waar de fosfaat concentratie nagenoeg nul

is, waarna het vervolgens vanuit de wortelcellen via de houtvaten naar

de spruit wordt getransporteerd. In de houtvaten komen fosfaat-

concentraties in de orde van grootte van enkele µmol/L voor. Dit kost

veel energie, waarbij naast zuurstof en temperatuur vooral organische

fosfaatverbindingen (ATP) een belangrijke rol spelen. Ë

Afbeelding 1.

Symptomen van P-gebrek bij komkommer.

(a): matig P-gebrek; kleine donkergroene bladeren

(centraal gezond blad)

(b): ernstig P-gebrek; necrose aan oudere bladeren

Afbeelding 1a

Afbeelding 1b

3

Als grote voordeel van polyfosfaat (PP) boven orthofosfaat

(OP), bijv. de gangbare monokaliumfosfaat (KH2PO4 ),

geldt dat PP met eerdergenoemde kationen een complex

kan vormen. (Zie afbeelding 3) Deze

fofaatcomplexen slaan niet neer, maar blijven in

oplossing, waarbij geldt dat het complex:

mobiliteitBinnen de plant is fosfaat erg mobiel en kan het via de

zeefvaten (floeem) van de ene naar de andere locatie verplaatst

worden. De fosfaatconcentratie in deze transportbanen is dan

ook relatief hoog (tot 100 µmol/L). Dit betekent ook dat de

plant een tijdelijk tekort aan P zonder al te grote schade kan

doorstaan door interne herverdeling, tenminste als het tekort

niet te lang duurt en er bij aanvang van schaarste een voorraad

aan fosfaat in de plant aanwezig is.

functieDe functies van fosfaat in de plant zijn niet alleen divers maar

ook erg essentieel, waardoor een tekort aan fosfaat de groei en

het functioneren van de plant significant kan remmen.

De drie belangrijkste functies van P kunnen als volgt worden

samengevat:

π fosfaat is een onderdeel van tal van verbindingen van belang

bij stofwisselingsprocessen (ATP, NADP)

π fosfaat is van belang voor behoud evenals reproductie van de

erfelijke eigenschappen van de plant (DNA, RNA)

π fosfaat is een bestanddeel van fosfolipiden, een

hoofdbestand- deel van biologische membranen als

plasmalemma en tonoplast. Á

waarom een nieuwe meststof‘polyfosfaat’ voor de substraatteelt?

Afbeelding 2.

pH-verandering in de rhizosfeer van de plant.

linker deel wortelstelsel met NO3-N (sterke pH-verhoging; paarse kleur)

rechter deel wortelstelsel met NH4-Nv (sterke pH-daling; gele kleur)

π de gecomplexeerde kationen (Ca, Mg, spoorelementen)

tegen de tijd nalevert, waardoor ze alsnog voor de plant

beschikbaar komen (buffer; nalevering zoals in bodem)

π langzaam hydrolyseert, waarbij het niet opneembare

polyfosfaat wordt omgezet in opneembaar orthofosfaat.

Uit proeven en waarnemingen in de praktijk is gebleken dat

onder bepaalde omstandigheden de hydrolyse van

polyfosfaat snel genoeg verloopt om de plant van

voldoende opneembaar orthofosfaat te voorzien, maar

anderzijds ook weer niet te snel waardoor de voordelen van

het kation-polyfosfaatcomplex weer teloor zouden gaan en

fosfaat en de betreffende kationen alsnog zouden neerslaan.

Kortom, fosfaat en de nutriënten Ca, Mg en spoorelementen

blijven beter beschikbaar bij gebruik van polyfosfaat dan bij

een traditionele orthofosfaat. Daarnaast komen als gevolg van

de hydrolyse en de daarmee gepaard gaande nalevering zowel

fosfaat als ook de gecomplexeerde kationen meer geleidelijker

voor de plant beschikbaar, wat ook als een voordeel gezien kan

worden t.o.v. schoksgewijze toediening.

