februari 2015

Metverkort

jaarverslag

Verkort jaarverslag

Dank u wel!

Blog

De eerste lichtpuntjes in de ebola-crisis

Meisjes in...

Marinel overleefde orkaan Haiyan

Een jaar in

cijferspagina 14

2 Inhoud

Girls first magazine is een uitgave van Plan NederlandFebruari 2015

Meningen en standpunten in dit tijdschrift naar voren gebracht, hoeven niet overeen te stemmen met de visie van Plan.

CoördinatieNicole Baltussen

Redactie en eindredactieJanine Guijt, Saskia Reitsma, Ulrike Schmidt (Meander Media)

VormgevingRuth Catsburg, Jet van Fastenhout

Aan dit nummer werkten meeMarianne Borseboom, Ruth Catsburg, Anneriet van Duin, Rahima Khatun, Laura Ponticorvo, Peter de Ruiter, Gbaka Sandouno, Annamarie Thomas, Cor van der Wijk,

DrukwerkbegeleidingMichael Zandwijken

Grafische productieHuig Haverlag

Girls first magazine is CO²-neutraal geproduceerd, met 100% plantaardige inkten op FSC-gecertificeerd, 100% chloorvrij papier, gemaakt van duurzaam hout dat afkomstig is van duurzame plantages.

Plan NederlandPostbus 754541070 AL Amsterdam

020 549 55 20 (sponsors)020 549 53 04 (bedrijven)

info@plannederland.nlbedrijven@plannederland.nl

www.plannederland.nl @plannederland www.facebook.com/plannederland www.linkedin.com/company/plan-nederland

BIC (SWIFT) RABONL2UBank NL11RABO 0393586766

colofonInhoud

17

9

6

3 Dank u wel!

6 In actie voor Plan Schaatsen voor Water was weer top

8 NL nieuws

9 Laura Ponticorvo in Ethiopië

10 Meisje in…. Marinel overleefde orkaan Haiyan

14 Jaarverslag in een notendop

16 De eerste lichtpuntjes in de ebola-crisis

18 Wereldnieuws

21 PlanPost Post, mail, tweets en posts, van u!

22 Hoe is het met de kinderen? Over de jaarlijkse inventarisatie van de situatie van sponsorkinderen

24 Sponsor op reis "Ik zei: ik heb Bindi"

26 Standplaats: Dhaka, Bangladesh

27 Wereldrecept

28 Plan-cryptogram Los ‘m op en win een inspirerend boek!

10

3

In dit eerste nummer van Girls first magazine in het nieuwe jaar wil ik u een gelukkig en gezond 2015 wensen en u heel hartelijk danken voor uw trouwe steun in het afgelopen jaar. Dankzij uw bijdragen hebben we vanuit Nederland weer een groot verschil gemaakt voor duizenden sponsorkinderen, hun familie en buurt- en dorpsgenootjes.

We kijken bij Plan Nederland terug op een goed jaar met hoogtepunten en wereldwijde dieptepunten, die vooral te maken hebben met de uitdagingen die de meisjes en jongens voor wie wij werken het hoofd moeten bieden. En juist daarbij geven we hen een steuntje in de rug.

Werk voor jongeren

Zo werkten we het afgelopen jaar aan opleiding en werk voor kansarme jongeren – vooral meisjes – in India, Indonesië, Thailand en Vietnam, samen met bedrijven als Accenture, AkzoNobel en ASN Bank. We organiseren een opleiding en begeleiden ze naar een baan, zodat ze in hun eigen onderhoud kunnen voorzien en een toekomst kunnen opbouwen. De positieve bijkomstig-heid van deze projecten, bijvoorbeeld in Delhi, is dat de meisjes ook minder jong worden uitgehuwelijkt.

Onderwijs voor meisjes

Wereldwijd gaan er steeds meer kinderen naar de basisschool, maar teveel meisjes haken nog steeds af op de middelbare school. Kindhuwelijken, geweld op school, geen aparte wc’s voor meisjes of geen goed maandverband – het verhindert meisjes allemaal om op school te blijven, terwijl onderwijs juist voor hen zo belangrijk is. Wij blijven ons daarom inzetten om al die barrières te slechten en meisjes de kans te geven om hun opleiding af te maken. We kunnen immers wel scholen bouwen – en dat blijven we ook doen – maar we moeten er ook voor zorgen dat meisjes er dan naartoe mogen. In veel landen wordt bestaande wetgeving die het verbiedt om minderjarige meisjes uit te huwelijken, of om meisjes van school te houden, niet nageleefd. Daarom investeren we ook in lobby en beleidsbeïnvloeding. Zo hebben we afgelopen jaar bij de VN in Genève succesvol gelobbyd om kindhuwelijken hoger op de agenda te krijgen.

Beste sponsors,

4 Reportage

5

Noodhulp

Ook dit jaar waren miljoenen kinderen helaas slachtoffer van een natuurramp of een gewapend conflict. En in West-Afrika leven kinderen in angst voor ebola. Al deze kinderen hebben onze hulp nodig. En die bieden we ze ook in de landen waar we werken. We steunen de vluchtelingen uit Zuid-Sudan in opvangkampen in de buurlanden, we helpen vluchtelingenkinderen uit Syrië en de Centraal Afrikaanse Republiek, we vechten in West-Afrika tegen ebola en zetten ons in voor wederopbouw in de Filipijnen na orkaan Haiyan.

Plan biedt al tientallen jaren noodhulp. We werken met onze lokale staf en zijn dus meteen ter plekke om te helpen en krijgen daarvoor steun van onze sponsors. Dit jaar gaf u bijna 450.000 euro voor ons noodhulpprogramma in de Filipijnen en daar waren en zijn we héél erg blij mee. Vijf maanden na de orkaan was ik in het getroffen gebied en zag hoe goed onze programma’s werken en hoe blij de kinderen weer waren na de angstige periode tijdens en na de orkaan.

Samen

Er is dus veel om trots op te zijn als we terugkijken op het afgelopen jaar. Maar er moet ook nog heel veel gebeuren. Onze werkgelegenheidsprojecten voor jongeren en de lobby tegen kindhuwelijken bij de VN laten zien hoe belangrijk het is om samen te werken. Want samen bereiken we meer. Plan Nederland groeit gelukkig weer, dankzij de bijdragen van bedrijven, institutionele donoren als het ministerie van Buitenlandse Zaken en de EU en natuurlijk de 92.000 trouwe sponsors, die we ongelooflijk dankbaar zijn voor hun blijvende steun!

