GIESKES . STRIJBIS FONDS...wilden goede doelen financieel ondersteunen in een viertal sectoren . Het...

GIESKES . STRIJBISFONDS

JAARBERICHT 2017

INHOUD

Vooraf

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Beleid & Organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Trends & Ontwikkelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Projecten

Natuur en milieuNederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) . . . 16

Stichting De Noordzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Stichting Commonland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

TU Delft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Naturalis Biodiversity Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

ZonMw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Vereniging Natuurmonumenten /

Radboud Universtiteit / RU Groningen . . . . . . . . . . . . . .22

Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN) . 22

Disclose (TUDelft / NIOZ / RUG / SDN) . . . . . . . . . . . . . 23

Medische WetenschapStedelijk Museum Amsterdam /

Van Abbemuseum / VU medisch centrum . . . . . . . . . . . 27

Amsterdam Institute

for Social Science Research (UvA) . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

UMC Stichting Radboud en DementieNet . . . . . . . . . . 28

Erasmus MC Alzheimercentrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

VU medisch centrum, Alzheimercentrum . . . . . . . . . . . . 29

VU medisch centrum, Alzheimercentrum . . . . . . . . . . . . 30

UMC Utrecht Cancer Center . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Female Cancer Foundation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31



Democratie en RechtsstaatStichting voor Vluchteling-Studenten UAF . . . . . . . . . . 38

Stichting Lezen & Schrijven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

WarTrauma Foundation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Stichting Theater na de Dam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Leids Universitair Fonds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

T .M .C . Asser Instituut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Stichting Move . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Stichting Jongerenrechtbanken Nederland . . . . . . . . . . 43

Joods Historisch Museum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Stichting Favela Painting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Stichting IMC Weekendschool . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Stichting Nederlands Debat Instituut . . . . . . . . . . . . . . 45

Kunst en cultuurStichting Instituut voor Menselijke Activiteiten

(Institute for Human Activities) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Foam Fotografiemuseum Amsterdam . . . . . . . . . . . . . . 50

Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis (RKD) . . 51

Stichting Talent Support . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Kathedrale Kerkfabriek Sint Baafs Gent . . . . . . . . . . . . . 54

Jeugdcultuurfonds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Stichting Instrumentendepot Leerorkest . . . . . . . . . . . . 56

Orkater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Stichting Sense of Place . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Bosch Research and Conservation Project (BRCP) . . . . . 58

Studio Claudy Jongstra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Het Nationale Ballet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Stichting Behoud Moderne Kunst (SBMK) . . . . . . . . . . . 59

De Nederlandse Bach Vereniging . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis en het

Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis . . . 63

Stichting Niet Normaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Eye Filmmuseum Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Het Dolhuys, Museum van de Geest in Haarlem . . . . . . 64

Teylers Museum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Stichting Castello Consort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Stichting Rijksmuseum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Stichting Centraal Museum Utrecht . . . . . . . . . . . . . . . 67

OverigStichting Papageno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Stichting Partnership Foundation . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Stichting Mama Taxi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Stichting Gieskes-Strijbis Fonds . . . . . . . . . . . . . . . . 70-71

Financiële verantwoording

Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Beleggingsbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Bestuur & organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

Balans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

Baten & Lasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

Controleverklaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

De stichting is op 16 september 2003 opgericht door Hennie Gieskes en Diedi Gieskes-Strijbis onder de naam Stichting Spaarne Fonds . Zij wilden goede doelen financieel ondersteunen in een viertal sectoren .

Het door hen ingebrachte vermogen wordt door het bestuur van de stichting gebruikt voor de uitvoering van haar werkzaamheden overeenkomstig de wensen van de oprichters . In 2008 is de naam gewijzigd in Stichting Gieskes-Strijbis Fonds .

Uitgave Gieskes-Strijbis Fonds, juni 2018Teksten Frederiek Cohen, Anne van

Groningen, Henk Jonker, Hedda van Straten, Tino Wallaart

Fotografie Erik Jansen, Carlos Minguell, Juan Cuetos, Tomek Dersu Aaron, Jurgen Huiskes, Venus Veldhoen, Sophie Terluin, Pim Rusch, Mike Bink, Steve Swerdlow, Christian van der Kooy, Ben van Duin, Derek Lee, Michel Schnater, Gael Langevin, Jan Boeve, Clementine van der Bent

Ontwerp Ape to Zebra Tekeningen Jan RothuizenDruk Koopmans’ drukkerij bv, Hoorn

COLOFON

VOORWOORD

Prijswinnaar Bright Richards vroeg het woord tijdens de uitreiking van de eerste Gieskes-Strijbis Podiumprijs op maandag 3 oktober . Richards was ooit een gevierd acteur in zijn vaderland Liberia – tot hij in 1991 op de vlucht sloeg voor het oorlogsgeweld en aankwam in Nederland . Toen begon hij weer op nul . Richards had het geluk dat een aantal mensen het in hem zagen zitten . Hij pakte zijn oude metier weer op en studeerde aan de Toneelacademie in Arnhem . Via een aantal toneelgezelschappen waaronder het Ro Theater richtte hij zijn eigen New Dutch Connections op – om niet-westerse kunstenaars een podium te bieden .

Richards vertelde zijn vluchtverhaal in het bekroonde toneelstuk As I left my father’s house . Hij bracht het stuk meer dan 350 keer op de planken – niet alleen in theaters, maar ook in buurthuizen en in de koffiekamer van de politie. Voorjaar 2018 ging The Bright side of life in première, Richards’ eigenzinnige kijk op de kracht van vluchtelingen .

Het verhaal van Bright Richards is even actueel en urgent als hoopgevend . Net als zijn mede-laureaat Lloyd Marengo, die in Rotterdam zo’n beetje eigenhandig de hiphopscene ontwikkelde, is Richards een toonbeeld van eigenzinnigheid, doorzettingsvermogen en grote maatschappelijke betrokkenheid .

Het Gieskes-Strijbis Fonds streeft naar maatschappelijke vooruitgang – zo luidt regel één van het hoofdstuk missie van het beleidsplan 2015 – 2018 . Het is onze stellige overtuiging dat blijvende vooruitgang wordt bewerkstelligd door

mensen als Richards en Marengo . Niet voor niets worden ondernemersgeest, onderscheidend vermogen en persoonlijk leiderschap expliciet vermeld in het beleidsplan als waarden die wij van onze beneficiënten verwachten.In de nieuwe Gieskes-Strijbis Podiumprijs kwam sowieso veel samen van de wensen en verwachtingen die we als Fonds koesterden . Met een proactieve blik verkenden we het veld van de podiumkunsten . Onze conclusie was dat er goede opleidingen en startersregelingen zijn . Aan de top staan een aantal (wereld-) vermaarde gezelschappen met vaak een ijzersterke makerstraditie . Daar tussenin blijkt het lastig voor eigenzinnige makers van podiumkunsten . Speciaal voor deze groep werd de Podiumprijs ontwikkeld .

Wat theatermakers ons lieten weten, is dat zij het vrije karakter van de prijs bijzonder waarderen . Aan het geldbedrag (60 duizend euro over een periode van twee jaar) zitten geen voorwaarden verbonden . We hebben er alle vertrouwen in dat deze categorie kunstenaars het bedrag zullen aanwenden om hun artistieke ambities waar te maken. In een financieringswereld die aan elkaar hangt van criteria, projectbegrotingen en kritische prestatie indicatoren wordt dit als een verademing gezien .

Het zogenaamde ‘vrije geld’ voorziet eveneens in een behoefte in het aandachtsgebied van de medische wetenschap . In 2016 startten wij daarom de zogenaamde ‘research hub’, een voorziening om kortlopend, out-of-the-box onderzoek te kunnen bekostigen . Inmiddels zijn drie onderzoekers aan de slag . Voor de Rotterdamse neuroloog John van Swieten leverde

dat zoveel data over de novo-mutaties in het brein op dat zijn aanvraag naar vervolgonderzoek door onderzoeksfinancier ZonMw gehonoreerd werd.

De Podiumprijs onderstreept eveneens de interesse die het Gieskes- Strijbis Fonds steeds sterker ontwikkelt voor het zogenaamde fluïde kunstenaarschap . Als tegenpool van de autonome kunstenaar, die vanuit de splendid isolation van zijn ivoren toren de wereld beschouwt en afdaalt om zijn publiek met die visie te confronteren, opereert de fluïde kunstenaar in directe verbinding met zijn of haar omgeving en de samenleving . De centrale vraag die het Gieskes-Strijbis Fonds intrigeert is: kunnen met kunst hardnekkige maatschappelijke impasses doorbroken worden?

In deze categorie steunde het Gieskes-Strijbis Fonds het afgelopen jaar diverse projecten . Zo steunden wij de spraakmakende kunstenaar Renzo Martens, die met kunst maatschappelijke waarde probeert toe te voegen voor de arbeiders op de voormalige Congolese cacaoplantages, die van minder dan een dollar per dag moeten rondkomen . En de Friese beeldend kunstenares Claudy Jongstra, die in haar rondreizende installatie Woven Skin weeskinderen, CEO’s, vluchtelingen en politici samenbrengt op locaties als de G8-top in New York, kunstbiënnale Manifesta in Palermo, Nepal en culturele hoofdstad Leeuwarden (al staat de installatie in Groningen) .

Vorig jaar spraken wij in het jaarbericht over de meer op de buitenwereld gerichte koers van het Gieskes-Strijbis Fonds . In 2017 heeft deze ontwikkeling zich verder doorgezet . Daarbij is het ons niet om de naamsbekendheid van het Fonds

te doen . Wel willen wij de prachtige projecten waarbij wij dankbaar betrokken zijn een platform bieden . De Podiumprijs heeft zoveel publiciteit opgeleverd dat behalve de prijswinnaars ook mede-genomineerden Lizzy Timmers, Niek Traa en Merlijn Twaalfhoven de aandacht en erkenning voor hun werk kregen die zij verdienen . Tijdens het tweede symposium van 9 november, dat over de Noordzee ging, zetten we een aantal projecten op het vlak van natuur en milieu in het zoeklicht .

Zo wil het Gieskes-Strijbis Fonds ook in 2018 werken aan vooruitgang . Actueel, urgent en hoopgevend – met projecteigenaren die beschikken over eigenzinnigheid, doorzettingsvermogen en grote maatschappelijke betrokkenheid .

Wij wensen u veel leesplezier .

Leendert van DrielVoorzitter

Tino WallaartDirecteur

54

OerprojectLeids Universitair Fonds, LUF in de wandelgan-gen, was tien jaar geleden het eerste, echte project dat het Gieskes-Strijbis Fonds besloot te ondersteunen . Sindsdien hebben tot en met 31 december 2017 108 projecten bijdrages van in totaal 29,6 miljoen euro ontvangen . Gaandeweg is het profiel van het Fonds aangescherpt. De voorkeur voor wetenschap en fundamentele kennis is op alle werkterreinen herkenbaar gebleven . Talentontwikkeling, ondernemerschap en persoonlijk leiderschap zijn eigenschappen die in vele Gieskes-Strijbis projecten terugkomen . Daarnaast werken we op projectbasis . In dat laatste zijn we niet uniek . Voor vrijwel alle particuliere goede-doelenorganisaties is het pro-jectmatig werken de norm . Het project schrijft z’n eigen logica voor . Er zijn meetbare en afreken-bare doelen . Er is sprake van vooraf omschreven middelen om die doelen te halen, in de vorm van geld, mankracht, kennis en organisatie . En er is sprake van een fasering in de tijd . Een kop, een staart en een middenstuk . Consequentie van het projectmatig werken is dat ondersteuningsrelaties die het Gieskes-Strijbis Fonds onderhoudt onherroepelijk tot een eind komen . In de beginjaren viel dat nog niet zo op, maar in het tiende jaar van ons bestaan kwam LUF opnieuw ter tafel . Uitgerekend bij project numero uno, ooit persoonlijk geïnstigeerd door één onzer grondleggers, kwam het bestuur voor de existentiële vraag te staan: blijven we ‘van de projecten’ of zijn we bereid organisaties voor

langere tijd structureel te ondersteunen? De uitspraak van het bestuur was helder . Ook oerprojecten komen tot een eind . Natuurlijk laten we als goed partner onze begunstigden goed achter . Onze steun aan de Leerstoel internatio-naal humanitair recht wordt de komende drie jaar geleidelijk afgebouwd . Deze ‘legacy ‘- benade-ring heeft het Fonds inmiddels ook aangeboden aan de Nieuwkomers, het talentontwikkelingspro-gramma van Orkater .

ProjectencarousselWe beseffen dat we het daarmee onze begun-stigden niet makkelijk maken . Ook – of misschien wel juist – bij succesvolle projecten zullen orga-nisaties uiteindelijk voor de continuïteit nieuwe geldbronnen moeten aanboren . Vaak kloppen ze dan aan bij andere private goede-doelenfond-sen, een fenomeen dat soms oneerbiedig ‘de projectencarrousel’ genoemd .

Soms komt het zelfs voor dat fondsen zélf tegen het einde van een projectperiode col-lega-fondsen benaderen met de vraag of ze de ondersteuning van een goed project willen voortzetten . Het Gieskes-Strijbis Fonds heeft op deze manier in het verleden een aantal projecten ‘overgenomen’ . Oorzaak van deze praktijk is dat de meeste particuliere goede-doelenfondsen, het Gieskes-Strijbis Fonds niet uitgezonderd, het zelfbeeld hebben dat ze met hun filantropie een strategische vernieuwing in de werkwijze van or-ganisaties financieren. Dankzij de bijdrage slaan

BELEIDSVERSLAGK ANTTEKENINGEN BIJ DE PROJECTLOGICA

Op 24 september 2008 besloot het bestuur van het Gieskes-Strijbis

Fonds om 282 duizend euro toe te zeggen aan het Grotius Centre van

de Universiteit Leiden, om de leerstoel internationaal humanitair recht

extra te ondersteunen . De grant kwam bovenop de ondersteuning

die het Fonds die zomer had overnomen van Diedi Gieskes-

Strijbis, na haar overlijden . De argumentatie voor de bijdrage in de

bestuursnotitie was daarom even kort als krachtig: “Diedi Gieskes

heeft de leerstoel mogelijk gemaakt .”

organisaties een nieuwe route in waarmee ze financieel en organisatorisch gezonder worden. In filantropisch jargon spreken we van de Theory of Change . Ieder fonds zoekt naar ‘het verdienmo-del’ waarmee begunstigden op termijn ‘zichzelf kunnen bedruipen’ .

Theory of PresenceDit verschijnsel verdient in filantropische krin-gen serieuze discussie . Ten eerste omdat het binnenkomen bij een nieuwe financier over het algemeen veel inspanning vergt, zowel van de begunstigde als van de capaciteit van de finan-cier . De projectencarrousel neemt kostbare fond-senwervings- en projectmanagement inspanning in beslag – tijd en middelen die ten koste gaan van de doelstelling. Kan dat niet efficiënter? Ten tweede omdat de kip met het gouden ei, dat de lange-termijnfinanciering van een organisatie moet zekerstellen, in veel gevallen een illusie blijkt . Ten derde omdat niet verandering, maar simpelweg behoud van wat we hebben vaak de echte doelstelling is . Naast de Theory of Change is er behoefte aan een Theory of Presence . Tijdens de jaarvergadering van de FIN, de koe-pelorganisatie van fondsen in Nederland, vond hierover een interessante sessie plaats onder leiding van de collega’s van het Kans-fonds . Van KPI’s naar overwegingen In de logica van het project als leidend principe doemt meteen de vraag op welke uitkomsten nodig zijn om te spreken van een succesvol project . De administratie van het Gieskes-Strijbis Fonds staat vol met key performance indicators of KPI’s .

In de zoektocht naar objectieve indicatoren gaan Fondsen de diepere bedoeling met een project vertalen naar meetbare gegevens . Willen we een spraakmakende tentoonstelling? Dan schrijven we voor hoeveel artikelen erover in de landelijke media moeten verschijnen . Breed publiek berei-ken? Leg dan een minimaal bezoekersaantal vast . Wetenschappelijke prestaties meten we af aan publicaties in vakbladen, aangenomen moties en vermeldingen in een Kamerdebat weerspiegelen lobbysucces . Geen misverstand: het staat niet ter discussie dat projecten geacht worden resultaten op te leveren . Maar de algemene focus op SMART geformuleer-de doelen, die de afgelopen jaren dominant was, werkt zelden bevredigend . Het is lastig om de doe-len echt betekenisvol vast te stellen . Vaak worden ze makkelijk gehaald . En dan nog: wat doe je als het aantal interacties op twitter en facebook achter-blijft? Het project als mislukking beschouwen? Het geld terugvorderen? Hoe gaan we om met de KPI’s als de omstandigheden van het project grondig wijzigen, in positieve of negatieve zin?

Binnen het Gieskes-Strijbis Fonds hebben we daarom besloten om minder naar de doelen en meer naar de bedoeling van een project te kijken . We proberen de overwegingen in een project-contract duidelijker en uitgebreider te formuleren . De KPI’s dienen slechts om de voortgang van het project globaal te bepalen . Niet de doelrealisatie zelf, maar de onderliggende overwegingen van het project staan centraal in de dialoog met de begunstigde . Vrij geldEen ander onmisbaar onderdeel van de pro-jectlogica is de begroting . Bedragen worden gekoppeld aan specifieke activiteiten. Een website bouwen vergt ontwikkelkosten, een AIO maakt reis- en verblijfkosten om zo nu en dan een congres te bezoeken en voor de organisatie van een evenement op school moeten licht- en geluidstechnici ingehuurd worden . Vaak ontspint zich een discussie over ‘de overhead’ – fondsen zijn daar vaak ronduit zuinig mee . Voor hoeveel mag de organisatie de kosten van medewerkers opvoeren? Waarom zouden we de uren van de vaste communicatieadviseur betalen? En waarom voor dat tarief? Sommige projecten laten zich bovendien vooraf moeilijk vatten tot drie cijfers achter de komma . Vaak blijkt achteraf dat organi-saties keurig binnen de begroting zijn gebleven, maar dat er tussen de posten onderling veel tussentijds gewijzigd is . Wat was het dan achteraf waard, dat gesteggel over de begroting?

Het tot in de finesses verantwoorden en door-gronden van projectbegrotingen vergt veel inspanning van fonds en beneficiënt. Een groter probleem is echter het gebrek aan flexibiliteit. Vaak hebben projecten een experimenteel karak-ter . Financiering zet iets in beweging, waarvan de uitkomst vooraf lastig te bepalen is . Het Gieskes-Strijbis Fonds heeft daarom de afge-lopen periode geëxperimenteerd met een aantal nieuwe arrangementen die beter bij dit soort projecten passen . Programmabudgetten, rolling engagements en prijzen als de Gieskes-Strijbis Podiumprijs bieden binnen duidelijke kaders de flexibiliteit om tijdens het project in te spelen op nieuwe ontwikkelingen . Bij de uitreiking van de Podiumprijs en in een diner pensant met wetenschappers uit de medische wereld kwam naar voren dat de behoefte aan ‘vrij geld’ groot is binnen onze werkterreinen . Het Fonds zoekt naar wegen om in die behoefte te voorzien – uiteraard zonder dat vrij geld ontaardt in vrijblijvend geld .

76

TRENDS & ONTWIKKELINGENHet Gieskes-Strijbis Fonds heeft per werkterrein twee tot drie

aandachtsgebieden gepresenteerd. Ieder jaar rapporteren wij

over de ontwikkelingen.

NATUUR EN MILIEU - Het belang van de natuurportfolio is aanzienlijk toegenomen . In 2017 zagen we dat dit zorgde voor bemoedigende maatschappelijke navolging .

Natuurbescherming op de NoordzeeDe Noordzee-projecten van het Gieskes-Strijbis Fonds kregen een platform tijdens het symposium dat begin november op het Amsterdamse Westergasfabrieksterrein plaatsvond . Door een aantal onderzoeks-projecten te steunen, streeft het fonds naar het aandragen van wetenschappelijke informatie (en argumenten) voor beleid-smakers om de zeenatuur effectiever te beschermen . Geleidelijk komt er meer aandacht voor vervuiling door plastics . Zo besloot het Fonds in 2017 het schone rivierenproject van onder andere IVN te steunen, gericht op het opruimen en analy-seren van plastics in het rivierwater .

