Go Swiss 2009

go Swiss

PASSIE EN ONTZAG

Bergopwaarts

Inspiratie voor de zomer- vakantie

HOTSPOT ZÜRICHCITY TRIP

BIOLOGISCHE WIJNGAARD in Wallis

in opkomst

Gulle wijn UIT DE ALPEN

CREATIEVEMETROPOOL

REIZEND VERLANGEN

Nilgün Yerli

voor de Zwitserse bergen

QUALITY, SWISS MADE. SWISS.COM

The quality of a Swiss

watch, neatly packaged

in an airline.

–

It’s the small things that make an airline great. At SWISS, we pay attention to every detail of our service. From personal assistance, to infl ight cuisine and entertainment programmes: it all makes a difference. And with every fl ight we get just a little bit better. So you can count on enjoying your time on board.

054_300_SWA330_200x250_GoSWISS 1 28.10.2008 10:55:58 Uhr

inhoud

go Swiss

outdoor >> natuur >> design >> trends >> architectuur >> shopping

4

26 4632

11

56

4 Hotspot Zürich 11 Reizend verlangen: kort verhaal van Nilgün Yerli 16 Op de set bij Bond en Heidi 20 Bergopwaarts! 26 Stralend uit Scuol 32 Unesco-blikvangers 42 Vakantiespellenspecial 46 Wijn uit de Alpen 52 Moderne architectuur van Mario Botta 56 Outdoor met de kids

shopping 31 To feel good 45 To travel 51 To eat & drink

en verder 61 GoSwissGids met reisaanbiedingen, excursies en extra tips

CO

LO

FO

N G

OS

WIS

S IS

EEN

UIT

GAV

E VA

N Z

WIT

SER

LAN

D T

OER

ISM

E. C

OÖ

RD

INATIE

JA

NIN

E N

IJLA

NT.

CO

NC

EP

T E

N R

EA

LIS

ATIE

SC

RIP

TA M

EDIA

BV

AM

STE

RD

AM

. RE

DA

CTIE

JU

DIT

H M

ULD

ER, C

LAU

DIA

VA

N D

ER

TAS

-PA

ULU

SS

E, M

AR

IEK

E VA

N Z

ALI

NG

EN. A

RTD

IRE

CTIO

N T

EIN

. TR

AFFIC

CO

ÖR

DIN

ATIE

JA

CQ

UEL

INE

KO

NER

MA

NN

. M

ED

EW

ER

KE

RS

BO

B E

SH

UIS

, EL

LEN

GR

OO

TES

, EV

ELY

N J

ON

GM

AN

, M

AR

ISK

A K

EUS

, B

ON

ITA

VA

N L

IER

, KA

SP

ER M

AR

INU

S, L

IND

A V

AN

DE

PAVO

OR

DT,

MA

NO

N S

IKK

EL, S

TUD

IO P

ING

, BO

NN

ITA

PO

STM

A, A

NN

EMIE

KE

VAN

TW

UY

VER

, HA

DEW

YC

H V

EYS

, VIV

EKA

VA

N D

E VL

IET,

VA

LER

IE V

AN

DER

WER

FF, N

ILG

ÜN

YER

LI.

LIT

HO

GR

AFIE

GR

AFI

MED

IA A

MS

TER

DA

M.

DR

UK

RO

ULA

RTA

PR

INTI

NG

. N

IETS

UIT

DEZ

E U

ITG

AVE

MA

G Z

ON

DER

SC

HR

IFTE

LIJK

E TO

ESTE

MM

ING

VA

N Z

WIT

SER

LAN

D T

OER

ISM

E EN

SC

RIP

TA M

EDIA

BV

WO

RD

EN G

EKO

PIE

ERD

EN

/OF

GEB

RU

IKT.

go Swiss3

creatieve metropool HOTSPOT

ZÜRICH In artistiek en cultureel opzicht is Zürich de offi cieuze hoofdstad van Zwitser-land. Ontwerpers Tina Stieger, Markus en Daniel Freitag en deejay Kalabrese uit het creatieve Zürich-West nemen je mee naar de nieuwste galeries, toon-aangevende shops, designhotels en places to be. Mariska Keus Linda van de Pavoordt

CITY TRIP

1

3

In de Zürichse clubscene draait ’t maar om één naam, die van deejay, producer en clubeigenaar Kalabrese. Al een decennium lang produceert hij toonaangevende dansmuziek.

DJ KALABRESE

eigen club die ik met vijf vrienden run (Dienerstrasse 33, www.zukunft.cl). Goede muziek, leuke mensen en een relaxte sfeer. Behalve dance-avonden zijn er soms intieme concerten van singer-songwriters.’

relaxen ‘Een frisse duik in het meer van Zürich of in de Limmat, de rivier die vanuit het meer door de stad kronkelt richting de stad Baden. Een andere relaxplek is het Rieterpark 6 (Seestrasse 110), aan de zuidwestkant van de stad. Heerlijk om het buitengevoel te krijgen, temeer daar het park niet overspoeld wordt door mensen. Bezoek als je daar bent ook Museum Rietberg, met een grote collectie Afrikaanse en Aziatische kunst in diverse villa’s (Gablerstrasse 15, www.rietberg.ch).’6

5

inspiratie Het Migros Museum 4 ‘Een van de topplekken voor hedendaagse kunst. Tot februari 2009 is er een tentoonstelling van Dawn Mellor, een Engelse kunstenares die met een knipoog en zwarte humor naar sterren als Courtney Love en Madonna kijkt.’

hotspots ‘Een van de leukste en eigenzinnigste modeontwerpers is de Zwitsers-Vietnamese Tran Hin Phu 2 (Birmendorferstrasse 32, www.tranhinphu.com). De ontwerpen zijn modern, tijdloos en hebben geraf-fi neerde details. Een winkel die je in de reisgidsen niet snel zult aantreff en, is Zero Zero 5 (Bäckerstrasse 54, www.zerozero.ch). Een absolute hotspot voor muziekliefhebbers. Duizenden stoffi ge singletjes in elk muziekgenre behalve folk- en schlagermuziek. Mocht je je platenspeler bij het grofvuil hebben gezet, dan zijn er ook genoeg cd’s.’

eten & drinken ‘Op Stauff acherstrasse 60 zit restaurant Volks-haus 3 (www.restaurantvolkshaus.ch). Sinds kort heropend en omgetoverd tot een hip bistro-achtig restaurant. Het eten is simpel, maar goed en de sfeer aangenaam en relaxed. Qua architectuur is café Bar Odeon mijn favo-riet (Limmatquai 2, www.odeon.ch). Hier waan je je in Parijs door het klas-sieke bistro-interieur en de indrukwekkende bar. Voor een drankje of een ontbijt na een wilde stapnacht ga ik naar Sportbar (Kanzleistrasse 76, www.sport-bar.ch). En natuurlijk eindigt de perfecte avond in Zukunft, mijn 4

r

2

go Swiss5

Ze zijn Zürichs hipste ontwer-pers: hun tassen en accessoires van vrachtwagenzeil worden

wereldwijd verkocht, zelfs in het Museum of Modern Art in New York.

MARKUS EN DANIEL

FREITAG

inspiratie ‘In de voormalige winkel van Perla Mode zit tijdelijk een galerie met werk van kunstenaars die met veel nieuwe ideeën en initiatieven komen (Langstrasse 84). Het mooiste staaltje architectuur in de stad is onze eigen Freitag Tower! 1 Hier zit onze fl agshipstore en heb je een goed uitzicht op de “truck spotting area” (Geroldstrasse 17, www.freitag.ch).’ hotspots ‘Einzigart 4 is niet zomaar een meubelwinkel, maar ook een adres voor leuke gadgets. Bovendien kunnen creatievelingen die geen eigen winkel hebben hun ontwerpen hier aanbieden (Josefstrasse 36, www.einzigart.ch). Two Rooms 3 is aan de ene kant puur, elegant en avant-gardistisch – met objecten van kristal tot een klok – maar ook modern en weldoordacht in interieurstyling (Sihlfeldstrasse 10, www.tworooms.ch).’

eten & drinken ‘Naar Rosso 7 , de lekkerste Italiaan van de stad in een trendy wijk (Kreis 5). Nog niet ontdekt door het grote publiek, je moet ’m echt weten te vinden (Geroldstrasse 31, www.restaurant-rosso.ch). Ga voor traditionele lekkernijen uit het westen van Zwitserland naar Welschland (Zweierstrasse 56, www.welschland.com). Hier halen we de lekkerste wijn en kaasjes voor speciale diners met vrienden. En sla ook Schwarzenbach niet over: kwaliteitschocolade, honing en meer, al sinds 140 jaar, en alleen daarom al een bijzonderheid. Je kunt er rare, maar lekkere delicatessen en koffi e in heerlijke smaken kopen (Münstergasse 19, www.schwarzenbach.ch).’

4

3

12

8

relaxen Markus en Daniel zijn te vinden in de leukste openlucht-bars: ‘Primitivo (Wasserwerkstrasse, +41 44 383 05 50) en Rimini 8 (Badweg 10, www.rimini.ch), allebei bij de rivier. Overdag is Rimini een poolbar en ’s avonds de beste zomerbar in de stad. Wil je er zeker van zijn dat je de sfeer van de stad tussen de “locals” proeft, ga dan naar Josephwiese (Josephstrasse). Het is een heel leuk park, midden in de wijk Kreis. Je kunt er lunchen, barbecuen en lekkere ijsjes eten.’

7

go Swiss7

inspiratie ‘Ga naar Kinobar Xenix (Kanzleistrasse 52, www.xenix.ch), een alternatief fi lmhuis dat bomvol zit met creatievelingen. Ook het terras is in de zomer een absolute aanrader. Nog zo’n plek is de Zürcher Hochschule der Künste (Ausstellungsstrasse 60, www.zhdk.ch). De energie die je in deze kunstacademie voelt, werkt aanstekelijk. In hetzelfde gebouw zit het Designmuseum van Zürich (www.museum-gestaltung.ch).Een ander interessant museum is Helmhaus Zürich 1 (Limmatquai 31, +41 (0)44 251 61 77). Dit gemeentemuseum focust op hedendaagse Zwitserse kunst.’

hotspots ‘Saus und braus (Ankerstrasse 14, www.sausbraus.ch),is het warenhuis voor design. Piepklein, dus je moet even zoeken maar dan vind je kleiding van het Zwitserse Le Laboratoire en sjaals van Matrix. Mooie architectuur vind je bij Schiff bau op de Giessereistrasse 5. Architect Peter Kern heeft het oude industriële pand omgetoverd tot een cultureel centrum met een bioscoop (www.schauspielhaus.ch), jazzclub (www.moods.ch) en restaurant (www.lasalle-restaurant.ch). Bij Th e Gloss 3 (Hardstrasse 312, www.thegloss.ch) hebben ze sneakers in felle

Tina Stieger is een jonge Zwitserse designer die in Amsterdam als junior designer bij het beroemde designbureau Tjep werkte. Van Dutch naar Swiss Design.

TINA STIEGER

kleuren en met bijzondere details, plus kleding van Sessun en Stüssy: een hip adres voor sportieve, casual kleding. Friends of Carlotta is een juwelenhemel. Hier vind je accessoires van meer dan tachtig sieradenontwerpers van over de hele wereld. Als je echt iets speciaals zoekt, moet je hier zijn (Neumarkt 22, www.foc.ch).’

eten & drinken ‘Ga naar de kleine, intieme Bistro Riff Raff 4 (Neugasse 57, www.riff raff .ch), waar je terechtkunt voor een drankje of eenvoudige maaltijd, met een bezoek aan de bioscoop die om de hoek zit en een goed aanbod bijzondere fi lms heeft.’

relaxen ‘Een van de leukste dansclubs is Hive. Hier wordt elektroni-sche dansmuziek gedraaid (Geroldstrasse 5, www.hiveclub.ch). Een heerlijk wellness-adres is Seebad Enge 2 (Mythenquai 9, www.tonttu.ch). Hier kun je niet alleen baantjes zwemmen in het openluchtbad (in het meer), maar in de winter ook terecht voor een saunabezoek en een ontspannende massage.’

Zin in Zürich? Kijk voor een fantastische Zürich-break met korting op pagina 67 van de GoSwissGids.

4

3

go Swiss9

Zwitserland, adembenemende schoonheidOad Reizen nodigt u uit om op reis te gaan naar Zwitserland, het land van schilderachtige dorpen, oneindige variatie in het landschap en de wereldberoemde chocolade. Ontdek Zwitserland per trein, auto, motor, bus, te voet of een combinatie hiervan. Oad Reizen biedt diverse rondreizen aan waar verschillende vervoersmiddelen gebruikt worden. Geniet van het comfort van uw eigen auto en laat

uw fantasie de vrije loop bij het uitstippelen van uw ideale route. Oad Reizen heeft voor u al de mooiste accommodaties op een rijtje gezet. Boek uw vakantie bij Oad Reizen en laat u verrassen door de adembenemende Zwitserse schoonheid. Ga voor de Oad Oostenrijk-Zwitserland-gids met het complete aanbod naar uw ANVR reisadviseur of kijk op www.oad.nl.

REIZEND VERLANGEN

Schrijfster Nilgün Yerli stapt in de Chocolade Express en maakt een tot de verbeelding spreken-de treinreis die voert langs de bekende kaasfabriek in Gruyère, twee overspelige geliefden, de beroemde chocoladefabriek van Nestlé, een groepje Russische studenten en een diepbedroef-de Noord-Koreaanse vrouw.

Ellen Grootes

Nilgün Yerli

go Swiss11

‘Mijn naam is Kers omdat ik gebo-ren ben in de tijd van de kersenbloe-sem. Het is een korte zoete tijd, net als het leven zelf,’ zegt de dame met volle rode lippen die links tegenover mij zit. ‘Het leven is zoet en kort, daar heb je gelijk in, maar het be-grijpen duurt lang,’ zegt de man die tegenover haar zit.

Ik bevind me in de Chocolade Express, een trein die in Zwit-serland vanuit Montreux naar Gruyère en Broc gaat. In de maanden juli en augustus vertrekt de Chocolade Express elke dag vanuit Montreux. Ik verheug me op deze dag. De historische coupé brengt me terug naar een tijd die ik niet heb gekend, maar waar ik wel naar verlang. Naar de mensen die hier ooit eerder zaten, wat ze hebben gevoeld, beleefd, gezegd en vooral verzwegen.

Nu zit het ook vol met mensen. Een groep Russische studenten. Een Koreaanse dame, een Duitse dame. Een man en een vrouw -- verliefd in de ogen maar zwaar in de woorden. En ik, vol ge-dachten over anderen. Het is een kleine coupé. Het interieur van de coupé en het ui-terlijk van de mensen verenigen zich niet met elkaar. Terwijl de coupé elegant oogt, met allure, zijn de mensen sportief gekleed; studenten met merkkleding, gympen, korte broeken, T-shirts en petten... allemaal van het alledaagse casual genre. Dat geldt niet voor de dame met de rode lippen en de man die tegenover haar zit. Zij hebben geen toeristisch uiterlijk. Ze zijn gekleed alsof ze naar een speciale gelegenheid gaan. Nu is de Gruyère kaasfabriek en de Broc Chocoladefabriek wat mij betreft een speciale gelegenheid, maar voor hen leek het meer. Alsof ze naar een voorstelling van Metamorphosis in New York gingen om vervolgens in de Ritz te gaan eten. Hun uiterlijk kwam volledig overeen met dat van de coupé. Alsof ze in een vroeger tijdperk ook hier hadden gezeten.‘Dit is het negende jaar alweer. Telkens wanneer ik een heel jaar achter mij laat en weer hier ben, besef ik dat ik leef,’ zegt de dame met de rode lippen.‘Bedenk wel dat dit niet alleen door mij komt. Het zijn de ber-gen, het is de trein, het mysterie achter de bergen,’ zegt de man tegenover haar.‘Dat besef ik wel degelijk. Hoewel ik meer een waterpersoon ben, besef ik dat de bergen iets met me doen. Maar het is voor-namelijk het verlangen naar jou.’