Samen met u blijven we ons onverminderd inzetten voor een beter leven voor meisjes en jongens in ontwikkelingslanden en een eerlijke verdeling van welvaart in de wereld.Heel veel dank daarvoor!

Met vriendelijke groet,

Monique van ’t HekDirecteur Plan Nederland

"Samen met u blijven

we ons onverminderd

inzetten voor een

beter leven voor

meisjes en jongens in

ontwikkelingslanden en

een eerlijke verdeling

van welvaart in de

wereld."

6 In actie voor Plan

In Actie

voor Plan

Duizenden blije koppies op de schaatsbaan

Een week per jaar is de link tussen Nederlandse

ijsbanen en veilig drinkwater in Afrika helemaal

vanzelfsprekend. Ook dit jaar, want tussen 10

en 16 november maakten 11.000 Nederlandse

schoolkinderen al schaatsend de verbinding tus-

sen hier en daar tijdens de landelijke Plan-actie

Schaatsen voor Water.

Mijs (11) en Dominique (12) zijn twee enthousiaste jonge schaatsers. Bij de kick-off van de actie op 11 november trekken ze hun schaatsen aan op de tribune van de ijsbaan in Utrecht. Op de vraag of ze zin hebben om te gaan schaatsen, beginnen ze bijna te stuiteren. De twee meiden uit groep 8 van basisschool de Elckerlyc uit Hilversum kun-nen niet wachten om de ijsbaan te veroveren. Dominique vertelt dat ze met een vriendinnetje de hele buurt door is gegaan, om zich te laten sponsoren voor hun schaats-prestaties. “Ik weet niet precies hoeveel ik heb opgehaald, maar bijna iedereen beloofde om vijf euro te geven!” Maar eerst moet er flink geschaatst worden. “We gaan voor de vijftien rondjes”, zegt Mijs glunderend.

Dertien rondjes op nieuwe schaatsenOok Roman (10) uit groep 6 is ambitieus. Hij is van plan om dertien rondjes te schaatsen, voor kinderen in Zambia. “Zij hebben te weinig drinkwater en daarom zamelen we geld voor ze in.” Roman vertelt trots dat hij driehonderd euro heeft opgehaald. Hij kan best goed schaatsen, dus hij heeft er vertrouwen in. Hoewel... “Vandaag heb ik nieuwe schaatsen aan, dus dat maakt het misschien wat moeilijker. Maar ik ga m’n best doen!”

7In actie voor Plan

En weg is hij. De baan op, waar voormalig topschaatser Annamarie Thomas het startschot geeft.

Heerlijk zonnetjeWaar nodig ondersteunt Annamarie de schaatsers op de baan met een helpende hand of een motiverende high-five. De voormalige wereldkampioene staat al voor de vijfde keer op de ijsbaan tijdens de aftrap van Schaatsen voor Water. “Iedere editie heeft weer iets unieks wat het ontzettend leuk maakt,” vertelt ze. “Zo genoot ik dit jaar van het zonnetje dat zo heerlijk op de baan scheen. En natuurlijk van alle blije koppies! Het is geweldig om te zien hoe de kinderen ieder jaar weer zo enthousiast zijn en er een hele strijd van maken om zo veel mogelijk rondjes te schaatsen.”

De leerlingen die net als Mijs, Dominique en Roman mee-doen aan Schaatsen voor Water worden per geschaatst rondje gesponsord door familie, buren en kennissen. De opbrengst gaat dit jaar naar een groot water- en sanita-tieproject van Plan in Zambia. Nog iedere dag overlijden Afrikaanse kinderen als gevolg van vervuild water en slechte hygiëne. Duizenden kinderen worden bovendien ziek en missen daardoor school.

950 euroLara Beekhuis (9) van de Gooische School in Laren kan dankzij een gastles van een Plan-medewerker perfect

vertellen waarvoor ze schaatst. Ze schaatste maar liefst 24 rondjes en haalde daarmee 950 euro op. “Ik heb iedereen die ik ken een mailtje gestuurd en ben langs de deuren geweest. Uiteindelijk hebben 21 mensen mij gesponsord. Ik vind het heel belangrijk dat er geld wordt opgehaald, want de mevrouw van Plan vertelde ook dat meisjes heel ver moeten lopen om water te halen en met het zware water ook weer heel ver terug moeten lopen.”

Sport verbindtSchaatsen voor Water zou er niet zijn zonder de enthou-siaste vrijwilligers van Plan Nederland. Malou is daar een voorbeeld van. De studente Communicatie- en Informa-tiestudies is sinds maart betrokken bij Plan. “Ik vind het mooi hoe Plan te werk gaat, dat ze investeren in meisjes om zo een betere wereld te creëren. Daar wil ik graag aan meehelpen. Daarom ben ik hier vandaag, om de pers tijdens bij de kick-off te begeleiden. Al die enthousiaste kinderen maken me blij! En het is natuurlijk gaaf dat Annamarie erbij is!”

Plan Nederland kijkt terug op een succesvolle editie van Schaatsen voor Water, waarvoor duizenden kinderen en tientallen vrijwilligers zich hebben ingezet en die tot nu toe 325.000 euro heeft opgebracht. “Sport verbindt en brengt mensen in beweging”, zegt Annamarie Thomas. “Hoe mooi is het dat we via sport kunnen bijdragen aan betere levens-omstandigheden voor kinderen in Zambia!”

Op 10 december 2014 werd de Nobelprijs voor de Vrede 2014 in Oslo uitgereikt aan de 17-jarige Pakistaanse Malala Yousafzai en de Indiase mensenrechtenactivist Kailash Saty-arthi. Zij ontvingen de prijs voor hun strijd tegen de onder-drukking van jongeren en voor het recht van alle kinderen op onderwijs.

Kailash Satyarti is leider in de wereldwijde strijd tegen kin-derarbeid. In India stichtte hij ‘Bachpan Bachao Andolan’ (Save the Childhood Movement), een organisatie die in de afgelopen dertig jaar meer dan 80.000 kinderen redde van slavernij, mensenhandel en uitbuiting. Plan werkt samen met zijn organisatie in het grootschalige programma ‘Global March Against Child Labour’ om geweld tegen meisjes en jonge vrouwen uit te bannen en hun kansen op de arbeids-markt te verbeteren.Malala is de jongste winnaar van de Nobelprijs ooit.