Natuurbescherming op de Caribische zeeHet Gieskes-Strijbis Fonds oriënteert zich op een betekenisvolle rol in dit speelveld . De verwoestende orkaan Irma heeft met name Sint Maarten in het middelpunt van de belangstelling gebracht . De weder-opbouw biedt de kans om ook de natuur beter te beschermen .

Bescherming van natuur en landschap in NederlandIn het Vechtplassengebied tussen Amsterdam en Utrecht is het afgelopen jaar een bemoedigende beweging op gang gekomen van boeren die onderzoeken hoe ze natuurvriendelijker kunnen produceren .

Geïnspireerd door stichting WIJland, een dochter van de Commonland Foundation, experimenteren boeren met bodemgezond-heid, teelt van azolla voor diervoeders en het fermenteren van maaisel tot natuurlijke mest . In 2017 besloot het bestuur bovendien om een tweede project op landschapsschaal van natuurvriendelijke landbouw te on-dersteunen, bij de duinboeren rondom de Loonse en Drunense Duinen . Het Fonds hoopt in 2018 een derde project te kunnen starten, liefst in het noorden van Nederland .

BETALINGEN 2013 2014 2015 2016 2017

€ 335.000 € 430.000 € 707.000 € 741.160 € 1.452.115

MEDISCHE WETENSCHAP - De in 2016 gestarte ‘research hub’ levert op het vlak van dementie een aansprekend resultaat: het onderzoek naar de novo mutaties in hersenweefsel leidde tot een succesvolle vervolgaanvraag bij ZonMw .

OncologieIn 2017 organiseerde het Gieskes-Strijbis Fonds een diner pensant met vooraan-staande wetenschappers uit het veld van oncologie . Centraal stond de vraag hoe een filantropische organisatie met relatief bescheiden middelen toch impact kan hebben op de wereldwijde researchge-meenschap . Het advies om verder te focus-sen, bijvoorbeeld op de gynaecologische kankervormen, wordt op dit moment nader uitgewerkt . Daarbij kijken we zowel naar cure als care .

DementieNu het project PRECODE aan Maastricht University is gestart, steunt het Gieskes-Strijbis Fonds onderzoek in alle vier de Alzheimercentra van Nederland . Ook ver-lengden wij het project SCIENCe aan het VUmc en ging daar een nieuw project van start, gericht op het inrichten van een on-derzoek voor clinical trials in de toekomst . Zo is het Gieskes-Strijbis Fonds een partner in het Deltaplan Dementie . Verontrustend zijn de signalen uit de onderzoeksge-meenschap dat bepaalde onderzoekslijnen worden gestaakt wegens gebrek aan

resultaat . Interne verdeeldheid tussen de instellingen over de te volgen strategie kwam aan het licht in een publicatie van journaliste Stella Braam in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde . Er werden zelfs Kamervragen over gesteld . Het Gieskes-Strijbis Fonds probeert in ge-sprekken met projecteigenaren op het vlak van dementieonderzoek aan te dringen op onderling contact en eensgezindheid . De goede zaak is immers het meest gebaat bij een gezamenlijk gedragen strategie .

DEMOCRATIE EN RECHTSSTAAT - De betrokkenheid bij het vmbo zorgt voor mooie projecten . En voor dilemma’s over de te volgen koers .

Nederland: burgerschap bij jongerenIn 2016 gingen een aantal projecten van start van organisaties die als satellieten rond de school bijdragen aan burgerschaps-vorming bij vmbo-leerlingen . De inzet en resultaten van deze projecten, maken grote indruk . Toch zijn er ook bedenkingen; is er niet een grotere inspanning nodig om het vmbo van binnenuit te verbeteren? En kan het Gieskes-Strijbis Fonds daarin een rol spelen? Reden voor een pas op de plaats met deze projecten – en een nadere oriën-tatie op de te volgen strategie . Daarnaast verkent het projectteam mo-menteel of het fonds kan helpen in de vluchtelingencrisis . Met name de psycho-sociale hulpverlening aan statushouders in Nederland lijkt een lacune waarin het Fonds betekenis kan hebben .

Europa: Europese waarden onderhoudenDe crisis binnen de Europese politieke cultuur doorbreken blijft een belangrijk aandachtspunt voor het Fonds . Zo besloot het bestuur om de tweede editie van het evenement Forum on European Culture, voorzien voor juni 2018, te ondersteunen . De filosofie is dat het verrijken van het Europese gedachtengoed met inzichten van kunstenaars en cultuurdragers op ter-mijn zal leiden tot nieuw elan bij Europese leiders .

Mondiaal: herstel van gemeenschappen in post-conflictgebieden“Hoopvolle geluiden uit ‘the Stans’ . Sinds 2016 steunt het Gieskes-Strijbis Fonds het werk van Human Rights Watch in deze autoritair geleide republieken in Centraal-

Azië. Met name in Oezbekistan boekten de mensenrechtenactivisten grote door-braken . De nieuwe president lijkt serieus werk te maken van het verruimen van burgerlijke vrijheden . Medewerkers van Human Rights Watch mogen zelfs het land weer binnen om hun werk te doen, iets wat sinds 2006 niet meer voorgekomen was .”

In de zoektocht naar goede projecten, is het Fonds hoe langer hoe meer geïnte-resseerd in de rol van kunst en cultuur om uitzichtloze maatschappelijke impasses te doorbreken . In dit kader besloot het bestuur bijvoorbeeld de Favela Painting Academy te ondersteunen .

BETALINGEN 2013 2014 2015 2016 2017

€ 574.333 € 894.981 € 893.482 € 1.422.669 € 1.287.654

BETALINGEN 2013 2014 2015 2016 2017

€ 796.657 € 478.458 € 556.872 € 1.356.828 € 957.664

98

KUNST EN CULTUUR - Na jaren van bezuinigingen heeft het kabinet in het nieuwe regeerakkoord besloten de komende jaren weer extra geld uit te trekken voor kunst en cultuur .

Podiumkunsten: een rijk cultureel levenDe Gieskes-Strijbis Podiumprijs werd in september 2017 voor het eerst uitgereikt, aan theatermaker Bright Richards en hip-hop-choreograaf Lloyd Marengo . De grote aandacht die de prijs in diverse media gekregen heeft bevestigt onze analyse dat er grote behoefte was aan een prijs voor ‘mid-career’ erkend talent . Imponerend was de wijze waarop de winnaars en de drie overige genomineerden met hun artistieke ambities middenin de samenleving staan . In 2017 heeft het Gieskes-Strijbis Fonds moeten besluiten de steun te staken aan Kazoo, de digitale lesmethode muziek voor basisscholen die ontwikkeld werd onder aanvoering van het Concertgebouw Fonds . Dit ondanks de bewonderenswaardige inzet van alle betrokken partijen en het sterke vertrouwen in de aanpak van het project . De ontwikkeling van een kwalitatief hoogwaardige methode bleek lastig in een educatieve uitgeefmarkt, waar lage prijs de belangrijkste drijfveer is . Ingehaald door andere marktpartijen besloot de uitgever de opdracht terug te geven . Een

moedige poging tot doorstart van het Concertgebouw Fonds leidde tot een project dat (te) ver van de oorspronkelijke doelen af stond . Het Gieskes-Strijbis Fonds beschouwt dit project als een waardevolle les – en stelt tevreden vast dat de markt inmiddels op eigen kracht muziekmetho-den ontwikkeld heeft, waar het uiteindelijk allemaal om te doen was .

Beeldende kunst: vakmanschapKan beeldende kunst behalve ontroeren en vervoeren ook uitzichtloze maatschappe-lijke impasses doorbreken? Voor die vraag heeft het Gieskes-Strijbis Fonds grote inte-resse . Zo besloot het bestuur om de vanuit Fryslân opererende beeldend kunstenares Claudy Jongstra te ondersteunen bij de productie van de Woven Skin, een reizende installatie waarbinnen politici, captains of industry en autistische kinderen met kunstnijverheid uit hun rolpatroon gehaald worden . In juni 2017 besloot het bestuur het fundamenteel onderzoek in het Stedelijk Museum Amsterdam te ondersteunen .

Het betrof een vernieuwend arrangement, waarbij de precieze invulling gaandeweg ontwikkeld zou worden . Het project paste naadloos in de inspirerende visie van museumdirecteur Beatrix Ruf . Zoals bekend moest zij afgelopen najaar echter het veld ruimen na negatieve publiciteit . Het Gieskes-Strijbis Fonds beschouwt het vertrek van Ruf als een verlies voor het Stedelijk . De steun is inmiddels ingetrok-ken, in afwachting op meer duidelijkheid over de koers en de toekomst van het museum . Imponerend waren ook de resultaten van beeldend kunstenaar Renzo Martens, wiens tentoonstelling van chocoladebeelden ver-vaardigd door medewerkers van Congolese cacaoplantages het ScupltureCenter in Queens haalde – en door The New York Times aangemerkt werd als ‘meest uitdagende tentoonstelling van het jaar’ . Het bestuur van het Gieskes-Strijbis Fonds kende Martens in 2017 een extra onder-steuning toe, als blijk van waardering voor zijn grote verdiensten .

BETALINGEN 2013 2014 2015 2016 2017

€ 1.691.902 € 2.347.626 € 1.790.574 € 1.810.658 € 1.056.256

BETALINGEN 2013 2014 2015 2016 2017

Natuur en milieu € 335.000 € 430.000 € 707.000 € 741.160 € 1.452.115

Medische wetenschap € 574.333 € 894.981 € 893.482 € 1.422.669 € 1.287.654

Democratie en rechtsstaat € 796.657 € 478.458 € 556.872 € 1.356.828 € 957.664

Kunst en cultuur € 1.691.902 € 2.347.626 € 1.790.574 € 1.810.658 € 1.056.256

Overige projecten € 200.000 € 217.500 € 183.750 € 246.496 € 383.276

TOTAAL € 3.597.892 € 4.368.565 € 4.131.678 € 5.577.811 € 5.136.965

PROJECTENVerzoeken tot financiële ondersteuning kunnen uitsluitend op uitnodiging van het Gieskes-Strijbis Fonds worden ingediend en moeten schriftelijk worden gedaan. Het projectteam speelt hierin een actieve rol en is steeds op zoek naar initiatieven met een ondernemende aanpak, die zich daadwerkelijk weten te onderscheiden.

De projecten die door het projectteam worden geselecteerd ontvangen een standaard aanvraagformulier. De aanvragen worden beoordeeld door het projectteam. Steeds wordt ook advies ingewonnen van één of meer ter zake deskundigen. Positief beoordeelde aanvragen worden ter goedkeuring aan het bestuur

voorgelegd. Na toekenning wordt een contract opgemaakt. Aan de hand van periodieke rapportages wordt het verloop van de projecten gevolgd. Na afloop worden de projecten geëvalueerd. Op die manier wil het Fonds betrokken blijven bij de voortgang van de resultaten.

10 11

ONDERSTEUNDE PROJECTEN

NATUUR EN MILIEUOp pad met een boer

Zonder overdrijving is Nederland in natuur-geostrategisch opzicht het Amazonegebied van Europa . Tegelijkertijd is de landbouw nergens ter wereld intensiever . Als we de biodiversiteit omhoog willen krikken, dan zal de landbouw op een natuurvriendelijker manier moeten produceren . Het Gieskes-Strijbis Fonds wil projecten die de goede richting aangeven . Zoals de inzet van de Stichting Commonland in het veenweidegebied rond het Naardermeer .

NEDERLANDS INSTITUUT VOOR ECOLOGIE (NIOO-KNAW)

Stimuleren van CO2-opname door (macro)algen en waterplanten in zoetwatermeren

ProjecteigenaarEllen van Donk

Looptijd 2013 - 2017

Totale donatie € 205.115

Sinds 2012 komen schadelijke algenbloeien voor in Zeeland, veroorzaakt door de dinoflagellaat Alexandrium ostenfeldii . Deze alg produceert zeer potente gifstoffen, die kunnen ophopen in schelpdieren waardoor deze gevaarlijk worden voor consumenten . Dit is zorgwekkend gezien de kreek waarin Alexandrium ostenfeldii voorkomt uitmondt in de Oosterschelde, waar zich veel schelpdier-percelen bevinden . Het NIOO-KNAW onderzoekt welke factoren leiden tot Alexandrium ostenfeldii bloeien, de giftigheid hiervan en hoe dit wordt beïnvloedt door klimaatverandering.

In 2017 is in samenwerking met het onderzoeksin-stituut AWI uit Bremerhaven deelgenomen aan een onderzoekscruise naar Spitsbergen met het doel om te kijken of er meer giftige algensoorten voorkomen in de fjorden naarmate de effecten van klimaatsverandering daar merkbaar worden . Ook zijn er een aantal laboratorium experimenten uitgevoerd om te begrijpen waarom Alexandrium

ostenfeldii zo succesvol is, en grote algenbloeien kan vormen . De experimenten laten zien dat de stammen waartoe de algen behoren variëren in de hoeveelheden gifstoffen die ze aanmaken, andere groeisnelheden hebben, en verschillen vertonen in de efficiëntie waarmee ze voedingsstoffen opnemen . Deze variatie in eigenschappen binnen de populatie draagt enorm bij aan het succes van deze alg .

Daarnaast is onderzocht wat de effecten zijn van klimaatverandering op de groeieigenschappen van Alexandrium ostenfeldii . Zo zijn er verschillende Alexandrium ostenfeldii stammen gekweekt bij hoge concentraties van het broeikasgas CO2 . De eerste resultaten suggereren dat ze hierdoor sneller kunnen groeien, wat dus in de toekomst mogelijk tot meer problemen zou kunnen leiden . De resultaten van de experimenten zullen worden gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift .

NEDERLANDS INSTITUUT VOOR ECOLOGIE (NIOO-KNAW)

Onderzoek naar giftige algen in de Nederlandse kustwateren

Door de verbranding van fossiele brandstoffen stijgt de concentratie CO2 in de atmosfeer als nooit tevoren . Dat heeft grote gevolgen voor ons klimaat, wat zich manifesteert in de opwarming van de aarde en het verzuren van de oceanen . Het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) onderzoekt hoe veranderingen in het klimaat invloed hebben op de ecologie van zoetwatermeren . Daarnaast onderzoekt het NIOO-KNAW hoe onze meren kunnen bijdragen aan het terugdringen van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer .

CO2 wordt opgenomen door verschillende primaire producenten, zoals microscopische algen en waterplanten . Deze primaire producenten worden gegeten door dieren, of sterven af, waardoor het CO2 weer in het water terecht komt . Maar een deel zal ook naar de bodem zinken . Het

is nog onduidelijk hoeveel CO2 er op deze manier op de bodem van onze meren wordt opgeslagen en of dit anders is voor algen en waterplanten . Middels laboratoriumexperimenten bekijken onderzoekers hoeveel CO2 door verschillende primaire producenten in zoetwatermeren wordt opgenomen . Zij onderzoeken ook hoe deze opslag kan worden verhoogd .

In 2017 is dit project afgerond en de belangrijkste bevindingen zijn samengevat in het proefschrift van Mandy Velthuis . Hierin laat zij onder andere zien dat de uitgezonken hoeveelheid koolstof hoger is in systemen gedomineerd door waterplanten dan door microscopische algen . Dit is te linken aan een hogere biomassa-opbouw van waterplanten in die systemen . Op 19 maart 2018 heeft zij succesvol haar proefschrift verdedigd aan de universiteit van Utrecht .

STICHTING DE NOORDZEE

Schone schepen op een Schone Noordzee

3 Schone schepen op een Schone Noordzee

1. Stimuleren van CO2-opname door (macro)algen en waterplanten in zoetwatermeren

2. Onderzoek naar giftige algen in de Nederlandse kustwateren

Scheepvaart wordt gezien als een milieuvriendelijke vorm van transport. Het is energie-efficiënt, maar echter allesbehalve schoon: zowel boven als onder water zorgt het voor emissies en vervuiling .

Stichting De Noordzee (SDN) is ervan overtuigd dat de milieuprestaties van de scheepvaartsector veel beter kunnen . Binnen dit project richt de SDN zich op de klanten en investeerders van de scheepvaart-keten . SDN promoot het hanteren van milieucriteria bij ladingeigenaren . Daarnaast worden banken aangespoord milieucriteria te hanteren voor het verstrekken van leningen . Met havens voert SDN dialoog over differentiatie van haventarieven voor schone schepen .

In 2017 vroeg SDN bij overheid, havens en bedrijfs-leven aandacht voor verduurzaming van de scheep-vaart . SDN participeerde in het Platform Schone Scheepvaart dat dit jaar tien jaar bestond . In de Vaste Kamercommissie Infrastructuur en Waterstaat nam SDN deel aan een rondetafelgesprek over verduurzaming van de scheepvaart . In gesprekken met ladingeigenaren en financiers vroeg SDN om invulling van hun verantwoordelijkheid . Partner Prosea vergrootte het bewustzijn van zeevarenden met cursussen Marine Environmental Awareness en de Clean Shipping Index (CSI), een index die inzicht geeft in milieuprestaties van schepen en waar SDN mee samenwerkt, groeide in 2017 met twintig reders . SDN rekent erop dat deze trend in 2018 doorzet .

Projecteigenaar

Mara Francken

Looptijd

2012 - 2019

Totale donatie

€ 600.000

ProjecteigenaarEllen van Donk

Betrokken instantiesNIOO-KNAW, Alfred

Wegener Institute Bremerhaven, Waterschap

Scheldestromen

Looptijd2015 - 2019


17NATUUR EN MILIEU16 NATUUR EN MILIEU

In 2017 is het project “Four returns landschapsher-stel veenweiden” van start gegaan. Het project heeft tot doel boeren in het Veenweidegebied rondom Amsterdam en Utrecht te stimuleren om over te stappen op natuurvriendelijkere produc-tiemethoden. De natuur in dit gebied heeft te lijden onder de intensieve landbouw (mest, lage grondwaterstand). Ondertussen is het voor boeren ook steeds moeilijker om hun bedrijven rendabel te houden. De oplossing ligt in het vinden van nieuwe verdienmodellen die natuurvriendelijker boeren mogelijk maakt

Commonland Foundation is van start gegaan met het betrekken van boeren en natuurorganisaties in een model waarbij de verpachting van natuurgron-den aan boeren als hefboom kan werken op het

doorvoeren van natuurinclusieve landbouwmetho-den op het gehele boeren bedrijf. Daarbij is het goed bodembeheer en herstel van bodembiologie en biodiversiteit het uitgangspunt.

Binnen het project is er een Pilotfonds én een Transitiefonds Veenweiden opgezet. Deze fondsen hebben echt een aanjaagfunctie en moet de be-weging “op de grond” stimuleren. Het pilotfonds heeft als doel boeren te ondersteunen die zelf wil-len experimenteren met oplossingen in het veen-weidelandschap. Het transitiefonds ondersteunt boeren die hun hele bedrijf in transitie brengen. Er zijn in 2017 in totaal 10 pilots gefinancierd, en er worden op 2 bedrijven verkenningen voor transities uitgevoerd. Het netwerk van boeren is uitgebreid tot ca 25 boeren.

ProjecteigenaarDaniëlle de Nie

Looptijd2017 - 2021

Totale donatie€ 1.500.000

STICHTING COMMONLAND

Four Returns Landschapsherstel Veenweiden

Afgelopen jaar is het Green Ship Recycling project tot een goed einde gebracht . De kers op de taart, de verdediging en promotie tot Doctor in de weten-schap van Kanu Priya Jain op dit onderwerp was op 8 september 2017 .

Het onderzoek heeft zich toegelegd op het recyclen van schepen . Een groot aantal schepen wordt gere-cycled op niet acceptabele wijze, vanwege de hoge prijs die de eigenaar hiervoor krijgt . Daartegen staan acceptabele (groene) recycling werven die moeite hebben met het vergaren van marktaandeel door de hogere kosten van hun veiliger, maar daarmee ook duurdere wijze van slopen . Deze marktdynamiek ondermijnt de duurzame sloop van schepen . Om de concurrentiepositie van groene sloopwerven te verbeteren, heeft de TUDelft samen met de Tianjin University uit China en ISRA (de vereniging van sloopwerven), het gebruik van het concept “cleaner production” voor sloopwerven onderzocht .

Als resultaat van dit onderzoek zijn twee gebieden van verbetering voorgesteld . Als eerste, verbeterin-gen aan boord van het schip zelf, zoals materiaal-specificatie, en alternatieve ontwerpoplossingen met oog op makkelijker en veiliger slopen (demonteren en scheiden) voor hergebruik . Als tweede, verbete-ringen aan de sloopwerf, zoals materiaalstroomanaly-ses en plasma-gasificatie van afval. Al deze verbete-ringen zorgen voor een toename van de inkomsten, een afname van de kosten en/of een verbetering van de planning voor groene sloopwerven .