De man glimlacht.‘Wat zou je het liefst willen?’, vraagt hij.‘Dat dit nooit voorbijgaat.’‘Dit zal ook nooit voorbijgaan. Twee dagen in het jaar zullen altijd specialer zijn dan iedere dag.’

Ik luister naar het gesprek van de man en de vrouw naast mij. Liefde en verlangen spat uit hun ogen en lichamen. Als ze hier alleen hadden gezeten, waren ze elkaar ongetwijfeld in de armen gesprongen om elkaar innig te beminnen. Ik ben nieuwsgierig, een onhebbelijke eigenschap. Maar nieuws-gierigheid is de eigenschap om dingen te kunnen ontdekken. Zij willen beiden een vaste thuishaven, maar een keer per jaar varen ze naar het ontdekkingseiland. Om het verlangen naar ontdekken te stillen.

Wanneer een man een mooi meisje ziet, ziet hij alleen het mooie meisje. Wanneer het meisje zijn partner wordt, is zij niet meer alleen het mooie meisje, maar de schoondochter, de schoonzus, de vrouw des huizes, de moeder van zijn kinderen, de vrouw waar je het toilet mee deelt, het bed, de keuken, de badkamer, de vrouw die zich met zijn leven bemoeit, die aandacht te kort komt, die zijn e-mails checkt, die vraagt waar hij was als hij te laat is... Dan is het logisch dat het mooie meisje niet meer zo mooi is als in het begin.Of de mooie jongen, van wie zij de vieze onderbroeken en sok-ken ziet en ruikt, die een scheet laat, of chagrijnig de ochtend te-gemoet gaat. Die niet meer de mooie jongen is als in het begin.Natuurlijk luidt het cliché dat er dan iets veel mooiers voor in de plaats komt. Maar al het mooie van de ontdekking en het mysterie zijn verloren. Het zijn de wetten van ontmoetingen en ontdekkingen. Het kan niet anders.

‘Na al die jaren vraag ik me af of mijn vrouw het vermoedt. Een keer kwam mijn dochter mijn telefoon brengen omdat ik een sms’je binnenkreeg dat van jou was, “05 augustus 2004 Lains-brough Londen, 16.00 uur” had je geschreven. Mijn dochter had het gelezen. “Papa, je moet weer voor zaken naar Londen,” zei ze. En ik liet het daarbij. Toen voelde ik voor het eerst het gevaar voor mijn gezin. Het voelde alsof ik mijn dochter belazerde. En dat voelde heel slecht.’

‘Mijn man mag het ook niet weten. Het zou al zijn geloof in mij verwoesten. Ik hou ook van hem, maar mijn verlangen naar jou zal hij niet begrijpen en zeker niet tolereren. En toch vraag ik me soms af: wat als onze partners wisten dat we elkaar slechts twee dagen in het jaar zien? Dat we elkaar nooit bellen of

Ik luister naar het gesprek van de man

en de vrouw naast mij. Liefde en begeerte

spat uit hun ogen en lichamen. Als ze hier

alleen hadden gezeten, waren ze elkaar onge-twijfeld in de armen

gesprongen om elkaar innig te beminnen.

››

Hun uiterlijk kwam volledig overeen met dat van de coupé. Alsof ze in een vroeger tijdperk ook hier hadden gezeten.

13go Swiss

e-mailen, behalve een sms voor het adres waar we afspreken. Zouden ze het dan begrijpen?’‘Mijn vrouw zeker niet, ze gelooft heilig in trouw, in het scheiden van lust en belofte.’‘Mijn man gelooft in de magie tussen

man en vrouw. En dat die magie verloren zal gaan wanneer ik tegen hem zou liegen. In welke vorm dan ook. Een verraderlijke gedachte. Hij voelt de magie nog steeds, terwijl ik twee dagen in het jaar tegen hem lieg. Maar omdat hij het niet weet, voelt hij die magie nog steeds. Dus zit die magie niet in de daden, maar in het geloof van de illusie.’

De groep Russische studenten maakt veel kabaal, waardoor ik moeite heb om de man en vrouw af te kunnen luisteren. Abso-luut niet netjes van mij.

Onze eerste stop is de kaasfabriek in Gruyère. We worden er met de bus heen vervoerd. Het leven van een koe bestaat uit meer dan gras eten en melk produceren. De geuren die zij op-neemt, van de viooltjes tot het gras en de aarde – die aan onze neus voorbijgaan, en waar we zelden bij stilstaan – neemt de koe op in haar totaliteit.Een geur prikkelt ons tot genoegen of ongenoegen. Herkenning van een geur brengt ons naar een tijd die voorbij is, het roept herinneringen op.De man en de vrouw die ik niet uit het oog wil verliezen, trek-ken zich niets van de koe, noch de kaas, noch de geur aan. Ze beruiken en beproeven elkaar.Die twee intrigeren mij. Wellicht omdat liefde het allerbelangrijkste streven is voor mij. Liefde voor alles wat je een goed gevoel geeft. ‘Doe het met liefde,’ zei mijn moeder altijd. Ik doe, ik luister, ik creëer, ik denk, ik leef en zeg het – met liefde. Zelfs als die niet wordt beantwoord, of begrepen, of getolereerd, of geaccepteerd of gedenigreerd.

Na de kaasfabriek is het tijd voor de bezichtiging van het dorpje Gruyère. De Russische studenten gaan een café binnen met een interieur dat bestaat uit gewrichten en skeletten van mensen. Eng, maar mooi om te zien.Angst is vaak iets moois, al wordt het vaak als onprettig ervaren. Bang voor het onbekende, voor wat nog komen gaat of voor wat verloren zal gaan. Angst voor verboden vruchten, angst voor zoveel. Het is een feit dat het overwinnen van angst een mens doet groeien en bloeien. Bovendien is het een bevrijding. Zo

heb ik mijn panische claustrofobie overwonnen door duiklessen te nemen. Na zes weken had ik mijn Padi-brevet, maar vooral: mijn claustrofobie was voorbij. Wat voelde ik mij zeker. Ik was geen slaaf meer van mijn angst.Ik vraag aan een van de studenten wat zijn angst is. Hij ant-woordt: ‘Dat het kapitalisme zal falen in Rusland.’‘Waarom?’, vraag ik hem verbijsterd.‘Omdat men onverzadigbaar is. Het brengt niemand geluk om meer en nog meer en nog meer te willen bezitten.’Zijn vrienden zijn het er niet mee eens. Meningen zijn slechts wegwerpproducten.‘Socialisme is ook niet alles. En communisme bleek het ergste wat er is.’‘Ik voel me wel goed bij het kapitalisme,’ zegt zijn vriend, die nog maar achttien jaar oud is. Ik herinner me een uitspraak van Winston Churchill: ‘Wanneer je twintig bent en geen socialist, dan heb je geen hart. Maar wan-neer je veertig bent en je bent nog steeds socialist, dan heb je geen verstand.’Dit is de jeugd van het nieuwe, witte Rusland. Deze jongeren hadden het voorrecht dat hun ouders tot de rijksten van Rus-land behoren. Zij waren geboren toen het communisme viel en van de ene op de andere dag werden zij enorm rijk, of ze waren in een rijke wieg geboren. Maar rijkdom is alleen mooi als je met je geld anderen blij kunt maken en als je je grenzen kent. Onbegrensd rijk zijn en onbegrensd leven doet je verzadigen in genot. En een verzadigde ziel kan niets meer opnemen.Maar deze jongeren zijn pas achttien jaar en begonnen het leven pas te ontdekken. Er zijn vele jaren nodig om jezelf te leren ken-nen, te herkennen en erkennen. Sommigen komen nooit zover, los van hun leeftijd.

We lopen weer terug naar de bus en vervolgens zitten we weer in de coupé. De Koreaanse schrijft alsmaar, zonder om zich heen te kijken. Af en toe, heel af en toe, wanneer ze kijkt of de koffi e-dame in de buurt is, maak ik oogcontact met haar. Ze knikt met een glimlach. Ik vraag me af wat ze aan het schrijven is. Schrijven is een eenzame en tegelijkertijd mysterieuze bezigheid. Alleen wanneer anderen het lezen, komt het tot een openbaring.

De Duitse dame maakt foto’s van alles wat los- en vastzit, ze vraagt aan de Koreaanse of ze haar mag fotograferen. En zo be-ginnen de twee een praatje. Yam Kim is voor het eerst haar land uit. Ze woont in Noord-Korea, nog altijd een van de strengste overgebleven communisti-

De Duitse ontfermt zich als een zus over de Koreaanse. Haar me-

delijden en medeleven spelen daarbij een grote

rol. Alle chocolade die ze kreeg, presenteert ze aan Yam Kim.

sche regimes ter wereld. Ze mocht haar land niet uit. Maar toen haar broer, die getrouwd was met een Zwitserse en hier woonde, vorige maand overleed, mocht ze van de overheid het land ver-laten. Ze wilde nooit meer terug, maar ze moest. Want je kon Noord-Korea alleen verlaten als je een familielid had aangewezen. Zou ze niet terugkeren, dan draait dit familielid de gevangenis in.Ze schrijft aan haar broer. Ze vertelt hem alles wat ze hem had willen zeggen, maar niet heeft gezegd. Over verlangen naar vrij-heid en een vredig thuis.

De Duitse dame schrikt van wat ze hoort. Dan stelt haar verhaal, eenzaam en op zoek naar een levenspartner op je vijftigste, bijna niets voor. Ze leven beiden in verlangen. Waar je naar verlangt en hoe zwaar dit verlangen is, kun je niet op een weegschaal leggen.

De volgende stop is de chocoladefabriek waar meneer Nestlé zijn eerste melkchocolade produceerde. Chocolade doet je ver-langen. Niet omdat je het niet hebt, maar omdat het endorfi ne aanmaakt. Endorfi ne geeft je een gevoel van verheerlijking en iedereen verlangt naar dat gevoel. Te veel verheerlijking maakt je misselijk. En dat deed de bedwelmende cacaogeur en de vele chocolade waar we van proefden.

De Koreaanse dame en de Duitse dame genieten samen. De Duitse ontfermt zich als een zus over de Koreaanse. Haar mede-lijden en medeleven spelen daarbij een grote rol. Alle chocolade die ze kreeg, presenteert ze aan Yam Kim. Yam... yam... yam... De twee overspelige geliefden zijn uit het oog verdwenen. Een-maal terug in de trein is iedereen verzadigd. Endorfi ne is een heerlijk middel. Cafeïne net zo. Iedereen kijkt reikhalzend uit naar de koffi edame.

De koffi edame komt langs, maar zonder koffi e. Ze heeft een brief bij zich, bestemd voor de dame met de rode lippen. De dame leest de brief en kijkt verschrikt om zich heen. Ze rent naar de andere coupé. De man tegenover haar kijkt alleen maar en rent haar niet achterna. Na een tijdje komt ze terug. Ze zegt verbijsterd: ‘Mijn man weet het.’

NILGÜN YERLI IS SCHRIJFSTER EN CABARETIÈRE. ZE WOONT EN

WERKT IN TURKIJE. IN HAAR TV-PROGRAMMA BY YERLI BIJ DE AVRO

OP NEDERLAND 2 ONTVANGT ZIJ IEDERE AFLEVERING EEN BEKENDE

NEDERLANDER. HOE IS HET OM GAST TE ZIJN IN TURKIJE?

Voor meer informatie over treinreizen in Zwitserland: www.myswitzerland.com en www.swisstravelsystem.ch

Ik doe, ik luister, ik creëer, ik denk en zeg het met liefde. Ook als die niet wordt beantwoord, of begrepen.

go Swiss15

SCHILTHORN On Her Majesty’s Secret ServiceOok Piz Gloria, het hoofdkwartier van Blofeld, de schurk uit de James Bondfi lm On Her Majesty’s Secret Service (1969), bevindt zich op een spectaculaire Zwitserse locatie: boven op de bijna drieduizend meter hoge Schilthorn. Het draaiende restaurant is nog steeds geopend en alleen per kabelbaan te bereiken. Van hieruit is het imposante bergtrio Eiger, Mönch en Jungfrau te bewonderen.

STILTE GRAAG!

EN... ACTIE

De beroemdste bergscène uit de fi lmgeschiedenis mag dan in Oostenrijk zijn opgenomen (The Sound of

Music); het natuurlijke decor in Zwitserland gaf het publiek James Bond met zijn onvergetelijke stuntsen Heidi met weergaloos alpenweidengeluk.

Hollandse Hoogte, Filmmuseum Amsterdam

Heidi en James Bond

Beroemde filmlocaties

Meer informatie over bungeejumpen van de Verzasca-stuwdam en de Heidi-wandelpaden vindt u op www.myswitzerland.com

GRAUBÜNDEN HeidiLiefhebbers van een minder huivering-wekkende maar minstens zo indruk-wekkende fi lmlocatie kunnen hun hart ophalen in Graubünden. Daar stond in 1952 het dorpje Latsch letterlijk in de schijnwerpers, toen er de eerste Heidi-fi lm werd gedraaid. De dorpskern met Engadiner huizen, gedecoreerd met sgraf-fi ti (kerftechnieken), fresco’s en erkers, diende als decor voor het verhaal van het jonge weesmeisje Heidi dat haar eerste levensjaren tussen de Milkakoeien en berggeiten doorbrengt met geitenhoeder Peter. ’s Zomers geldt de ‘Heidiweg’ als een geliefd wandelen themapad.

LAGO DI VOGORNO GoldenEyeIn trouwe dienst van Hare Majesteit springt 007, dan voor het eerst gespeeld door Pierce Brosnan, zonder een spier te vertrekken met een elastiek van de Zwitserse Verzasca-stuwdam aan het Lago di Vogorno. Het blijft doodstil als Bond zijn ijzingwekkende val van tweehonderdtwintig meter maakt. De locatie uit de openingsscène van GoldenEye (1995) is tegenwoordig niet alleen een toeristische trekpleister voor Bondliefhebbers, maar ook voor waaghalzen die de stunt zelf willen proberen. Want dat kan. Vanaf een speciaal bungeeplatform, dat wel. Brosnan zelf bleef overigens met beide benen op de grond: hij liet de stunt over aan Wayne Michaels.

Adembenemend: Bonds duizeling-wekkende sprong van de stuwdam

go Swiss17

WallisAppartementen VeysonnazVanaf 22 per woning per nachtVoor een heerlijke familievakantie in het zonnige Wallis. Bijzonder is de Sun&Fun Club met leuke activiteiten zoals boogschieten, klimmen, een mountainbike tour en zwemmen.

TreinrondreisGrand Tour van ZwitserlandVanaf 669 p.p. obv. halfpensionDeze prachtige 8-daagse rondreis brengt je langs vele mooie plekken zoals Luzern, Zürich en St. Moritz. Ook ga je een dag aan boord van de meest beroemde trein van het land, de Glacier Express Premium.

Meer informatie en reserveren:

• vrijuit.nl• 0900 – 874 58 48 (15 ct per minuut)

• ANVR reisbureau

Bijzonder Zwitserlandboek je bij Vrij Uit!Bij Vrij Uit vind je werkelijk alles voor een bijzondere vakantie in Zwitserland. Prachtige wandelreizen, rondreizen per auto of trein, mooie accommodaties en compleet georganiseerde (familie)vakanties.

WallisAppartementen VeysonnazVanaf 22 per woning per nachtVoor een heerlijke familievakantie in het zonnige Wallis. Bijzonder is de Sun&Fun Club met leuke activiteiten zoals boogschieten, klimmen, een mountainbike tour en zwemmen.

TreinrondreisGrand Tour van ZwitserlandVanaf 669 p.p. obv. halfpensionDeze prachtige 8-daagse rondreis brengt je langs vele mooie plekken zoals Luzern, Zürich en St. Moritz. Ook ga je een dag aan boord van de meest beroemde trein van het land, de Glacier Express Premium.