Meisjes van over de hele wereld zijn geïnspireerd door Malala. Dat is te lezen in het boek Iedere dag is Malala Dag dat bestaat uit brieven van meisjes aan Malala. Het boek is samengesteld door Rosemary McCarney, directeur van Plan Canada, en in het Nederlands vertaald.

8 NL nieuws

ISBN 978 90 72259 806, Middernacht Pers € 14,90, info@middernachtpers.nl

Vrouwen aan de topMaandblad Opzij organiseert ieder jaar een verkiezing van de Top 100 van machtige vrouwen in Nederland. Met die lijst wil Opzij het thema topvrouwen blijvend onder de aandacht brengen. De lijst van 2014 werd op 17 november op een feestelijke avond bekendgemaakt en is gepubliceerd in het december-nummer van Opzij. Monique van ’t Hek, directeur van Plan Nederland, staat ook in de lijst. Zij eindigde als nummer 3 van de meest invloedrijke vrouwen in de categorie Goede Doelen.

In oktober 2014 spraken negen bedrijven af met Plan Nederland en het ministerie van Buitenlandse Zaken dat ze meer meisjes en jonge vrouwen (16-24 jaar) in ontwikkelingslanden aan beter werk gaan helpen. Dat deden zij tijdens de conferentie ‘Investing in girls: a good business!’ ter gelegenheid van Wereldmeisjes-

dag (11 oktober), in de AmsterdamArena. De zogeheten ARENA Declaration werd ondertekend door Accenture, ASN Bank, Amsterdam ArenA, Team Relocations, Basic Water Needs, TUI Nederland, AkzoNobel, JJH Textiles en Jobbird.com. Bij de organisatie was ook het ministerie van Buitenlandse Zaken betrokken.

Nobelprijs voor Malala Yousafzai en Kailash Satyarti

ARENA Declaration: banen voor jongeren

9

Gedreven en ambitieus‘Na de hectische en overvolle buitenwijken van Addis Abeba rijden we op een rustige weg met aan weerszijden droge vlaktes. Als het landschap gaandeweg verandert in groene akkers en meren en ik vooral veel overstekende kuddes vee zie, vallen m’n ogen langzaam dicht; we hebben een lange reis achter de rug.

Ik ben hier in Ethiopië omdat ik vorig jaar meedeed met de bokswedstrijd Because I am A Girl - Knock Out!, georganiseerd door Plan Nederland en MTV. Als winnares toen mag ik nu met Plan mee naar Ethiopië om de meisjes te ontmoeten voor wie de Knock Out was georganiseerd. Een unieke kans.

Op een middelbare school in Awassa ontmoeten we ze: zo’n veertig veelbelo-vende en gemotiveerde scholieren, allemaal meisjes. Door de steun van Plan hebben deze meisjes de mogelijkheid om hun middelbare school af te maken, want hun ouders zouden nooit het vervoer naar school, de boeken en het verplichte schooluniform kunnen betalen. We worden feestelijk ontvangen door de ‘girlsclub’, krijgen bloemen en een rondleiding, die ons ook langs het nieuwe toiletgebouw speciaal voor meisjes voert. Probleem: de kranen en douchekop-pen zijn gestolen waardoor de meisjes nu alleen met sleutels de kraan kunnen gebruiken – er wordt nog gezocht naar een oplossing.

Het raakt me om te zien hoe gedreven en ambitieus de meisjes zijn. Dat doet me eraan denken hoe stom ik school vond toen ik zestien was. Zo stom dat ik soms net deed of ik ziek was. Nu ik voor deze meiden sta en de glinstering in hun ogen zie, schaam ik me een beetje als ik daaraan terugdenk. Zij zijn zo blij dat ze de kans krijgen om naar school te gaan! Alleen al als alle meisjes in Ethiopië tussen de twaalf en zestien gewoon naar school zouden kunnen, waren er veel problemen opgelost in dit land.

Vier dagen later sta ik gewoon weer op Schiphol en stap ik mijn leven vol gemakken weer binnen. Maar niet zonder een leerzame en bijzondere ervaring in mijn bagage.’

Laura Ponticorvo

9In actie voor Plan

Laura PonticorvoLaura Ponticorvo is bekend van haar deelname aan reality tv- programma’s zoals X Factor en Sterren dansen op het IJs. Zij is freelance danseres, actrice en presentatrice. In 2013 was zij de finaliste van het programma Because I am a Girl - Knock Out! waarin vier bekende vrouwen letterlijk en figuurlijk klappen opvingen voor meisjes in ontwikkelingslanden.

10 NL nieuws

11Meisje in...

U heeft 1 nieuw bericht:

Verwoestende orkaan op komst

Dat één simpel sms’je levens kan redden, weet

de Filipijnse Marinel (16) uit ervaring.

Op 7 november 2013 kreeg ze een tekstbericht

van een medewerker van Plan, die haar daar-

mee waarschuwde voor een naderende orkaan.

Een orkaan die het land verwoestte, duizenden

levens kostte en de overlevenden totaal berooid

achterliet. Marinel was een van hen.

Orkaan Haiyan was een van de meest dodelijke orkanen ooit, dat weten we inmiddels. Minstens 6.300 mensen kwamen om het leven en ruim vier miljoen mensen raak-ten dakloos. En dan hebben we het nog niet eens over de duizenden gewonden, de ontelbare vernielde gebouwen, de verwoeste landbouw en de ontwrichte infrastructuur. Marinel zag het allemaal gebeuren: de daken die van de huizen vlogen en de bomen die als lucifershoutjes afbra-ken of ontworteld de lucht ingingen. Alles in haar dorp Salcedo, in de provincie Oost-Samar werd meegesleurd door de razende wind.

Vier met hout betimmerde pilarenRuim een jaar na de ramp woont Marinel weer in haar oude huis. Of beter gezegd: de restanten ervan. Want veel meer dan vier met hout betimmerde pilaren met een tentzeil erboven is het nog niet. Voor de wc en een douche gaan Marinel en haar familie naar het huis van haar oma, een halve kilometer verderop. Dat vindt Marinel vooral vervelend als ze ongesteld is. Ze probeert dan een rustig hoekje te vinden in hun huis om zich te verschonen – in de sanitaire kits die Plan heeft uitge-deeld, zit gelukkig ook maandverband – maar ze mist privacy. Ook voelt ze zich niet meer helemaal veilig thuis. “Het blijft maar in mijn hoofd malen dat dit soort rampen mensen aanzetten om te stelen.”