Het project heeft een aantal belangrijke conclusies en gereedschappen opgeleverd die mogelijkheden en hoop bieden voor de toekomst . Desalniettemin zal wetgeving cruciaal blijven in het uitbannen van onverantwoord slopen .

Projecteigenaar

Hans Hopman

Looptijd

2012 - 2017

Totale donatie

€ 500.000

TU DELFT

Green Ship Recycling

Met het project DNA Waterscan wil Naturalis een genetische methode ontwikkelen voor de detectie en monitoring van aquatische indicatorsoorten, relevant voor de ecologische waterkwaliteit, volks-gezondheid (muggen) of schade (exoten) .

In 2017 is veel energie gestoken in de organisato-rische inbedding van de opgebouwde expertise en resultaten . Samen met het Centrum voor Milieuwetenschappen (CML, onderdeel van de Universiteit Leiden), KWR Watercycle Research en BaseClear is verder gewerkt aan het Nederlands Centrum voor Genetische Biomonitoring i .o . Dit centrum heeft tot doel de ontwikkeling en optimalisering van genetische biomonitoring voor een duurzaam beheer van ecosystemen . Vanuit dit centrum zijn het afgelopen jaar enkele vervolg-

projecten gestart in opdracht van onder andere de NVWA en Rijkswaterstaat, respectievelijk voor de genetische detectie van exoten en de monitoring van biodiversiteit rond Amelander zandsuppletie .

De focus van het onderzoek lag in 2017 vooral op de validatie van methoden, waarbij is gezocht naar de meest betrouwbare manier voor de identificatie en ecologische interpretatie van waterdiertjes . Dit onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met verschillende waterschappen . Ondertussen zijn wa-terdieren en hun DNA-profielen verzameld voor de referentiecollectie, met name soortgroepen die we tot dusver misten, zoals steekmuggen, eendags-vliegen en wurmen . Dit leverde als leuke bijvangst enkele nieuwe soorten voor Nederland op .

ProjecteigenaarMaaike Romijn

Looptijd2014 - 2019


NATURALIS BIODIVERSITY CENTER

DNA Waterscan

Plastic afval vervuilt de oceanen, rivieren, bodem en lucht. Vooral de kleine plastic deeltjes – de microplastics en zeer kleine nanoplastics – kunnen een gevaar vormen voor de volksgezondheid als ze terechtkomen in ons voedsel en drinkwater, en de lucht die wij inademen. Als bijdrage aan de topsectoren voor 2018-2019, een cross-over tussen de topsectoren Life Sciences & Health en Water, is €1 miljoen beschikbaar voor onderzoek naar de gezondheidsrisico’s van microplastics in water.

Het onderzoek bestaat uit kortlopende doorbraak-projecten – met een looptijd van maximaal een jaar – om inzicht te verkrijgen in mogelijke effecten op cel -en orgaanniveau wanneer mensen in toe-

nemende mate worden blootgesteld aan micro- en nanoplastics via eten en drinken. Het doel is om preliminaire resultaten te generen, waarop nader onderzoek gebaseerd kan worden. Daarnaast is het de bedoeling om een groter aantal wetenschap-pers te interesseren voor dit onderzoeksveld.

In 2018 wordt, in samenwerking met experts uit het onderzoeksveld, bepaald waar de onderzoekspro-jecten zich op moeten richten en komt er een open oproep voor wetenschappers om hun voorstel in te dienen bij ZonMw. De ingediende projectvoorstel-len worden in onderlinge concurrentie met elkaar beoordeeld op wetenschappelijke kwaliteit en relevantie.

ProjecteigenaarCatherine Schuttevaer

Looptijd2018 - 2019

Totale donatie€ 220.000

ZONMW

Ondersteuning ZonMw-programma ‘Gezondheidsrisico’s van microplastics’

1918 NATUUR EN MILIEU NATUUR EN MILIEU

4. Four Returns Landschapsherstel Veenweiden

8. Natuur in Productie - ecologisch onderzoek Marker Wadden

5. Green Ship Recycling

6. DNA Waterscan

9. Schone Rivieren

2120

In 2016 en 2017 zijn de eerste vijf eilanden van Marker Wadden aangelegd in de noordoosthoek van het Markermeer. De ontwikkeling van dit dyna-mische wetland beoogt een bijdrage te leveren aan verbetering van de natuurwaarden, waterkwaliteit en watergebonden recreatie in het Markermeer. Ruimte om te leren en met de opgedane kennis te kunnen bijsturen is heel belangrijk voor de verdere ontwikkeling van Marker Wadden.

Het Natuur in Productie-onderzoek richt zich op de ecologische ontwikkeling van Marker Wadden. Het wetenschappelijk onderzoek heeft twee belangrijke invalshoeken: herstel van de productiviteit door het versterken van aquatische en semi-aquatische

voedselketens en ontwikkeling, sturing en optima-lisering van pionier situaties boven en onder water. Voorjaar 2017 is het Natuur in Productie onderzoek gestart met de aanstelling van twee promovendi. Het eerste jaar lag de focus op het inventariseren van bestaande projecten en onderzoeken in het IJsselmeergebied, het maken van onderzoeksplan-nen en het opstarten van de samenwerking met de verschillende betrokken organisaties. Er zijn metin-gen gedaan op Marker Wadden en de eerste veld- en lab experimenten zijn ingezet. In 2018 worden de veldexperimenten verder uitgerold waarbij de aandacht vooral ligt bij het op gang brengen van de primaire productie en de doorwerking naar hogere trofische niveaus.

ProjecteigenaarRoel Posthoorn

Betrokken instantiesNatuurmonumenten, Radboud Universiteit,

Rijksuniversiteit Groningen

Looptijd2017 - 2021


RADBOUD UNIVERSITEIT

Natuur in Productie: ecologisch onderzoek Marker Wadden

IVN Natuureducatie, Plastic Soup Foundation en Stichting De Noordzee pakken met het initiatief ‘Schone Rivieren’ plastic soep bij de bron aan. Met een grootschalig citizen science onderzoek langs de Maas en de Waal brengen vrijwilligers in kaart wat voor soort afval er langs de rivier ligt.

In 2017 is de onderzoeksmethodiek uitgewerkt en zijn de eerste 50 vrijwilligers opgeleid tot onder-zoeker langs de Waal. In 2018 wordt het onderzoek opgeschaald naar de gehele Maas en Waal in Gelderland, Limburg en Brabant en zijn nog eens 150 vrijwilligers getraind. Deze vrijwilligers moni-toren in voor- en najaar het rivierafval volgens de OSPAR methodiek.

In het voorjaar van 2018 worden de nieuwe on-derzoeksresultaten gepubliceerd. Hiermee zullen beleidsmakers en bedrijven worden aangespoord aan om tot oplossingen te komen voor veel gevon-den items zoals kleine drankverpakkingen (doppen, wikkels, flesjes, blikjes). Naast onderzoekers zijn er ca. 4000 rivierjutters actief die 1 à 2 keer per jaar vrijwillig de uiterwaarden opruimen. In 2017 hebben zij bijna 10.000 vuilniszakken (ca 45.000 kg) afval verzameld!

De Universiteit Leiden onderzoekt de motivatie van mensen om mee te doen aan dit citizen science project. Een nulmeting is inmiddels uitgevoerd. In 2018 zal door middel van vragenlijsten nieuwe informatie opgehaald worden.

ProjecteigenaarJoline de Weerd

Betrokken instantiesInstituut voor

Natuureducatie en Duurzaamheid (IVN),

Stichting De Noordzee, Plastic Soup Foundation

Looptijd2017 - 2021


INSTITUUT VOOR NATUUREDUCATIE EN DUURZAAMHEID (IVN)

Schone Rivieren

In 2016 en 2017 zijn de eerste vijf eilanden van Marker Wadden aangelegd in de noordoosthoek van het Markermeer . De ontwikkeling van dit dyna-mische wetland beoogt een bijdrage te leveren aan verbetering van de natuurwaarden, waterkwaliteit en watergebonden recreatie in het Markermeer . Ruimte om te leren en met de opgedane kennis te kunnen bijsturen is heel belangrijk voor de verdere ontwikkeling van Marker Wadden .

Het Natuur in Productie-onderzoek richt zich op de ecologische ontwikkeling van Marker Wadden . Het wetenschappelijk onderzoek heeft twee belangrijke invalshoeken: herstel van de productiviteit door het versterken van aquatische en semi-aquatische

voedselketens en ontwikkeling, sturing en optima-lisering van pionier situaties boven en onder water . Voorjaar 2017 is het Natuur in Productie onderzoek gestart met de aanstelling van twee promovendi . Het eerste jaar lag de focus op het inventariseren van bestaande projecten en onderzoeken in het IJsselmeergebied, het maken van onderzoeksplan-nen en het opstarten van de samenwerking met de verschillende betrokken organisaties . Er zijn metin-gen gedaan op Marker Wadden en de eerste veld- en lab experimenten zijn ingezet . In 2018 worden de veldexperimenten verder uitgerold waarbij de aandacht vooral ligt bij het op gang brengen van de primaire productie en de doorwerking naar hogere trofische niveaus.

ProjecteigenaarDick Simons

Betrokken instantiesKoninklijk Nederlands

Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ),

Rijksuniversiteit Groningen, Stichting De Noordzee,

TU Delft

Looptijd2015 - 2020

Totale donatie € 1.371.472

KONINKLIJK NEDERLANDS INSTITUUT VOOR ONDERZOEK DER ZEE (NIOZ)

DISCLOSE: onderzoek naar het versterken van de zeebodemnatuur van de Noordzee

22 NATUUR EN MILIEU

MEDISCHE WETENSCHAPIn gesprek met een Alzheimer-patient

Tegen dementie bestaat geen pil . Onderzoek naar behandelmethodes is broodnodig . Het Gieskes-Strijbis Fonds steunt verschillende wetenschappelijke projecten . Maar de zoektocht naar de behandeling mag het zicht niet ontnemen op de impact die dementie heeft op patiënten en hun omgeving. Zeker bij jonge patiënten, waar de diagnose vaak pas na jaren gesteld wordt, is de problematiek schrijnend .

1. Onvergetelijk Alzheimer programma

2. Leerstoel Langdurige Zorg en Dementie

ProjecteigenaarAnne-Mei The

Looptijd2011 - 2017


Met de bijzondere leerstoel Langdurige Zorg en Dementie aan de UvA wordt een impuls gegeven aan de care-kant van dementie . Het doel is om blijvende praktijkveranderingen te realiseren, die de kwaliteit van leven voor mensen met dementie en hun naasten ten goede komen . De mens en niet de ziekte staat centraal .

Afgelopen jaren werd onderzoek gedaan naar de kloof tussen onvervulde behoeften bij de doelgroep en het bestaande zorgaanbod . Op basis daarvan ontwikkelden Anne-Mei The en haar onderzoekers de ‘Sociale Benadering Dementie’ . Door tijdig psychosociale ondersteuning te geven aan mensen met dementie en mantelzorgers wordt niet alleen kwaliteit van leven verbeterd maar kun-

nen ook latere (medische) kosten worden voorko-men, door onder meer uitstel van verpleeghuisop-name . Deze visie is omgezet In de proeftuin sociale benadering dementie, waarin zorgorganisaties, gemeenten en zorgverzekeraars samenwerken .

Afgelopen jaar verscheen The’s boek ‘Dagelijks leven met dementie’ over haar onderzoek naar dementie, wat zij aanbood aan de minister . Er werd een motie door de Tweede Kamer aanvaard die de ontwikkeling van proeftuinen door het hele land mogelijk maakt . Komende jaren zal Anne-Mei The het effect op de kwaliteit van leven en zorgcon-sumptie binnen deze experimenten onderzoeken, om op basis van de resultaten de blijvende praktijk-verandering te kunnen verwezenlijken .

AMSTERDAM INSTITUTE FOR SOCIAL SCIENCE RESEARCH (UvA)

Leerstoel Langdurige Zorg en Dementie

Projecteignaar Anouk Heesbeen

Looptijd2013 - 2017


Een inspirerende middag bieden aan mensen met dementie en hun dierbaren: dat is het doel van Onvergetelijk . Tijdens een interactieve museum-rondleiding bekijken deelnemers een klein aantal objecten in het museum, waarover ze met elkaar in gesprek gaan . Kennis over de getoonde objecten is geen vereiste: tijdens Onvergetelijk staat het genieten van kunst centraal . Door het delen van verhalen, herinneringen en associaties brengen de deelnemers de museumobjecten samen tot leven .

Onvergetelijk is in 2013 ontwikkeld door het Stedelijk Museum Amsterdam en het Van Abbemuseum, geïnspireerd op het Meet Me at MoMA programma van het Museum of Modern Art in New York . Van 2014 tot 2016 werd het programma uitgebreid naar tien andere musea verspreid door heel Nederland . Het landelijke implementatietraject werd begeleid door weten-

schappelijk onderzoek van de afdeling Psychiatrie van VU medisch centrum, die onder andere het impact van het programma op de deelnemers, de museummedewerkers en het museum als organisa-tie onderzocht . Daaruit blijkt dat Onvergetelijk een concrete bijdrage levert aan de dementievriendelij-ke samenleving .

Het landelijke implementatietraject resulteerde in 2017 in een digitaal handboek waarin waardevolle kennis, ervaringen, inzichten en onderzoeksresul-taten worden gedeeld. Geïnteresseerde partijen hebben met de gratis publicatie en aanvullende informatie op de website alle informatie in handen om zich de Onvergetelijk-methode eigen te maken en toe te gaan passen, zodat nóg meer mensen met dementie en hun dierbaren van de Nederlandse musea kunnen genieten .

STEDELIJK MUSEUM AMSTERDAM / VAN ABBEMUSEUM / VU MEDISCH CENTRUM

Onvergetelijk Alzheimer-programma

MEDISCHE WETENSCHAP 2726

UMC STICHTING RADBOUD EN DEMENTIENET

DementieNet

DementieNet is een innovatieproject in de eerste-lijnszorg om de dementiezorg in gezamenlijkheid te verbeteren en efficiënter te maken. Verbinden van het zorg-, medische en welzijnsdomein is cruciaal voor de thuiswonende persoon met dementie en diens mantelzorger(s) . Dit kan het beste op lokaal, wijkniveau worden georganiseerd . Het projectteam DementieNet is de paraplu boven deze lokale netwerken en motiveert en ondersteunt zorgver-leners in acties voor kwaliteitsverbetering rond gezamenlijke patiënten, vergroten van de expertise over dementie en inter-professionele samenwer-king . De netwerken stellen zelf hun trainings-en verbeteringsprogramma samen en bepalen hun eigen koers .

De netwerken worden intensief gevolgd met wetenschappelijk onderzoek naar de effecten en succesfactoren van netwerkzorg en onderzoek naar specifieke onderwerpen, waaronder inter-professi-onele communicatie en leiderschapstraining voor netwerkverbinders . De eerste resultaten laten een positief effect zien en geven inzicht in relevante voorwaarden, waaronder het belang van elkaar kennen en vertrouwen, betrokkenheid van de huis-artsenpraktijk en adequaat verbindend leiderschap . In 2018 werken we aan uitbreiding en borging en staat de evaluatie van het speciaal ontwikkelde leiderschapsprogramma voor netwerkverbinders centraal .

ProjecteigenaarMarcel Olde Rikkert en Marjolein van der Marck

Looptijd2013 - 2021


Semantische dementie (SD) is een relatief zeldzame niet erfelijke dementie die in 80% van de gevallen voor het 65e levensjaar begint. Patiënten raken ge-leidelijk totaal geïsoleerd doordat zij de betekenis van woorden en objecten verliezen . Tijdens het le-ven is op MRI scans van hersenen een uitgesproken verschrompeling van de slaapkwab zichtbaar, het gebied waar onze taal functies zitten .

Dit onderzoek is gebaseerd op de gedachte dat deze vorm van dementie ontstaat door een (aantal) de novo mutatie(s) . Dit zijn defecten aan het erfelijk materiaal, dus nieuw-ontstane DNA fouten, die ontstaan bij de vorming van geslachtscellen of bij de vroege embryonale stadia . Er zijn steeds meer aanwijzingen dat kinderen die leerproblemen op jonge leeftijd hebben (veroorzaakt door taalpro-blemen zoals dyslexie, stotteren) op hoge leeftijd

vaak dementie ontwikkelen . Beide ziektebeelden zouden uit dezelfde de novo mutaties verklaard kunnen worden .

Binnen het project is het hersenweefsel van 19 SD patiënten geanalyseerd. De nieuwste genetische technieken, next-generation sequencing, zijn op een extreem gedetailleerd niveau (500 x deep sequencing) toegepast op dit hersenweefsel . De gevonden resultaten werden vergeleken met de DNA gegevens uit het bloed. Bij zes patiënten werden somatische brein-mutaties gevonden . Prof . van Swieten zal het onderzoek naar Semantische Dementie komende jaren voortzetten binnen het NWO Memorabel project, waarvoor ook de binnen dit onderzoek gegenereerde data opnieuw zal worden ingezet .

ProjecteigenaarJohn van Swieten

Looptijd2016 - 2017


ERASMUS MC ALZHEIMERCENTRUM

Semantische Dementie Ontrafeld

Het online platform Hersenonderzoek .nl is in het le-ven geroepen om een van de belangrijkste bottle-necks voor de voortgang van hersenonderzoek te verhelpen: het grote tekort aan deelnemers aan studies . Met een landelijk register wil de initiatief-nemer van het project, VUmc Alzheimercentrum, de ontwikkeling van behandelingen voor hersen-ziekten versnellen . Hersenonderzoek .nl nodigt mensen uit heel Nederland uit om deel te nemen aan hersenonderzoek . Iedereen van 18 jaar en ouder kan zich inschrijven . Ook als je hersenen kerngezond zijn kun je bijdragen aan hersenon-derzoek . Hersenonderzoekers kunnen een beroep doen op het register . Hersenonderzoek .nl brengt hen in contact met registranten die voldoen aan hun onderzoeksprofiel.

Al binnen 6 maanden schreven ruim 10 .000 men-sen zich in op Hersenonderzoek .nl! Dat geeft aan dat hersenonderzoek leeft in Nederland . In die zes maanden zijn 1 .091 registranten benaderd omdat ze voldeden aan het profiel dat de onderzoekers zochten voor één van de 6 aangesloten studies . Hiervan gaven 189 mensen aan deel te willen nemen . 102 van deze registranten bleek uiteindelijk geschikt en heeft kunnen deelnemen aan hersen-onderzoek . In 2018 wilt Hersenonderzoek .nl meer onderzoeken aan het platform koppelen en meer registranten uitnodigen voor relevant onderzoek .

ProjecteigenaarMarissa Zwan

Looptijd2017 - 2020


VUMC ALZHEIMERCENTRUM

Gezonde Hersenen Register

3. DementieNet

5. Gezonde Hersenen Register

4. Semantische Dementie Ontrafeld

MEDISCHE WETENSCHAP MEDISCHE WETENSCHAP 2928

Dementie op jonge leeftijd heeft ingrijpende ge-volgen . Het treft mensen in een actieve levensfase waarin zij nog volop in het leven staan . Hierdoor hebben families die dit treft andere behoeften dan ouderen met dementie, zoals begeleiding van het gezin en hulp bij het combineren van werk en zorg .

De beschikbaarheid van gespecialiseerde zorg is voor jonge mensen met dementie cruciaal maar beperkt . Zij moeten vaak noodgedwongen ge-bruik maken van voorzieningen voor ouderen . Om voldoende passende hulp voor deze specifieke doelgroep te ontwikkelen is het belangrijk om over accurate gegevens te beschikken hoe vaak en welke vormen van dementie op jonge leeftijd voorkomen in Nederland . Ook is een betere her-kenning nodig van dementie op jonge leeftijd om

sneller tot een diagnose te komen en passende hulp te krijgen .

Het PRECODE-project streeft ernaar een accurate schatting te verkrijgen van de omvang en aard van de groep jonge mensen met dementie in Nederland . Ook zal een landelijke registratie voor dementie op jonge leeftijd worden opgezet en een signaleringslijst worden ontwikkeld voor de herkenning van vroege signalen van dementie op jonge leeftijd . Daarnaast beoogt het project inzicht te krijgen in de toegang tot zorg na de diagnose .