Meer informatie en reserveren:

• vrijuit.nl• 0900 – 874 58 48 (15 ct per minuut)

• ANVR reisbureau

Bijzonder Zwitserlandboek je bij Vrij Uit!Bij Vrij Uit vind je werkelijk alles voor een bijzondere vakantie in Zwitserland. Prachtige wandelreizen, rondreizen per auto of trein, mooie accommodaties en compleet georganiseerde (familie)vakanties.

KABOUTER MUGGESTUTZMuggestutz is de oudste Hasli-dwerg van het Hasli-dal. De Alpentower Express brengt u naar de dwergen toe en tijdens een spannende afdaling kunnen kinderen hun avonturen mee beleven. Zo kun je de heuse dwergen-huisjes bezoeken, er zijn grotten, een hangbrug, een dool-hof, kabelbanen en een adelaarsschommel. Gelukkig is er halverwege de wandeling een grote picknickplaats om even op adem te komen.

Valerie van der Werff Bob Eshuis go Swiss19

Per se de top willen bereiken, hoe moeilijk dat ook is: (semi-)professionele bergbeklimmers en alpinisten bedwingen de Matterhorn of de Eiger met stoere volharding. Maar ook de minder geoefenden kunnen een ‘vierduizender’ beklimmen. Bergbeklimmen is tegenwoordig voor iedereen.

Ernest Marx

Bergopwaarts PASSIE EN BEWONDERING voor de Alpen

De Eiger heeft de reputatie van een heuse killer

21go Swiss

Hoog in de Alpen, daar waar het gevaar van zware puntige rot-sen wordt gedempt door een zacht dekbed van donzen sneeuw, wemelt het van de demonen, heksen en draken. Dacht men. Daar was vele eeuwen geen enkele twijfel aan. Totdat rond 1850 de Gouden Eeuw van het alpinisme aanbrak. Sindsdien zijn de hardnekkigste mythes weerlegd en de meest weerbarstige toppen van de Zwitserse Alpen beklommen. Door de komst van het massatoerisme in de twintigste eeuw is bergbeklimmen tegenwoordig een populaire tak van sport bij een groot publiek.

De geest van PilatusDe bewondering voor de Alpen is in voorgaande eeuwen op zijn zachtst gezegd wel anders geweest. Reizigers die over de passen werden geleid, kregen vaak blinddoeken om zodat ze niet werden blootgesteld aan de angstaanjagende vergezichten. De bergen waren een bron van bijgeloof en angst. Een van de sterkste verhalen gaat over de 2137 meter hoge Pilatus, aan het Vierwoudstedenmeer bij Luzern. Nadat Pontius Pilatus in het jaar 36 na Christus zelfmoord had gepleegd, begroeven de Ro-meinen zijn lichaam op steeds verschillende plekken. Telkens sloeg daar het noodweer toe. Uiteindelijk gooiden ze zijn li-chaam in een klein meertje op de berg, dat later werd vernoemd naar de man die Jezus Christus liet kruisigen. Hier hield Pilatus zich redelijk rustig. Alsnog werd de berg af en toe getroff en door hevige sneeuwstormen, maar dat kwam doordat mensen Pilatus lastigvielen, bijvoorbeeld door stenen in het meertje te gooien. Het was daarom ten strengste verboden om zonder gids bij de berg in de buurt te komen. Toen zes geestelijken dat in het jaar 1387 toch deden, belandden zij in de gevangenis. Tot laat in de zestiende eeuw bleef de berg verboden gebied.

DrakenLater in de geschiedenis kreeg de wetenschap interesse in de Alpen. In 1723 publiceerde een Zwitserse professor in de na-tuurkunde, Johann Scheuchzer, een boek over zijn bevindingen tijdens negen reizen door de bergen vanaf 1702. Hij deed veel wetenschappelijk belangwekkende ontdekkingen op botanisch en mineralogisch vlak. Verder schreef hij over bergbeklimmen dit: ‘Slechts weinigen houden van dit soort inspannende bezig-heden, die volstrekt niet lucratief zijn.’ En: ‘Niet iedereen vindt het plezierig heuvels te beklimmen die tot in de wolken reiken.’ Maar zijn meest opmerkelijke ontdekking was: ‘In de Alpen

wonen inderdaad draken.’ Hij stelde zelfs een lijst van draken samen aan de hand van getuigenissen van ‘betrouwbare men-sen’. Hij schreef onder meer dat echte draken van valse kunnen worden onderscheiden aan de hand van het aantal vogels dat ze inademen tijdens het vliegen.

Stil, ongerept en bewonderdDe nieuwsgierigheid van avonturiers naar de Alpen werd op grote schaal aangewakkerd vanaf 1732. De beroemde Zwitserse dichter en bioloog Albrecht von Haller publiceerde toen zijn gedicht Die Alpen, waarin hij het alpenlandschap en de bewo-ners verheerlijkt. Zijn de bergen eerst vooral onheilspellend en onbegaanbaar, mede door Von Hallers gedicht veranderen zij in iets wat onderzocht, bewonderd en – niet onbelangrijk – ook beklommen kon worden. De Alpen werden een wereld op

VOL ONTZAG: DE EIGERDe bekendste berg van Zwitserland is de Matterhorn (hij staat zelfs afgebeeld op de verpakking van de Toblerone-chocolade). Deze 4478 meter hoge bergtop behoort voor alpinisten tot een van de klassiekers. De indrukwekkende spits van de Matterhorn, met zijn karakteristiek gekromde top, torent hoog uit boven het autovrije plaatsje Zermatt. Afhankelijk van het weer, bestijgen ’s zomers zo’n drieduizend alpinisten deze markante berg. De Matterhorn mag dan de bekendste berg zijn, de meest be-ruchte is de 3970 meter hoge Eiger. Hij heeft de reputatie van een heuse killer. Dat zit ’m vooral in de verraderlijke weersomstandig-heden. De Eiger maakt deel uit van de noordelijke Alpenketen en is de eerste berg die de weersveranderingen oppakt vanaf de Atlantische Oceaan. Een klein briesje kan er in een paar tellenomslaan in een immense storm waarbij lawines en vallende stenen de terugweg vanaf de top kunnen afsluiten. De top werd pas in 1938 bereikt, door een team onder andere bestaande uit Heinrich Harrer. Vooral aan de intimiderende noordwand van de Eiger, met de moeilijk begaanbare steile rotsen, hebben alpinis-ten een zware dobber. Enkele van de beste klimmers ter wereld die in de jaren zestig een poging waagden, overleefden de klim niet. Nog steeds wordt de Eiger met veel ontzag bejegend. Maar als je de noordwand eenmaal beklommen hebt, is dat een pres-tatie waar je de rest van je leven trots op mag zijn.

››

ALPINISTE KATJA STAARTJES:

‘Tijdens mijn eerste zomer in de Alpen was ik gelijk verkocht’

Er zijn bergbeklimmers die het al vervelend vinden om een stuk alpenweide te moeten oversteken voor ze zich weer mogen vastbijten in een zo steil mogelijke bergwand. Katja Staartjes (1963) is een ander type klimmer. Ze heeft in de eerste plaats een grote passie voor de bergen zelf en geniet enorm van het natuurschoon. ‘Als kind ging ik wel skiën, maar de bergen in de zomer zijn toch heel anders dan in de winter: die enorme rust en stilte. In de winter heb je die erva-ring alleen als je ver weg bent van de skiliften en de drukte. In deze rust voel ik me extra verbonden met die overweldi-gende natuur. De uitzichten en de zon zijn veelkleurig. Maar natuurlijk kennen de bergen ook hun donkere kanten, als het slecht weer is.’

BOVEN DE ACHTDUIZEND METERHaar passie voor de bergen werd aangewakkerd in haar stu-dietijd, tijdens een wandeltocht in de Alpen. ‘Ik was gelijk ver-kocht. Het mooie zit ’m in het ver weg zijn van het dagelijkse leven, het geeft je die momenten van refl ectie. Ik kan normaal moeilijk genieten, ben een perfectionist. In de bergen ben ik zowel lichamelijk als geestelijk los van alles. Het spirituele aspect vind ik belangrijk. Maar ook de fysieke uitdaging: op naar de volgende hut of bergtop.’Ze noemt zichzelf een ‘doorgeschoten’ wandelaar. ‘Er zijn zat klimmers die technisch beter zijn dan ik. Mijn specialisme is vooral het hoogteklimmen.’ Dan heeft ze het over toppen bo-ven de achtduizend meter. ‘Er zijn er veertien op de wereld, sommige zijn technisch niet bijzonder moeilijk. De uitdaging ligt vooral in het omgaan met het zuurstoftekort en extreme weersomstandigheden. Nadat ik eenmaal de Mount Everest had beklommen, kon ik niet hoger. Daarna zocht ik mijn uit-daging in andere dingen. Ik richtte me op moeilijkere routes en op een gegeven moment ging ik expedities leiden.’

ROMANTIEK De hoogste bergtop in Zwitserland is de Alpentop Du-fourspitze met een hoogte van ‘slechts’ 4634 meter. Dat lijkt nauwelijks nog een uitdaging. Toch gaat Staartjes zo’n drie

keer per jaar naar Zwitserland voor trektochten en beklim-mingen. ‘Mijn favoriete gebied is het Berninagebied op de grens met Italië, vlak bij St. Moritz. Het weer is daar iets beter. De natuur is er echt wild, er zijn fraaie sneeuw- en gletsjergebieden, met voor elke klimmer wat wils. Ook zijn er solide granietrotsen.’ Daar gaat ze dan heen met haar man Henk of een paar vrienden. En juist dat is ook een van de aantrekkings-krachten van het bergbeklimmen. ‘Het is mooi dat je sa-men naar de top klimt of kampeert in de stilte. Je voelt je verbonden met elkaar, iedereen is helemaal zichzelf en je bent zeer afhankelijk van elkaar. Dat vind ik prachtig: de romantiek van het “samen” alleen zijn met die overweldi-gende en majestueuze bergen om je heen.’

‘Het is de romantiek van het samen alleen zijn

met die overweldigende bergen om je heen’

Hen

k Wess

elius

go Swiss23

zich. Er groeiden planten en bloemen die nergens anders in Eu-ropa bloeiden, en ook de dieren waren er bijzonder. Zoals de baardgier, de steenbok of de Alpenmarmot. Deze wereld, die bekendheid kreeg als stil, ongerept en subliem, kwam in die pe-riode steeds meer in trek bij wetenschappers, dichters, schilders en uiteindelijk ook toeristen. Rond 1800 bestonden er al tien reisgidsen over Zwitserland. De Zwitserse bergen raakten in de mode. De eerste vierduizender waarvan de top werd bereikt, is de Jungfrau (4158 meter). De Zwitserse broers Johann Rudolf en Hieronymus Meyer bedwongen deze in 1811.

Machtige massaDe zogeheten Gouden Eeuw van het alpinisme begon rond 1850. In die periode was Groot-Brittannië de welvarendste en technologisch meest ontwikkelde natie van Europa. Daardoor – en door hun exploratiedriften – waren het vooral Britten die zich als eerste buitenlanders naar de Zwitserse Alpen begaven. Er volgden talloze tochten om de hoogste toppen van de Alpen te bedwingen. Tot 1863 lukte het Britten om meer dan vijf-tig Zwitserse bergtoppen als eerste te bereiken. Zoals de 3970 meter hoge Eiger in de Berner Alpen, door Charles Barrington en Christian Almer in 1858. Alleen de Matterhorn leek on-tembaar. Daarom werd de Engelse alpinist Edward Whymper wereldberoemd, toen hij na zeven mislukte pogingen in 1865 de markante piek toch wist te bereiken. In die periode nam de passie en bewondering voor de schoon-

heid van bergen een enorme vlucht. In een brief uit 1856 be-schreef wetenschapper John Tyndall het uitzicht van de gletsjers in het Berner Oberland: ‘Voor ons strekte zich een onbeschrijf-lijk fraai landschap uit. Recht voor ons bevond zich de mach-tige massa van de Finsteraarhorn, verder naar de horizon verrees de indrukwekkende piek van de Weisshorn, meer naar links hadden wij de besneeuwde toppen van de Monte Rosa aan wier zijde de kegel van de Matterhorn omhoogpriemde als een inboorling die getatoeëerd was met lijnen van sneeuw.’

Hoogste spoorwegstationDe verbeterde transportmogelijkheden naar de Alpen zorgden voor een toeristische impuls. Vanaf 1871 verbeterde ook

ZELF EEN VIERDUIZENDER PROBEREN? DAT KAN!Van de talloze bergtoppen in de Zwitserse Alpen spreken de vier-duizenders het meest tot de verbeelding. Wie een top van die hoogte wil bereiken, kan dat halen zonder noemenswaardige klimervaring. In twee uur tijd kunt u bijvoorbeeld de 4027 meter Allalinhorn beklimmen. U begint dan op 3454 meter en wordt vanaf het bergstation van de Metro Alpin door een geroutineerde gids over sneeuwvelden, gletsjers en rotspartijen geleid. Eenmaal aangekomen op de top heeft u bij goed weer een spectaculair uitzicht op de Mont Blanc, de Matterhorn, de Piz Bernina en het Jungfrau-massief. Meer informatie op www.saas-fee.ch

››

Ons fitnesscenter.MySwitzerland.comOntdek weer eens iets heel natuurlijks. Bijvoorbeeld tijdens een mountainbiketocht over adembenemendebergpaden. Op een uitdagende single-trail. Of bij het downhillen. De mooiste mountainbikeroutes inclusiefonline-routeplanner en ideeën voor belevenissen en vakanties in de Zwitserse natuur vindt u op MySwitzerland.com. Wij adviseren u graag. Bel ons gratis op: 00800 100 200 30.

Su

vret

tap

ass,

En

gad

in, G

rau

bü

nd

en

Ons fitnesscenter.MySwitzerland.comOntdek weer eens iets heel natuurlijks. Bijvoorbeeld tijdens een mountainbiketocht over adembenemendebergpaden. Op een uitdagende single-trail. Of bij het downhillen. De mooiste mountainbikeroutes inclusiefonline-routeplanner en ideeën voor belevenissen en vakanties in de Zwitserse natuur vindt u op MySwitzerland.com. Wij adviseren u graag. Bel ons gratis op: 00800 100 200 30.

Su

vret

tap

ass,

En

gad

in, G

rau

bü

nd

en

25go Swiss

het vervoer op de bergen. Toen werd de eerste Europese tandrad-baan op de Alpen geopend, die loopt van Vitznau naar Rigi Staf-fel. De bouw van het Pilatusspoor, met 48% de steilste tandrad-baan ter wereld, van 1886 tot 1889, zorgde voor een nog grotere impuls. Er werden daarna steeds meer tandradbanen aangelegd naar de bergtoppen in de toeristenregio’s. In 1898 begon men met de bouw van een baan richting de top van de Jungfrau. Die werd afgerond in 1912 met de opening van het hoogste spoor-wegstation van Europa op het 3454 meter hoge Jungfraujoch. De rit ernaartoe is nog steeds absoluut adembenemend.

Welvaart en alpinismeNa de Tweede Wereldoorlog werd alles anders. De Alpen ver-anderden voorgoed toen bijna elke bergrug werd voorzien van skiliften, gondels en kabelbaantjes. Er werden touwen aan de Matterhorn vastgemaakt om de beklimming makkelijker te maken. Ook door de ontwikkeling van speciale gereedschappen en uitrustingen, zoals verschillende soorten bijlen, sterke nylon touwen en bergschoenen voorzien van ‘spikes’, werd het voor toeristen makkelijker om de hoge toppen te bereiken. Welvaart en alpinisme hangen samen. Daarom is het eigenlijk pas vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw dat steeds meer Nederlanders, door de toegenomen koopkracht, de Zwitserse Alpen bezoeken. Door de komst van het massatoerisme is de bergsport de laatste decennia enorm gegroeid. Wat de vroegere pioniers in eerste instantie aantrok in het alpinisme – exploreren en gaan waar niemand eerder ging – kan niet meer.