Ten slotte is er de reinigende werking van polyfosfaten in het

druppelsysteem. Als gevolg van de complexerende werking

worden bestaande verontreinigingen verwijderd en eventueel

nieuwe verontreinigingen voorkomen bij circulatie van

polyfosfaten door het teeltsysteem. Á

Afbeelding 3.

(a): Structuur van een K-polyfosfaat complex (R staat voor keten)

(b): Hydrolyse van een polyfosfaat in n deeltjes orthofosfaat

Omrekentabel VitaPhos-KUitgaande van 1000 ltr bakken 100 x geconcentreerd.

Om de benodigde hoeveelheid VitaPhos-K te kunnen berekenen, kunt u gebruikmaken van onderstaande tabellen.Deze werken als volgt:

1. U zoekt de tabel waarin de meststoffen staan die u nu gebruikt.

2. U zoekt in de kolom naar de gewenste hoeveelheid mmol/P

3. U past de genoemde hoeveelheden aan op uw bemestingsschema.

Indien u werkt met vaste meststoffen met monokaliumfosfaat

mmol/l P 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0

VitaPhos-K +/+ 2,2 4,4 6,7 8,9 11,1 13,3 15,5 17,8 20,0 22,2 kg

Salpeterzuur +/+ 0,8 1,7 2,5 3,3 4,2 5,0 5,8 6,6 7,5 8,3 ltr

Monokaliumfosfaat -/- 1,4 2,8 4,2 5,6 7,0 8,3 9,7 11,1 12,5 13,9 kg

Kalisalpeter -/- 1,4 2,7 4,1 5,5 6,9 8,2 9,6 11,0 12,3 13,7 kg

Indien u werkt met vaste meststoffen met fosforzuur

mmol/l P 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0

VitaPhos-K +/+ 2,2 4,4 6,7 8,9 11,1 13,3 15,5 17,8 20,0 22,2 kg

Salpeterzuur +/+ 2,2 4,4 6,6 8,8 11,0 13,1 15,3 17,5 19,7 21,9 ltr

Fosforzuur -/- 1,2 2,4 3,5 4,7 5,9 7,1 8,3 9,4 10,6 11,8 ltr

Kalisalpeter -/- 2,4 4,8 7,1 9,5 11,9 14,3 16,7 19,0 21,4 23,8 kg

Indien u werkt met vloeibare meststoffen en fosforzuur

mmol/l P 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0

VitaPhos-K +/+ 2,2 4,4 6,7 8,9 11,1 13,3 15,5 17,8 20,0 22,2 kg

Salpeterzuur -/- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 5,9 6,9 7,9 8,9 9,9 ltr

Fosforzuur -/- 1,2 2,4 3,5 4,7 5,9 7,1 8,3 9,4 10,6 11,8 ltr

Kaliloog -/- 1,8 3,5 5,3 7,1 8,9 10,6 12,4 14,2 15,9 17,7 ltr

Indien u werkt met vloeibare meststofen en BFK of KFL

mmol/l P 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0

VitaPhos-K +/+ 2,2 4,4 6,7 8,9 11,1 13,3 15,5 17,8 20,0 22,2 kg

Nitrakal -/- 0,8 1,6 2,4 3,2 4,0 4,7 5,5 6,3 7,1 7,9 ltr

BFK / KFL -/- 2,9 5,9 8,8 11,8 14,7 17,6 20,6 23,5 26,5 29,4 ltr

Baskal +/+ 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,3 0,4 0,4 0,5 0,5 ltr

4

Gebruiksaanwijzing VitaPhos-K

1 Doseer eerst de benodigde hoeveelheid zuur in de B-bak.

2 Laat het water in de bak stromen en voeg VitaPhos-K en de overige meststoffen toe.

3 Alle spoorelementen dienen in de A-bak te worden gedoseerd.

Als u werkt met Super FK, dan kunt u van onderstaande tabellen gebruikmaken.Deze werken als volgt:

1. U zoekt de tabel waarin de meststoffen staan die u nu gebruikt.

2. U zoekt de kolom met de gewenste hoeveelheid liters Super FK.

3. U past de genoemde hoeveelheden aan op uw bemestingsschema.

Indien u werkt met vaste meststoffen en Super FK

Super FK -/- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 50,0 ltr

Salpeterzuur -/- 0,3 0,6 0,9 1,3 1,6 3,1 4,7 6,3 7,9 15,7 ltr

Kalisalpeter -/- 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 1,0 kg

VitaPhos-K +/+ 0,8 1,5 2,3 3,0 3,8 7,6 11,4 15,2 19,0 38,0 kg

Indien u werkt met samengestelde vloeibare meststoffen en Super FK

Super FK -/- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 50,0 ltr

Nitrakal -/- 0,3 0,5 0,8 1,1 1,4 2,7 4,1 5,4 6,8 13,6 ltr

Baskal +/+ 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,4 0,8 ltr

VitaPhos-K +/+ 0,8 1,5 2,3 3,0 3,8 7,6 11,4 15,2 19,0 38,0 kg

Indien u werkt met enkelvoudige vloeibare meststoffen en Super FK

Super FK -/- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 50,0 ltr

Salpeterzuur -/- 0,3 0,7 1,0 1,4 1,7 3,4 5,1 6,8 8,5 16,9 ltr

Kaliloog 50% -/- 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,4 0,8 ltr

VitaPhos-K +/+ 0,8 1,5 2,3 3,0 3,8 7,6 11,4 15,2 19,0 38,0 kg

Omrekentabel Super FKUitgaande van 1000 ltr bakken 100 x geconcentreerd.

5

samenstelling VitaPhos-K

H2PO4 4,5 mol

K2O 10,6 mol

NO3 3,3 mol

HCO3 2,8 mol

uitleg van:

Complexen dit zijn doorgaans ketens of clusters van elementen, die vanwege hun structuur in staat

zijn elementen (nutriënten) te binden, waardoor deze nutriënten niet neerslaan, maar

doorgaans wel beschikbaar blijven voor de plant

ATP adenosinetrifosfaat (een energierijke fosfaatverbinding)

NADP nicotinamide adenine dinucleotide fosfaat (een organische fosfaatverbinding, betrokken

bij de energieoverdracht in planten)

DNA desoxyribonucleïnezuur (een organische fosfaatverbinding waarin de erfelijke

eigenschappen in levende organismen liggen opgeslagen)

RNA ribonucleïnezuur (een organische fosfaatverbinding die de erfelijke eigenschappen die in

DNA liggen opgeslagen tot uitdrukking brengt)

Hydrolyse ontleding van een stof door reactie met water. Hierdoor kunnen complexe verbindingen

uit elkaar vallen tot kleinere onderdelen of bouwstenen

Haifa Chemicals Northern EuropeHi-Chem N.V., Generaal de Wittelaan 17/16, 2800 Mechelen, België

Telefoon +32 (0)15 27 08 11, Mobiel +31 (0)6 53 33 84 63, Fax +32 (0)15 27 08 15

E-mail: ronald@hichem.be Internet: www.haifachem.com

Dé nieuwe vaste polyfosfaatmeststof van Haifa

VitaPhos-Khet effect van de juiste polyfosfaatmeststof:

æ betere beschikbaarheid van fosfaten

æ betere beschikbaarheid van calcium en magnesium

æ betere beschikbaarheid van spoorelementen

onderzoek heeft aangetoond dat het polyfosfaat in VitaPhos-K dé ideale polyfosfaatmeststof is.

VitaPhos-Kvoor een vitaal gewas

VitaPhos-K leidt tot:

æ efficiënter gebruik van meststoffen

æ vermindering van gebreksziekten

æ een gezonder gewas en een verhoogde opbrengst

VitaPhos-K is een vaste meststof, verkrijgbaar

in uw Multifeed big bags én in 25 kg-zakken.