De vier Alzheimer Centra in Nederland gaan sa-men met Alzheimer Nederland en het NIVEL per 1 mei 2018 starten met het project .

UMC UTRECHT CANCER CENTER

PRECODE: jonge mensen met dementie in Nederland

ProjecteigenaarMarjolein de Vugt

Looptijd2017 - 2021


ProjecteigenaarWiesje van der Flier

Looptijd2013 - 2021


Het SCIENCe project richt zich op de vroegste stadia van de ziekte van Alzheimer . Het SCIENCe project heeft als doel om de allervroegste her-senveranderingen die leiden tot de ziekte van Alzheimer te ontrafelen . Bekend is inmiddels dat alzheimer geleidelijk ontstaat . Zo’n 10 tot 20 jaar voordat er sprake is van dementie treden de eerste hersenveranderingen op . Bij gezonde mensen kunnen in de hersenen de eerste tekenen van alzheimer dus al aanwezig zijn .

Het afgelopen jaar was een cruciaal jaar . De eerste fase van het onderzoek is afgerond, met presti-gieuze presentaties tijdens het wereld Alzheimer congres in Londen, een afgerond proefschrift van Sander Verfaillie en een steeds groeiend cohort .

Ruim 200 deelnemers kwamen langs voor de 2e follow-up, en 100 deelnemers zijn al voor de derde maal geweest .

Voor 2018 zijn er veel plannen . Het aantal deelnemers groeit verder door, en er zal ook een beroep worden gedaan op de infrastruc-tuur van Hersenonderzoek .nl . Op het wereld Alzheimercongres worden de eerste resultaten gepresenteerd over de relatie tussen het eiwit amyloid op de PET scan en cognitief functioneren . Daarnaast is het de verwachting om de eerste re-sultaten met amyloid in bloed te publiceren – een zeer innovatieve en veelbelovende methode, waar het team erg trots op is!

VUMC ALZHEIMERCENTRUM

SCIENCe I + II: onderzoek naar de vroegste tekenen van Alzheimer

Bij eierstokkanker (ovarium carcinoom) zit er een kwaadaardig gezwel (een tumor) bij een van de eierstokken . Jaarlijks overlijden in Nederland onge-veer 950 vrouwen aan de gevolgen van deze vorm van kanker . Eierstokkanker wordt vaak laat ontdekt en is moeilijk te behandelen en wordt daarom ook wel de “silent lady killer” genoemd . In 80% van de gevallen komt de tumor terug na operatie of behandeling met chemotherapie . Ondanks we-reldwijd onderzoek is de behandeling van ovarium kanker nauwelijks verbeterd . Dit project beoogt technologie te ontwikkelen voor het groeien van ovarium tumorweefsel in een kweekschaaltje in het laboratorium en op het gekweekte weefsel (organoïde genoemd) nieuwe medicijnen te testen.

In de afgelopen twee jaar is er een robuuste kweekmethode voor ovariumtumoren bedacht en met succes toegepast . Inmiddels zijn van ongeveer 30 patiënten organoïden gemaakt. Daarnaast zijn er medicijnen getest op deze ovariumkanker-or-ganoïden en we zien dat de reactie van de organo-ide op het medicijn hetzelfde is als de reactie van de tumor in de patiënten. Derhalve hebben we nu een wereldwijd uniek modelsysteem in handen om de ontwikkeling van ovariumkanker te bestuderen en nieuwe medicijnen te testen .

In de komende periode zullen we nieuwe medicij-nen testen op de ovariumorganoïden en het proces van het ontstaan van ovariumkanker nabootsen in het lab .


Organoïden Biobank voor eierstokkanker: op zoek naar nieuwe behandelingen

ProjecteigenaarEls Witteveen en Hans Bos

Looptijd2016 - 2021


ProjecteigenaarCarlien Marree

Looptijd2014 - 2018


Wereldwijd is baarmoederhalskanker een van de belangrijkste oorzaken van ziekte en overlijden onder vrouwen, ondanks het feit dat het een gro-tendeels te voorkomen aandoening is . Binnen het Save My Mother project worden verpleegkundigen en vroedvrouwen in Ghana en Kenia getraind in het uitvoeren van een goedkope, eenvoudige en effectieve methode om vrouwen te screenen (met behulp van eenvoudige tafelazijn) en zo nodig te behandelen voor vroege stadia van baarmoe-derhalskanker: de See and Treat methode . SOS Kinderdorpen en de Female Cancer Foundation werken hierbij nauw samen . In totaal zijn er in 2016 en 2017 118 .500 vrouwen voorgelicht . In 2017 zijn

in Kenia en Ghana ruim 12 .000 vrouwen gescreend en bijna 1500 vrouwen preventief behandeld . Het voornaamste doel is daarnaast om de baarmoeder-halskankerscreening op de lange termijn voor alle vrouwen in beide landen beschikbaar te maken . Hiervoor zijn inmiddels belangrijke stappen gezet in de samenwerking met de overheid . Zo schrijft de arts en program director van dit project nu mee aan het nationale cancer prevention program . Tevens is hard gewerkt aan duurzaamheid, inbedding en implementatie van het programma binnen de gezondheidszorg . De focus in 2018 blijft gericht op het verduurzamen van de bestrijding van baarmoe-derhalskanker in Kenia en Ghana .

FEMALE CANCER FOUNDATION

Save My Mother


6. SCIENCe I + II: onderzoek naar de vroegste tekenen van Alzheimer

7. PRECODE: jonge mensen met dementie in Nederland

Figure S1- Derivation and morphological di�erences of OC organoids

A

Expand & passage

Mechano-enzymatic treatment

DNA sequencing

Dissected tumor Cut

Histology

Organoid culture

Fallopian tube

Ovary

Uterus Tumor

Post-digestion

Snap freeze

PFA �xation

100 μm 1 mm

B

C HGS-2 HGS-6 HGS-3.1 HGS-19

MBT-2.1 MC-2.1 SBT-3.1 LGS-2.2

9. Organoïden Biobank voor eierstokkanker: op zoek naar nieuwe behandelingen

8. Save My Mother


11. Relatie primaire darmtumoren en hun uitzaaiingen in de lever

10. Effect van lichamelijke activiteit op darmkanker

ProjecteigenaarOnno Kranenburg

Looptijd2014 - 2017


Projecteignaar Onno Kranenburg en

Anne May

Looptijd2017 - 2018


De afgelopen 25 jaar is de vijf-jaars overleving van darmkankerpatiënten met slechts 7% toegenomen. Het is de ambitie van prof . dr . Onno Kranenburg (Translationele Oncologie) en dr . Anne May (Julius Center, UMC Utrecht) om de prognose en kwaliteit van leven van darmkankerpatiënten te verbeteren.

Darmkanker is één van de meest voorkomende en dodelijke vormen van kanker . Lichamelijke acti-viteit lijkt sterk samen te hangen met een hogere overlevingskans van patiënten met darmkanker. Lichamelijke activiteit gaat gepaard met een verlaging van het risico aan de ziekte te overlijden van 40% . Ter vergelijking: chemotherapie verlaagt het risico met 15% . Er is echter nog geen experi-menteel bewijs voor een causaal verband tussen lichamelijke activiteit en kanker-gerelateerd over-lijden . Deze pilotstudie beoogt een wetenschap-pelijke basis te leggen voor een positief effect

van lichamelijke activiteit op het verminderen van uitzaaiingen (en daardoor verbeterde overleving) bij darmkanker .

De verwachting is dat in juni 2018 de eerste proeven zullen starten . Hierbij wordt onderzocht of met behulp van verhoogde lichaamsbeweging de uitgroei van geïmplanteerde darm organoïden (mi-ni-darmtumoren uit het laboratorium) tot tumoren met uitzaaiingen in muizen kan worden geremd . Wanneer dit succesvol blijkt, worden ook de effecten van de combinatie van lichaamsbeweging en chemotherapie getest in hetzelfde muismodel . Indien de hypotheses in deze studie worden bevestigd, kan vervolgonderzoek plaatsvinden naar het effect van beweging op de overleving van darmkankerpatiënten en naar het mechanisme van het verband tussen lichamelijke activiteit en de overlevingskans .


Effect van lichamelijke activiteit op darmkanker

Darmkanker blijft een van de meest voorkomende en dodelijke vormen van kanker . De lange termijn overleving is de afgelopen 25 jaar met slechts 7% toegenomen . Dat komt o .a . doordat iedereen dezelfde behandeling krijgt, en er onvoldoende rekening gehouden wordt met de verschillende subtypen darmkanker die we inmiddels kennen uit onderzoek . De standaardbehandeling is slechts effectief in 15-20% van de patiënten. Daarom moet gezocht worden naar nieuwe behandelstrategieën die de vorming van uitzaaiingen voorkomen en die gebaseerd zijn op de verschillende subtypen . Het doel van dit project is om nieuwe effectieve behandelingen te ontwikkelen tegen het meest agressieve subtype darmkanker .

Het voorwerk laat zien dat tijdens de vorming van uitzaaiingen tumorcellen blootgesteld worden aan een hoge mate van ‘radicaal-stress’, en dat alleen de goede ‘stressmanagers’ dit proces overleven en uitzaaiingen kunnen vormen . In project zijn verschillende medicijnen gevonden die het stress-management in tumorcellen remmen, en daarmee hun vermogen om uitzaaiingen te vormen . In 2018 zal deze nieuwe behandelstrategie verder worden getest door gebruik te maken van een grote verza-meling van ‘tumor organoids’ waarin alle darmkan-ker subtypen gerepresenteerd zijn . Op deze manier wordt getest of de stress-verhogende medicijnen inderdaad effectief zijn tegen het meest agressieve darmkanker subtype .


Relatie primaire darmtumoren en hun uitzaaiingen in de lever

MEDISCHE WETENSCHAP 35MEDISCHE WETENSCHAP34

DEMOCRATIE EN RECHTSSTAATMeelopen met Khadija Arib in de Tweede kamer

Meer dan de helft van onze kinderen komt in het voortgezet onderwijs op het vmbo terecht . Het Gieskes-Strijbis Fonds zet zich in voor de verbetering van burgerschapsvorming in het vmbo . We willen vmbo’ers positieve ervaringen laten opdoen met de democratische rechtsstaat . Door te debatteren, recht te spreken, op te komen voor de eigen omgeving of stil te staan bij de toekomst . Dat deden de leerlingen van de IMC Weekendschool op bezoek bij Tweede-Kamervoorzitter Khadija Arib .

De bescherming van academische vrijheid is belangrijk . Simpelweg omdat het recht van ieder mens om te denken, vragen te stellen en ideeën uit te wisselen, de basis is voor wetenschap en een vrije en welvarende samenleving . Wereldwijd worden wetenschappers met de dood bedreigd vanwege hun ideeën, onderzoek en maatschap-pelijke positie . Zij stellen kritische vragen . Dat kan bedreigend zijn voor autoriteiten of groeperingen die hun macht ontlenen aan het beheersen van informatie en wat mensen denken .

In samenwerking met hoger onderwijsinstellingen biedt Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF met het UAF Scholars at Risk programma vervolgde wetenschappers de mogelijkheid om (tijdelijk) hun

werk of studie voort te zetten op een veilige werk-plek in Nederland . Als de situatie in het land van herkomst veilig is, keren de wetenschappers weer terug . Zo kunnen zij een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van hun land . Is terugkeer geen optie, dan zoekt het UAF samen met de wetenschappers naar mogelijkheden om het werk in het buitenland voort te zetten . Met steun van het Gieskes-Strijbis Fonds zijn in de periode 2014 – 2017 maar liefst 54 plaatsingen gerealiseerd . Scholars at Risk is een internationaal netwerk van 440 hoger onder-wijsinstellingen in 40 landen dat zich inzet voor de bescherming en ondersteuning van vervolgde wetenschappers . Het UAF werkt nauw samen met het internationale netwerk .

STICHTING VOOR VLUCHTELING-STUDENTEN UAF

Scholars at Risk

Projecteigenaar

Mariëtte Flipse

Looptijd

2014 - 2017

Totale donatie

€ 300.000

1. Scholars at Risk

3. Handboek voor psychosociale hulpverleners in (post) conflictgebieden

Projecteigenaar

Relinde Reiffers

Looptijd

2011 - 2018

Totale donatie

€ 600.000

Sinds het ontstaan van het journal ‘Intervention, journal of Mental Health and Psychosocial Support in Conflict Affected Areas’ is Intervention trouw gebleven aan haar doelstelling: het ontwikkelen en toegankelijk maken van kennis over geestelijke gezondheidszorg en psychosociale ondersteuning in conflictgebieden en gebieden waar andere humanitaire rampen plaats vinden .

Eén van de gouden regels in humanitair werk en psychosociale ondersteuning is dat hulpverleners neutraal moeten blijven . Tegelijkertijd zijn zij ook de mensen die direct worden geconfronteerd met de effecten van beleid op de gezondheid en het welzijn van deze mensen . De auteurs van Intervention laten zien dat de psychosociaal werker

een speciale rol heeft in dit veld van invloed . Daarom is een pleidooi voor de mensheid een essentieel onderdeel van ons werk geworden .

In maart 2017 vierde Intervention haar vijftienjarig bestaan . Ook is in 2017 is besloten om samen te gaan werken met uitgeverij Medknow in India . Het voordeel van het publiceren van Intervention via Medknow is dat alle artikelen direct als open access gepubliceerd worden en dus onmiddellijk beschikbaar zijn voor lezer . Bovendien publiceert Medknow veel journals uit ‘low en middle income countries’ en hebben deze journals een enorm lezerspubliek over de hele wereld, wat goed past bij de filosofie en missie van Intervention en WarTrauma .

WARTRAUMA FOUNDATION

Handboek voor psychosociale hulpverleners in (post) conflictgebieden

Projecteigenaar

Merel Heimens Visser

Looptijd

2017

Totale donatie

€ 68.536

Stichting Lezen & Schrijven wil de verkiezingen toegankelijk maken voor vmbo-leerlingen en hun ouders . Daartoe wordt informatie over verkiezingen in begrijpelijke taal gepresenteerd in een verkie-zingskrant . Er worden lesmaterialen ontwikkeld en debatten georganiseerd waarbij politici in begrij-pelijke taal moeten spreken voor de aanwezige vmbo-leerlingen, hun ouders en taalcursisten uit de buurt . De leerlingen organiseren deze debatten voor hun ouders .

Stichting Lezen & Schrijven beschouwt vmbo-scho-len als een belangrijke ‘vindplaats’ van laaggelet-terden, zowel in de vmbo-populatie zelf als bij hun ouders, waar laaggeletterdheid bovengemiddeld

voorkomt . Laaggeletterden voelen zich minder be-trokken bij de politiek, hebben minder vertrouwen in democratische instituties en gaan minder vaak stemmen . Onderzoek laat zien dat mensen nadat ze hebben deelgenomen aan een cursus lezen en schrijven meer actief burgerschap vertonen . De ambitie van “Geef Taal een stem” is de afstand naar de politiek te verkleinen .

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017 bood Stichting Lezen & Schrijven ver-kiezingskranten, lesmateriaal en debatten aan op vier scholen . Dit deed zij in samenwerking met de Stichting Nederlands Debatinstituut en ProDemos .

STICHTING LEZEN & SCHRIJVEN

Geef Taal een Stem

DEMOCRATIE EN RECHTSSTAAT38 39

Theater Na de Dam initieert, programmeert en produceert op 4 mei om 21 .00 uur aan de Tweede Wereldoorlog gerelateerde voorstellingen die de avond van de herdenking verdiepen en verbre-den . Door middel van theatervoorstellingen door het hele land wil Theater Na de Dam blijvend aandacht schenken aan de historische betekenis van deze periode voor ons land en de herdenking daarvan . Naast de eenmalige theatrale avond in Koninklijk Theater Carré en het televisiepro-gramma Nacht Na de Dam (NPO 1), besteedt Theater Na de Dam ook veel aandacht aan jonge makers . Vanuit de vraag ‘Wat is herdenken in deze tijd?’ maken voor 4 mei 2018 theatermakers in 4

steden voorstellingen . Daarnaast vinden in 2018 nog meer jongerenprojecten in buurten door het hele land plaats: jongeren tussen de 12 en 24 jaar spreken met ouderen in hun buurt over hun herinneringen aan de oorlog en maken onder be-geleiding van jonge theatermakers voorstellingen op bijzondere locaties .

Theater Na de Dam breidt de komende jaren de opdrachten aan theatermakers en de jongeren-projecten verder uit, ook in Europa . Daarnaast moet het initiatief een onlosmakelijk onderdeel worden van het nationale besef en de herdenking .

STICHTING THEATER NA DE DAM

Theater Na de Dam

Projecteigenaar

Jaïr Stranders

Looptijd

2017 - 2020

Totale donatie

€ 225.000

Projecteigenaar

Robert Heinsch

Looptijd

2005 - 2021

Totale donatie

€ 1.544.069

Het Kalshoven-Gieskes Forum (het Forum) biedt een platform binnen Universiteit Leiden voor on-derzoek, onderwijs, en voorlichting op het gebied van Internationaal Humanitair Oorlogsrecht (IHL) .

Binnen de Leidse master Internationaal Publiekrecht kozen dit jaar 60 studenten voor de IHL-specialisatie, waarvan 180 studenten werden geselecteerd voor de IHL Clinic van het Forum, die nog steeds toeneemt in populariteit . Tijdens de IHL Clinic krijgen studenten de kans om onder bege-leiding van experts onderzoek te doen naar vraag-stukken die worden voorgelegd door de partner-or-ganisaties van het Forum, zoals het Internationaal Comité van het Rode Kruis . Daarnaast werd dit jaar het speciale ‘IHL In Action’ project gelanceerd, waarbij de Clinics onderzoek doen naar voor-beelden van naleving van IHL . Het Internationaal

Comité van het Rode Kruis wil hiermee laten zien dat humanitair recht niet alleen maar geschonden wordt, maar dat dit rechtsgebied weldegelijk een positieve uitwerking kan hebben . Bovendien reis-den dertien Clinic studenten van het Forum reisden af naar Atlanta en Washington, D .C . (VS), voor de jaarlijkse ‘IHL Clinic Exchange Conference’ met Clinic studenten van de partner-Clinics . Naast de Clinic werd de jaarlijkse IHL ‘Summer School’ opnieuw georganiseerd, die 39 deelnemers uit 23 verschillende landen naar Den Haag bracht . Bovendien organiseerde het Forum meerdere lezin-gen en paneldiscussies op het gebied van IHL, en heeft het onderzoek bij het Forum meerdere publi-caties opgeleverd, onder andere op het gebied van handhaving van IHL en moderne oorlogsvoering .

LEIDS UNIVERSITAIR FONDS

Kalshoven Gieskes-Forum voor Internationaal Humanitair Recht

Projecteigenaar

Janne Nijman

Looptijd

2016 - 2020

Totale donatie

€ 1.130.000

Drie wereldwijde trends – globalisering, urbanisatie en decentralisatie – dragen bij aan de internati-onalisering van de stad . Het internationale recht lijkt in toenemende mate een rol te spelen bij de vormgeving van beleid. Steden creëren ook trans-nationale netwerken voor de aanpak van mondiale problemen zoals klimaatverandering, veiligheid, migratie, diversiteit en discriminatie .

Dit project onderzoekt de rol van het recht en de rechtsontwikkeling die gepaard gaat met de in-ternationalisering van de stad . Het bestaat uit vier samenhangende deelprojecten, die elk leiden tot een promotie . Twee promovendi richten zich daar-bij op Amsterdam in de 17e eeuw . Zij onderzoeken de bijdragen van de Portugees-Joodse Gemeente aan de ontwikkeling van (juridische) ideeën over de rechten van minderheden, diversiteit en burger-

schap en over handelsrelaties met niet-Europese landen en de slavenhandel in het bijzonder . De andere twee promovendi onderzoeken de heden-daagse context . Hun onderzoek richt zich op het internationale recht (met name mensenrechten) in de stad, met een bijzondere focus op de ontwikke-ling van mensenrechtennormen in de context van stedelijke migratie, en op de internationalisering van de stad via het mensenrechtendiscours en in het bijzonder het recht op huisvesting .

In de loop van 2017 zijn de deelonderzoeken afge-bakend en is een begin gemaakt met het schrijven van de dissertaties . Het project heeft sinds begin 2018 een eigen website . In 2018-2019 zal per deel-onderzoek een seminar worden georganiseerd .