Weg van de bewoonde wereldToch zijn er in de zomermaanden in de bergen nog steeds fl inke teugen van die oude romantiek in te nemen. Naast de prachtige uitzichten zijn er de stilte en de rust, die een ‘ver weg van de be-woonde wereld’-gevoel opleveren. Sommigen zien de momenten van refl ectie als pure spirituele noodzaak. Wat in de laatste twee eeuwen nog steeds niet is veranderd, is dat je in de Alpen even weg bent uit het moderne leven van alledag. Bovendien blijft het een prestatie wanneer je een van de Alpentoppen hebt bedwongen. Vooral de vierduizenders spreken tot de verbeelding. In de Alpen zijn veel relatief eenvoudige toppen te vinden die met een gids, goede apparatuur (en, let wel, met een goede conditie en fl ink doorzettingsvermogen) prima zijn te bedwingen. Tentjes hoeven niet mee, want inmiddels zijn er vele honderden berghutten waar je kunt overnachten. De meeste liggen tussen de 2000 en 2750 meter. Je kunt er angstvrij in slaap vallen, want in de Zwitserse Alpen zijn nooit echte draken waargenomen.

Kijk op www.myswitzerland.com voor meer informatie over bergbeklimmen. Op pagina 66 van de GoSwissGids vindt u meer wandelideeën in de Jungfrau-regio.

HET GROOTSTE TRIO VAN ZWITSERLANDNa de Matterhorn is de Jungfrau de bekendste berg van Zwitser-land. Deze werd in 2001 zelfs opgenomen op de Unesco-werelderfgoedlijst. De Jungfrau ligt in de Berner Alpen en is met haar 4158 meter de hoogste in deze regio. De twee nabijge-legen toppen die meestal in één adem met de Jungfrau worden genoemd, zijn de Eiger (3970 meter) en de Mönch (4107 meter). Van dit reuzentrio wordt de Mönch het meest beklommen. Hij is erg makkelijk te bereiken vanaf het Jungfraujoch station, op 3471 meter het hoogstgelegen station van Europa. De Eiger is de kleinste van de drie, maar geldt wel als de spectaculairste om te beklimmen. De steile noordwand staat zelfs bekend als de gevaarlijkste klim van heel Europa.

HASLITAL: KLIMMEN MET DE KLEINTJESWie op zoek is naar een veelzijdig gebied om de zomer in de Zwit-serse Alpen door te brengen, moet eens aan het Haslital denken. Dit gebied ligt in het Berner Oberland, in hartje Zwitserland, en is vooral geschikt voor gezinnen. Er zijn prachtige fi ets-, wandelen klimtochten te maken. Vanuit het plaatsje Innertkirchen, dat een krappe duizend inwoners telt, zijn hier vanuit één bestemming maar liefst zestien berghutten te bezoeken. Ze liggen op relatief korte afstand van elkaar en sommige zijn heel goed met kinderen te bereiken, zoals bijvoorbeeld de Brochhütte en de Bächlitalhütte. Meer informatie op www.haslital.ch

Naast de prachtige uitzichten zijn er de stilte en de rust

STRALEND uit ScuolMondaine hotels uit de negentiende eeuw herinneren aan de tijd dat Scuol de plek was waar de rijken van Europa het mineraalwater dronken dat hier uit vierhonderd bronnen in de buurt naar boven borrelt. Nu kun je in het moderneBad Engadin in hetzelfde heilzame wa-ter baden. Manon Sikkel Bonnita Postma

In de negentiende eeuw was Scuol een mondain kuuroord waar vor-sten en andere edellieden hun dagen sleten met het drinken van glaasjes bronwater. Ook koningin Emma kwam hier water drinken. Dat deed ze natuurlijk niet uit de kraan, maar liggend op een sofa in een speciaal voor het doel gebouwde Trinkhalle en met uitzicht op de bergen. In de buurt van de Trinkhalle werden hotels gebouwd voor de Europese jetset, die vooral op de wc zat omdat het ijzerhoudende mineraalwater nogal zwaar op de maag lag.Na de Tweede Wereldoorlog raakten de drinkkuren uit de mode en de statige hotels in de omgeving sloten bij gebrek aan klandizie een voor een de deuren. Begin jaren negentig werd het beroemde kuuroord weer nieuw leven ingeblazen met de bouw van een luxe Spa: Bogn Engiadina Scuol. De bezoekers hebben zo veel baat bij het water dat hier het dorp in stroomt, dat een Arabische sjeik een paar jaar geleden een fl ink bod deed om het water in fl essen naar het Midden-Oosten te verschepen. De inwoners van het dorp wezen zijn voorstel beleefd van de hand. ‘Het is natuurlijk raar dat wij hier onze tanden poetsen met bronwater’, zegt Niculin, een van de dorpsbewoners, ‘maar voor ons is dit water goud. Het heeft de streek rijk gemaakt. Vroeger kwamen rijke mensen hier om het water te drinken, nu om er in te baden. Overal in en rond het dorp kun je het bronwater drinken. Je ziet mensen met jerrycans naar de fonteintjes op de pleinen lopen om ze te vullen. Dat kan ook, want er is genoeg. Voor elke kwaal is er wel een bron. Het water verko-pen zou zijn alsof we de kip met de gouden eieren zouden slachten. Wie het water uit een van de vierhonderd bronnen wil proeven of wie er in wil baden, zal toch echt naar Scuol moeten komen.’ Meer informatie: www.engadinbadscuol.ch en kijk voor meer wellness-tips op pagina 65 van de GoSwissGids

TANDENPOETSEN met bronwater

OLGA (37) & MARGARITA (8) ‘Elke zomer logeren mijn doch-ter en ik in hotel Belvédère, een heel chic, oud hotel dat naast de spa staat. Of mijn dochter het hier niet saai vindt met al die mensen van wie niemand Russisch spreekt? Nee, ik ge-loof het niet. Er zijn niet echt andere kinderen om mee te spelen, maar vorig jaar heeft ze hier leren zwemmen. Dit jaar heeft ze haar zwembril mee en terwijl ik in het massagebad lig, zwemt zij elke dag baantjes on-der water. We komen hier elke middag zo’n twee à drie uur. De rest van de dag gaan we wandelen in de bergen of mini-golfen. Wat ik hier leuk vind, is dat het hier zo lekker schoon is. Schoner dan in Moskou, waar we wonen. Ook fi jn is dat ieder-een hier gelijk is. Thuis moet je je toch altijd optutten. Hier zie je geen diamanten of bontjas-sen. Iedereen loopt gewoon in zwempak en badjas.’

go Swiss27

‘Het is hier schoner dan in Moskou’

See all of Switzerland with a Swiss Pass.

Get to know Switzerland in a pleasant and relaxing way by exploring the country by train, bus or boat on the densest public transport network of the world. Take a fast intercity train from the airport to your holiday destination, enjoy a ride on our world famous scenic routes like the Glacier Express, take a cable car up to a snow-capped mountain peak and visit some of Switzerland’s outstanding museums: It is all possible with the Swiss Pass.

The Swiss Pass offers 4, 8, 15 or 22 days or one month unlimited access to Swiss Travel System’s rail, bus and boat network at very attractive rates. The Swiss Pass also covers the legendary scenic routes and the trams and buses in 38 Swiss cities. The Swiss Pass is also valid as Swiss Museum Pass and offers free admission to approx. 450 museums and exhibits all over the country (www.museumspass.ch). Most mountain railways and cable cars grant a 50 % discount to Swiss Pass holders. Ask for special discounts for small groups (Saver Passes). A reduced Swiss Youth Pass is available especially for young travel-lers under 26 years of age. Children under 16 years of age travel free with their parents. More information at www.swisstravelsystem.ch

Also, check out the fantastic offers of RailAway, Swiss Travel System’s bonus partner and enjoy up to 30 % discount on day excursions, sport activities, cultural events, etc. (www.railaway.com).

The Swiss Pass and other Swiss Travel System tickets, seat reservations and brochures are available at major train stations in Switzerland and at many sales points all over the world listed at www.swisstravelsystem.ch/wheretobuy Swiss Passes are available to people with a permanent place of residence outside Switzerland and the Principality of Liechtenstein. All information subject to change.










The Swiss Pass and other Swiss Travel System tickets, seat reservations and brochures are available at major train stations in Switzerland and at many sales points all over the world listed at www.swisstravelsystem.ch/wheretobuy






go Swiss29

MARIA (82)‘Mensen denken dat je ziek moet zijn om hier te komen, maar de meeste mensen ko-men hier vooral om gezond te blijven. Ik kom hier al vijftien jaar elke dag. Ik loop moeilijk, maar ik weet zeker dat ik zonder dit kuuroord helemaal niet meer had kunnen lopen. Omdat ik hier elke dag kom, ken ik ook iedereen. En ieder mens neemt zijn eigen verhaal mee het bad in. Op een dag zat er een jonge vrouw tegenover me. De tra-nen liepen over haar wangen. Ik vroeg waarom ze huilde. “Er is al zo veel water hier”, zei ik tegen haar. Ze vertelde dat de arts haar had verteld dat ze on-geneeslijk ziek was. Ik heb haar verteld dat één arts nooit de wijsheid in pacht heeft en dat ze een ander om advies moest vragen. Dat heeft ze gedaan. Het is nu al jaren geleden. Ze is genezen. Als ze me ziet, zoent ze me. Maar ze heeft haar ge-zondheid niet hieraan te dan-ken hoor. Je gezondheid is een raadsel. Je moet maar tevre-den zijn met wat je hebt.’

‘En ieder mens neemt zijn

eigen verhaal mee het bad in’

Kun

stha

us,

Zür

ich

Zwitserse steden: cultuur en vrije tijd vlak bij elkaar. MySwitzerland.comIn Zwitserse steden liggen de highlights heel dicht bij elkaar. Het is maar een kattensprong van strandbad naar museum, van shoppingparadijs naar bezienswaardigheden. En de bergen liggen binnen handbereik. Wat uallemaal kunt ontdekken vindt u in onze nieuwe stedenbrochure of op www.MySwitzerland.com. Wij adviseren u graag. Bel ons gratis op: 00800 100 200 30.

Kun

stha

us,

Zür

ich

Zwitserse steden: cultuur en vrije tijd vlak bij elkaar. MySwitzerland.comIn Zwitserse steden liggen de highlights heel dicht bij elkaar. Het is maar een kattensprong van strandbad naar museum, van shoppingparadijs naar bezienswaardigheden. En de bergen liggen binnen handbereik. Wat uallemaal kunt ontdekken vindt u in onze nieuwe stedenbrochure of op www.MySwitzerland.com. Wij adviseren u graag. Bel ons gratis op: 00800 100 200 30.

Wist u dat de handen nagelverzorgende producten van OPI geliefd zijn bij Madon-na, Jennifer Lopez, Reese Witherspoon en Barbra Streisand? Niet verwonderlijk, want de producten zijn van hoge kwaliteit. Nagellak Alpine Snow, € 12,95 (OPI)

Elegant, mooi en exclusief: zwarte zijden pumps ‘Elizabeth’ uit de jaren zestig. Voor stijlvol klassiek: lakballe-rina’s ‘Wilona’. Zwarte pumps, € 325en lakballerina’s, € 295 (Bally)

Met deze Anti-Aging Stress Cream van het Zwit-serse topmerk La Prairie worden rimpels snel minder. Natuurlijke ingrediënten als valeriaanwor-tel, vrouwenschoentje, magnolia en shiitake voor-komen veroudering door stress. Pot van 50 ml, € 160 (La Prairie)

Maak zelf een kruidendrank van maar liefst 20 soorten kruiden. Korenbloem, goudsbloem, salie, pepermunt, kaasjeskruid en kamille zorgen voor een kalmerende werking. Het enige wat u hoeft te doen, is 2-3 theelepels korrels mengen met heet of koud water. Dr. Ritter, € 2,69 (De Natuurwinkel)

Geurkaars met heerlijke dennengeur. De langst brandende geurkaars van het mooie Franse merk Diptyque. ‘Diptyque pin sylvestre’ van de limited edition. Basile collection, € 58 (Skins Cosmetics)

VER

KO

OPIN

FOR

MATIE

DE

NAT

UU

RW

INK

EL, (

034)

156

51

50, w

ww

.den

atuu

rwin

kel.n

l OTT

OM

ANIA

, Haa

rlem

, (02

3) 5

42 0

3 26

, ww

w.o

ttom

ania

.nl

SKIN

S C

OSM

ETIC

S, A

mst

erda

m, (

020)

528

69

22, w

ww

.ski

ns.n

l O

PI, (

049)

255

25

07, w

ww

.opi

.nl B

ALLY

, Am

ster

dam

, (02

0) 6

75 4

1 71

, ww

w.b

ally.

nl

LA P

RAI

RIE

, via

Fut

uro

Cos

met

ics,

ww

w.la

prai

rie.n

l

Valerie van der Werff Bob Eshuisgo Swiss31

TO FEEL GOOD

verzilverde LUXE

Heerlijke zachte, hand-geweven handdoeken, die van oorsprong veel gebruikt worden in Turk-se badhuizen. Ideaal om je lekker in te wikkelen en om je snel af te dro-gen. Verkrijgbaar in ver-schillende uitvoeringen. Handdoeken, € 16,55 p/s (Ottomania)

hand in HAND

MUSTHAVES sfeervolle

GEURENLEKKER

ZACHT

kalmerend DRANKJE

Culturele en natuurlijke monumenten op de lijst van het World Heritage Fund van Unesco gelden als ‘werken van grootst mogelijke genialiteit’ en ‘plekken van grootst mogelijke schoon-heid’. Niets minder dan een wereldwonder dus. Zwitserland heeft er maar liefst negen.

WERELD- ERFGOED- LIJST

Zij staan op de

van Unesco!

‘Wonderlijk hoe alles terugkomt, en alles zo vreselijk precies in dezelfde volgorde’Herman Hesse, in Duitsland geboren Zwitsers schrijver en dichter (1877-1962)

Judith Mulder Swiss-Image

WAT De wijngaarden van Lavaux, tussen Lausanne en Montreux aan het meer van Genève, zijn ongeveer negenhonderd hectare groot en bieden een sprookjesachtig uitzicht over de Alpen. WAAR In het kantonVaud. WANNEER De Zwitserse wijnregio Lavaux is in 2007 door de Unesco toegevoegd aan de lijst van werelderfgoederen. WAAROM De Unesco beschouwt de wijnstreek Lavaux met de door mensen ge-construeerde wijngaarden, terrassen, zonnige hellingen en dorpen als een plek van universele, buitengewone en authentieke waarde. BIJZONDER De wijnregio Lavaux staat bekend als de streek van de ‘drie zonnen’: van de hemel, het meer en de muurtjes die de wijngaarden omzomen. Hier worden de beste Zwitserse wijnen geproduceerd.

DE WIJNGAARDTERRASSEN VAN

LAVAUX

go Swiss33

WAT Het berggebied Jungfrau-Aletsch-Bietschhorn is 540 vier-kante kilometer groot. Het gebied begint aan de voeten van de bergen Eiger, Mönch en Jungfrau. WAAR In de Zwitserse regio’s van Bern en Wallis. WANNEER De Zwitserse regering heeft in 2000 de Unesco verzocht het gebied op te nemen op de wereld-erfgoedlijst, wat in 2001 gebeurde. WAAROM Het Aletschge-bied met de Aletschgletscher, de bergen Lauteraarhorn, de Finsteraarhorn en de Oberaarhorn, het Lötschental en de berg de Bietschhorn zijn het leefgebied van vele zeldzame dieren plantensoorten, zoals de steenbok en de smaragdhagedis. BIJZONDER Vijftien gemeentes in de regio’s Bern en Wallis hebben zich gezamenlijk verplicht tot duurzame ontwikkeling en conser-vatie van het gebied.