NoodhulpZodra bekend werd dat Haiyan in de Filipijnen aan land zou komen, activeerde Plan het early warning-systeem per sms om zoveel mogelijk mensen te waarschuwen voor de kracht van de naderende orkaan. Bovendien stonden alle mensen van Plan klaar om noodhulp te bieden zodra de orkaan was overgetrokken.

13Meisje in...

Na Haiyan kwam Hagupit Begin december raasde er weer een orkaan over de Filipijnen. Hagupit richtte wel materiële schade aan, maar veroorzaakte gelukkig niet de enorme verwoesting die Haiyan achterliet. Plan is volop bezig met het organiseren van herstelwerkzaamheden.

Plan werkt in zes provincies in de Filipijnen: Masbate, Westelijk Mindoro, Noord-Samar, West-Samar, Oost-Sa-mar en Zuidelijk Leyte. Haiyan veroorzaakte de grootste schade in Oost-Samar en in Leyte, waar grote delen van de stad Tacloban (200.000 inwoners) volledig werden weggevaagd. In het getroffen gebied wonen 40.000 door Plan gesponsorde kinderen. Meteen na de ramp zette Plan een noodhulpprogramma op poten, in samenwer-king met de lokale autoriteiten en andere hulporganisa-ties. Bijna 230.000 families kregen onderdak en dekens en ruim 258.000 mensen kregen veilig drinkwater en voedselhulp. Ook zorgde Plan voor hygiënekits en water-kits en richtte kindvriendelijke ruimtes in.

Weten wat de leraar weetInmiddels zit negentig procent van de getroffen kinde-ren die vóór de orkaan naar school gingen weer in de schoolbanken. Ook Marinel volgt weer lessen in haar oude school. Het schoolgebouw was erg toegetakeld door de orkaan, dus was het behelpen voor de leerlingen en docenten. “Het maakte me verdrietig om onze school zo te zien,” vertelt Marinel. “Het dak was eraf gewaaid en binnen was alles kapot. Als het regende, werden we tijdens de les vaak nat.”

Verschillende klasgenoten van Marinel stopten na de ramp voorgoed met school om hun ouders te helpen, want veel mensen raakten na de ramp werkloos. Ook de vader van Marinel, die visser was, verloor met zijn boot ook zijn baan. Maar Marinel blijft naar school gaan. “Ik wil weten wat mijn leraar weet. En na mijn eindexamen wil ik gaan studeren.”

Noodhulp na Haiyan• Onder de slachtoffers van de ramp distribueerde

Plan 12.000 tenten, 22.000 shelter-pakketten (tentzeil, gereedschap en dekens), 45.000 waterkits waarmee mensen zelf water konden ontsmetten, 55.000 hygiënekits (zeep, shampoo, tandpasta en maandverband) en zorgde voor voedsel, waaronder 8.000 ton rijst.

• 22.000 schoolkinderen kregen back-to-school kits. • Plan richtte ruim 100 kindvriendelijke ruimtes

in, waar kinderen veilig kunnen spelen en leren; 12.580 kinderen kregen psychosociale hulp.

• 195.000 mensen kregen tijdelijk onderdak of hulp bij het herstellen van hun huis.

• 297 mensen leerden hoe ze rampbestendig moeten bouwen en formeren teams in hun eigen community voor het uitvoeren van herstelwerkzaamheden.

• 889 huizen zijn of worden hersteld of herbouwd.• Plan zet zich in voor een nieuwe, veilige woonplaats

voor 1.100 mensen uit kustgebieden die na de orkaan te onveilig zijn om naar terug te gaan.

• Meer dan 61.000 mensen kunnen weer in hun levensonderhoud voorzien dankzij Plan’s Cash for Work-programma’s, die zich richten op puin ruimen, herstelwerk, het aanleggen van sanitaire voorzieningen, herplant van mangrovebossen en het bouwen van een zeewering.

• 7.840 kwetsbare families kregen financiële steun.• 2.500 jongeren konden een beroepsopleiding

volgen waarmee ze in hun levensonderhoud kunnen voorzien.

Totale inkomsten

€ 48.941.000

Verkort jaarverslag1414

Totale uitgaven

€48.331.000

Jaarverslag 2013/2014 Plan Nederland in een notendop

v

Inkomsten uit eigen fondsenwerving: € 27.489.000Dit zijn inkomsten uit kindsponsoring en projectsponsoring en andere bijdragen van particulieren, bedrijven, scholen en stichtin-gen.

Inkomsten uit subsidies: € 16.575.000Dit zijn subsidies van onder meer de Nederlandse overheid en de Europese Unie.

Inkomsten uit acties van derden: € 4.755.000Dit is geld van de Nationale Postcode Loterij en de Samenwerkende Hulp Organisaties (SHO).

Overige baten: € 122.000

Bestedingen aan de doelstelling: € 43.697.000Dit zijn de financiële bijdragen aan de projecten in de programmalanden en bestedingen voor voorlichting en bewustwording in Nederland.

Werving baten: € 3.369.000Om fondsen te kunnen werven, moet Plan Nederland eerst investeren. Plan stuurt bijvoorbeeld mailings, gaat langs deuren, schrijft subsidieaanvragen en voert campagnes.

Kosten beheer en administratie: € 1.265.000Dit zijn de kosten die Plan Nederland maakt voor de (interne) beheersing en administratie van de organi-satie.

376.593bezoekers website Plan Nederland.

37.532 volgers

11.691 volgers

1.248 connecties

250vrijwilligers zetten zich in

629 nieuw gesponsorde kinderen

8.057 nieuwe structurele projectsponsors

9% uitstroom kindsponsors

12,3% uitstroomstructurele projectsponsors

71.207 gesponsorde kinderen64.408 kindsponsors

27.145structurele projectsponsors

Op www.plannederland.nl/resultaten vindt u ons volledige jaarverslag. En bekijkt u daar vooral ook ons online jaarmagazine, vol prachtig beeld, mooie filmpjes en resultaten!

Verkort jaarverslag 1515

Een impressie van wereldwijde resultatenWereldwijd werkte Plan in...

...gemeenschappen, voor 164,9 miljoen mensen, onder wie...