T.M.C. ASSER INSTITUUT

The Global City: challenges, trust and the role of law

5. Kalshoven Gieskes-Forum voor Internationaal Humanitair Recht

6. The Global City: challenges, trust and the role of law

4. Theater Na de Dam

40 41

Projecteigenaar

Hugh Williamson

Looptijd

2016 - 2020

Totale donatie

€ 360.000

De Centraal-Aziatische landen Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan, Tadzjikistan en Turkmenistan behoren tot de meest onderdrukte regimes ter wereld, waar tal van vrijheden ontbreken en de staat van men-senrechten zorgwekkend is . Human Rights Watch maakt zich al 40 jaar sterk voor de verdediging van mensenrechten en zet zich als één van de enige organisaties in voor de bescherming van funda-mentele vrijheden in Centraal-Azië.

Na jarenlange inspanningen om gedwongen en kinderarbeid in Oezbekistan te beëindigen, be-haalde het werk in 2017 een belangrijke mijlpaal . In een nieuw rapport en video legde Human Rights Watch een verband tussen massale dwangarbeid in de katoenvelden en door Wereldbank gefinan-cierde projecten . Dit leidde tot een wereldwijde

verontwaardiging en de uiteindelijke vrijlating van honderdduizenden mensen die werden gedwon-gen te werken in de katoenoogst . In 2017 spoorde Human Rights Watch ook met succes Griekenland aan om een lid van Tadzjikistan’s belangrijkste oppositiepartij, die werd gearresteerd na het bijwo-nen van een mensenrechtenconferentie, niet uit te leveren aan Tadzjikistan .

In 2018 zal Human Rights Watch zich blijven inzet-ten voor fundamentele vrijheden in Centraal-Azië en concrete stappen aanbevelen voor de verbe-teringen van de mensenrechten . Zij zullen onder andere oproepen tot de vrijlating van politieke gevangenen in Oezbekistan en Tadzjikistan en de bescherming van minderheden in Turkmenistan, Kazachstan en Kirgizië.

HUMAN RIGHTS WATCH

Fundamentele Vrijheden in Centraal-Azië

Projecteigenaar

Jacco van Mersbergen

Looptijd

2016 - 2020

Totale donatie

€ 326.000

Move your world biedt een praktische en compacte invulling van burgerschapsvorming op het vmbo . Vmbo-leerlingen komen in dit project met hulp van studenten van Stichting Move in actie voor hun omgeving . Ze leggen bijvoorbeeld aan ouderen uit hoe hun smartphone werkt, plakken complimentjes op spiegels in paskamers of pompen alle banden op in de fietsenstalling op school. Jongeren op het vmbo ontdekken zo de held in zichzelf en ervaren hoe zij vanuit hun eigen talenten de wereld een stukje mooier kunnen maken . Ze worden zich bewust van het belang van burger-schap, bedenken wat zij zelf kunnen bijdragen, komen in actie en kijken trots terug op wat ze

hebben bereikt . Dankzij het gebruik van (sociale) media komen hun heldendaden positief onder de aandacht van de samenleving . In 2017 heeft Move veel aandacht besteed aan de inhoudelijke ontwikkeling van het concept, samen met experts, docenten en natuurlijk de jongeren zelf . De eerste reacties op het concept waren zeer positief en al meerdere scholen hebben zich aangemeld om mee te doen aan het project . Begin 2018 zullen de eerste acties op de scholen worden uitgevoerd en in de komende jaren zullen op deze manier duizenden jongeren op het vmbo ervaren wat ze waard zijn .

STICHTING MOVE

Move your world

De Stichting Jongerenrechtbanken Nederland leert jongeren volgens een bepaalde methodiek recht spreken in reële conflicten op en rond hun school, meestal lichte strafbare feiten . Daartoe loopt op vier Amsterdamse VO-scholen een door wetenschap-pelijk onderzoek begeleid pilotproject, waarbij het effect van die methodiek wordt getest .

Jongerenrechtbanken gaan uit van herstelrechtelijke principes . Door te analyseren en je te realiseren wel-ke schade een conflict heeft aangericht bij individu en gemeenschap, wordt door de jongerenrechters een pakket herstelmaatregelen opgelegd waarmee je die schade weer kunt herstellen . Met het doel dat iedereen dankzij zo’n betekenisvolle ‘afdoening’ weer door één deur kan .

Om lid van de Jongerenrechtbank te kunnen worden krijgen leerlingen een speciale opleiding . Aan het eind daarvan worden zij op de rechtbank beëdigd door een kinderrechter. Bij zittingen van de Jongerenrechtbank spelen de jongerenrechters bij toerbeurt alle verschillende rollen: aanklager, ad-vocaat van de benadeelde - individu en/of (school)gemeenschap - , advocaat van de beschuldigde, drie rechters, waarvan één voorzitter .

In 2018 gaan de Jongerenrechtbanken ook in Alkmaar en Hollands Kroon van start . In Amsterdam zullen waarschijnlijk vier nieuwe scholen starten met de Jongerenrechtbank .

STICHTING JONGERENRECHTBANKEN

Jongerenrechtbanken in Nederland

Projecteigenaar

Eymert van Manen en

Gert Jan Slump

Looptijd

2015 - 2018

Totale donatie

€ 225.000

9. Jongerenrechtbanken in Nederland

8. Fundamentele Vrijheden in Centraal-Azië

7. Move your world

DEMOCRATIE EN RECHTSSTAAT DEMOCRATIE EN RECHTSSTAAT 4342

Projecteigenaar

Dre Urhahn

Looptijd

2017 - 2019

Totale donatie

€ 200.000

Stichting Favela Painting zet in samenwerking met lokale bevolking kunst in als wapen tegen uitslui-ting . Deze community driven artworks in de vorm van grootschalige muurschilderingen genereren wereldwijd aandacht voor de uiterst kwetsbare stedelijke gebieden waar zij worden gemaakt . Daarnaast draagt Favela Painting bij aan educatie van betrokken jeugd en geeft de positieve focus bewoners handvaten om hun eigen leefomgeving te verbeteren .

Aan ieder project gaat gedegen onderzoek vooraf en ieder kunstwerk kent zijn eigen uitdagingen . Jarenlange ervaring heeft een immense rijkdom aan relevante praktijkervaringen voortgebracht . Om die opgedane kennis te delen, maar ook de impact van de kunstwerken te consolideren, te

inspireren, structureel verbinding te zoeken met zowel de samenleving als andere geïnteresseerde partijen en ondersteuning te bieden in het vergro-ten van de kwaliteit van aanverwante projecten, is Favela Painting Academy in het leven geroepen .

Voor de komende vijf jaar heeft Favela Painting Academy vier kernactiviteiten: het aanbieden van een aanspreekpunt en netwerk voor de groeiende groep stakeholders; het be-schikbaar maken van informatie (beeldmateriaal en best practices) via een actief online platform; de organisatie van ‘Academy Events’ waar door uitwis-seling en experiment kennis wordt gedeeld en de ontwikkeling van praktische en academische kennis (blauwdrukken) inzake de aanpak en de impact van de projecten .

STICHTING FAVELA PAINTING

Favela Painting Academy

In juli 2017 opende de vernieuwde permanente tentoonstelling over de Geschiedenis van de Joden in Nederland tussen 1600 en 1900 . Het Joods Historisch Museum had de wens om de ondertus-sen ruim 10 jaar oude tentoonstelling te vervangen en een update te geven om aan te sluiten bij het museumpubliek van tegenwoordig .

De nieuwe tentoonstelling vertelt het verhaal van joodse migranten die vanuit alle windstreken naar de Republiek kwamen om hier een nieuw bestaan op te bouwen in een lichte en frisse tentoonstel-lingsruimte . Het lange proces van migratie, (schoor-voetende) acceptatie en integratie wordt zoveel mogelijk verteld aan de hand van het dagelijks le-

ven van joden gedurende drie eeuwen . De onder-werpen die aan bod komen in de tentoonstelling sporen aan tot reflectie over hedendaagse maat-schappelijke thema’s . De tentoonstelling maakt veelvuldig gebruik van audiovisuele middelen, zoals wandprojecties van drie aansprekende korte films waarin persoonlijke verhalen worden verteld van joden die typerend zijn voor de verschillende perioden en de twee interactieve tafels waar de bezoeker zelf aan de slag kan om o .a . de 400 jaar oude joodse bibliotheek Ets Haim te ontdekken . Afgelopen december zijn de laatste aanpassingen gedaan aan de tentoonstelling die tot nu toe zeer positieve reacties oplevert .

JOODS HISTORISCH MUSEUM

Vernieuwing van de vaste tentoonstelling Geschiedenis van de Joden in Nederland 1600-1900

Projecteigenaar

Hetty Berg

Looptijd

2016 - 2017

Totale donatie

€ 120.000

Vmbo’ers trainen om overtuigender te spreken, zorgvuldiger te luisteren en altijd nieuwsgierig te blijven naar de ideeën van anderen. Dat zijn de doelen van het project ‘Schooldebatteren op het vmbo’ . Door in het hele land een breed palet aan debatactiviteiten op vmbo-scholen te organiseren zorgt Stichting Nederlands Debat Instituut voor een nieuwe generatie vmbo’ers die kunnen gymmen met hun hersenen . Leren debatteren is een veelbelovende methode om burgerschap bij jongeren te vergroten . Leerlingen leren bijvoorbeeld stellingen verdedi-gen die niet noodzakelijkerwijs overeenkomen met hun eigen mening . Zo wordt hun inlevingsvermo-gen gestimuleerd . Daarnaast draagt debatteren bij aan mondelinge taalvaardigheid . Spelenderwijs zien leerlingen en docenten bij zichzelf en hun klas-

genoten een sterke groei in spreek- en luistervaar-digheid . Dat maakt het een geliefde methode . Kers op de taart is het jaarlijkse VMBO Debattoernooi, waar de beste vmbo-debaters samenkomen om over belangrijke maatschappelijke dilemma’s te debatteren . De winnaar mag zich een jaar lang landelijk debatkampioen noemen . Dankzij de steun van het Gieskes-Strijbis Fonds heeft het debatinstituut op het vmbo zowel een groei in het aantal docententrainingen bereikt als een toename in de scholen die het lesmateriaal gebruikt . Er wordt hierin samengewerkt met sterke educatieve spelers zoals Nieuwsbegrip, Mediawijzer .net en Noordhoff Uitgevers . Het ko-mende jaar zal de groeispurt worden doorgezet en we laten daarbij geen mogelijkheid onbenut .

STICHTING NEDERLANDS DEBAT INSTITUUT

Schooldebatteren op het vmbo

Projecteigenaar

Heleen Terwijn

Projectnaam

Alumni IMC basis:

programma en studie

Looptijd

2016 - 2019

Totale donatie

€ 498.600

IMC Weekendschool bereidt jongeren van alle schoolniveaus en sociale achtergronden voor op belangrijke stappen na hun schoolbestaan: vanuit hun eigen talenten en interesses keuzes maken voor hun toekomst .

IMC Weekendschool wil haar kennis en ervaring nu ook buiten de grote steden inzetten en combi-neren met het regulier onderwijs . De verwachting is dat hier grote leereffecten te behalen zijn . IMC Weekendschool heeft daarom een programma ontwikkeld dat het mogelijk maakt om maat-schappijgericht onderwijs te integreren binnen het basisonderwijs: IMC Basis . Op die manier kunnen zo veel mogelijk kinderen van weekendschool-on-derwijs profiteren.

Om blijvende impact te reaslieren en om meer leerlingen te kunnen breiken is het belangrijk om te onderzoeken welke factoren bepalend zijn voor het slagen van het onderwijsconcept . Door middel van wetenschappelijk onderzoek wil IMC Weekendschool in kaart brengen in hoeverre zij hun ambities waarmaken, wat goed werkt of juist verbetering behoeft in het lesprogramma én hoe het weekendschoolonderwijs op grote schaal vertaald kan worden naar het reguliere onderwijs . De eerste stappen zijn hier nu voor gezet . Met de uiteindelijke resultaten van het onderzoekt kan IMC Weekendschool verder werken aan haar missie om alle kinderen in Nederland te inspireren en motiveren voor hun eigen toekomst .

STICHTING IMC WEEKENDSCHOOL

IMC Basis: alumniprogramma en onderzoek

Projecteigenaar

Else van Nieuwkerk

Looptijd

2016 - 2021

Totale donatie

€ 550.000

DEMOCRATIE EN RECHTSSTAAT DEMOCRATIE EN RECHTSSTAAT 4544

11. Favela Painting Academy

10. Vernieuwing van de vaste tentoonstelling Geschiedenis van de Joden in Nederland 1600-1900

13. Schooldebatteren op het vmbo

12. IMC Basis: alumniprogramma en onderzoek

4746

KUNST EN CULTUUROp bezoek in de Favela’s van Brazilïe

Kan kunst hardnekkige maatschappelijke impasses doorbreken? Jazeker, is de stellige overtuiging van het Gieskes-Strijbis Fonds . Favela Painting begon enkele jaren geleden spontaan in de sloppenwijken van Rio de Janeiro . Leden van drugbendes ruilden letterlijk de kalasjnikov voor de verfkwast en groeiden uit tot community leaders . In de Favela Painting academy gaan zij nu de werkwijze verspreiden naar de andere no go area’s van de wereld .

Talent is een van de pijlers van Foam . Het museum volgt en presenteert jonge getalenteerde fotogra-fen om onderscheidende kwaliteit te signaleren en te stimuleren . Voor de tentoonstellingsruimte 3h selecteert Foam nationale en internationale kun-stenaars waarvan wij denken dat ze een portfolio hebben wat de wereld moet zien .

In het kader van het 15-jarig jubileum van Foam werd binnen het speciale thema Collaborate!-jaar in de programmering van Foam 3h samengewerkt met diverse internationale kunstenaarscollectie-ven . Gedurende het jaar waren tentoonstellingen te zien van het Mexicaanse collectief La Hydra, de Keniaanse kunstenaars van de African Artists’ Foundation en presenteerden we samen met het

Indonesische collectief Ruang Mes werk van kun-stenaars uit Yogyakarta . Ook werd een bijzondere presentatie georganiseerd rondom het werk van Stéphanie Solinas, een Franse kunstenaar die eerder in het Foam 3h-programma is gepresen-teerd en nu zover is in haar ontwikkeling dat een grote presentatie gerechtvaardigd was dankzij het follow-up-programma Toptalent, dat sinds 2016 mogelijk wordt gemaakt door het Gieskes-Strijbis Fonds . Talentbeleid neemt immers ook de verant-woordelijkheid mee voor een goed vervolg . Foam volgt talenten nauwgezet en heeft intrumenten ontwikkeld om ook in een later stadium van hun loopbaan gerichte aandacht te besteden aan hun werk .

Projecteigenaar

Mirjam Kooiman

Looptijd

2012 - 2019

Totale donatie

€ 600.000

FOAM FOTOGRAFIEMUSEUM AMSTERDAM

Van talent naar toptalent

Projectleider

Renzo Martens

Looptijd

2016 - 2017

Totale donatie

€ 415.000

Waar decennialang het plantagesysteem de kunst-wereld heeft gefinancierd, en waar daarnaast de opbrengsten van kritische kunst over economische ongelijkheid zelden ten goede komen aan dege-nen waar deze kritische kunst over gaat, wil het Institute for Human Activities (IHA) onder leiding van kunstenaar Renzo Martens deze waardeketen omkeren . Kritische kunst over economische onge-lijkheid moet deze opheffen, niet symbolisch maar in materiele zin .

IHA heeft samen met CATPC, de Congolese coöperatie van kunstenaars/plantagearbeiders het Lusanga International Research Centre for Art and Economic Inequality opgericht . In 2017 openden zij op een voormalige Unilever plantage de hoeksteen van LIRCAEI: een door OMA ontworpen museum . Deze klassieke White Cube doet hier hetzelfde als wat het in het overal doet: legitimiteit, zichtbaar-heid en kapitaal genereren . De Repatriation of the White Cube trok de aandacht van toonaangevende

media in Afrika, Azië, en Europa. De eerste solo exhibitie van CATPC in New York werd in de jaarlijst Best Art of 2017 van de New York Times verkozen tot de beste tentoonstelling van het jaar .

Met de opbrengsten van deze kunst kopen de plantagearbeiders hun land terug en ontwikkelen ze een nieuw ecologisch en economisch model: de Post-Plantage . In 2018 gaat het programma in een hogere versnelling en wordt samen met Stichting Commonland een ambitieus landshapsherstel-pro-gramma uitgerold . Ook gaat een capacity buil-ding-programma van start ter voorbereiding van een aantal grote artistieke producties in Lusanga en duurzame inzet op lange termijn .

Ter bevordering van zijn werk kende het Gieskes-Strijbis Fonds in 2017 een extra stimuleringsbijdra-ge van 75.000 euro toe aan dhr. Martens.

STICHTING INSTITUUT VOOR MENSELIJKE ACTIVITEITEN (INSTITUTE FOR HUMAN ACTIVITIES)

The 1st Lusanga International Exhibition

Projecteigenaar

Angela van Driel-Corthals

Looptijd

2009 - 2019

Totale donatie

€ 210.000

Elk individu heeft talenten, maar niet iedereen lukt het om deze talenten van jongs af aan te ontplooi-en . Soms ontdekken mensen pas op latere leeftijd welke opleiding bij hun talenten past, soms willen mensen op latere leeftijd een aanvullende studie doen . En het gebeurt ook dat mensen besluiten eindelijk gehoor te geven aan reeds lang bestaan-de verlangens, wat dan leidt tot een wending in hun leven. Een gebrek aan financiële middelen maakt dergelijke keuzes echter vaak moeilijk . Dan kan Stichting Talent Support te hulp schieten .

In 2017 heeft Talent Support weer een diverse groep geholpen zijn droom te verwezenlijken . Dat de selectie zorgvuldig en adequaat is, blijkt uit het verleden . Bijna alle ‘talenten’ voltooien hun studie succesvol en een enkeling slaagt er zelfs in te excelleren . Regelmatig krijgen we berichten van oud-talenten waarin ze duidelijk maken wat de steun van Talent Support voor hen betekend heeft: “En dat is toch ergens ook met jullie hulp begon-nen, want anders had ik nooit het idee gevat, noch de moed, om aan de SJD te beginnen of zo ver te komen.”

STICHTING TALENT SUPPORT

Financiële ondersteuning studie voor 30-plussers

Projecteigenaar

Yvette Bruijnen

Looptijd

2015 - 2018

Totale donatie

€ 98.000

Tussen 1475 en 1575 beleefde het culturele leven in de stad Leiden een grote bloei . De doelstelling van dit project is de volledige digitale ontsluiting op de website van het RKD van alle Leidse archief-bronnen betreffende de kunstenaars in de periode 1475-1575: schilders, beeldhouwers, glasschilders, boekdrukkers en boekbinders, goudsmeden, schrijnwerkers, wandtapijtwevers en borduurwer-kers, tinnegieters, koperslagers, schoolmeesters en schoonschriftmeesters, rederijkers en musici .

Er staan inmiddels meer dan 4000 archiefdocu-menten op de website met een schat aan nieuwe informatie en biografische gegevens over talloze onbekende kunstenaars . Het onderzoeksteam is versterkt met promovenda Sarah Moine . Verder hebben de onderzoekers een artikel over het pro-ject gepubliceerd in het RKD Bulletin .

Er blijkt een grotere rijkdom aan archiefstukken te zijn dan verwacht, waardoor het project eind 2018 zal worden afgerond met de ontsluiting van archiefbronnen tot 1555 . In aansluiting hierop zal Sarah Moine haar proefschrift over de Leidse kunst-productie laten beginnen in 1555, waarmee ook de periode tot 1575 wordt ontsloten . In september 2018 begint aan de Universiteit van Leiden een derdejaars werkcollege over het Leidse project . In het najaar zullen de mogelijkheden worden onderzocht voor een tweede fase, waarin de schat aan nieuwe informatie kan worden bewerkt voor boekvorm en een museale presentatie .