HET BERGTRIO JUNGFRAU- ALETSCH- BIETSCHHORN

‘Alleen de mens is tot het onmogelijke in staat’

Herman Hesse, in Duitsland geboren Zwitsers schrijver en dichter (1877-1962)

WAT De berg Monte San Giorgio is een berggebied van zo’n 850 hectare, gelegen aan de zuidelijke oever van het Meer van Lugano. WAAR In het kanton Ticino. WANNEER Sinds 2003 staat dit gebied op de werelderf-goedlijst. WAAROM De piramidevormige berg Monte San Giorgio van zo’n 1100 meter hoog is een van de be-langrijkste vindplaatsen van fossielen ter wereld. In het gebied leven bovendien veel zeldzame planten dier-soorten, waaronder een aantal bedreigde. BIJZONDER

De berg heeft de bijnaam ‘Berg van de dinosauriërs’, omdat paleontologen er duizenden fossiele resten van reptielen, wervellozen en sauriërs hebben gevonden. Omdat de berg lange tijd voor een groot deel onder water heeft gelegen, zijn veel fossielen in uitstekende staat bewaard gebleven.

MONTE SAN GIORGIO

go Swiss35

DRIE KASTELEN, STADSMUUR EN BINNENSTAD VAN

BELLINZONA

WAT De drie kastelen van Bellinzona, een vestingstad uit de Romeinse tijd, zijn de best bewaarde kastelen van Europa. Ze dateren uit minimaal 1500 en werden gebouwd als verdedigings-linie van de stad. Het betreft het Cas-tello Castelgrande, het Castello di Montebello en het Castello di Sasso Corbaro. WAAR In het zuiden van Zwit-serland, in het kanton Ticino. WANNEER In 2000 zijn de kastelen van Bellin-zona tot werelderfgoed uitgeroepen. WAAROM De belangrijke verdedigings-werken zijn vrijwel geheel in originele staat bewaard gebleven, omdat de stad vanaf 1516 nooit bij een oorlog be-trokken is geweest. BIJZONDER De Ro-meinen waren al doordrongen van de strategische betekenis van de Alpen-stad Bellinzona. In de eerste eeuw na Christus bouwden zij hier al een kasteel, dat in de middeleeuwen tot een onneembare vesting werd uitge-bouwd.

‘Wij zijn allemaalbroeders van elkaar’

Henry Dunant, Zwitserse oprichter van het Rode Kruis en

eerste Nobelprijswinnaar voor de Vrede van 1901 (1828-1910)

‘Kunst geeft niet het zichtbare weer, maar

maakt zichtbaar’Paul Klee, Duits-Zwitserse

expressionistische schilder (1879-1940)

WAT De middeleeuwse sfeer van Bern, de hoofdstad van Zwitser-land, wordt gekenmerkt door typische zandsteengevels, fonteinen en historische torens. Bern werd gesticht door hertog Berchtold V von Zähringen in 1191. WAAR In het kanton Bern, gelegen in het midden van Zwitserland. WANNEER Bern staat sinds 1983 op de we-relderfgoedlijst. WAAROM De binnenstad van Bern is praktisch een openluchtmuseum dat, tussen het dagelijks leven door, de rijke ge-schiedenis van de stad tentoonstelt. De plattegrond van de stad lijkt op een doorgesneden boomstam met jaarringen: elke uitbreiding, vanaf de twaalfde eeuw, is duidelijk terug te vinden in de straten en bebouwing van Bern. BIJZONDER Bern is beroemd om zijn beren. De naam Bern is zelfs een verbastering van het woord ‘Bär’ (beer). De stad dankt haar naam aan een oude sage, die verhaalt over de her-tog Von Zähringen die strijd leverde met een woeste beer en won. Drie keer raden wat de mascotte van de stad is.

DE OUDE BINNENSTAD VAN

BERN

go Swiss37

DE ABDIJ VAN

ST GALLEN

‘Alles wat ons in andereninteresseert, kan ons iets doen begrijpen over onszelf’Carl Gustav Jung, Zwitsers psychiater (1875-1961)

WAT De Abdij van St Gallen. De kathedraal en de bibliotheek zijn de be-langrijkste onderdelen van dit complex. WAAR In het kanton St Gallen in Oost-Zwitserland. WANNEER De Abdij van St Gallen staat sinds 1983 op de Unescolijst. WAAROM De Benedictijner abdij is een voorbeeld van een Karolingisch klooster. De bibliotheek is een van de grootste en oudste van de wereld en bevat manuscripten van onschatbare waarde, zoals de oudste architectonische tekening op perkament uit 820. Van 1755 tot 1768 is het klooster herbouwd in barokke stijl. BIJZONDER Op de tekening van 820, het zogeheten Kloosterplan van St Gallen, zijn de bibliotheek en de kloostertuin al te vinden. De teke-ning is meer een geïdealiseerd beeldverhaal dan een bouwtekening. Het ontwerp voor de tuin heeft tot in de twintigste eeuw mensen geïnspireerd om naar dit voorbeeld kruidentuinen aan te leggen.

‘Als je geen geweld kunt gebruiken, vervang dan het zwaard door ironie’Herman Hesse, in Duitsland geboren Zwitsers schrijver en dichter (1877-1962)

WAT Het Albula-Berninatraject vande Zwitserse spoorwegmaatschappij Rhätische Bahn is 122 kilometer lang en voert van Thusis via St. Moritz naar Tirano. De trein voert de reiziger over 196 bruggen, door 55 tunnels en langs 20 gemeenten. WAAR In het kanton Graubünden. WANNEER In de zomer van 2008 heeft de Commissie voor het Werelderfgoed van de Unesco het spoorwegtraject opgenomen. WAAROM De spoorbaan is ontstaan door een unieke mengelmoes van omstan-digheden (politiek-economisch en geografi sch-technologisch). De vin-dingrijkheid van de ingenieurs en de adembenemende pracht van de gran-dioze bergpanorama’s maken deze treinreis tot een onvergetelijke ervaring. BIJZONDER Op het steilste gedeelte wordt zonder hulp van tandraderen een stijging van zeven procent over-wonnen. Een huzarenstukje, vooral omdat de spoorweginfrastructuur meer dan honderd jaar oud is.

HET SPOORTRAJECT

ALBULA-BERNINA

go Swiss39

Onze GPS.MySwitzerland.comOntdek weer eens iets heel natuurlijks. Bijvoorbeeld tijdens een wandeling door ongerepte bergdalen. Eenpraatje met een oer-Zwitserse bergboer. Of aan de oever van een idyllisch bergmeer. De mooiste natuurbele-venissen vindt u in de nieuwe bergzomerbrochure. En nog veel meer ideeën voor uitstapjes en vakanties in de Zwitserse natuur. Wij adviseren u graag. Bel ons gratis op: 00800 100 200 30.

Ho

chal

p A

pp

enze

llerl

and

, Oo

st-Z

wit

serl

and

Onze GPS.MySwitzerland.comOntdek weer eens iets heel natuurlijks. Bijvoorbeeld tijdens een wandeling door ongerepte bergdalen. Eenpraatje met een oer-Zwitserse bergboer. Of aan de oever van een idyllisch bergmeer. De mooiste natuurbele-venissen vindt u in de nieuwe bergzomerbrochure. En nog veel meer ideeën voor uitstapjes en vakanties in de Zwitserse natuur. Wij adviseren u graag. Bel ons gratis op: 00800 100 200 30.

Ho

chal

p A

pp

enze

llerl

and

, Oo

st-Z

wit

serl

and

‘De natuur bedriegt ons nooit: wij zijn het altijd zelf die ons bedriegen’Jean-Jacques Rousseau, Zwitsers-Franse filosoof, schrijver en componist (1712-1778)

WAT De Sardona-geotoop is een ‘over-schuiving’ van 32.850 hectare, die wordt gekenmerkt door markante pieken en scherpe lijnen door het hooggebergte. WAAR Sardona bevindt zich in de Alpen van oostelijk Zwitserland, in het grens-gebied van de kantons Sankt Gallen, Glarus en Graubünden. WANNEER Het gebergte is in 2008 toegevoegd aan de werelderfgoedlijst van de Unesco. WAAROM Het gebied maakt het ont-staansproces van een berglandschap inzichtelijk. De aan de oppervlakte zichtbare gesteenteverschuiving is vangroot belang voor wetenschappelijk on-derzoek naar het ontstaan van gebergten. BIJZONDER In dit gebied is gesteente van 250 miljoen jaar oud over ‘jong’ (35 tot 50 miljoen jaar oud) gesteente geschoven. De lagen zijn duidelijk herkenbaar.

NATUURVERSCHIJNSEL SARDONA

WAT Het benedictijns klooster St Johann. De kloosterkerk St. Johann of Baselgia San Jon stamt uit de vroege middeleeuwen. WAAR In Müstair in het kanton Graubünden. WANNEER Het klooster is opgenomen op de werelderfgoedlijst in 1983. WAAROM Vanwege de Romaanse fresco’s die bin-nen zijn te bezichtigen. Deze kwamen in 1951 tevoorschijn tijdens een renovatie. De Romaanse fresco’s stammen uit 1150 tot 1170, de Karolin-gische fresco’s uit rond 800. Het zijn de belang-rijkste schilderwerken uit die periode. BIJZONDER Naar verluidt heeft Karel de Grote het klooster en de kerk eigenhandig gesticht, maar het is waar-schijnlijker dat hij de bouw aan de bisschop van Chur heeft toevertrouwd. De eerste gebouwen werden rond 780 neergezet. Het klooster werd in de negende eeuw door een benedictijnerorde be-woond. Vanaf 1163 leefden er nonnen.

HET BENEDICTIJNS KLOOSTER ST JOHANN

go Swiss41

specialVAKANTIE- SPELLEN

Zoek de verschillen, raad wat juuzä, müntschi en summervogel betekenen en kijk welke legendarische Zwitser verschijnt in de nummertekening. Voor het ultieme holiday-gevoel. Studio Ping

anke boterebärädräck dropkbeiz restaurantzchlapf oude autofdotsch onhhandig g pepersoonhgigälä giechellenähergöttli kleintje pils (2 dll))ijuuzä joddelenälisme breienemüntschi kusjeei

natel mobiellpfnüsel verkoudhehh idlquuaksalber arts zonder r vergunningrätschbäsi zwetserisändälä in het zand spelenäsummervogel vlinderltüppigg zwoelgweweggli broodjeizoz ttlä franjeä

AABBBCC...... KKieees eeenn wwoooorrdd eenn sscchhrriijjff ddee jjuuiissttee bbeetteekkeenniiss oopp eenn bbrrieeffjjee. JJe mmmeddee-

ssppeleerrss bbeddeennkkeenn wwaatt ddee bbeetteekkeenniiss zzoouu kkuunnnneenn zziijjnn eenn sscchhrriijvenn diitt Kies een wo d en c rijjf de jjuis bet k op een brie j JJes een wo d en c ri f de jjuis bet k o een b j

ooook oopp eeenn bbrriieeffjjee. VVeerrvvoollggeennss lleeeess jjee aallllee aannttwwoooorrddeenn vvoooorr (inncclluussiieefff sppelers bede at d bet eni zou kunnen zijj e s jelers bede at d bet eni zou kunnen zi j

het juuuiissttee)) eenn mmooeett iieeddeerreeenn rraaddeenn wwaatt ddee jjuuiissttee bbeetteekkeenniiss iis. WWiee hhheett ook opp n ri fjje. rvolgg ns e jje all en voo (ook op n ri f e. rvol ns e e all env (

ggooeed raaaaddtt,, kkrriijjggtt ttwweeee ppuunntteenn.. NNooeemmtt iieemmaanndd eeeenn ffoouuttee beeteke-h t juiste) en m ieder n ra en wat de jju s e betekeuiste) en m ieder n ra en wat de u s e bete

nniis, ddaann kkrriijjggtt ddeeggeennee ddiiee ddaatt bbeeddaacchhtt hheeeefftt 11 ppuunntt. DDeeggeenne diee goed raa , krijjgt wee pp n . oemt ie and eenoed raa , krigt wee pp n . oemt ie and ee

hhet wwoooorrdd uuiittkkiieesstt,, kkrriijjggtt iinn ddeezzee rroonnddee ggeeeenn ppuunntteenn.. DDaaaarnnaa kkiestt nis, d n krijjgt eggene d d cht e ft 1 pp t. ggnis, d n krigt e ene d d cht e ft 1 t g

ieemaanndd aannddeerrss eeeenn wwoooorrdd..het wo itk jjgghet wo it

WWWWWIIIIEEEEEE BBBBBBEEEEEEENNNNNNN IIIIIIKKKKKKK???????PPaakk eeenn pppootllooooddd offf eeenn ppppeeennnnnn,,, vvveerrbbiinndd ddee sttippppeen eenn ziiee wweelllkkkkkee

p ppp p

lllleeegggeennddaarriisscchhee ZZwwiittsseerr uuiitt RRüüttllii pppp

tteevvoooorrsscchhiijjnnn kkoommtt..gg

go Swiss43

ZOEK DE 10 VERSCHILLENtussen de Zwitserse iconen: van sint-bernardshond tot

alpenhoorn, van strooikaas tot edelweiss.

SWISS army knife

HOUVAST gegarandeerd

VER

KO

OPIN

FOR

MATIE

: BEV

ER S

POR

T, A

mst

erda

m, (

020)

689

46

39, w

ww

.bev

er.n

l VIC

TOR

INO

X vi

a H

omei

j Oos

terw

ijk, w

ww

.hom

eij.n

l SW

ATC

H, (

040)

219

99

40, w

ww

.sw

atch

.com

go Swiss45

WISSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSarmyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyy kkkkkkkkkknnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnifeWISSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS

TO TRAVEL

Voor het betere klimwerk is dit elas-tische touw onmisbaar! Verkrijgbaar in een klos van zeventig meter. Touw Beal, € 149,95 (Bever Sport)

Multifunctioneel, handig en vooral mooi! Met dit meest verkochte en bekendste model van Victorinox, ‘the original Swiss army knife’, wordt het opensnijden van een verpakking, het openen van een blikje of het verwijderen van een teek een koud kunstje. Spartan, € 14,40 (Victorinox)

Glibber niet langer! Met deze robuuste, ijzeren spikes trotseert u iedere glet-sjer. Angst overwonnen en toe aan een rustige bergwandeling? Klik de spikes eraf en er is voldoende steun voor een fl inke klim. Spikes en bergschoenen, € 134,95 en € 399,90 (Bever Sport)

Zonder deze fl es voor dorst onderweg is uw uitrusting niet compleet. Superlicht en zonder rare bijsmaakjes maken deze de-gelijke en onverwoestbare Sigg-fl essen uw outdoortrip een stuk comfortabeler. € 12,95 en € 13,95 (Bever Sport)

Deze dagrugzak past naadloos in de complete lijn hoog-waardige producten van Haglöfs, een van de grootste buitensportmerken van Scandinavië. Wist u dat Victor Haglöfs in een klein schuurtje zijn eerste rugzakken met de hand in elkaar stikte? Ook deze handige daypack is met veel zorg en vakmanschap gemaakt. Dagrugzak rood, Haglöfs ‘Corker’ € 59,95 (Bever Sport)

Rood lakleer met een zwarte kast: dat is de look van dit horloge uit de nieuwste Swatch-collectie. Met dit horloge van de wereldbe-roemde horlogefabrikant uit Zwitserland weet u twee dingen zeker: altijd op tijd en bovenal: bij de tijd! Grape Red, € 110 (Swatch)

ALTIJD OP TIJD

VEILIGHEID voorop

dorst LESSEND

VAKMANSCHAP

Valerie van der Werff Bob Eshuis

Domaine de Beudon: biologisch in Wallis

Gulle wijn UIT DE ALPEN

De wijnhellingen langs de Rhône in Wallis behoren tot de mooiste en steilste ter wereld. Marion en Jacques Granges, eigenaren van het wijngoed Domaine de Beudon in Fully, hebben een klein paradijs geschapen. Hun wijnen zijn goed voor lijf en ziel: voortreffelijk van smaak en biologisch-dynamisch geproduceerd.