86.676 41,1miljoen

40,4miljoen

Mensen kregen een training als leerkracht of

onderwijsvrijwilliger

mensen kregen een landbouwtraining

104.231

289.437 mensen zijn getraind als

gezondheidswerkers

10.758 gezondheidscentra zijn

gebouwd of gerenoveerd

2.454scholen zijn gebouwd

of gerenoveerdwaterpunten werden

aangelegd of verbeterd

835.207 huishoudens kregen betere sanitaire voorzieningen

64.280 spaar- en leengroepen

4.112

Plan steunde

57.265

16 Wereldnieuws

17Buitenlandblog

Dagelijks horen we dat de ebola-crisis erger en

erger wordt, met een stijgend aantal mensen dat

besmet is en steeds meer doden. De epidemie

breidt zich uit en veroorzaakt stress, angst en

frustratie. Maar hier in Gueckédou in Guinée,

zien we ook de eerste tekenen van hoop.

In vergelijking met een aantal maanden geleden, toen de situ-atie in de getroffen communities met de dag erger werd, zien we gelukkig steeds meer verbetering. De wilde verhalen over ebola, die ons werk in het begin zo moeilijk maakten, zijn gelukkig afgenomen. De meeste mensen zijn ermee gestopt deze verhalen te verspreiden en treffen nu wel de nodige maatregelen om besmetting te voorkomen.Dit probleem is voor een groot deel opgelost, mede dank-zij de inzet van religieuze leiders, vrouwenorganisaties en jongeren. Zij hebben ons geholpen om mensen ervan te doordringen dat ebola echt is en geen complot.

PreventieregelsWe merken inmiddels dat de meeste mensen zijn gestopt met het verspreiden van geruchten en nu echt de nodige maatregelen treffen om besmetting te voorkomen. We zien bijvoorbeeld dat handen schudden tijdelijk is afgeschaft en dat de toeloop van mensen naar markten en feesten is af-genomen. Hoe triest ook, op dit moment is dat wel zo veilig en het is goed om te merken dat mensen zich dit realiseren en zich aan de preventieregels houden. Als iemand nu ziek wordt op straat, houden mensen afstand en bellen de ebola-hotline naar gespecialiseerde gezondheidswerkers, die dan zo snel mogelijk hulp kunnen bieden.

Levend bewijsEen ander teken van hoop zijn de mensen die zijn genezen van ebola. In Gueckédou hebben deze mensen een vereni-ging opgericht om te helpen in deze crisis. Ik tref ze bijna iedere ochtend, want zij spelen een belangrijke rol in onze voorlichtingscampagnes. Zij doen bijvoorbeeld mee aan lo-kale radio-uitzendingen, waarin ze vertellen hoe ze besmet zijn geraakt en wat er daarna gebeurde. Juist zij kunnen overtuigend over het voetlicht krijgen dat ebola echt is. En misschien nog belangrijker: dat snelle behandeling zin heeft. Zij zijn daarvan het levende bewijs! Door hun verha-len zijn zieken minder bang geworden om naar het zieken-huis te komen voor behandeling.

HygiënekitsIn Gueckédou en andere besmette gebieden in Guinée heb-ben we voor grote groepen mensen preventietrainingen ge-organiseerd en zijn overal punten aangelegd waar mensen hun handen kunnen wassen. En de hygiënekits die een paar maanden geleden nog massaal werden geweigerd, worden door dezelfde mensen opgehaald en gebruikt.

De ebola-epidemie is nog lang niet voorbij. Het blijft een moeilijke en angstige situatie voor miljoenen mensen, maar als we blijven samenwerken, elkaar vertrouwen en allemaal maatregelen treffen om onszelf en onze kinderen te be-schermen, kunnen we ebola de baas worden!

Plan-programmamanager in Guinée

De eerste lichtpuntjes in de ebola-crisis

Gbaka Sandouno

18 WereldnieuwsWereldnieuws

Moestuinen in MyanmarIn de strijd tegen ondervoeding en bloedarmoede bij kinderen en vrouwen, legt Plan moestuinen aan in Toungup en Rakhine State in Myanmar. Onder leiding van voedings- en tuinspecialist Peter Jensen organiseerde Plan dorpsbijeenkomsten en trainingen en maakten de betrokken families de beste stukjes grond geschikt voor beplanting.

Peter Jensen ontwikkelde een methode om moestuinen zo aan te leggen dat zij het hele jaar voedsel opleveren, van rijst en paprika’s tot zoete aardappelen en radijs. Behalve gevarieerd en gezond eten, leveren de moestuinen ook een welkome aanvulling van het gezinsinkomen. Alles wat de families niet zelf opeten, verkopen ze op lokale markten.

Stiekem naar de dokter Medische zorg is voor veel zwangere vrouwen en moeders nog steeds niet toegankelijk. Het is te duur, te ver weg, de middelen en deskundigheid zijn simpel-weg niet voorhanden, of het is verboden. Dit laatste is de realiteit voor de leden van een Zimbabwaanse sekte. Gelukkig kunnen zij hun toevlucht vinden in de geheime tuin, die in werkelijkheid functioneert als een kliniek en die is opgezet door Plan. Tussen de struiken en achter de bomen krijgen moeders en kinderen medische hulp van lokale Plan-medewerkers.

Een van die moeders is Vimbai. Binnen vijf jaar verloor zij drie kinderen aan malaria, griep en mazelen, ziektes die met medicatie gemakkelijk te genezen zijn. Vimbai hoorde van de kliniek en zocht daar hulp voor haar twee nog levende kinderen. “Ik wist helemaal niet dat de ziektes waaraan mijn drie kinderen zijn overleden te genezen zijn”, vertelt ze. “Toen ik daar achter kwam, realiseerde ik me dat medische hulp zoeken de beste oplossing is voor mijn andere kinderen.” De tuin waarin de kliniek is gevestigd, is beschikbaar gesteld door Evans en zijn vrouw, die gezondheidsme-dewerker is bij Plan. Toen ze zagen hoeveel moeders en kinderen sterven in hun dorp, stelden zij hun tuin open. Nu plukken ze geen groenten, maar beschermen en helpen ze de Zimbabwaanse vrouwen en hun kinde-ren. Evans: “Het zien van gezonde kinderen motiveert me om dit werk te blijven doen.”