NEDERLANDS INSTITUUT VOOR KUNSTGESCHIEDENIS (RKD) TE DEN HAAG I .S.M. HET ERFGOED LEIDEN EN OMSTREKEN

Digitale ontsluiting archieven Leidse Kunstambachten 1475 - 1575

KUNST EN CULTUUR KUNST EN CULTUUR 5150

3. Digitale ontsluiting archieven Leidse Kunstambachten 1475 - 1575

4. Financiële ondersteuning studie voor 30-plussers

2. Van talent naar toptalent

7. Kunst- en cultuurlessen voor alle kinderen

1. The 1st Lusanga International Exhibition

5352

‘Even Closer to Van Eyck’ is een meerjarig project rond de restauratie van het beroemde Lam Gods van Hubert en Jan van Eyck, dat werd voltooid in 1432 . Na een uitgebreid vooronderzoek (2010-2012) werd duidelijk dat dit monumentale altaarstuk, wat oorspronkelijk uit 12 panelen bestond, gerestau-reerd diende te worden . In 2013 is met deze behan-deling begonnen door een team van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, waarvoor een zaal in het Museum voor Schone Kunsten in Gent is omgebouwd tot restauratieatelier .

De eerste fase van deze behandeling is nu afgerond, en de gerestaureerde buitenzijdes van de luiken zijn weer teruggeplaatst in de Sint-Baafs . Sterk vergeel-de vernislagen werden afgenomen, en talloze latere

overschilderingen op de originele verf werden waar mogelijk uiterst voorzichtig verwijderd. De verflagen kunnen nu veel beter worden waargenomen wat kleur en dieptewerking betreft . De resultaten van het vooronderzoek werden op voorbeeldige wijze toegankelijk gemaakt door de website Closer to Van Eyck . Hier kan iedereen zelf in detail de panelen, ook door middel van infrarood, ultraviolet en röntgenopnames . Deze website is nu uitgebreid met de documentatie van na de behandeling . De eerste resultaten zijn in 2017 online gekomen, zodat iedereen de zo lang verborgen gebleven pracht van de buitenzijdes van de luiken het Lam Gods weer in volle glorie kan bewonderen . In de komende jaren zullen ook fases 2 en 3 online komen .

KATHEDRALE KERKFABRIEK SINT-BAAFS GENT

Even closer to Van Eyck

Projecteigenaar

Ron Spronk

Looptijd

2012 - 2017

Totale donatie

€ 143.000

In 2017 onderzocht het team van restauratoren van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK-IRPA) de verschillende vroegere restauraties en de materiële toestand die het uiterlijk van het Lam Gods’ beïnvloeden. De tweede fase van het project begon eind 2016 met het onderzoek en de restau-ratie van de panelen en de lijsten van het onderste register van het geopende altaarstuk .

Verschillende fases van overschilderingen die de ori-ginele verflagen bedekten, werden ontdekt. In deze schilderijen zijn ook talloze compositieveranderingen aanwezig die in het atelier van de gebroeders van Eyck werden uitgevoerd . Deze dienen voorzichtig geanalyseerd te worden om de evolutie van het kunstwerk volledig te begrijpen en besluiten te kunnen treffen over het al niet verwijderen van latere toevoegingen . De datering en de omstandigheden

van de vroegere restauraties werd bepaald aan de hand van chemische analyses, wetenschappelijke beeldvorming en historisch onderzoek . Het KIK voert deze onderzoeken uit in samenwerking met de Universiteiten van Gent en Antwerpen .

Deze gegevens werden aan het Internationaal Experten Comité gepresenteerd in maart en sep-tember van dit jaar . Op basis van deze conclusies gaven de experten unaniem hun goedkeuring om de overschilderingen te verwijderen in alle veiligheid en zodoende de pracht van dit unieke ensemble opnieuw tot zijn recht te laten komen . Onderzoek naar optimalisering van de methodes om overschilde-ringen te verwijderen zonder risico’s voor de originele verflagen, blijft het ultieme doel voor het team van restauratoren en onderzoekers .

KATHEDRALE KERKFABRIEK SINT-BAAFS GENT

Aanvullend onderzoek voor de restauratie van het Lam Gods

Projecteigenaar

Hélène Dubois

Looptijd

2014 - 2017

Totale donatie

€ 240.000

Projecteigenaar

Monique Maks

Looptijd

2012 - 2018

Totale donatie

€ 600.000

Het Jeugdcultuurfonds geeft kinderen en jongeren van 4 tot 18 jaar uit gezinnen waar geen geld is voor lessen, de kans toch lessen te volgen in muziek, dans, toneel en beeldende kunst . Voor die kinderen betaalt het Jeugdcultuurfonds het lesgeld en/of benodigde attributen tot een maximum van € 450 per cursusjaar .

In Nederland groeien, volgens de cijfers van het CBS, ruim 378 .000 kinderen op in armoede . Het Jeugdcultuurfonds haalt de financiële drempels weg, zodat deze kinderen en jongeren de kans krijgen om mee te doen door middel van actieve kunstbeoefening . Dat is niet alleen maar leuk, maar ook belangrijk omdat het bijdraagt aan de persoonlijke ontwikkeling . Het zelfvertrouwen en het concentratievermogen groeien, kinderen leren samenwerken en maken nieuwe vrienden en vriendinnen . Kortom: hun leefwereld wordt groter .

Bovendien draagt het Jeugdcultuurfonds daarmee bij aan een creatieve en innovatieve samenleving .

Het Jeugdcultuurfonds werkt intensief samen met het Jeugdsportfonds . Beide fondsen groeien gestaag . In 2014 heeft het Jeugdcultuurfonds ervoor gezorgd dat 4979 kinderen konden dansen, muziek maken, toneelspelen, schilderen of een andere kunstbeoefening konden doen . In 2015 waren dat 6308 kinderen . Inmiddels heeft het Jeugdcultuurfonds landelijke dekking, we zijn in iedere provincie, maar nog niet in iedere gemeente, te vinden . In 2017 is de bijna magische grens van 10 .000 kinderen bereikt .

Ook komend jaar blijft het Jeugdcultuurfonds kinderen een podium bieden die anders buitenspel zouden staan .

JEUGDCULTUURFONDS

Kunst- en cultuurlessen voor alle kinderen

5. Aanvullend onderzoek voor de restauratie van het Lam Gods

6. Even closer to Van Eyck

KUNST EN CULTUUR54

9. De Nieuwkomers

10. Over de Dijk: De Kromme Horne

Projecteigenaar

Marco da Souza

Looptijd

2014 - 2019

Totale donatie

€ 170.000

Het Instrumentendepot Leerorkest kijkt terug op een druk en succesvol jaar met verdere uitbreiding van de activiteiten . In elf van de twaalf provincies zijn nu scholen en instellingen te vinden die met in-zet van onze instrumenten muzieklessen verzorgen voor kinderen . Voor het eerst reikten de activiteiten van het Instrumentendepot ook tot buiten onze landsgrenzen . We staken de oceaan over naar het overzeese deel van ons koninkrijk en leverden ruim honderd instrumenten af op Curaçao, waar na de zomer het eerste Leerorkest van start ging in een buitenwijk van Willemstad . Ook doneerden we honderd blokfluiten aan het Dunkirk Refugee Camp in Duinkerken, Frankrijk .

Eind 2017 had het Instrumentendepot 7 .743 instrumenten in beheer . Verder is er in 2017 een nieuwe basisactiviteit bijgekomen . Er werden al muziekinstrumenten uitgeleend aan scholen en instellingen in het land, maar nog niet aan individu-ele kinderen (met uitzondering van de Leerorkest-leerlingen in Amsterdam) . In samenwerking met het Jeugdcultuurfonds Nederland zijn we gestart met de landelijke uitleen van instrumenten aan kinderen uit gezinnen waar thuis te weinig geld is .

In juni 2018 zal NPO Radio 4 Klassiek Geeft twee weken actie voeren om geld in te zamelen voor het Instrumentendepot Leerorkest . Goed nieuws, want groei blijft de inzet voor de komende jaren .

STICHTING INSTRUMENTENDEPOT LEERORKEST

Landelijk instrumentendepot

8. Landelijke Instrumentendepot

Projecteigenaar

Klaas Hernamdt

Looptijd

2014 - 2020

Totale donatie

€ 350.000

In het Friese Wierum kent men al jaren de wens om weer verbinding te krijgen met het Wad . Door de dichtslibbing van de Waddenzee en het langzaam wegspoelen van de kwelder, wordt de beleving van het wad aangetast . Sense of Place is met het dorp het gesprek aangegaan om een project te ontwikkelen dat het belang van het wad op een nieuw niveau plaatst . Het werd duidelijk dat er een ruimtelijk element moest komen dat de kwaliteiten van Wierum zichtbaar maakt: De Kromme Horne . Met dit ontwerp van beeldend kunstenaar Ruud Reutelingsperger wordt de bestaande kwelder beschermd én kunnen mensen vanaf het wad de uniciteit beleven .

Om als ‘nieuwe landmakers’ de toekomst van ruimtelijke ordening van verfrissende inzichten te voorzien komt behoorlijk wat kijken . Buitendijks bouwen, aanlegvergunningen, omgevingsvergun-

ningen, ecologie en morfologie: de hele ambtelijke molen moet worden doorlopen . Maar gaandeweg ontstaat een steeds groter enthousiasme bij over-heden voor de ontwikkelingen van Sense of Place . Gesteund door vele architecten, ambassadeurs, lobbyisten en vele anderen, baant Sense of Place zich een weg door wat ooit een ondoordringbaar landschap leek .

Sense of Place bouwt door aan een missie die moet gaan leiden tot een nieuw elan in het noorden van Nederland . “De Kromme Horne” heeft daarin een bijzondere plek . Met en voor de bevolking: door middel van landschapskunst het Wad meer zichtbaar en beleefbaar te maken . Naar verwachting zijn in de loop van de zomer de benodigde onderzoeken afgerond, zodat de ver-gunningverlening in gang kan worden gezet .

STICHTING SENSE OF PLACE

Over de Dijk: De Kromme Horne

Projecteigenaar

Nicolien Luttels

Looptijd

2010 - 2020

Totale donatie

€ 855.000

Het talentontwikkelingsprogramma Orkater/De Nieuwkomers stimuleert professioneel opgeleide acteurs, musici, schrijvers, regisseurs e .a . tot het maken van een of andere combinatie van muziek en theater. Ze zijn eigen baas over hun ideeën en worden begeleid, maar maken zelf afwegingen die resulteren in een eigen voorstelling en een eigen stempel . Een volwaardige voorstelling met een substantiële speellijst. Het platform biedt een goede kans voor de jonge makers om zich voor te stellen aan een breed publiek .

In 2017 stroomde het collectief Lars Doberman door naar de vaste makerskern van Orkater . io-na&rineke zetten na hun tournee met Rumspringa stappen richting hun eigen zelfstandige muziekthe-atergezelschap door De Nieuwe Makers-regeling van FPK aan te schrijven, die is toegezegd met ingang van 2018 .

Sir Duke maakte hun eerste Nieuwkomers-productie: De Blackout van ’77 . De muzikale en energieke voorstelling kreeg positieve reacties op Oerol en trok volle zalen tijdens de theatertournee . Het thema past goed bij het diversiteitsdebat dat momenteel actueel is in de sector . In 2018 zal Sir Duke in het kader van Theater Na de Dam een korte voorstelling maken, getiteld Hatta & De Kom .

In het najaar werden ook twee nieuwe Nieuwkomers-groepen geselecteerd . De eerste groep, collectief More Dogs, zal Zeitgeber maken . Het beoogt een visuele en auditieve trip over de tijdsperceptie van de moderne mens te worden . De tweede groep bereidt een Ilias voor .

ORKATER

De Nieuwkomers

KUNST EN CULTUUR56 KUNST EN CULTUUR 57

Woven Skin is een nomadische kunstinstallatie van Claudy Jongstra . In haar diameter 10 meter en 2 meter hoog, beoogt Woven Skin in een internationale reis het gesprek op gang te brengen en aandacht te vragen voor drie essentiële vraag-stukken . Ecologie, door een focus op herijking van landbouw- en voedselsystematiek; Kleur, door het pionieren in biodiversiteit dankzij de ontwikkeling van pigmenten uit natuurlijk plantmateriaal zoals indigo, meekrap en kamille; en Gemeenschap, door het bevorderen van sociale inclusiviteit en het slechten van hiërarchische muren in de gezamenlij-ke workshops, de communicatie, het persoonlijke contact en een open dialoog .

De ambitie is om tijdens de reis ter plekke transfor-matie teweeg te brengen in sociale en ecologische processen en verbinding, communicatie, integratie en samenwerking te bevorderen en culturele rijk-dom en diversiteit te laten bloeien en biodiversiteit te bevorderen .

Woven Skin zal in 2018 aanwezig zijn tijdens Waste-NO Waste in Groningen en reist tevens naar Collateral Events of Manifesta12, Palermo (Italië) en Climate Week NYC, New York (Verenigde Staten) . Belangrijke samenwerkingspartners zijn onder meer Universiteit Utrecht, Museum de Lakenhal, LF2018 en Farm Of the World .

Het onderzoek van de schilderijen van Jheronimus Bosch in het kader van het Bosch Research and Conservation Project (BRCP) en de restauratie van meer dan een derde van zijn oeuvre heeft geleid tot veel ontdekkingen, nieuwe kennis en inzichten .

Hiervoor verrichtte schilderijen- en panelen-restaurator en kunsthistoricus Luuk Hoogstede onderzoek . Daarnaast was hij als co-restaurator en adviseur nauw betrokken bij de verschillende restauraties . Zijn promotiewerk heeft dan ook tot doel de bijdragen van de restauratiepraktijk aan de kennis en visuele perceptie van Bosch schilde-

rijen inzichtelijk te maken . Sinds 2010 bestudeert Hoogstede uitvoerig de techniek en conditie van Bosch’ geschilderde nalatenschap . Dit en de oude en recente restauratiewerkzaamheden blijken een grote impact op het begrip van de schilderijen te hebben, zoals komend jaar verwoord zal worden in Hoogstede’s proefschrift .

Een belangrijk onderdeel hiervan – de onder-zoeksrapporten van ieder op locatie onderzocht schilderij – werd gepubliceerd in het tweede deel van de BRCP publicatie: Hieronymus Bosch, Painter and Draughtsman . Technical Studies .

STUDIO CLAUDY JONGSTRA

Woven Skin - Ecology Color Community

BOSCH RESEARCH AND CONSERVATION PROJECT (BRCP)

Onderzoek naar conservering en restauratie van vroeg-Nederlandse schilderkunst

Projecteigenaar

Claudy Jongstra

Looptijd

2017 - 2020

Totale donatie

€ 250.000

Projecteigenaar

Luuk Hoogstede

Looptijd

2014 - 2018

Totale donatie

€ 140.000

Projecteigenaar

Paulien ‘t Hoen

Looptijd

2016 - 2019

Totale donatie

€ 128.560

Collecties moderne beeldende en toegepaste kunst bevatten een groot aantal objecten waarin kunststoffen verwerkt zijn . Collectiebeheerders weten vaak niet om welke kunststoffen het gaat en kunnen daarom niet de juiste conserverings-maatregelen vaststellen . Om deze collecties voor de toekomst veilig te stellen heeft de Stichting Behoud Moderne Kunst (SBMK) het Project Plastics opgezet, samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en tien musea .

Afgelopen jaar zijn twee jonge restauratoren/chemici opgeleid . Zij hebben samen met het op-leidingsteam een kunststof-survey ontwikkeld met een do it yourself kit en de digitale omgeving PIT: Plastic Identification Tool. Hiermee kunnen muse-ummedewerkers een groot deel van hun collecties

zelf identificeren. In mei 2018 start de tweede fase van het project waarin het tweetal samen met de kunststofspecialisten van RCE de surveys gaat uitvoeren in de tien musea .

De museummedewerkers krijgen vier workshops over de grote groepen kunststoffen: schuimen, folies/tapes, rigide kunststoffen en elastomeren (rubbers) . Daarna gaan ze aan de slag met het identificeren van hun eigen collectie. Het project-team is twee weken aanwezig in elk museum . De digitale omgeving wordt voortdurend bijgewerkt voordat die ter beschikking komt aan het gehele vakgebied . In 2019 sluit ‘Project Plastics’ af met een symposium voor vakgenoten en algemeen publiek .

STICHTING BEHOUD MODERNE KUNST (SBMK)

Collectiekennis / Pilot Plastics

Projecteigenaar

Ernst Meisner

Looptijd

2012 - 2019

Totale donatie

€ 900.000

De Junior Company slaat een brug tussen professionele dansopleiding en professioneel gezelschap en is hiermee dé springplank voor jonge dansers . Inmiddels is de Junior Company uitgegroeid tot een onmisbaar onderdeel van Het Nationale Ballet . In de vijf jaar dat het gezelschap bestaat, is de Junior Company een ongekend vruchtbare broedplaats van jong talent gebleken: we zijn een aantal bijzondere wereldpremières, unieke producties en veel mooie topdansers rijker . Inmiddels bestaat een derde van het tableau van Het Nationale Ballet uit voormalig Junior Company dansers .

De Junior Company heeft afgelopen jaar twaalf jonge danstalenten begeleid in hun weg naar de top . Ze investeerde in danslessen, maar ook in werken met een choreograaf, voorbereiding op voorstellingen en allerlei andere zaken om mee te doen op dit olympisch hoog niveau van ballet . De Junior Company toerde door het hele land met de eigen productie Juniors go Dutch . Op het programma stonden fragmen-ten uit romantische klassiekers, werk van legen-darische choreografen, zoals Hans van Manen, en wereldpremières van jonge choreografen . De dansers maakten ook hun opwachting op het grote podium, waar ze met Het Nationale Ballet optraden in avondvullende balletten zoals Mata Hari en The Sleeping Beauty .

HET NATIONALE BALLET

Junior Company


15. Young Bach Fellowship

K17 . Collectiekennis / Pilot Plastics

13. Junior Company

12. Woven Skin - Ecology Color Community

11. Onderzoek naar conservering en restauratie van vroeg-Nederlandse schilderkunst

60

Projecteigenaar

Willemijn Mooij

Looptijd

2013 - 2017

Totale donatie

€ 450.000

Het valt voor jonge musici niet mee om voet aan de grond krijgen in de oude-muziekwereld . Vandaar dat de Bachvereniging twee jaar geleden het Young Bach Fellowship opzette, een coaching programma om afgestudeerde musici te begelei-den op weg naar een gezonde beroepspraktijk . Na twee jaar is het jong-talentprogramma van de Bachvereniging de kinderziektes ontgroeid en maakt het steeds meer een organisch onderdeel uit van de Bachvereniging . Dankzij het samen met het Gieskes-Strijbis Fonds ontwikkelde Young Bach Fellowship, heeft de Bachvereniging serieus werk gemaakt van de verjonging van haar gelederen . Jonge talentvolle musici kregen structurele speel-kansen en werden begeleid door de vaste zangers en spelers . Het ensemble is de voorbije jaren zichtbaar (en hoorbaar) verjongd .

Eén van de hoogtepunten van 2017 was de masterclass ‘Singing Bach’s Passions’ plaats, die op 3 en 4 januari plaatsvond in (en in samenwer-king met) het Koninklijk Conservatorium in Den Haag de . De drie internationaal gerenommeerde ‘Bachzangers’ Peter Kooij, Margot Oitzinger en Gerd Türk gaven twee dagen lang individueel les aan twintig jonge en uiterst getalenteerde zangers . De sessies concentreerden zich op de interpre-tatie van de vocale solopartijen uit Bachs grote Passionen, en met name de Johannes-Passion . Dit ter voorbereiding van de productie in het kader van het Young Bach Fellowship .

De Bachvereniging heeft het vaste voornemen om het Fellowship te continueren en daarmee bij te dragen aan haar eigen ontwikkeling en de ontwik-keling van de sector .

DE NEDERLANDSE BACHVERENIGING

Young Bach Fellowship

16. Mondriaan Editieproject

17. Kunstmanifestatie ROBOT LOVE

Projecteigenaar

Anita Hopmans

Looptijd

2015 - 2022

Totale donatie

€ 375.000

Het Mondriaan Editieproject streeft naar online publicatie van de volledige correspondentie en theoretische teksten van Piet Mondriaan, in hun oorspronkelijke taal en in Engelse vertaling . Het materiaal zal uitvoerig worden geannoteerd en rijkelijk geïllustreerd met (atelier)foto’s, afbeeldin-gen van kunstwerken en ander relevant bronma-teriaal . Dit zal resulteren in de eerste meertalige, wetenschappelijke editie van Mondriaans geschreven nalatenschap . In 2017 heeft het Mondriaan Editieproject be-langrijke stappen gezet voor de zichtbaarheid van het project door te participeren in de succesvolle tentoonstelling De Ontdekking van Mondriaan in het Gemeentemuseum Den Haag . De pro-jectbijdrage bestond uit een kabinet dat geheel was gewijd aan de brieven van Mondriaan aan zijn geliefde Willy Wentholt, die speciaal voor dit

doel zijn bewerkt en vertaald . Deze brieven waren niet eerder integraal beschikbaar voor onderzoek en stellen het beeld van Mondriaan als kluizenaar verder bij . Daarnaast leverden de editeurs een bijdrage aan de catalogus bij de goedbezochte tentoonstelling Nederlanders in Parijs 1789-1914 in het Van Gogh Museum Amsterdam en het Petit Palais Parijs .