Bonita van Lier Hadewijch Veys

llo, allo…’ Een bezoek aan Domaine de Beudon, gelegen op bijna negenhonderd meter hoogte op een zuidelijke helling

langs de Rhône, begint steevast met een ouder-wetse telefoonhoorn in je hand. Tenminste, voor wie de tocht bergopwaarts niet te voet wil afl eggen en liever door een minikabelbaan omhoog wordt gebracht. Pas als je vanuit de wiebelende gondel via de intercom contact hebt gemaakt en veilig zit, drukt Jacques Granges boven op de knop. Best spannend, maar de verzamelde moed wordt direct beloond met een spectaculair uitzicht over de vallei van de Rhône. In de verte, richting Italië, komen de bergpieken ver boven de vierduizend meter uit. Beneden in de diepte glinstert de rivier.

Zeldzame bloemen en kruidenMarion en Jacques Granges vinden het uitzicht nog net zo adembenemend als op hun allereerste dag op Domaine de Beudon, zo’n kleine veertig jaar geleden. Hun dochters Sévérine, Béatrice en Delphine zagen ze op deze berg opgroeien tot vol-wassen vrouwen. Dit stukje aarde, met z’n weidse

panorama en ongerepte natuur, is hun petit coin de paradis. Jaargetijden zijn hier nog echte jaarge-tijden, met hete zomers en koude, ongenaakbare winters. Marion herinnert zich het moment waar-op een lawine langs haar huis raasde. ‘Vanuit mijn raam zag ik hoe bomen knakten als luciferhoutjes. In het dal was het een enorme ravage, maar Beu-don bleef gespaard. Het was een wonder.’ Het voorjaar en de zomer maken met hun warmte veel goed: Wallis is gezegend met het hoogste aan-tal zonuren van Zwitserland. Op de hellingen van Domaine de Beudon groeien zeldzame bloemen en kruiden zomaar in het wilde weg. Die trekken op hun beurt weer bijzondere insecten aan: ner-gens in het land vind je zoveel vlinders als hier, een teken dat het ecosysteem in balans is. Blijf rustig staan, en de kans is groot dat er eentje op je hoofd of hand neerstrijkt. De natuur heeft hier duidelijk niets te vrezen.

DwarsliggerOog voor de natuur ontwikkel je vaak door wat je ouders je hebben meegegeven. Boerenzoon Jacques zat van jongs af met zijn handen in

A Fruitige Fendant BEKENDE DRUIF De bekend-ste Zwitserse witte wijn is de Fendant, gemaakt van de ge-lijknamige druif. Duitstalige Zwitsers gebruiken hiervoor het synoniem gutedel. Fen-dant wordt vooral aangeplant in het kanton Wallis, en als wijn verkocht onder de naam Fendant du Valais AOC.KARAKTER De Fendant is een echte allemansvriend, die meestal jong wordt gedronken. Hij heeft friszure tonen van citrusfruit en tintelt op de tong. SMAAKT BIJ Perfect als aperitief, maar ook als begeleider van salades, pasta’s en lichte visge-rechten. Wie het geduld heeft een Fendant van goede kwali-teit een paar jaar in de kelder te laten liggen, wordt beloond met een goudgele wijn vol aroma’s van honing en noten. BIJZONDERE EIGENSCHAP Fen-dant heeft de eigenschap zich helemaal open te stellen voor de bodemsoort waarop hij groeit. Een Fendant uit Vétroz heeft vaak een minerale smaak, ter-wijl die uit Sierre een licht bit-tertje kan hebben. Wat ze met elkaar gemeen hebben, is hun intensiteit: een goed gemaakte Fendant zit boordevol fruit.

‘Je hebt het gevoel dat de wijnranken hier

tot de hemel reiken’

››

‘

go Swiss47

de grond. Zijn vader bezat niet alleen boom-gaarden met appels en peren, maar kweekte ook druiven. Omdat hij meer wilde weten over die gewassen, koos Jacques voor een agrarischestudie aan de Technische Hogeschool van Zürich. Hij had voor zichzelf al een carrière als wetenschapper uitgestippeld, tot zijn vader hem erop attent maakte dat Domaine de Beudon, een wijngoed van zes hectare, te koop stond. ‘De eerste eigenaar, Hermann Gaillard, legde deze wijnvelden tussen 1943 en 1947 aan. Hij had de reputatie van een zonderling en dwars-ligger, maar was wel de enige die aanvoelde hoe bijzonder deze hellingen waren. Toen hij hier wijn begon te verbouwen, versleet de hele vallei hem voor gek. Toch had Gaillard het ge-woon goed gezien. De bodem van Beudon is gevarieerd en vruchtbaar. Verder heerst er in deze hoek een zeer gunstig microklimaat voor wijn: overdag uitbundige zon, ’s nachts sterke afkoeling en het hele jaar door niet al te veel neerslag. Voor vocht wordt gezorgd door een oeroude bron en een beekje, hier honderd meter verderop. Ik wist meteen dat ik de rest van mijn leven al mijn energie in deze bodem wilde stoppen. Je hebt het gevoel dat de wijnranken hier tot in de hemel reiken.’

Pinot noir en gamayJacques wijst in de verte een laag vruchtbare löss aan, bijna vijf meter dik. Midden op het wijngoed is de bodem juist bijzonder kalkrijk, terwijl je op bepaalde percelen vooral mineraal gesteente vindt, zoals gneiss. ‘Tussen de wortels speelt het ware le-ven zich af. De druivenplant is eigenlijk een om-gekeerd wezen: z’n kop steekt in de grond. Elke soort heeft zo z’n eigen wensen als het om de bo-dem gaat. Pinot noir houdt van kalkrijke grond, terwijl gamay juist met minder kalk toe kan. We hebben de stokken op Domaine de Beudon zo aangeplant, dat ze optimaal profi teren van wat de aarde op die ene plek te bieden heeft. Zeldzame inheemse rassen als petite arvine en humagne rouge doen het bij ons magnifi ek.’

Biologisch-dynamischDe wijnranken staan er prachtig bij, maar ook nu nog begrijpen collega’s in de vallei vaak niet wat Marion en Jacques Granges bezielt. De ge-isoleerde ligging van het domein, de hellingen die te stijl zijn voor welke machine dan ook: je moet het maar willen. Alles, van het planten tot pluk-ken, gebeurt met de hand. En dan wordt er sinds 1993 ook nog eens honderd procent biologisch-

Zeldzaam lekkerZwitserland heeft alles wat je nodig hebt om uitstekende wijnen te pro-duceren: vruchtbare bodems, schoon water en in kantons als Wallis en Tessin een hoog aantal zonuren. Jaarlijks wordt er 1,1 miljoen hec-toliter wijn geproduceerd, waarvan iets meer dan de helft wit. Veel van die wijnen krijg je buiten de lands-grenzen maar zelden te drinken: slechts twee procent is bedoeld voor de export. De rest wordt met veel enthousiasme door de Zwitsers zelf opgedronken. Ondanks de beperkte verkrijgbaarheid is de internationa-le waardering voor Zwitserse wijnen groot. Dat ze bij grote concoursen regelmatig in de prijzen vallen, is al-lesbehalve toevallig. De zes wijngebieden van betekenis zijn, in volgorde van grootte: Wal-lis, Vaud, Genève, Tessin, Duitstalig Zwitserland en Neuchâtel. Belang-rijkste druivensoorten zijn de witte fendant – beter bekend als chasselas – en de rode pinot noir. Daarnaast kent Zwitserland inheemse druiven-soorten die nergens anders ter wereld voorkomen, maar wel uitstekende wijnen voortbrengen, zoals petite ar-vine, amigne, cornalin en humagne rouge. Alleen al in het kanton Wallis worden ruim veertig verschillende druivensoorten aangeplant.

Alles, van het planten tot

plukken, gebeurt met de hand

dynamisch geproduceerd. ‘We hebben altijd be-seft hoe uniek deze plek is, anders hadden we de moed misschien wel opgegeven. Je moet inder-daad stevig op de aarde staan om het hier boven vol te houden. In elke fl es wijn zitten vele uren van intensieve arbeid.’ Jacques is vol bewondering over zijn vrouw. ‘Zonder Marion was het Domai-ne de Beudon nooit geworden wat het nu is. Dat onze wijnen zijn wat ze zijn, hebben we vooral aan haar doorzettingsvermogen te danken.’

Rudolf SteinerMarion Granges, meisjesnaam Faiss, kreeg haar groene vingers eveneens van haar vader, een tuinder. Via haar moeder stamt ze af van Franse hugenoten uit de Cevennen. De wortels aan va-ders kant liggen in Stuttgart. Grootmoeder Faiss was bevriend met antroposoof Rudolf Steiner. Zo kwam de familie in aanraking met de principes van de biologisch-dynamische landbouw, volgens Marion geen religie, maar eerder een fi losofi e. ‘Al

het leven staat met elkaar in verbinding en beïn-vloedt elkaar. Dat gaat verder dan alleen de kring-loop op onze planeet. Wij zijn ons bewust van alle krachten binnen de kosmos. Zon en maan spelen een belangrijke rol bij het zaaien, snoeien en oog-sten. De bodem zien we als een levend organisme, reden om geen chemische bestrijdingsmiddelen in te zetten. In plaats daarvan gebruiken we spe-ciale, vaak homeopathische preparaten, die ervoor zorgen dat het evenwicht van de bodem zich herstelt en planten van binnenuit sterker worden. Uiteindelijk proef je al die harmonie en zorg terug in onze wijnen. Biologisch-dynamische wijnen zitten vol leven en hebben een zuivere smaak, zonder welke toevoeging dan ook.’Steeds meer wijnboeren stappen over op biolo-gisch-dynamische methodes, maar dat gaat vaak geleidelijk en kost tijd. Bovendien moet je volgens Marion tegen een stootje kunnen. ‘Als je aan-komt met vlinders en wei als natuurlijke bestrij-dingsmiddelen tegen schadelijke insecten en

Zelf kaas makenAlpkäserei Gental is een van de mo-dernste kaasproducenten van het land. Hier kun je niet alleen over de schouders van de kaasmakers mee-kijken, maar ook zelf kaas maken. Ook Schaukäserei Engstlenalp is een bezoekje waard, als je meer wilt weten over de geheimen van een goede kaas. Het leven op de Alp leer je natuurlijk pas echt kennen tussen de koeien. Helga en Paul Wyler van boerderij Wylerhof bieden de unieke gelegenheid een koe te leasen!

ALPKÄSEREI GENTAL

WWW.ALP-GENTAL.CH

SCHAUKÄSEREI ENGSTLENALP

TEL: +41 (0)33 975 00 43

HELGA UND PAUL WYLER

[email protected]

WWW.KUHLEASING.CH

››

49go Swiss

ziekten, word je al snel uitgelachen. Maar de aan-houder wint. Onze wijnranken zijn zeer krachtig en gezond, een teken dat we goed bezig zijn.’

SterrenwijnMarion en Jacques zijn gepassioneerde wijn-bouwers, maar laten het maken en assembleren van hun wijnen liever over aan encaveur Pierre-Antoine Crettenand in Saillon. Pierre-Antoine, een goede vriend en zelf eigenaar van acht hec-tare uitstekende wijngaarden, weet de signatuur van Marion en Jacques precies te vertalen naar de wijnen in de fl es. De Fendant, Petite Arvine, Hu-magne Rouge en Dôle van Domaine de Beudon zijn stuk voor stuk gewilde wijnen.Voordat die wijnen in de fl es zitten, moet er nog wel een behoorlijke inspanning worden geleverd. Tijdens de oogst in september en oktober worden de rode druiven in kisten, hangend onder de ka-belbaan, naar het dal getransporteerd. De witte druiven worden op Domaine de Beudon geperst, waarna het sap via een lange pijplijn naar beneden vloeit en daar wordt opgevangen. Het verschil

tussen de behandeling van witte en rode druiven hangt samen met de wezenlijk andere methodes voor het maken van witte en rode wijn: geen Hu-magne Rouge of Dôle zonder schilcontact.Door de kleine omvang van het domein en de bovendien bewerkelijke manier van produceren, zijn de wijnen van Marion en Jacques Granges slechts in een beperkte oplage verkrijgbaar. Hun Humagne Rouge, een soepele, temperamentvolle wijn met een intens aroma van vanille en vossen-bessen, is zo begeerd dat je er een jaar van tevoren op moet intekenen. Jacques vertelt trots dat Didier de Courten, een sterrenchef uit de regio, nog niet zo lang geleden de hele voorraad Fendant 2000 opkocht. ‘Deze witte wijn dien je normaal jong te drinken, maar die van ons zat ook na zoveel jaar nog barstensvol leven. Dat een sterrenchef dat proeft, is een groot compliment.’

Voor meer informatie: www.beudon.ch en www.myswitzerland.com

Kaasfondue smaakt naar meerKaasfondue blijft natuurlijk de signa-

ture dish van Zwitserland. Met elkaar om een caquelon vol gesmolten kaas zitten: gezelliger kan het aan tafel bijna niet worden. En als je dan ook nog die heerlijke croûte op de bodem mag oppeuzelen…De variatie aan kaasfondues is groot. Elk kanton heeft z’n specialiteiten, maar je kunt ook je fantasie gebrui-ken en je eigen favoriete kaasmix samenstellen. Bekende fondueka-zen zijn Emmentaler, Gruyère, Ap-penzeller en Comté. Ook de zachte Freiburger Vacherin is een heerlijke smaakmaker. In Genève maken ze zelfs een lauwe fondue die uitsluitend uit Vacherin bestaat. In het Italiaanstalige Tessin wordt een mediterrane fonduevariant geserveerd waaraan, behalve Gruy-ère, ook gorgonzola en mozzarella worden toegevoegd. Sardientjes, kappertjes en een scheutje grappa maken deze zonnige fondue hele-maal af. Bij een kaasfondue wordt traditioneel een glas Fendant gedronken, maar een kopje zwarte thee is eigenlijk be-ter voor de spijsvertering. Een hapje tafelzuur helpt ook.

Mooie hoge bekers met zilver-kleurig bloemmotief. Ideaal voor een lekkere chocolat chaud!€ 9,25 per stuk (Studio Bazar)

TO EAT & DRINK

BASIC caquelon

Al bijna 300 jaar bestaan ze! Schuim, skum of me-ringues. Typisch Zwitserse lekkernij, een lichte berei-ding van eiwit en suiker, die werd uitgevonden door de Zwitserse patissier Gasparini uit Meiringen. In de rood-wit gestreepte schaal komen de witte krullen nog beter uit. Meringue, Van Avezaath Beune. Schaal, € 14,95 (Studio Bazar)

Met deze caquelon van wit aardewerk wordt het bereiden en serveren van de kaasfondue een koud kunstje. Caquelon diameter 24 cm, wit aarde-werk, € 29,95. Gietijzeren fonduerechaud,€ 62,50 (Studio Bazar)

bloemige BEKERS

ZWITSERS LEKKERS

Gebruik voor de fondue naast Emmentaler ook eens Tilsiter, Appenzeller of Etivaz. Respectievelijk een milde Duitse kaas, een volle, rijpe Zwitserse kaas met pittige smaak en een fruitige kaas direct uit de Alpen. Emmentaler, Tilsiter, Appenzeller en Eti-vaz (Abraham Kef)

Andere KAAS

Stippen, strepen, rui-ten of bloemen: met dit bestek is een leuke maaltijd gegarandeerd. De onderdelen van dit bestek zijn los verkrijg-baar. Mes, € 14. Vork, € 10,75. Lepel, € 10,75 (Studio Bazar)

AAN TAFEL!