19WereldnieuwsWereldnieuws

De bergen van Chiang Mai, in het noorden van Thailand, vormen een thuis voor 76.000 mensen van verschillende inheemse volken. Van hen zijn er 20.000 statenloos: zij zijn onzichtbaar voor de overheid en worden niet erkend als staatsburger. En dat is een groot probleem. De 23-jarige Napeu, moeder van een tweeling en lid van de Muser-stam, weet daar alles van. Tot voor kort stond zij nergens geregistreerd en kon geen aanspraak maken op haar rechten als staatsburger. “Ik kon daardoor geen goede baan krijgen en verdiende geld met ieder karweitje dat ik kon vinden. Ook kon ik niet reizen, want ik had geen identiteitsbewijs.”

Gelukkig kan Napeu dit allemaal achter zich laten. Samen met 320 andere inwoners van het berggebied Chiang Mai kreeg Napeu in augustus 2014 namelijk eindelijk de Thaise nationaliteit. Dit kon gebeuren dankzij een samen-werking tussen Plan en de Thaise overheid. Napeu is dolblij met haar identiteitsbewijs. “Het heeft dan jaren geduurd, maar nu kan ik eindelijk mijn droom waarmaken en verpleegster worden!”

Hoe Napeu uit Thailand zichtbaar werd

Plan vindt dat alle kinderen het recht hebben om te worden gehoord en steun krijgen als ze problemen heb-ben. Daarom zet Plan kindertelefoons op, nu ook in Ghana, met steun van de Nederlandse overheid. Door het (gratis) nummer van de child helpline te bellen, krijgen kinde-ren in de provincie Akropong-Akua-pem direct contact met een deskun-dige die naar hun problemen luistert

en ze verder helpt. Plan lanceerde het project in Ghana in oktober vorig jaar in samenwerking met de African Movement Against Child Abuse – een organisatie tegen kindermishandeling. De hulplijn is er nu nog alleen voor de 15.000 kinderen van Akropong–Akuapem, maar op termijn wordt de child helpline uitgerold over heel Ghana. Dat is belangrijk, want veel kinderen in Ghana krijgen te maken

met geweld en misbruik. Prem Shukla, directeur van Plan in Ghana: “Kinderen houden hun pro-blemen vaak voor zichzelf, simpel-weg omdat ze niemand hebben om naar toe te gaan. Maar met de child helpline is een Ghanees kind een tele-foontje verwijderd van een luisterend oor, advies en een specialist die het kind kan begeleiden naar de juiste instanties voor concrete hulp.”

Een luisterend oor voor Ghanese kinderen

20 WereldnieuwsWereldnieuws

Het Verdrag voor de Rechten van het Kind bestaat 25 jaar. Dit verdrag werd op 20 november 1989 aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties en is geratificeerd door 194 landen. Somalië, de Verenigde Staten en Zuid-Sudan zijn de enige uitzonderingen.

Het Verdrag voor de Rechten van het Kind geldt voor alle kinderen en bevat 54 artikelen. Centraal hierin staan het recht op (over)leven, bescherming, participatie en provision – voorzieningen als onderwijs, gezondheids-zorg, verzorging en andere voorzieningen die voor kinderen belangrijk zijn en die in de mensenrechten-verdragen van de Verenigde Naties niet voorkomen of onvoldoende zijn uitgewerkt.

De betekenis van het kinderrechtenverdragDe (bijna) wereldwijde ratificering van het Verdrag voor de Rechten van het Kind kan schendingen van de rechten van kinderen nog steeds niet voorkomen. En toch is het verdrag geen papieren tijger. Sinds de ondertekening staan kinderrechten wereldwijd op de agenda en het verdrag heeft een psychologische en feitelijke impact op het verbeteren van voorzieningen voor kinderen. Staten kunnen immers worden aangesproken op kinderrechten-schendingen in hun land. En organisaties als Plan kunnen regeringen aanspreken en ontlenen recht van actie aan het Verdrag voor de Rechten van het Kind.Belangrijk is ook dat het verdrag een omslag in denken teweeg heeft gebracht over het werk van Plan en andere ontwikkelingsorganisaties: werken voor kinderen die het moeilijk hebben, is geen kwestie van liefdadig-heid. Kinderen verdienen niet alleen alle steun die ze nodig hebben om een toekomst op te bouwen, ze heb-ben er recht op.

25 jaar Verdrag voor de Rechten van het Kind

Beleidsvoorstel Paraguyaanse meisjes aangenomenDe autoriteiten van kanton Guamote in Paraguay hebben toegezegd een door meisjes geschreven beleidsvoorstel op te nemen in hun plannen voor management, gemeenschapsontwikkeling en het uitvoeren van projecten. De meisjes schreven hun voorstel in het kader van de ‘Because I am a Girl’-campagne en pleiten in het voorstel voor gelijke rechten op onderwijs en ontwikkeling. Luis Guashpa, voorzitter van de Raad voor de Be-scherming van Rechten in Guamote, beloofde dat hij alles zal doen om de dromen en doelen van meisjes in zijn kanton te laten uitkomen: “Wij zorgen ervoor dat hun beleidsvoorstel wordt geïntegreerd in het openbare beleid in Guamote. Als het aan ons ligt, wordt geen enkel meisje nog langer uitgesloten van onderwijs.”

PlanPost Elke dag ontvangen we bij Plan Nederland reacties op ons werk,

onze acties en campagnes. En dat horen we altijd graag!

Want complimenten zijn fijn en van kritiek kunnen we leren.

Girls Rights

Watch van

@PlanNederland vroeg m

ij om

ondernemerschap van jo

ngeren

te st

imuleren. D

at leidde to

t een

vandaag aangenomen m

otie!

Roelof v

an Laar

Hallo plan nederland,

In januari mag ik naar

school.

Graag wil ik dat alle

kinderen naar school

kunnen dus wil ik jullie

gaan helpen met vijf euro

per maand. Omdat ik

nog te klein ben voor een

betaalrekening mag het van

mama's rekening af.