Ook voor 2018 zijn de eerste resultaten al geboekt met de lancering van de digitale Mondriaan oeuvrecatalogus en de projectweb-site . In april wordt er een geactualiseerde vitrine-tentoonstelling over het Mondriaan Editieproject gerealiseerd in de vaste opstelling van het Gemeentemuseum Den Haag, als onderdeel van de Mondriaan & De Stijl-vleugel .

RKD-NEDERLANDS INSTITUUT VOOR KUNSTGESCHIEDENIS EN HET HUYGENS INSTITUUT VOOR NEDERLANDSE GESCHIEDENIS

Mondriaan Editieproject

Projecteigenaar

Ine Gevers

Looptijd

2017 - 2019

Totale donatie

€ 190.000

ROBOT LOVE is een internationale tentoonstelling op het snijvlak van kunst, design, technologie & samenleving . ROBOT LOVE is het eerste culturele evenement in de BPD Campina Melkfabriek .

Van 14 september t/m 2 december 2018 be-antwoordt ROBOT LOVE de vraag of we met robots liefde kunnen delen . Zonder hen blind te omhelzen of mee te gaan in de angst voor deze nieuwe nieuwkomers in ons leven, zoekt ROBOT LOVE naar de intieme interacties tussen mens en robot. Ontwrichtende technologieën schudden ons wakker en bieden kansen . Robots en kunstmatige intelligentie (AI) dagen ons uit om na te denken over menselijkheid . Wie zijn wij en wat willen we worden?

Ons doel is bij een brede publieksgroep bewustzijn en gedragsverandering teweegbrengen . Met de ROBOT LOVE Ambassade tijdens DDW17 deden we reeds ervaring op . We ontvingen 63 .000 bezoe-kers in negen dagen. Door het bewust creëren van een level playing field reageerden mensen instinc-tief op de robots, ongeacht de ideeën of aannames die ze erover hadden . We richten ons in eerste instantie op de millennials en de Early Adopters omdat zij als eersten geneigd zullen zijn tot ge-dragsverandering . Robots zijn immers niet meer weg te denken uit hun leven en dus is de vraag urgent . Met een speelse manier van presenteren denken we deze doelgroep als eerste te activeren .

STICHTING NIET NORMAAL

Kunstmanifestatie ROBOT LOVE


Projecteigenaar

Hans Looijen

Looptijd

2016 - 2019

Totale donatie

€ 150.000

Het Outsider Art Museum, een bijzondere samen-werking tussen museum Het Dolhuys in Haarlem, zorgorganisatie Cordaan en Hermitage Amsterdam, opende in 2016 haar deuren . Het Outsider Art Museum wil kunst gemaakt door - vaak autodidacte - kunstenaars uit psychiatrische instellingen ook in Nederland op de kaart zetten . In 2017 was de expositie ‘De lijst van Dubuffet: Meesterwerken uit de Prinzhorn Collectie’ te zien in het Outsider Art Museum . Deze expositie bood nieuwe inzichten over de belangrijke en onvermij-delijke ‘ontmoeting’ tussen de ideeën van psychi-ater Hans Prinzhorn en van de ‘ontdekker van Art Brut’, Jean Dubuffet . In oktober 2017 opende de tentoonstelling ‘Nieuwe Meesters’, waarin ruim ze-ventig werken te zien zijn van dertig hedendaagse, getalenteerde Outsider-kunstenaars . In een serie

intieme, indringende portretten geeft fotograaf Sander Troelstra deze fascinerende wereld een gezicht . Ook in het buitenland was in 2017 volop aandacht voor het Outsider Art Museum . In het prestigieuze Museum of Modern Art in Shanghai opende de tentoonstelling ‘Cityscapes’ . Deze buitenland-ex-positie toonde de diversiteit en aantrekkingskracht van de grote stad, gezien door de ogen van Nederlandse en Chinese Outsider-kunstenaars . Ook organiseerde het Outsider Art Museum samen met de Hermitage in St . Petersburg in september 2017 een tweedaags internationaal symposium over Outsider Art . Tijdens dit prestigieuze sympo-sium stond de erkenning van Outsider kunst in de internationale, reguliere museumwereld centraal .

HET DOLHUYS, MUSEUM VAN DE GEEST IN HAARLEM

Outsider Art Museum

Projecteigenaar

Giovanna Fossati

Looptijd

2014 - 2017

Totale donatie

€ 208.917

EYE Filmmuseum behoudt, beheert, restaureert en presenteert het cinematografisch erfgoed van Nederland. Met financiële ondersteuning van het Gieskes-Strijbis Fonds is in 2014 een stage- en op-leidingstraject voor jonge restauratoren van start gegaan dat in 2017 tot een einde kwam .

In de afgelopen drie-en-een-half jaar zijn zestien Nederlandse en/of internationale films uit de collectie van EYE gerestaureerd en meer dan 300 titels geconserveerd . Er zijn twee grote internati-onale conferenties in EYE georganiseerd waar de studenten aan hebben meegewerkt: The Colour Fantastic: Chromatic Worlds of Silent Cinema (2015), een conferentie rondom het kleurgebruik in de periode van de stille film en The Reel Thing (2017), een technisch symposium over de meest recente ontwikkelingen op het gebied van con-servering en restauratie . Binnen de academische boekenreeks Framing Film (een samenwerking

tussen Amsterdam University Press en EYE) zijn in de periode 2014-2017 maar liefst negen publica-ties verschenen, waaronder het internationaal zeer succesvolle Fantasia of Colour in Early Cinema (2015) .

In het verlengde van dit project heeft EYE per september 2017 in samenwerking met filmlabora-torium Haghefilm en met financiële steun van het Filmfonds een nieuw initiatief gelanceerd: het EYE Filmmuseum & Haghefilm Digitaal Traineeship “Film Restoration” . Dit traineeship vervult de brugfunctie tussen een (theoretische) academi-sche opleiding op het gebied van filmarchivering en de filmrestauratiepraktijk. Het heeft als doel praktische kennis te waarborgen en trainees op te leiden voor een specifieke richting binnen het vak van filmrestauratie, zodat deze na afloop van het traject makkelijker kunnen doorstromen naar een vaste functie .

EYE FILMMUSEUM NEDERLAND

Behoud, beheer en ontsluiting van filmerfgoed

Projecteigenaar

Annemiek Iking

Looptijd

2014 - 2017

Totale donatie

€ 350.000

Op 17 mei 2017 werd in Teylers Museum het Lorentz Lab officieel geopend door Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander . Het was de kroon op het restau-ratie- en herinrichtingsproject van het laboratorium van het museum, dat in 1865 werd gebouwd maar zijn naam dankt aan de wetenschapper die er werkte, professor Hendrik Antoon Lorentz . In zijn Laboratorium voerde hij met jonge natuurkundigen experimenten uit . Lorentz legde de basis voor de speciale relativiteitstheorie van de twintig jaar jongere Albert Einstein, die de formules van Lorentz als uitgangspunt nam en hem enkele malen kwam opzoeken bij Teylers .

Drie jaar lang werd gewerkt aan de realisatie van een zo authentiek mogelijke, werkende replica van de Grote Elektriseermachine, die net als het origineel ruim 300kV opwekt en het museumpubliek de

bijbehorende spectaculaire ontladingen laat ervaren tijdens een speciaal ontwikkelde theatrale tour . Voor scholieren is het programma voor Einstein was here ontwikkeld . Zij voeren oorspronkelijke proeven uit met behulp van replica’s van natuurkundige instru-menten en onderzoeken o .a . de samenhang tussen elektriciteit en magnetisme. Tijdens de officiële opening van het Lorentz Lab ging Koning Willem Alexander in gesprek met de leerlingen . De koning loofde de koppeling van traditie uit voorgaande eeuwen met de onderwijspraktijk van nu .

Het project is onderdeel van een Masterplan, waarbij alle onderdelen van het oude gebouw na restauratie in de komende jaren zullen worden opengesteld voor het publiek, zodat de betekenis van Teylers Museum duidelijker wordt .

TEYLERS MUSEUM

Levendige wetenschap in het Lorentz Lab

18. Behoud, beheer en ontsluiting van filmerfgoed

20. Levendige wetenschap in het Lorentz Lab

19. Outsider Art Museum


Projecteigenaar

Matthijs van der Moolen

Looptijd

2014 - 2017

Totale donatie

€ 58.000

Het Castello Consort neemt het initiatief tot het laten bouwen van een nieuw, verplaatsbaar orgelpositief volgens vroeg-17e-eeuwse, Italiaanse principes . Zo’n instrument bestaat in Nederland nog niet en zal een zeer waardevolle bijdrage leveren aan de ontwik-keling van de oude muziek . Op dit moment wordt in de historische uitvoeringspraktijk veelal gebruik gemaakt van zogenaamde kistorgels, maar dit is een 20e-eeuwse uitvinding en heeft weinig te maken met ‘oude muziek’ .

Het nieuwe orgelpositief stelt musici in Nederland voor het eerst in staat hun repertoire uit te voeren met historisch representatieve klank . De metalen, open orgelregisters, een compleet ‘ripieno’ en een

uitgebreide middentoonstemming met subsemitona zullen het unieke 17e-eeuwse klankbeeld zo dicht mogelijk benaderen . Daarnaast wordt musicologisch onderzoek mogelijk naar het nog grotendeels on-ontdekte 17e-eeuwse repertoire en haar uitvoerings-praktijk met het instrument gestimuleerd .

In 2018 zal er begonnen worden met de bouw van het orgel door Orgelmakerij Reil . Het Castello Consort zal in 2018 de samenwerkingen met conservatoria verder uitwerken en de eerste eigen projecten met het orgel voor 2019 plannen . Tijdens het bouwproces zal het Castello Consort alle geïn-teresseerden intensief betrekken, onder meer door middel van video’s in de werkplaats van Reil .

STICHTING CASTELLO CONSORT

Bouw van een 17e-eeuws orgel

Projecteigenaar

Bart Rutten

Looptijd

2017 - 2019

Totale donatie

€ 380.000

Na intensieve voorbereiding in 2017 presenteert het Centraal Museum vanaf 15 december 2018 tot en met 24 maart 2019 de tentoonstelling Utrecht, Caravaggio en Europa .

Utrecht, Caravaggio en Europa brengt het Rome van 1600-1630 naar Utrecht . Met zeventig meester-werken uit Europese en Amerikaanse museale en particuliere collecties laat de tentoonstelling voor het eerst de Utrechtse Caravaggisten in de context van hun Europese collega’s zien: de Italianen Caravaggio, Bartolomeo Manfredi, Cecco da Caravaggio, Giovanni Antonio Galli (Lo Spadarino), Giovanni Serodine, Orazio Borgianni en Orazio Gentileschi, de Spanjaard Jusepe de Ribera, de Fransen Nicolas Régnier, Nicolas Tournier, Simon Vouet en Valentin

de Boulogne en de Vlamingen Gerard Seghers en Theodoor Rombouts . Samen vormen deze schilders de zo genoemde ‘International Caravaggesque Movement’, maar ze zijn toch, per land van herkomst, in wezen heel anders . De Utrechters Dirck van Baburen, Hendrick ter Brugghen en Gerard van Honthorst vormen het uitgangspunt . De vergelijking van schilderijen met dezelfde thematiek, maar uitgevoerd door schilders uit diverse landen, maakt inzichtelijk dat zij zo Hollands bleven als maar mogelijk . Het gaat om deze drie jonge mannen, die op reis gaan, en die de opgedane ervaringen, net als de anderen die naar Rome zijn gekomen, vanuit een eigen culturele achtergrond, verwerken . Daarin zit het verschil .

STICHTING CENTRAAL MUSEUM UTRECHT

Utrecht, Caravaggio en Europa

Projecteigenaar

Robert van Langh

Looptijd

2017 - 2020

Totale donatie

€ 250.000

Het Rijksmuseum is door de bijdrage van het Gieskes-Strijbis Fonds in staat om zich in de jaren 2017-2020 te ontwikkelen tot een internationale kweekvijver voor jong talent binnen het weten-schappelijke veld van de conservering en restaura-tie van glas en fotografie.

FotografieDe fotocollectie van het Rijksmuseum is sinds het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw enorm gegroeid, met name op het gebied van de Nederlandse fotografie. De collectie dient als bron voor publicaties en tentoonstellingen en met grote regelmaat worden werken uitgeleend aan andere musea .

Door een restaurator Fotografie toe te voegen aan het restauratieteam van het Rijksmuseum kunnen drieduizend fotografie-objecten uit de 20e eeuw worden geconserveerd en ontsloten . Tijdens dit proces wordt er tevens onderzoek gedaan naar de

gebruikte fotografische technieken en materialen. Opgedane kennis wordt breed gedeeld .

GlasHet Rijksmuseum heeft een historische glascol-lectie en doet al jaren intensief onderzoek naar glasziekte . Het fenomeen glasziekte wordt bij 10% van alle glascollecties (zowel historisch als modern) wereldwijd geconstateerd, waarbij er onvoldoen-de kennis is om de juiste preventieve handelingen te verrichten die de collecties intact houden . Objecten met glasziekte vertonen tekenen dat het glas instabiel is omdat de samenstelling verkeerd is - een ongewenst effect van foutieve vervaardiging . Met de juiste aanpak kunnen we dit verhelpen . Samen met The Corning Museum of Glass en de Conservation Science Center at the University of Dallas zal het Rijksmuseum de krachten van drie topinstituten op dit gebied bundelen om dit doel te bereiken .

STICHTING RIJKSMUSEUM

Restauratie, conservering en onderzoek van de collecties Fotografie en Glas

KUNST EN CULTUUR 6766

23. Utrecht, Caravaggio en Europa

22. Restauratie, conservering en onderzoek van de collecties Fotografie en Glas

21. Bouw van een 17e-eeuws orgel

Autisme is een meestal onzichtbare, levenslange en alles doordringende handicap die invloed heeft op alle levensgebieden . Dat stelt niet alleen kinderen en jongeren met autisme, maar ook hun sociale omgeving voor grote uitdagingen . Vaak ervaren kinderen en jongeren met autisme problemen met leren . Het is belangrijk van de krachten en niet van de beperkingen van deze kinderen uit te gaan . En er zijn manieren om deze krachten op een respect-volle wijze te ontwikkelen . Papageno helpt daarbij . Met muziek, kunst en beweging leren ze kinderen met autisme spe-lenderwijs omgaan met de wereld om zich heen . Het kind leert zich beter ontwikkelen en (ernstige) gedragsproblemen kunnen worden verminderd of

zelfs voorkomen . Dankzij ondersteuning van het Gieskes-Strijbis Fonds kon Stichting Papageno veel betekenen voor jongeren met autisme . Met dit budget zijn er activiteiten georganiseerd om de buitenwereld bin-nen te halen in het Papageno Huis . Het inclusieve Papageno koor heeft inmiddels 25 zangers, een aantal van deze zangers heeft autisme maar ook ‘normale’ zangers zijn actief lid van het koor . Samen met dirigente Sigrid van der Linden repeteren zij wekelijks in het Papageno Huis . Op zondag is er, tweewekelijks, een kunstclub onder leiding van Maja Boot waar door jongeren met én zonder autisme kunstwerken gemaakt worden met verf, takken, stof, glitters en zelfs lichtgevend materiaal .

Projectleider

Aaltje van Zweden

Looptijd

2014 - 2018

Totale donatie

€ 300.000

STICHTING PAPAGENO

Kunstprogramma’s voor kinderen met autisme

Partnership Foundation biedt een structurele oplossing voor straatmeisjes in India . In Rainbow Homes –opvangtehuizen in functionele schoolge-bouwen- vinden straatmeisjes een veilig thuis waar zij onderwijs, voeding, kleding, medische zorg en liefde & aandacht krijgen . Zij gaan naar school met de leerlingen uit de wijk, wat hun integratie bevor-dert . Hierdoor ontstaan nieuwe vriendschappen en toekomstmogelijkheden . Partnership Foundation creëert zo ‘social value’ voor de Indiase samenleving en de meisjes bouwen een zelfstandig bestaan op .

In 2017 volgden de meisjes een uitgebreid life skills trainingsprogramma, naast het reguliere onderwijs, met onder meer seksuele voorlichting inclusief concepten als ‘good touch, bad touch’, gender- en mensenrechten, persoonlijke hygiëne en voorko-ming van ziektes als dengue . Voor zo’n 500 oudere meisjes werden afgelopen jaar opleidingen- en ba-nenbeurzen, persoonlijke presentatie trainingen en

workshops georganiseerd, met als doel de meisjes te helpen bij het vinden van een vervolgopleiding en baan . Er is een proef gestart met wonen in groepsverband voor een tiental oudere meisjes in Delhi en Kolkata . In 2017 hebben in totaal 298 meis-jes een veilig thuis gevonden in Rainbow Homes in Bangalore en Patna . Eind 2017 bestond het netwerk uit 31 Rainbow Homes in acht Indiase steden met 2 .858 meisjes .

Partnership Foundation wil zoveel mogelijk straat-kinderen een beter toekomstperspectief bieden door replicatie van het Rainbow Home model door derde partijen . In 2018 wordt een begin gemaakt met zestien extra homes in Pune, gefinancierd door de lokale overheid en het Indiase bedrijfsleven . Dit vliegwieleffect illustreert de kracht en het potentieel van het schaalbare franchise Rainbow model .

STICHTING PARTNERSHIP FOUNDATION

Rainbow Homes: opvang en zorg voor straatmeisjes in India

Projectleider

Loes Klappe-Linsen

Looptijd

2014 - 2017

Totale donatie

€ 600.000

2 . Rainbow Homes: opvang en zorg voor straatmeisjes in India

Stichting Mama Taxi is een taxicentrale in Rotterdam die werkgelegenheid creëert door vrouwen van verschillende etnische achtergrond, die moeilijk aan een baan komen op te leiden tot taxi chauffeuses . Binnen de Stichting Mama volgen de vrouwen een hoogwaardig en passend educatie programma ge-naamd “Driving Your Own Future” dat hen opleidt tot professionele chauffeuses . In dit programma ontwikkelen de vrouwen competenties, discipline en beroepsvaardigheden die zij nodig hebben om als eersteklas chauffeuses aan de slag te gaan .

Rotterdam kent meer dan 38 .000 mensen die af-hankelijk zijn van een uitkering . Bijna 60 % van hen zijn alleenstaande vrouwen . Deze maatschappelijke springplank geeft hen de kans om het lot in eigen handen te nemen zodat ze kunnen participeren in het arbeidsproces teneinde financieel zelfredzaam te zijn . In totaal zijn met het Driving Your Own Future-programma elf Rotterdamse vrouwen opge-leid tot taxichauffeuse . Een aantal ‘mama’s’ heeft een baan gevonden bij een vervoersbedrijf of zijn zelfs in dienst getreden bij Mama Taxi .

STICHTING MAMA TAXI

Driving Your Own Future

Projectleider

Zizi Fernandes

Looptijd

2016 - 2017

Totale donatie

€ 50.000

1 . Kunstprogramma’s voor kinderen met autisme

3 . Driving Your Own Future

68 OVERIGE PROJECTEN

Op 25 september 2017 werd de eerste Gieskes-Strijbis Podiumprijs uitgereikt . De winnaars waren hiphopchoreograaf Lloyd Marengo en theatermaker Bright Richards . In De Balie in Amsterdam ontvingen zij ieder een cheque van 60 .000 euro .

De nieuwe Gieskes-Strijbis Podiumprijs wordt jaar-lijks uitgereikt aan twee makers die bijdragen aan de kwaliteit en de diversiteit van de podiumkunsten in Nederland . De Gieskes-Strijbis Podiumprijs is in het leven geroepen na gesprekken die het Gieskes-Strijbis Fonds in 2016 met vertegenwoordigers uit de wereld van podiumkunsten voerde . Conclusie was dat Nederland goed scoort qua opleidingen, startersregelingen en topgezelschappen in de podi-umkunsten . Moeilijker hebben makers het die niet meer als jong talent beschouwd mogen worden, maar die zich nog niet aan de ‘makerstraditie’ van een vooraanstaand gezelschap verbonden hebben . Voor deze groep is de Gieskes-Strijbis Podiumprijs geïnitieerd.