Van puur tot melk en van noten tot cranberry’s. Zwitserse cho-colade is er in alle soorten en maten. Zo uit de hand, maar ook geschikt voor het bereiden van taarten, bonbons en andere lekkernijen. Swiss noir, noir café, noir noisette en noir fruit amandel 100 gr, € 0,99. Swiss fi nest 78% cacao, 100 gr dunne tabletten, € 1,29. Swiss 75 gr melkchocolade en fruit & no-ten, € 0,75. Swiss noir vivre 75 gr, 72% cacao en cacaofl ava-nolen, in smaken als cranberry/sinaasappel en framboos/rozijn, € 0,75 (Koetsier & Company)

SWISS CHOCOLAT

VER

KO

OPIN

FOR

MATIE

KO

ETSI

ER &

CO

MPA

NY

Am

ster

dam

, (02

0) 4

20 4

0 53

ww

w.k

oets

iers

tore

.com

VAN

AVE

ZAAT

H B

EUN

E, A

mst

erda

m, (

020)

624

83

56

STU

DIO

BAZ

AR, A

mst

erda

m, (

020)

622

28

58, w

ww

.stu

diob

azar

.nl M

ECK

, Am

ster

dam

, (02

0) 6

83 5

9 80

AB

RAH

AM K

EF, A

mst

erda

m, (

020)

420

00

97, w

ww

.abr

aham

kef.n

l

Valerie van der Werff Bob Eshuis go Swiss51

De mystieke schoonheid vanMARIO

BOTTAWanneer een Zwitserse meesterarchitect vindt dat een gebouw moet opgaan in het adembene-mende landschap van ‘zijn’ Ticino, dan ontstaan er spectaculaire gebouwen, huizen en kerken.

Viveka van de Vliet Bureau Mario Botta

Moderne architectuur

E r zijn maar weinig levende architecten wier werken direct herken-baar zijn en die ook nog bij naam kunnen worden genoemd door een groot publiek. Mario Botta (1943), de beroemdste heden-

daagse architect uit Zwitserland, is zo’n voorbeeld. Botta, de man van het grootse gebaar en het oog voor detail. Zijn voorliefde voor monumentale ge-bouwen die bestaan uit cirkels, kubussen en duizenden bakstenen, heeft hem de reputatie van ‘macho-architect’ opgeleverd. Maar ‘Super Mario’ is ook een romanticus. Hij lardeert het spiervertoon met de nodige tederheid. Zo zette hij vierentwintig limoenbomen op de ronde spits van de Kathedraal van de Wederopstanding in Evry bij Parijs, die ondanks haar gigantische afmetingen een intiem interieur en een subtiele lichtinval kent. Niet verwonderlijk mis-schien, dat hij daarom zoveel kerken heeft gebouwd.

Van assistent tot meesterMario Botta werd geboren in de Italiaanstalige streek Ticino in het zuiden van Zwitserland. Het gebied staat bekend vanwege een uitzonderlijk mooi landschap, dat door de Alpen wordt gescheiden van de rest van het land. Veel van Botta’s werken zijn te vinden in deze omgeving, niet ver van de stad Lugano, waar hij kantoor houdt. Het landschap inspireerde Botta tot het ontwikkelen van zijn karakteristieke handschrift: (post)moderne gebouwen met façades van baksteen of natuursteen, die een dialoog aangaan met het schitterende decor achter hun gevels.

Botta hield niet van school en begon op zijn vijftiende als technisch tekenaar in de architectuurstudio van Tita Carloni en Luigi Camenish in Lugano. Zijn tekentalent leidde tot de keuze om architect te worden. Het verhaal gaat dat hij al op zijn zestiende een volwassen ontwerp voor een woonhuis maakte. Of dit gebouw ook werkelijk is neergezet, weet niemand.

Le Corbusier en ScarpaDankzij zijn enthousiasme en volharding (en een beetje geluk) kreeg hij de kans om als assistent voor de sociaal geëngageerde Zwitserse meesterarchitect Le Corbusier te werken. Andere assistentschappen, bijvoorbeeld voor Louis I. Kahn (bekend dankzij diens monumentale ontwerpen) en de Italiaan Carlo Scarpa (die zich specialiseerde in het werken met lagen), legden de funderin-gen voor Botta’s eigen fi losofi e over wat architectuur moet zijn. Namelijk: een synergie tussen gebouw en omgeving.Meesterarchitect Botta werd gevraagd voor projecten overal ter wereld, bij-voorbeeld het Museum Tinguely in Basel, het Museum of Modern and Contemporary Art in San Francisco, de Kyobo Tower in Seoul, de Kathe-draal van de Wederopstanding in Evry bij Parijs tot en met het wooncomplex La Fortezza in de stadswijk Ceramique in Maastricht. In zijn geboortestreek concentreerde Botta zich op wat minder prestigieuze, maar daarom niet minder interessante projecten, zoals woonhuizen, een sporthal en een bus-terminal.

Voor de Ransila 1 in het historisch centrum van Lugano (1982-’85) gebruikte Botta bruine baksteen. De moderne piazza ligt veilig achter een beschermende buitenmuur die de hele hoek van de straat omarmt. Het massieve volume is uitgehouwen aan twee zijden door middel van een steeds kleiner wordende, trapsgewijs gevormde opening. De toren wordt middenvoor gemarkeerd door een kleine ingang en een boom op de top van het gebouw.

››

go Swiss53

hét mindstyle magazine met inhoud en glansNeem een halfjaarabonnement (4 nummers) voor € 20,-

of geef er een cadeau! Ga naar www.happinez.nl/abonneren

Natuurlijke materialenLe Corbusier gold voor Botta als ‘de geschiedenis van de architectuur’: hij leerde van deze belangrijke architect dat moderne architectuur een waarde-volle bijdrage kan leveren aan een maatschappij, maar ook dat de elementen licht en ruimtelijkheid nooit mogen worden vergeten.Via Louis Kahn raakte Botta betrokken bij een ontwerp van het nieuwe Alzo Dei Congres Laurea all’UIA (Palais de Congres) in Venetië. Kahns beroemde vraag: ‘Wat wil je dat een gebouw moet zijn?’, beantwoordde Botta met: ‘Het gaat niet om wat jij wilt, maar om wat de omgeving van het gebouw vraagt.’ Van Scarpa kreeg Botta niet alleen zijn liefde voor natuurlijke materi-alen mee, maar ook die voor compositie, structuur en details. Sindsdien kiest Botta meestal voor ‘gewone materialen’ als baksteen.

Kerken en kapellenMario Botta legt zich voornamelijk toe op ontwerpen voor de eeuwigheid die hun wortels hebben in het rijke verleden van de kerkgeschiedenis. Met andere woorden: hij is gespecialiseerd in gods- en gebedshuizen. De S. Giovanni Bat-tista (Johannes de Doper) in het dorpje Mogno is een mooi voorbeeld. De oorspronkelijke, 350 jaar oude kerk werd in 1986 verwoest door een lawine. Botta besloot in 1995 de kerk opnieuw te bouwen bij wijze van cadeau aan het dorp. Maar dan wel een adembenemend cadeau, dat bestaat uit graniet, marmer en een bogenconstructie waardoor de hemel is te zien.Ook de Santa Maria degli Angeli Chapel in Monte Tamaro (1992-’96), ge-legen op een rots die uitkijkt over een vallei vlak bij Lugano, is spectaculair. De kerk met een rond kanteel aan de punt van de rots, heeft veel weg van een vesting. Het kanteel is verbonden met de berg door middel van een me-anderende muur van baksteen. De structuur bestaat uit drie elementen: een cilinder, een viaduct (overdekt looppad) en een smallere brug met trappen als openluchtlooppad. De trappen vormen buiten een amfi theater en binnen het plafond van de onderliggende kapel, die alleen te bereiken is met een kabelbaan.

Voor meer informatie over Mario Botta zie www.botta.ch. Tips voor het Dolce Vita-leven in Ticino vindt u op pagina 63 in de GoSwissGids.

DOOR DE INDRUKWEKKENDE

CILINDERVORMIGE BOGENCON-

STRUCTIE VAN DE KERK SAN GIO-

VANNI BATTISTA IN HET DORPJE

MOGNO, IS DE HEMEL TE ZIEN.

go Swiss55

Centre Cinque Continenti, Lugano-Paradiso (1989-’92) bestaat uit een cilindervormig, bakstenen gebouw dat zich in het midden van de halve cirkel opent. Het gebouw heeft een transparant glazen dak en een metalen structuur, waarboven zich nog een drietal verdiepingen bevindt met dakterrassen die uitzicht bieden op de natuur: de bergen aan de ene en het meer van Lugano aan de andere kant.

Spectaculaire klimroutes, spannende afdalingen en adembenemende toch-ten zijn ’s zomers dé buitenactiviteit in de Zwitserse Alpen. Veilige routes en beschermde hikes maken het leuk voor het hele gezin.

RODELEN, KLETTERSTEIGEN, BUNGEEDUMPEN, HIKING

SKY HIGH

1

OUTDOORmet de kids

In de zomer op een slee de berg af? Zeker weten! Beleef flitsende afdalin-gen op de aantrekkelijkste reuzenroetsjbanen van Zwitserland.

PRADASCHIER: LEKKER LANG RODELEN (Graubünden)Pradaschier heeft met een lengte van 3100 meter de langste kunstrodelbaan van de wereld. Met veertig kilometer per uur raas je hoog boven de aarde door haarspeldbochten met de rodelslee van Pradaschier naar Churwalden.

FEEBLITZ RODELBOBBAAN (Wallis)Jumps, 360-graden-rotonde en schansbochten zijn de attracties van de rodelbob-baan Feeblitz.

ZOMERRODELBAAN SCHATZALP (Graubünden)Razendsnel of lekker langzaam? Deze zomerrodelbaan, vlak bij het bergstation van de Schatzalpbahn, is met een lengte van 500 meter een feest voor het hele gezin. Nog een keertje? De lift brengt u in no time weer naar boven!

Voor meer informatie: www.myswitzerland.com

OP DE SLEE rodelen

2Hangend aan een verticale rotswand zoek je houvast bij de vol-gende voetsteun. Drie beveiligde klimroutes die ook voor niet-klimmers begaanbaar zijn.

KLETTERSTEIG MÜRREN (Jungfrau)Hoog boven het dal van Lauterbrunnen (1800 meter) start deze nieuweKlettersteig die in plaats van omhoog, regelrecht het diepgelegen Gimmelwald in gaat. De 2,2 kilometer lange tocht heeft een zestig meter lange tyrolienne en een tachtig meter lange overhangende brug. Het spectaculaire uitzicht op een 4000-er is inbegrepen!

KLETTERSTOCK ROTSTOCK (Jungfrau)Met de Eiger op een steenworp afstand, voert deze middelzware route boven Kleine Scheidegg via ladders, kabels en stalen pinnen naar een uitzichtrijke top. De afdaling gaat over gruis en rotsbanden. In totaal bestaat de wandeling uit 430 meter klimmen en dalen, waarbij de daling lastiger is dan de klim vanwege de oriëntatie (moeilijk bij mist) en enkele steile passages.

KLETTERSTEIG TÄLLI (Haslital)Deze alpiene klettersteig start met een steile ladder, om daarna een horizontaal traject af te leggen. De tocht start in Furen op 1149 meter hoogte. Onderweg moet je rotstreden, met gras begroeide terrassen, gemonteerde ladders, begroeide hellingen en losse stenen overwinnen. De steile stukken omhoog over gladde heuvelruggen, met een uit-gesproken decor, staan garant voor een adrenalinerush.

Voor routegidsen en informatie: www.klettersteig-muerren.ch, www.viaferrata.nl en www.myswitzerland.com

IN DE TOUWEN klettersteigen

go Swiss57

Maak die sprong in het diepe! Eens in je leven moet je het gedaan hebben: een bungeejump. Na een uitgebreide voorbereiding en veiligheidsbriefing ga je naar boven. Na een laatste check kan het aftellen beginnen...

GOLDENEYE BUNGEEJUMP (Ticino)Wat James Bond ooit voordeed in GoldenEye, is ook weggelegd voor de echte avon-turiers: een sprong van de 220 meter hoge Verzasca-stuwdam aan het Lago di Vo-gorno. Kruip in de huid van geheim agent 007 en vlieg met 160 kilometer per uur door de lucht. In 7,5 seconde is het voorbij. Reserveren is absoluut noodzakelijk. Voor de sprong geeft de organisator Trekking Team een intensieve training.www.myswitzerland.com en wwww.trekking.ch

GLACIERBUNGY (Jungfrau)Moed is vereist voor deze spectaculaire bungeejump in Grindelwald. Want met slechts één stap vanaf een platform... beleeft u een vrije val van maar liefst 85 meter. In het nabijgelegen restaurant Gletscherschlucht kunt u rustig bijkomen van deze enerverende ervaring: sterke verhalen gegarandeerd!www.myswitzerland.com en www.gletscherschlucht.ch

BUNGEEJUMP PONT DE L’ARAIGNÉE (Wallis)Niouc: de hoogste bungeejump van Europa! Vanaf een spectaculaire brug uit 1922 duikt u in een overweldigende vallei. Maar liefst 190 meter aan pure adrenaline en fantastische panorama’s op de Val d’Anniviers gegarandeerd! Voor deze sprong is een goede conditie vereist. www.myswitzerland.com en www.bungy.ch

WIE DURFT? bungeejumpen

3

Haslital is met zijn 316 bergtoppen, 37 gletsjers, 158 meren, 19 water-vallen en 14 kloven een ‘must-see’-bestemming voor hikers.

TRIFTGLETSCHER Triftbahn - Bosslis Stein - Triftgletscher - Windegghütte - TriftbahnDe imposante Triftgletsjer is het einddoel van deze afwisselende hike. Voor de oversteek over de 102 meter lange en 70 meter hoge hangbrug is lef nodig! Maar een schitterend uitzicht over het azuurkleurige gletsjermeer is dan wel gegarandeerd. De berghut aan de overkant van het meer is een ideale rustplaats. Na deze pittige hike is dat zeker geen overbodige luxe.LENGTE: 6 km ZWAARTE: moeilijk BIJZONDERHEDEN: Europa’s hoogstgelegen en langste hangbrug. www.myswitzerland.com

LAUTERBRUNNEN

Lauterbrunnen - Trümmelbach - StechelbergHet landschap van het Lauterbrunnental met zijn ‘trogdal’ fascineert ie-dere hiker. Vooral de watervallen, 72 in aantal, maken indruk. De schrijver Goethe had deze waterwonderen in gedachten toen hij zijn Gezang van de geesten boven het water schreef.LENGTE: 8 km ZWAARTE: licht BIJZONDERHEDEN: eenvoudige hike, waarbij u vooral een bezoek moet brengen aan de Trümmelbachfälle, met tien glet-sjerwatervallen in de berg. www.myswissalps.com

GROSSE SCHEIDEGG Grosse Scheidegg - Gletscherschlucht Rosenlaui - Reichenbachfall - Meiringen Deze avontuurlijke trail voor de doorgewinterde buitensporter start op Grosse Scheidegg, aan de voet van de Wetterhorn, en leidt naar de Reichenbachfall, een beekje waar het water zich als een kolkende massa honderd meter naar beneden stort. Met een schitterend uitzicht op de grillige bergformaties van de Eiger, voert deze spectaculaire hike langs weiden en bossen naar Meiringen. LENGTE: 12,5 km ZWAARTE: moeilijk BIJZONDERHEDEN: deze hike kent een daling van 1100 meter. www.myswissalps.com

Op www.myswitzerland.com vindt u meer informatie. Kijk in de GoSwiss-Gids op pagina 63,64 en 66 voor nog meer outdoortips in Ticino, Haslital en Jungfrau.