Groetjes Kalijn

Ik ben Ivi en ben 14 jaar. Ik zit in de 3de klas van het VWO. Voor het vak Nederlands kreeg ik de opdracht om een folder te maken. Je mocht het onderwerp zelf kiezen. Ik vind jullie organisatie echt geweldig en heb al eens maandver-band gekocht voor meisjes in Uganda. Dit werd dan ook het onderwerp van mijn folder. In de bijlage heb ik het eindre-sultaat meegestuurd. … Mijn broer en ik zien beide onze toekomst in Afrika. Ik vind jullie projecten enorm goed en lees ook altijd met veel plezier de nieuwsbrief! Met vriendelijke groet, Ivi

21PlanPost

Niet zo praktisch om die mensen een dier te geven die ook weer moet eten….Het doneren van geiten e.d. slaat de plank dus mis en kan juist voor nog meer problemen zorgen. Hedi

Wat geweldig en mooi nieuws brengen jullie. Om zulke kindertjes te helpen en te steunen. En als je leest van de vooruitgang en de resultaten, dan denk ik: gelukkig dat het is gelukt, weer een paar mooie jonge mensjes die een betere toe-komst tegemoet gaan. Daar worden wij ook blij van. Heel veel succes. Een groet, A.

Hoop dat het geld

goed terechtkomt.

Brenda

22 Child data

Een keer per jaar gaan de vrijwilligers en veldmedewerkers van Plan in alle vijftig

landen waar Plan werkt met een speciale opdracht op pad. Met een uitgebreide

vragenlijst gaan zij langs bij alle sponsorkinderen en hun ouders om de situatie

van de kinderen systematisch in kaart te brengen. Het doel hiervan is om u als

sponsor te informeren over hoe het met uw sponsorkind gaat, maar ook om het

effect van programma’s te evalueren en op basis van knelpunten de prioriteiten te

bepalen voor nieuwe projecten.

Wat er zoal wordt geïnventariseerd? Bijvoorbeeld of de kinderen (nog) naar school gaan, en zo niet, welke reden dat heeft. Of de kinderen ernstig ziek zijn geweest, of ze voldoende te eten heb-ben, hoe ver ze moeten lopen naar de dichtstbij-zijnde waterbron en of ze beschikken over een muskietennet, als dat van toepassing is. Sommige vragen zijn vatbaar voor interpretatie, want wat is bijvoorbeeld ‘ernstig ziek’?

Om ervoor te zorgen dat de informatie van alle sponsorkinderen betrouwbaar is en leidt tot vergelijkbare gegevens, zijn de betrokken vrij-willigers en medewerkers van te voren getraind. Zij kennen de betekenis per vraag, kunnen dus eventueel doorvragen en weten hoe zij de lijst moeten invullen, zodat de data uniform worden geregistreerd. Dit geeft Plan een wereldwijd beeld van de overall situatie. Bovendien kunnen de gegevens worden geanalyseerd per werelddeel, land, regio, dorp of individu, al naar gelang het niveau van de informatie die nodig is.

Een paar uitkomsten van het Child-data-onderzoek van 2014:

Child data Hoe is het met de kinderen?

Redenen om niet naar school te gaan 1. Noodzaak om in het gezin te helpen

2. School wordt niet belangrijk geacht

3. Financieel-economische overwegingen

(bijvoorbeeld geen geld om het verplichte

schooluniform te betalen)

4. Blijven zitten en daarom van school

gestuurd

5. School is te ver van huis

6. Kindhuwelijk

7. Handicap

Landen waar verhoudingsgewijs de meeste meisjes (11 en 18 jaar) op school zitten1. Vietnam

2. Malawi

3. China

4. Togo

5. Haïti

23Child data

20%

eigen latrine of wceen gat in de grondpublieke latrine of wc

aantal mensen

minder dan 30 minuten30-60 minuten

1-2 uur

meer dan 2 uur

wildpoepen en -plassen

Azie

Azie

zuid oost-afrika

zuid oost-afrika

latijns-amerika

latijns-amerika

Westelijk Afrika

Westelijk Afrika

40% 60% 80% 100

Soorten wc’s in Plan-gemeenschappen wereldwijd

Loopafstand tot een dokterspost

250.000200.000

50.0000

150.000100.000

24 Sponsor op reis

“Een tijdje geleden realiseerde ik me ineens dat Bindi al zeventien is en dat ze in 2015, als ze acht-

tien wordt, als sponsorkind wordt uitgeschreven. Als ik haar nog wilde opzoeken, dan moest het

nu!” Sponsor Anneriet van Duin reisde afgelopen oktober dus naar India, naar het dorpje Garsain

en naar Bindi.

”Ik zei: ik heb Bindi”

“India is mij niet vreemd. Ik heb een tijdje in Ladakh gewoond en ik ben er vaak geweest voor werk en vakanties. Maar dit bezoek voelde toch anders. Wat moest ik verwachten? Ik kreeg af en toe wel briefjes van Bindi en kende de situatie op papier. Maar in het echt is het compleet anders. Het moment van aankomst in haar dorp maakte in-druk op me. Maar ik voelde me ook onwennig. Ik vroeg me toch af: wat zouden het voor mensen zijn? Heb ik wel een klik met ze? Mijn reisge-note, Gien Wagenaar, speelt fluit en is veel meer dan ik gewend aan het

omgaan met jongeren. Zij was onze ‘ijsbreker’. Dat ze op haar fluit speelde, vond iedereen heel apart. Natuurlijk vroeg Bindi’s familie of ik ook kinde-ren heb. Ik had gewoon ‘nee’ kunnen antwoorden, maar ik zei: ik heb Bindi. Dat vonden ze mooi.“

Toekomst“Bindi is het oudste meisje in het gezin. Ze heeft drie zussen en twee broers. Haar vader is landarbeider, haar oud-ste broer ook. Hun huis is netjes, maar lang niet groot. Binnenkort doet Bindi eindexamen op school. Terwijl haar

moeder een lunch serveerde met rijst, groenten en groene thee, vroeg ik hoe Bindi haar toekomst ziet. Daar was ik nieuwsgierig naar. Ze zei dat ze dat nog niet wist, maar misschien dat dat verlegenheid was. En haar vader ant-woordde snel: “Ze gaat haar moeder helpen.” Dat was natuurlijk niet wat ik graag had willen horen. Maar de men-sen van Plan verzekerden me dat ze daar nog wel eens over zouden gaan praten met Bindi’s ouders. Aan de ander kant: in het piepkleine dorpje waar Bindi en haar familie wo-nen is bijna niets, behalve het prach-

25Sponsor op reis

tige groene berglandschap… Als Bindi besluit om door te leren of een baan te zoeken, dan zal ze wel moeten verhuizen.”