Makers van theater, muziektheater, muziek, compositie of dans komen in aanmerking voor de Gieskes-Strijbis Podiumprijs . Van de kandidaten wordt verwacht dat ze een duidelijke visie hebben op het bereiken van nieuw publiek, het behandelen van nieuwe thematiek en het ontwikkelen van nieuw repertoire . De twee winnaars van de prijs ontvangen ieder 60 .000 euro . Met deze regeling wil het fonds de laureaten in staat stellen om twee jaar voluit aan de verwezenlijking van hun eigen visie te werken . De prijs is niet rechtstreeks gekoppeld aan een specifie-ke voorstelling of project .

De adviescommissie van de Gieskes-Strijbis Podiumprijs bestond in 2017 uit Anoek Nuyens (voorzitter), Paul Knieriem, Tanja Mlaker, en Jan Zoet . Tot de genomineerden voor de Gieskes-Strijbis Podiumprijs 2017 behoorden naast winnaars Lloyd Marengo en Bright Richards ook regisseur en actrice Lizzy Timmers, danser Niek Traa en componist Merlijn Twaalfhoven .

STICHTING GIESKES-STRIJBIS FONDS

Gieskes-Strijbis Podiumprijs 2017

Datum uitreiking:

25 september 2017

Prijsbedrag:

2x € 60.000

2017

Op 9 november 2017 organiseerde het Gieskes-Strijbis Fonds voor het tweede jaar op rij een symposium, dit keer met als thema De Noordzee . Het symposium vond plaats in het Machinegebouw van de Westergasfabriek in Amsterdam .

Tijdens dit symposium, dat in het teken stond van de Noordzee en de projecten die het Gieskes-Strijbis Fonds ondersteunt op dit vlak, verzorgde historicus Michael Pye de keynote speech ‘The Unremarkable Sea’ . In deze speech toonde hij aan dat de Noordzee al tweeduizend jaar de stille motor is achter de ontwikkeling van handelsrelaties, welvaart, cultuur, wetenschap en democratische tradities in omliggende landen . Vervolgens werd een mini-documentaire getoond, gemaakt door Albert Klein Haneveld en Stefan

Egberts: De Noordee – Wat doen we ermee? . Het symposium werd afgesloten met een gesprek met Floris van Hest, directeur van Stichting de Noordzee, over hoe de Noordzee de komende jaren effectief kan worden beschermd . Daarbij werd ook input gegeven door natuurbeschermers Poel Posthoorn, projectdirecteur van Marker Wadden en Danielle de Nie, projectleider van het Four Returns Landschapsherstel-project van Stichting Commonland in het Veenweidengebied .

De ruim honderdvijftig aanwezigen maakten het tot een inspirerende middag met volop ruimte voor ontmoeting en uitwisseling tussen de diverse werkterreinen waarbinnen het Gieskes-Strijbis Fonds actief is .

STICHTING GIESKES-STRIJBIS FONDS

Symposium 2017 - De Noordzee

Datum:

9 november 2017

N

7170 OVERIGE PROJECTEN

FINANCIËLE VE RANTWOORDI NG

2017

De bewaargeving van de portefeuilles is opgedragen aan externe vermogensbeheerders .

Conform het beleggingsplan wordt gestreefd naar het realiseren van een rendement van gemiddeld 4% per jaar . De strategische verdeling van de middelen was oorspronkelijk bepaald op 50% aandelen en 50% vastrentende waarden . In de loop van het ver-slagjaar is besloten om de overweging in aandelen terug te bren-gen richting de strategische verdeling . Verder zal bij de beleggin-gen in aandelen blijvend gezocht worden naar stabiele, grotere ondernemingen, die zich ook richten op opkomende markten . Het aanhouden van liquiditeiten is toegestaan tot een maximum van 40% van het totaal belegde vermogen van de Stichting . De liquide middelen worden geleidelijk belegd . De beleggingscom-missie heeft in het verslagjaar regelmatig overleg gevoerd . Zij onderhoudt contacten met de externe vermogensbeheerders over de uitvoering van het beleggingsbeleid en de samenstelling van de portefeuilles; zij evalueert met hen de prestaties . De marktwaarde van de aandelenbeleggingen heeft zich over 2017 positief ontwikkeld . De vastrentende waarden lieten even-eens een positieve ontwikkeling zien . De totale waarde van de be-leggingen steeg van € 162 .955 .980 eind 2016 naar € 170 .265 .834 eind 2017 . Het netto rendement bedroeg 8,6% (2016: 8,1%) .

BESTUUR & ORGANISATIE

Het Bestuur Benoemd totDe heer L .J . van Driel Voorzitter 2018De heer P .B . de Ridder* Penningmeester 2018De heer Y .D . Albrecht Secretaris 2021De heer J .B .M . Streppel* Bestuurslid 2021Mevrouw drs . M . Vogelzang Bestuurslid 2019

Alle bestuursleden zijn herbenoembaar voor een termijn van vier jaar . De bestuursleden ontvangen geen beloning voor hun werkzaamheden voor de stichting .

Ondersteunend team

Tino Wallaart directeur Hedda van Straten senior programmamanager Frederiek Cohen projectmanagerSimone Vromen junior programmamanagerAnne van Groningen junior programmamanager (vanaf 15 april 2017)Henk Jonker controller*Jaap Peters voormalig voorzitter, onbezoldigd*

Allen werken in deeltijd .

* lid van de beleggingscommissie

ALGEMEEN

De stichting is op 16 september 2003 opgericht door Hennie Gieskes en Diedi Gieskes-Strijbis onder de naam Stichting Spaarne Fonds . Zij wilden goede doelen ondersteunen in een viertal secto-ren . Het door hen ingebrachte vermogen wordt door het bestuur van de stichting aangewend voor de uitvoering van haar werkzaam-heden overeenkomstig de wensen van de oprichters . In 2008 is de naam gewijzigd in Stichting Gieskes-Strijbis Fonds .

Vanaf de oprichting tot eind 2017 heeft de stichting 108 projecten financieel mogelijk gemaakt met een totaalbedrag van ruim € 41 mln . Hiervan is bijna € 30 mln uitgekeerd . Eén donatie ad € 250 .000 is – na gebleken succes – volledig terug ontvangen .

Het bestuur kwam in het verslagjaar 4 keer formeel bijeen, te weten op 16 maart, 27 juni, 3 oktober en 12 december . Ook de beleg-gingscommissie kwam periodiek bijeen . De stichting is in 2011 lid geworden van de FIN - Vereniging van Fondsen in Nederland - en onderschrijft de gedragscode van de FIN .

Het eigen vermogen van de stichting bedraagt eind 2017: € 159 .550 .237 . De directe baten ad € 3 .626 .641 overtroffen de directe lasten (exclusief Besteed aan doelstellingen) ad € 1 .056 .837 . Daarnaast nam het eigen vermogen toe, met name door ongerea-liseerde aanpassingen van de waardering van de beleggingen . Aan donaties is in 2017 een bedrag van € 5 .136 .965 uitgegeven . De toegezegde projectfinancieringen geven het totaal van de aan-gegane verplichtingen van de stichting weer . De toegezegde pro-jectfinancieringen zijn in het verslagjaar met 5,8% toegenomen van € 11 .110 .494 tot € 11 .752 .558 . Deze bedragen zullen de komende jaren door de stichting worden uitbetaald aan 55 projecten, indien voldaan wordt aan de contractuele afspraken en doelstellingen .

BELEGGINGSBELEID

De reserves en fondsen van het Gieskes-Strijbis Fonds worden aangewend voor de statutair vastgelegde doelen . Voorwaarde is dat de toevertrouwde middelen op korte en op lange termijn verantwoord en solide worden belegd . Het contante rendement op de beleggingsportefeuille heeft een hoge prioriteit, terwijl het beleggingsbeleid defensief is; risico en rendement dienen voorzichtig tegen elkaar te worden afgewogen . Het bestuur is verantwoordelijk voor het gevoerde beleggingsbeleid en heeft het toezicht op de uitvoering van het beleid opgedragen aan de beleggingscommissie, die bestaat uit: Drs . J .F .M . Peters voormalig-voorzitter bestuurDrs . P .B . de Ridder penningmeester bestuurDrs . J .B .M . Streppel bestuurslidDrs . R .H . Jonker controller van het fonds .

75

31 december 2017 31 december 2016

ACTIVA

Materiële vaste activaLandbouwgronden 335 .000 335 .000

BeleggingenNiet ter beurze genoteerde aandelen 11 .536 .587 11 .081 .717

Niet ter beurze genoteerde leningen u/g 7 .281 .821 2 .856 .286

Ter beurze genoteerde aandelen en opties 103 .746 .981 115 .859 .968

Ter beurze genoteerde obligaties en

vastrentende waarden 29 .700 .526 24 .190 .521

Spaargelden 17 .820 .471 8 .964 .194

Liquide middelen 179 .448 3 .294

170 .265 .834 162 .955 .980

Vorderingen en overlopende activaRekening-courant nalatenschap H .L .J .M . Gieskes 84 .517 99 .011

Terug te ontvangen dividendbelasting 316 .125 271 .476

Overlopende vorderingen 404 .019 433 .885

804 .661 804 .372

Totaal activa 171.405.495 164.095.352

PASSIVA

Eigen vermogenOverige reserve 156 .808 .410 150 .158 .510

Herwaarderingsreserve 2 .741 .827 2 .709 .657

159 .550 .237 152 .868 .167

Toegezegde projectfinancieringen 11 .752 .558 11 .110 .494

Kortlopende schuldenOverige schulden en overlopende passiva 102 .700 116 .691

102 .700 116 .691

Totaal passiva 171.405.495 164.095.352

BALANSNa resultaatverdeling - in Euro

Begroting 2017 Realisatie 2017 Realisatie 2016

BATEN

Inkomsten uit landbouwgronden - -1 .164 564

Inkomsten uit aandelen en opties 2 .200 .000 2 .467 .121 2 .188 .275

Inkomsten uit ter beurze genoteerde vastrentende waarden 800 .000 795 .933 802 .857

Inkomsten uit niet ter beurze genoteerde vastrentende waarden 90 .000 355 .519 190 .208

Inkomsten uit deposito’s en (spaar)gelden 10 .000 9 .232 20 .465

Totaal Directe Baten 3.100.000 3.626.641 3.202.369

LASTEN

Toegezegde projectfinancieringenVerbetering van milieu en natuurbehoud 1 .035 .000 995 .348

Medische wetenschap 1 .547 .225 50 .000

Instandhouding van Westerse vrijheidsrechten

en democratische waarden 1 .359 .802 1 .628 .036

Bevordering en ondersteuning van kunst en cultuur 1 .651 .226 804 .571

Overige projecten 185 .776 78 .996

Besteed aan doelstellingen 5 .900 .000 5 .779 .029 3 .556 .951

Personeelskosten 384 .250 396 .859 373 .888

Kantoorkosten 121 .300 117 .738 115 .653

Bestuurskosten - - -

Kosten organisatie 505 .550 514 .597 489 .541

Bewaar-, advies- en beheerloon effectenportefeuilles 523 .000 433 .879 516 .546

Bankkosten en provisies 32 .000 18 .815 15 .093

Ingehouden dividendbelasting 150 .000 89 .546 117 .879

Rente-, banken belastinglasten 705 .000 542 .240 649 .518

Totaal Directe Lasten 7 .110 .550 6 .835 .866 4 .696 .010

Totaal Directe baten minus lasten -4.010.550 -3.209.225 -1.493.641

Verkoopresultaten aandelen, opties en obligaties - 7 .652 .726 1 .263 .290

Aanpassing waardering beleggingen

met een beursnotering naar marktwaarde 6 .000 .000 2 .638 .753 7 .290 .902

Aanpassing waardering beleggingen

zonder beursnotering naar marktwaarde - 32 .170 766 .489

Aanpassing waardering rekening-courant afwikkeling nalatenschap - -14 .494 51 .346

Valutakoersverschillen - -417 .860 157 .531

Saldo Indirecte baten/lasten beleggingen 6.000.000 9.891.295 9.529.558

Saldo baten en lasten boekjaar 1.989.450 6.682.070 8.035.917

Dotatie herwaarderingsreserve - 32 .170 766 .489

Toevoeging aan overige reserve - 6 .649 .900 7 .269 .428

- 6.682.070 8.035.917

STAAT VAN BATEN EN LASTENin Euro

7776

BELANGRIJKSTE WAARDERINGS-GRONDSLAGEN

Algemeen

De Verkorte jaarstukken zijn ontleend aan de jaarrekening 2017 welke is opgesteld volgens de bepalingen van Richtlijn 640 “Organisaties-zonder-winststreven” van de Raad voor de Jaarverslaggeving . De Verkorte jaarstukken geven op hoofd-lijnen inzicht in de financiële positie van de Stichting Gieskes-Strijbis Fonds per 31 december 2017 .

We benadrukken dat voor een volledig beeld van de financiële positie van de stichting de Verkorte jaarstukken gelezen moeten worden in samenhang met de volledige jaarrekening 2017, waaraan de Verkorte jaarstukken zijn ontleend . Op 16 mei 2018 is door PKF Wallast Accountants & belastingadviseurs een goedkeurende controleverklaring bij de jaarrekening 2017 verstrekt . De jaarrekening 2017 is opvraagbaar bij de stichting .

Toegepaste standaarden

De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling zijn gebaseerd op historische kosten .

GRONDSLAGEN VAN DE WAARDE-RING VAN ACTIVA EN PASSIVA EN RE-SULTAATBEPALING

Gebruik van schattingen

De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten . De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen . De schattingen en onderliggende veron-derstellingen worden voortdurend beoordeeld . Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft .

Financiële instrumenten

Financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen en obligaties, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, afgeleide fi-nanciële instrumenten (derivaten), handelsschulden en overige te betalen posten . In de jaarrekening zijn de volgende catego-rieën financiële instrumenten opgenomen: Handelsportefeuille (financiële activa en financiële verplichtingen), Gekochte lenin-gen en obligaties, Verstrekte leningen en overige vorderingen, Investeringen in eigenvermogensinstrumenten en Overige financiële verplichtingen.

Financiële instrumenten omvatten tevens in contracten beslo-ten afgeleide financiële instrumenten (derivaten). De Stichting heeft dergelijke contracten niet .

Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde, waarbij (dis)agio en de direct toerekenbare transactiekosten in de eerste opname worden meegenomen . Indien echter financiële instrumenten bij de vervolgwaardering worden gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de staat van baten en lasten, worden direct toerekenbare transactiekosten direct verwerkt in de staat van baten en lasten .

Na de eerste opname worden financiële instrumenten op de hierna beschreven manier gewaardeerd .

HandelsportefeuilleIndien de onderneming financiële instrumenten heeft verwor-ven of is aangegaan met het doel het instrument op korte termijn te verkopen, maken deze deel uit van de handelsporte-feuille en worden deze na eerste opname gewaardeerd tegen de reële waarde met verwerking van waardewijzigingen in de staat van baten en lasten .

Gekochte leningen en obligatiesGekochte leningen en obligaties waarvan de stichting de in-tentie heeft deze tot het einde van de looptijd aan te houden, en hiertoe ook in staat is, worden gewaardeerd tegen geamor-tiseerde kostprijs op basis van de effectieve-rentemethode, verminderd met bijzondere waardeverminderingsverliezen .

Verstrekte leningen en overige vorderingenVerstrekte leningen en overige vorderingen worden ge-waardeerd tegen geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieve-rentemethode, verminderd met bijzondere waardeverminderingsverliezen .

Bepaling van het resultaat

Mutaties in de waarde van de beleggingen worden in de staat van baten en lasten verantwoord op basis van de grondslagen zoals beschreven onder het hoofd financiële instrumenten.Uit hoofde van de effectenportefeuille ontvangen divi-denden worden verantwoord na ontvangst; obligatie- en depositorente wordt als zodanig tijdsevenredig verantwoord . Verkoopresultaten ontstaan uit de verkoop van aandelen en obligaties .Beheerskosten betreffen de kosten verbonden aan het beheer van de effectenportefeuille .

Bepaling reële waarde

De reële waarde van een financieel instrument is het bedrag waarvoor een actief kan worden verhandeld of een passief kan worden afgewikkeld tussen ter zake goed geïnformeerde partij-en, die tot een transactie bereid en van elkaar onafhankelijk zijn .

Investeringen in eigen vermogensinstrumenten De investeringen van de stichting in aandelen (zowel beursge-noteerd als niet beursgenoteerd) worden na de eersteopname gewaardeerd tegen reële waarde. Wijzigingen in de reële waarde van aandelen met een beursnoteringworden verantwoord in de staat van baten en lasten .Veranderingen in de wijzigingen in de reële waarde van de stichting in aandelen zonder beursnotering worden voorzover het resultaat van de individuele belegging cumulatief positief is in de herwaarderingsreserve verwerkt .Wanneer de belegging niet langer in de balans wordt opgeno-men, wordt de in het eigen vermogen opgenomencumulatieve herwaarderingsreserve overgeboekt naar de overi-ge reserve . In geval van een cumulatieve waardever-mindering tot onder de geamortiseerde kostprijs wordt de waardevermindering in de staat van baten en lastenverantwoord .

Overige financiële verplichtingenFinanciële verplichtingen die geen deel uitmaken van een handelsportefeuille worden na eerste opname tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerd op basis van de effectieve-rentemethode .

Afgeleide financiële instrumentenAfgeleide instrumenten worden gewaardeerd op actuele waarde waarbij alle waardewijzigingen in de staat van baten en lasten worden verantwoord .

WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA

Herwaarderingsreserve

Waardevermeerdering van activa die worden gewaardeerd tegen reële waarde worden opgenomen in de herwaarderings-reserve indien voor deze activa geen frequente marktnoterin-gen bestaan . De herwaarderingsreserve wordt gevormd per individueel actief en is niet hoger dan het verschil tussen de boekwaarde op basis van historische kostprijs en de boekwaar-de op basis van reële waarde. Als een actief wordt vervreemd, valt een eventueel aanwezige herwaarderingsreserve met betrekking tot dat actief vrij ten gunste van de overige reserve .

Toegezegde projectfinancieringen

De toegezegde projectfinancieringen worden ten laste van het resultaat gebracht in de periode waarin de gelden zijn toege-zegd en vanaf dat moment als verplichting in de balans opge-nomen. Betalingen van projectfinancieringen worden in minde-ring gebracht op de in de balans opgenomen verplichting .

7978

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT

Ons oordeelDe financiële verantwoording 2017 (hierna ‘de samengevatte jaarrekening’) van Stichting Gieskes-Strijbis Fonds te Wassenaar is ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening 2017 van Stichting Gieskes-Strijbis Fonds .

Naar ons oordeel is de bijgesloten samengevatte jaarrekening in alle van materieel zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening 2017 van Stichting Gieskes-Strijbis Fonds op basis van de grondslagen zoals beschreven in de toelichting bij de balans en de staat van baten en lasten .

Samengevatte jaarrekeningDe samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Richtlijn voor de jaarverslaggeving 640 ‘Organisaties-zonder-winststreven’ . Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening en onze verklaring daarbij kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Gieskes-Strijbis Fonds en onze controleverklaring daarbij .

De gecontroleerde jaarrekening en onze controleverklaring daarbijWij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij de gecontroleerde jaarrekening 2017 van Stichting Gieskes-Strijbis Fonds in onze controleverklaring van 16 mei 2018 .

Verantwoordelijkheden van het bestuur voor de samengevatte jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de samengevatte jaarrekening op basis van de grondslagen zoals beschreven in toelichting bij de balans en de staat van baten en lasten .

Onze verantwoordelijkheden Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel of de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent is met de gecontroleerde jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810 ‘Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten’.

Delft, 16 mei 2018

PKF Wallast

Ondertekend doorD. Pronk RA

Aan

Het bestuur van Stichting Gieskes-Strijbis Fonds

80

WWW .GIESKESSTRIJBISFONDS .NL

GIESKES . STRIJBIS FONDS...wilden goede doelen financieel ondersteunen in een viertal sectoren . Het...

Documents

Transcript of GIESKES . STRIJBIS FONDS...wilden goede doelen financieel ondersteunen in een viertal sectoren . Het...