Ook voor de kleinsten zijn er parcours uitgezet

4HIKING avontuurlijk wandelen

go Swiss59

www.treinreiswinkel.nl071 - 513 70 08Singel 393 Amsterdam Breestraat 57 Leiden

Intense rust: TödiblickBraunwald, autovrij. Lentebloemen, geurige alpenweiden, zomerhooi. Hotel Tödiblick, houten chalet, gourmetkeuken. Bagagetransfer met vierbenige taxi. Ideaal om te onthaasten.

6-daagse arrangement va 274,- p.p.

(incl. nachttreinretour en 4 nachten l/o)

Zwitserse panorama’s6-daagse rondreis met de mooiste panorama-treinen. Verblijf in kleinschalige hotels vlakbij het station. Glacier-Express, Golden Pass, Brünig Pass, Gotthard, Bernina Express.

6-daagse treinrondreis va 695,- p.p.

(reisverlenging in alle plaatsen mogelijk)

Kistkabelen en bergwandelenMet (half)open kabelbanen door bergboeren aangelegd naar de mooiste wandelgebieden. Avontuurlijk, ook voor reizen met kinderen. Bergwandelen zonder bagage.

9-daagse trein-/wandelreis va 795,- p.p.

(kinderen t/m 11 j. va 40,- en 12-14 j. va 295,-)

AANBIEDING 50,- korting per boeking,

geldig t/m 31/12/09

AANBIEDING 50,- korting per boeking,

geldig t/m 24/10/09

AANBIEDING4=3, 4e nacht gratis bij verblijf zo-vr 24/4-4/7/09 en 22/8-31/10/09 en gratis rit met paardenkoets.

GO GO GO

#

All InclusiveSki-arrangement

Arke.nl

(€ 0,15/min)

09008847 140

winkels Dacht ‘t wel

Prijs is per persoon en o.b.v. eigen vervoer, exclusief reserveringskosten en eventuele toeslagen. Aanbiedingen zijn altijd onder voorbehoud van beschikbaarheid. Vraag naar de voorwaarden.

Ga voor ons gehele Zwitserland aanbod naar één van de 140 winkels van Arke of boek direct bij Arke.nl

Engelberg - Hotel Terrace5-dagen, inclusief Skipas!

489

go Swiss61

GIDSgo Swiss

58

Reisaanbiedingen, excursies en extra tips

62 Wallis: weldaad op topniveau 63 3x genieten van het Dolce Vita in Ticino 64 Met korting: wandelen in Haslital65 De 1000 toppen, 150 dalen en 615 meren

van Graubünden66 Jungfrau: imposant berglandschap67 Aanbieding: neem een Zürich-break!

go Swiss61

ZOMER IN

WALLIS Weldaad op topniveau

WANDELREGIO BIJ UITSTEKOf u nu een wandeling door de alpenweides wilt maken, de Matterhorn wilt beklimmen, langs een van de schitterende meren wilt wandelen of een avontuurlijke hike wilt maken: Wallis heeft voor ieder wat wils.

ONTSPANNINGNa inspanning volgt ontspanning. De frisse, zuiverende berglucht is al een weldaad an sich. Na een bezoek aan een van de thermen in dit gebied keert u gegarandeerd als herboren weer terug.

ONTDEKKINGSTOCHT NAAR WALLISER WIJNDe wijnbouw in Wallis is al duizenden jaren oud. Vandaag de dag groeien er maar liefst 47 verschillende druivensoorten in deze regio. Vanzelfspre-kend leidt dit tot zeer diverse en authentieke wijnen. Een bezoek aan een van de proeverijen kan daarom niet ontbreken.

Voor meer informatie en reserveren: www.wallis.ch E-mail: [email protected] Tel: +41 27 327 35 70 Fax: +41 27 327 35 71

De inwoners van Wallis houden van muziek, bergen en gezelligheid. Een bezoek aan een van de traditionele Alpenfeesten is daarom een must. Ontspan in een van de vele ther-men en na een wandeling over de wereldbe-roemde Aletschgletsjer is het genieten van de vele verse streekspecialiteiten.

HIGHLIGHTS van Wallis

IMPOSANTE BERGEN, waaronder de Matterhorn

EXCLUSIEVE WIJNENBijkomen in de vele thermen

WANDELGEBIED bij uitstek

MEDITERRAAN

TICINO3X GENIETEN van het Dolce Vita

GOSWISSGIDS

Langs de glinsterende gletsjers, in ruige rivierdalen en koele kastanjebossen: in Ticino vindt u overal de mediterrane variant van de Zwitserse natuur.

MONTE TAMARO AVONTUUR HOOG BOVEN DE STAD De aanloop naar de Alpen, glinsterende meren en besneeuwde bergtop-pen. In dit fantastische decor beleef je in het avonturenpark dat onlangs op de Monte Tamaro is geopend, spannende momenten. Probeer een van de vijf acrobatisch tussen de bomen gemonteerde routes van verschillende moeilijksheidsgraden, of de adembenemende tocht met een bobslee vanaf Alpe Foppa. De moedigsten maken een spectaculaire tocht, hangend aan een touw van de langste tokkelbaan van Europa. Het restaurant en de mo-derne kerk van de wereldberoemde architect Mario Botta maken het avon-tuur compleet.

BELLINZONA MARKANTE MIDDELEEUWSE KASTELENDe hoofdstad van Ticino is een juweeltje. De oude stad Bellinzona herbergt drie fantastische middeleeuwse kastelen die op de werelderfgoedlijst van Unesco staan. Castelgrande uit de tiende eeuw met zijn twee markante torens: een zwarte en een witte. Onlangs gerestaureerd door architect Au-relio Galfetti. Het tweede kasteel, Montebello, is opgenomen in de verde-digingsmuur aan de rand van de stad. Het kleine maar fascinerende Sasso Corbaro domineert de hele vallei. Alle kastelen zijn nog in originele staat. De archeologische en historische musea in Bellinzona, de moderne ten-toonstellingen en de galerie Villa dei Cedri, kunnen worden bezocht met de unieke Culture Pass.

LOCARNO EN ASCONA LAGO MAGGIORE OP DE GROENE MANIERDe regio Lago Maggiore is een van de meest afwisselende landschappen van Ticino. Bekoorlijke valleien, visserdorpjes, betoverende berglandschap-pen en een smaragdgroene rivier. Wat dacht u ervan om dit landschap eens op een groene, milieuvriendelijke manier te ontdekken? De lokale toeristen-bureaus verhuren Segways, een zelf balancerende, elektronisch aangedre-ven eenpersoonsvervoermiddel. Er zijn ook e-bikes of elektronische fi etsen te huur waarmee je fl inke afstanden kunt overbruggen!

Meer informatie en reserveren: www.ticino.ch E-mail: [email protected] Tel: +41 91 825 70 56 Fax: +41 91 825 36 14

63go Swiss

BRIENZ DORP VAN HOUTSNIJDERSWie het schilderachtige dorpje Brienz verkent, ontdekt veel verschillend houtsnijwerk en sculpturen. In de ateliers en winkels kunt u kijken hoe de houtsnijwerkers aan het werk zijn.

BRIENZ ROTHORNBAHNMet de oudste stoomtandradbaan van Zwitserland over-wint u een hoogteverschil van maar liefst 1678 meter. Het uitzicht is spectaculair en er zijn prachtige wandelroutes.

DE SMAAK VAN WATERWater speelt de hoofdrol in Haslital. Voor nieuwe energie bezoekt u eeuwenoude gletsjers, spiegelgladde meren, bulderende watervallen en schuimende beken...

HART VAN ZWITSERLAND

HASLITAL 3x erop uit

INCLUSIEF• 5 overnachtingen op basis van halfpension• bagagetransport van hotel naar hotel• treinreis met de Brienzer Rothorn Bahn• verschillende route- en wandelkaarten van de omgeving

PERIODEVan 1 juni tot 30 oktober 2009. De reis start op een zondag.

DE ROUTEDAG 1 Interlaken: het wereldberoemde bergtrio Eiger, Mönch en Jungfrau DAG 2 Interlaken-Brienz: met de Brienzer Rothorn, in 4 uur DAG 3 Brünigpas: boven de boomgrens! DAG 4 Meiringen DAG 5 Meiringen-Axalp: langs meren en dalen, in 5 uur DAG 6 Axalp-Interlaken: door weiden en bergwouden, in 5,5 uur

Meer informatie en reserveren: www.alpavia.ch E-mail: [email protected] Tel: +41 33 650 16 02Fax: +41 33 650 17 02

Sport, traditie en cultuur in een wereld van water, bergen en natuurmonumen-ten zijn de kenmerken van deze indruk-wekkende vakantieregio.

SPECIALE AANBIEDING 6 DAGEN WANDELEN ZONDER BAGAGE VOOR € 520Beleef een fantastische week en wandel 6 dagen van Interlaken via Brienz, Meiringen, Axalp terug naar Interlaken. Van hotel naar hotel en zonder je bagage. Hoogtepunt van de week is de rit met de Brienzer Rothorn.

TIME OUT IN

GRAUBÜNDEN 172 m2 natuur

VERREKIJKER BIJ DE HANDWie Graubünden zegt, zegt steenbok. Want dit symbool komt u overal tegen: op stickers, vlaggen en souvenirs. Maar: ook in het wild, bijvoorbeeld in het nationale park Unterengadin.

KUREN & MOUNTAINBIKENEven geen puf meer voor een inspannende wande-ling? Zoek ontspanning in een van de kuuroorden in bergdorp Davos. Weer op krachten? Maak een mountainbiketocht door het dalrijke gebied en breng een bezoek aan een van de vele kloosters.

ZWEMKLEDING MEE!Maar liefst 615 bergmeren is de regio Graubünden rijk. Schitterende panorama’s tijdens een van de vele bergwandelingen zijn dus gegarandeerd. Maar het water lokt: badkleding dus aan en duik!

GOSWISSGIDS

TERUG

IN DE TIJD5 DAGEN WANDELEN OVER HISTORISCHE GRONDAl in de Romeinse tijd werd deze bergpas -- de Via Sett -- veel-vuldig gebruikt vanwege de gunstige ligging. Ga nu zelf terug in de tijd met deze historische wandeling. In vijf dagetappes van ongeveer vier tot zes uur legt u in totaal 93,7 kilometer af.

172 m2mm natuu2

VERREKIJKER BIJ DE HANDWie Graubünden zegt, zegt steenbok. Want dit symbool komt u overal tegen: op stickers, vlaggen en souvenirs. Maar: ook in het wild, bijvoorbeeld in

Graubünden: 1000 toppen, 150 dalen en 615 meren. Maar ook: historische kloosters, mondaine bergdorpen en kalmerende kuuroorden.

PERIODEVan 1 juni tot 30 oktober 2009

DE ROUTEDAG 1 Th usis: met Sankt Peter Mistall, het kleine broertje van het door Unesco uitgeroepen werelderfgoed-klooster DAG 2 Tiefencastel: een literaire wandeling vol gedichten DAG 3 Savognin: schitterende uitzichten op het dal gegarandeerd! DAG 4 Bivio: met het hoogste punt én hoogtepunt van de reis: de Septimer-pass met een hoogte van 2310 meter DAG 5 Vicosoprano: een afdaling naar Chiavenna vol cultuur en historie

Voor informatie en reserveren: www.graubuenden.chE-mail: [email protected] Tel: +41 81 254 24 24Fax: +41 81 254 24 00

go Swiss65

KLETTEREND WATERBehalve de talrijke watervallen die het Lauterbrunnendal rijk is, komt u in dit gebied cultuur in overvloed tegen. Laat u in een van de hotels eens verwennen met traditionele maaltij-den!

SMULLEN IN DE BERGENBreng eens een bezoek aan het bergrestaurant Aellfl uh. Hier worden diverse originele gerechten geserveerd. Ook van de vergezichten op Grindelwald zult u genieten! De kinderen vermaken zich in de bijbehorende speeltuin en het huis van de feeën.

KAAS UIT DE ALPENKoeien en schapen: er zijn er duizenden van in de uitgestrek-te alpenweides. De beesten worden twee keer per dag ge-molken, waarna van de melk kaas en boter wordt gemaakt. Beleef het zelf door eens een bezichtiging bij te wonen. Na-tuurlijk hoort het proeven van de Alpenkaas hier ook bij!

Meer informatie en reserveren: www.myjungfrau.ch E-mail: [email protected] Tel: +41 33 854 12 12Fax: +41 33 854 12 10

IMPOSANT BERGLANDSCHAP

Tussen de mooiste coulissen ter wereld

JUNGFRAUWandelschoenen aan en gaan: maar liefst 500 kilometer gemarkeerde wan-del- en bergpaden vindt u deze zomer in het Jungfraugebied. Tussen de mooiste coulissen van de wereld: de Eiger, Mönch en Jungfrau.

go Swiss67

NEEM EEN

ZÜRICH- BREAK3 nachten genieten, 2 betalen

SHOP TILL YOU DROPVan avant-gardistische tot internationale designerslabels: de Bahnhofstrasse in Zürich is dé modestraat bij uitstek. In Zürich-West en de wijk Aussersihl bevinden zich de hotspots voor het trendbewuste publiek. Een groot contrast vormen de handwerk-ateliers in de schilderachtige Oude Stad, maar ook hier vind je naast antiquairs, boekwinkeltjes en markten, trendy winkeltjes.

VOOR FEESTGANGERSIn Zürich vind je meer dan veertig baden. Overdag kun je hier re-laxen, maar ’s avonds veranderen de pools in hippe loungebars met fantastische optredens of fi lms.

ETEN & DRINKENIn Zürich worden creatieve ideeën meteen vertaald naar nieuwe, hippe restaurantformules. En iedere wijk heeft wel zijn eigen gastronomische hoogtepunten: van wijnbars in de Oude Stad, trendy restaurants achter oude fabrieksmuren tot belevingsgas-tronomie hoog boven de daken van de stad.

SPECIALE AANBIEDINGLekker lang genieten van Zürichs spraakmakend-ste en hipste winkels, bars en restaurants: dat kan met de speciale Zürich-break. Dat betekent dat u in een fl ink aantal hotels 3 nachten verblijft, terwijl u er 2 betaalt.

Meer informatie en reserveren: www.zuerich.com/zuerichbreak E-mail: [email protected] Tel: +41 44 215 40 40Fax: +41 44 215 40 44

3 nachten ggenieten,, 2 betalenVoor modebewuste shoppers is het creatieve Zürich the place to be. ’s Nachts veranderen de baden in hippe loungebars en achter oude fabrieksmuren bevinden zich de nieuwste restaurants.

GOSWISSGIDS

Sch

mie

dg

asse

, S

t. G

alle

n

Zwitserse steden: cultuur en natuur vlak bij elkaar.MySwitzerland.comZwitserse steden liggen in een fraaie natuurlijke omgeving en bieden tegelijk de voordelen van stad en land. ’s Morgens lekker slenteren door middeleeuwse straatjes en winkelen in designerboetieks. ’s Middags wandelenof mountainbiken. En ’s avonds uitstekend eten en naar het theater. Wat er allemaal in en om onze steden te ontdekken valt vindt u in onze nieuwe stedenbrochure of op www.MySwitzerland.com. Wij adviseren u graag.Bel ons gratis op: 00800 100 200 30.

Sch

mie

dg

asse

, S

t. G

alle

n

Zwitserse steden: cultuur en natuur vlak bij elkaar.MySwitzerland.comZwitserse steden liggen in een fraaie natuurlijke omgeving en bieden tegelijk de voordelen van stad en land. ’s Morgens lekker slenteren door middeleeuwse straatjes en winkelen in designerboetieks. ’s Middags wandelenof mountainbiken. En ’s avonds uitstekend eten en naar het theater. Wat er allemaal in en om onze steden te ontdekken valt vindt u in onze nieuwe stedenbrochure of op www.MySwitzerland.com. Wij adviseren u graag.Bel ons gratis op: 00800 100 200 30.

Go Swiss 2009

Documents

Transcript of Go Swiss 2009