Latrines“Ik sponsor Bindi sinds haar dertiende. Uit de post die ik kreeg, weet ik dat iedereen in Bindi’s dorp zijn behoefte in die tijd nog buiten in de bosjes

deed. Inmiddels zijn er latrines en nu ik er was, wilde ik die wc wel graag zien. Nou, dat viel me niet tegen. Het is mooi om zo een klein beetje te ‘proeven’ wat de positieve effecten zijn van de steun die je als sponsor geeft. Behalve de latrines is dat ook on-derwijs. Alle broers en zussen van Bindi gaan naar school. En Bindi doet binnenkort mee aan een

programma om meisjes weerbaarder te maken.

Bij mijn bezoek zocht ik bevestiging dat Bindi en haar familie gebruik kun-nen maken van de kansen die ze via Plan krijgen. Nu ik Bindi heb ontmoet en in de ogen heb kunnen kijken, voelt het goed.”

Plan in India• Plan werkt sinds 1979 in India.• Plan bereikt meer dan een miljoen kinderen in 13

staten en 5.400 communities.• Plan zet zich in voor beter onderwijs, bescherming,

betere gezondheid en kindparticipatie.

Dankzij onze sponsors"Ik hou van kindsponsoring, want ik zie de jonge kinderen veranderen. Ik werk al elf jaar bij Plan en coördineer in Gazipur alle activiteiten die met kindsponsoring te maken hebben. Als ik naar de kinderen ga om te horen hoe het met hen gaat en foto’s te maken, zie ik steeds weer dat de kinderen echt profiteren van de bijdragen van sponsors.

Dankzij de steun van sponsors kunnen we bijvoorbeeld investeren in ge-boorteregistratie en in goed onderwijs, ook voor meisjes! Als we geen sponsors hadden, konden we ons werk gewoon niet doen, en ons werk is zo belangrijk! Om onderwijs te bevorderen en problemen als kindhuwe-lijken aan te pakken. In Bangladesh trouwt eenderde van alle meisjes nog steeds voor haar vijftiende jaar en veertig procent van de meisjes krijgt haar eerste kind voor ze achttien is. Vaak betekent dat het einde van hun opleiding.

Het maakt mij trots daar samen met Plan tegen te vechten, helemaal als ik zie dat een hele gemeenschap vooruit gaat. Een van de dorpen in ‘mijn’ district heeft het kindhuwelijk nog niet zo lang geleden helemaal afgezworen. Er trouwt daar geen minderjarig meisje meer!Daar doen we het voor.”

Rahima KhatunWerkt als: Plan-regiocoördinator in de regio GazipurDroomt ervan dat: in heel Bangladesh niet één meisje meer tegen haar zin hoeft te trouwen

BangladeshHoofdstad: DhakaInwoners: 163,6 miljoenOppervlakte: ± 147.500 km²Taal: Bengaals (officieel), Engels, UrduGodsdienst: islam (83%), hindoeïsme (16%)Klimaat: tropisch

Standplaats: Dhaka, Bangladesh

wereldrecept

Maak amok!Eten is een mooie manier om kennis te maken met

andere culturen. Daarom kiezen we voor u steeds een

recept uit een van de landen waar Plan werkt. Deze keer

een recept van sponsor Marianne: amok uit Cambodja.

Voor haar is dit gerecht extra bijzonder, omdat ze het at

toen ze haar sponsorkind in Cambodja bezocht.

Bereiding

1. Doe de chili, knoflook, gember, galangal, citroengras, sjalotjes, limoenschil, suiker, het zout en de garnalenpasta in een blender en maal het tot een gladde pasta.

2. Verhit een grote wok op halfhoog vuur en roerbak de pasta ongeveer 30 seconden, totdat je keuken heerlijk geurt.

3. Voeg de kokosmelk toe en breng eventueel op smaak met peper en zout. Laat het een paar minuten zachtjes pruttelen.

4. Voeg de vis toe aan de pasta. Schep alles door elkaar en laat het geheel 10 minuten stoven.

Serveer met rijst of rijstnoedels. Helemaal leuk is om het gerecht op z’n Cambodjaans te serveren in bananenbladeren. Snijd van de bananenbladeren 4 vierkanten van 15 x 15 cm en maak er bakjes van met behulp van cocktailprikkers.

Dit heeft u nodig:(4 personen)

• 500 gram witvis in blokjes gesneden

(bijvoorbeeld kabeljauwfilet)

• Blikje kokosmelk (400 ml)

• 4 gedroogde chilipepers in kleine

stukjes

• 2 el geraspte gember

• 3 tenen geperste knoflook

• 2 stengels citroengras

• 2 el galangel (laos)

• 1 el garnalenpasta

• 1 el suiker

• 2 tl zout

• ½ geraspte limoenschil

• 2 gesnipperde sjalotjes

• eventueel 4 gedroogde

bananenbladeren

Heeft u ook een wereldrecept? Deel het met ons via

redactie@plannederland.nl

Misschien komt uw recept in het

volgende magazine!(eet smakelijk in Khmer, de taal van Cambodja)

Horizontaal

1+3+7. Zo oprecht zou het voor iedere aardbewoner uit pomp of kraan moeten komen (3+3+9+5)

5. Valt ten deel (4)9. Het leeft, is blauw en wil dat je ‘t onthoudt… (13)13. Uiterst sober leven (15)15. Gevelonderdeel (3)16. Zaken gaan voor het … (6)17. Mensen vechten voor … maar zwichten voor plichten (7)

Verticaal

1. Doe de Plan-proef: strooi rood poeder op hoopje poep, rijsthoopje ernaast. Insecten zoemen heen en weer; rijst kleurt rood, en zie: de eetlust vergaat! (11)

2. Negatief handelaar (11)3. Takel een trekje op (3)4. Als de … niet rijdt kan hij ook niet te laat komen (5)5. De moeder van alle moeders (3)6. Draai water tot er graan staat (5)7. Robben (9)8. Explosief postbedrijf (3)10. Obelix’ visitekaartjes (7)11. Klampt aan (6)12. ... Hennis-Plasschaert (7)14. Heideplaats (5)

Laat uw hersens kraken en los deze Plan-cryptogram op!

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Oplossing

Vul hier de letters in die bij de roze cijfers staan.

Onder de juiste inzendingen verloten we vijf exemplaren van het inspirerende boek ‘Kinderen die de wereld hebben veranderd’. Mail uw oplossing vóór 1 maart naar redactie@plannederland.nl en win!

1 2 3 4 5 6 6

4

7 5 8 3

9 1 10 2 11 12

13 14 9

15 8

16 7 17

10